Articulus 1

Questio II

PRimo ostendo quod consensus coactio permetum non impediat matrimonium Quod nihil est matrimonionium non impedit: sed nulla est consensus coactio: quia consensus est actus liberi arbitrii: quod non potest cogi. vt in secundo libro ostensum est: ergo coactio consensus matrimonium non impedit.

¶ Item omnis vir aut est constans aut inconstans: sed coactio per metum cadens solum in viris inconstantibus matrimonium non impedit: in virum autem constantem nulla coactio per metum cadit: sicut enim dicit philosophus. 3. ethi. c. 9. Fortis impauidus est:

¶ Item coactio consensus per metum non est nisi vehemens inductio: quia interiores actus liberi arbitrii sufficienter cogi non possunt. Sed sicut vehementer potest homo inclinari per metum ad consentiendum: ita per blanditias: cum et go vehemens consensus inductio per blanditias non impediat matrimonium: videtur similiter quod nec illa que est per metum.

¶ Item coactio consensus que est per metum: non impedit susceptionem sacramenti baptismi: ergo a simili nec susceptionem sacramenti matrimonii.

Contra magister in littera in principio dist. presentis. Oportet consensum coniugalem liberum esse a coactione: coactus enim consensus qui nec consensus appellari debet: coniugium non facit.

¶ Item extra de sponsalibus. Cum locum. Cum locum non habeat consensus vbi metus vel coactio intercedit: necesse est vt vbi consensus vtriusque requiritur coactionis materia repellatur.

¶ Item fauorabilior est status religionis quam matrimonii. Sed professio facta in religione per consensum metu mortis coactum: non tenet. vnde talis reuertipotest ad seculum: extra de his que metusue causa fiunt. c. 1. ergo multo fortius contractus matrimonii per consensummetu mortis coactum non tenet.

Ad istam quaestionem dicunt aliquid quod coactio per metum etiam cadentem in virum constantem matrimonium non impedit secundum iudicium dei et conscientie: si assit consensus interior non tantum ad verba proferenda: sed etiam ad ipsum matrimonium contrahendum: quia ad hoc vt interius consentiat in matrimonium locum non habet coactio per metum: quia in hoc quod consentit in prolationem verborum significantium interiorem consensum euadit periculum quod metuit: cum illi quos timet non possint de suo interiori consensu iudicare: secundum tamen iudicium ecclesie matrimonium non est: quia talem praesumit non consensisse: sed tantum in prolationem verborum ad periculum quod metuit euadendum.

¶ Sed hec opinio peccat in duobus.

¶ Primo in hoc quod dicit quod respectu interioris consensus in matrimonium: locum non habet coactio per metum cadentem in constanstem virum: quia exprimere consensum interiorem in matrimonium: si non assit: mentiri est. omne autem mendacium peccatum est: sed qui virum constantem: per quem intelligo virtuosum: vehemen ter inducit per grauem metum ad dicendum aliquid quod sine peccato dicere non potest: nisi dictis correspondeat consensus interior: ex conseqenti eum vehementer induxit ad ita consentiendum interius sicut exprimit exterius.

¶ Secundo peccat opinio in hoc quod dicit ecclesiam praesumere talem interius non consensisse in matrimonium: quia ecclesia non debet praesumere aliquem peccare in aliquo facto nisi per probationes legitimas vel praesumptiones hoc ecclesie constiterit: cum ergo exprimere exterius se consentire in matrimonium sit peccatum si non assit consensus interior: ecclesia non debet praesumere talem interius non consensisse: nisi forte hoc ei constaret per aliquam protestationem quam coactus secreto fecisset: in praesentia tamen testium de quibus confidebat dicens. Potestor coram vobis quod verba que modo dicam: dicam tantum ad euadendum mortis periculum: quia nullo modo consentio interius nec consentiam.

¶ Uidetur ergo aliter dicendum ad quaestionem scilicet quod duplex est metus: quidam non cadens in constantem virum: et coactio consensus per talem metum non impedit matrimonium: nec quantum ad iudicium dei: nec quantum ad iudicium ecclesie. arad hoc extra de spositio. Ueniens. secundo. Est etiam quidam met cadens in constantem virum id est in virum virtuosum: sicut est metus mortis: vel enormis lesionis corporis: vel seruitutis: vel stupri vel aliorum aliquorum grauium malorum expressorum in iure qun talia mala intentantur ab illo de quo praesumit probabiliter vir constans quod ille talia velit et possit sibi inferre nisi sibi consentiat: et coactio consensus per talem metum matrimonium impedit etiam quantum ad iudicium dei et quantum ad iudicium ec clesie. extra de spositio. Ueniens 2 et. c. Consuitationi. §. Sane. etiam si assit consensus interior in matrimonium quamuis enim consensus interior in matrimonium sufficienter cogi non possit. tamen per praedictum metum tam vehementer inducitur quod multum in illo diminuitur de ratione voluntarii: et ideo nec deunec ecclesia voluerunt hominem per talem consensum esse ligatum mulieri. Culus ratio est duplex. vna est: quia matrimonium signi ficat coniunctionem christi et ecclesie que sit per liberum amorem. alia est ne talia matrimonia malos exitus haberent: quia quod aliquis non diligit facile contennit. 20. q. 3. Presens.

¶ Potest etiam dici secundum aliquos quod ecclesia aliquo modo implicite constituit: vt persona modo praedicto coacta sit illegitima durante praedicta coactione ad contrahendum cum illa ad quam ducendam cogitur: sicut enim ecclesia potest reddere personas aliquas illegitimas ad contrahendum inter se pro quocumque tempore: ita potest reddere aliquam personam illegitimam ad contrahendum cum aliqua persona determinata pro aliquo tempore: et sub aliqua conditione: quam pro aliquo tempore et cessante illa conditione reputat legitimam ad contrahendum cum illa eadem persona.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis consensus non possit cogi: tamen per aliquem metum potest tam vehementer induci quod derogatur illi liberta ti: quam deus esse vult in consensu ad hoc vt sit causa efficiens matrimonii.

¶ Ad 2m dicendum: quod quamuis vir constans medius est inter virum pertinacem et inconstantem: pertinax enim virpro quocumque timore recedit a proposito suo. inconstans fere pro quolibet timore leuiter recedit a proposito suo. Constans autem quandoque recedit a proposito suo pro timore: et quandoque non: quia temperat passionem timoris secundum rectum iudiciurationis: et ideo quandoque timor oritur ex forti existimatione alicuius horribilis mali quod non potest homo euadere nisi subeundo aliquod malum minus penale: quod tamen absolute nollet subire. subit ipsum quia sic esse faciendum docet ratio recta. pro timo re autem oriente siue ex leui siue ex forti existimatione minoris mali: nunquam inquantum virtuosus consentit subire maius malum. sic ergo patet quod philosophus in auctoritate allegata non intendit dicere quod vir fortis nunquam timeat. quod patet: quia eo. c. dicit postea de magno terribili: quod hoc est terribile omni homini habenti intelitum: et parum post dicit quod fortis instupefactibilis est vt homo. timebit autem vt opertet: et vt ratio sustinebit boni gratia.

¶ Ad tertium dicendum: quod non est simile de inductione consensus per blanditias et per fortem metum: inductio enim que est per timorem: aliqualiter minuit de ratione voluntarii: parum enim intense volumus que ex timore volumus: sed inductio quae est per blanditias intendit consensum. vnde philosophus. 3. ethi. c. 2. dicit quod operationes quae fiunt ex timore mixte sunti quia aliquo modo sunt voluntarie: et aliquo modo inuoluntarie: vt declarat ibidem: et postea. e libero c. 4. dicit quod forsitan non bene dicitur inuoluntaria esse que prop ter concupiscentiam: et eodem libr. c. vlti. dicitur quod voluntario magis assimilatur intemperantia quam timor: et quod magis est voluntarium quod sit per interperantiam quam per timorem.

¶ Ad quartum dicendum: quod non est simile: quia intentio suscipientis baptismum non est causa efficiens sacramenti baptismi: sicut consensus est causa efficiens matrimonii: et praeterea per susceptionem baptismi in nullo efficitur conditiosuscipientis peior: sed simpliciter melior: per contractum autem matrimonii efficitur conditio contrahentium minus bona quantum ad aliqua: quia efficitur magis onerosa. per hoc tamen non efficitur mala malo culpe. Argumenta ad partem aliam procedunt de coactione consensus per metum cadentem in constantem virum.

Questio II.

SEcundo queritur vtrum consensus coactio per metum impediat sponsa lia iuramento firmata. Et videtur quod sic Fortior est obligatio per consensum de praesenti quam per consensum de futuro. Sed praedicta coactio impedit oblationem per comsensum de praesenti: ergo et multo fortius impedit illam que est per consensum de futuro. talis autem est obligatio in contractu sponsalium.

¶ Item extra de his que vi metusue causa fiunt. Abbas. in glo. Matrimonium contractum per metum non tenet: nec obligatus est qui hoc facit etiam si iurat: ergo a simili nec sponsalia per metum contracta etiam si firmentur iuramento tenent.

¶ Item qui coactum suam ecclesiam peni¬ tus abiurat: illi debent cum integritate vniuersa restitui. eodem capiti. in textu. Sed si tale iuramentum obligaret non deberet sibi restitui: ergo nullum iuramentum quod metum extortum est obligat.

Contra non est necesaria absolutio a iuramento quod ipso iure non obligat. Sed a iuramento extorto coactione que est per metum necessaria est absolutio extra de iure ilurando. Uerum. vbi dicitur quod romani pontifices tales a iuramen ti nexibus absoluerunt: ergo tale iuramentum non est ipso iure nullum: sed est obligatorium.

¶ Item renunciatio electionis facta per metum: si sit iuramento firmata est obligato tia. extra de his que vi metusue causa fiunt. Ad aures. Sed minor consensus requiritur ad sponsalia contrahenda quam ad obligationes alias. quod patet quia septenes possunt contrahere sponsalia: cum tamen propter defectum discretionis ad alias obligationes sint ineptiergo videtur quod contractus sponsalium factus per consensum metu coactum teneat si iuramento firmetur.

¶ Item 22 q. 4. Inter cetera. dicitur de quodam qui timore necis impulsus sue concubine iuramento firmauit ipsam suscipere in coniugen. quod quia quam prius babuerat non est peccatum in coniugem suscipere. matrimo nium sic in deo firmatum est stabile: ergo sponsalia facta per metum et iuramento firmata tenent.

Ad istam questionem dicunt quidam quod sponsalia per metum cadentem in constantem virum contracta et iuramento firmata: tenent et obligant contrahentem in foro conscientie. Quod sic declarant. Quocumque metu homo scienter iuret falsum: periurat. quodlibet autem periurium scienter commissum peccatum mortale est. nullus ergo metus excusat scienter periurantem a mortali peccato: sed qui per iuramentum promisit se ducturum aliquam in vxorem: si quod iurauit non implet periurat: ad quod sequitur quod mortaliter peccat: sed qualibet obligatur ad vitandum mortale peccatum: ergo quod coactus per metum cadentem constantem virum iurauit se aliquam ducturum in vxorem implere tenetur quo ad forum conscientie quod iurauit. in foro tamen exteriori non reputaretur obligatus eo quod ecclesia praesumeret consensum interiorem non affuisse

¶ Sed quia hic modus respondendi videtur posse improbari per ea que in praecedenti quaestione in reprobatione prime opinionis dicta sunt. Ideo dicunt alii quod sponsalia praedicto modo contracta: non tenent ipso iure: nec in foro exteriori: nec in foro conscientie: quia nec deus nec ecclesia tale iuramentum voluerunt obligatorium esse respectu eorum in quibus maxima requiritur libertas: de quorum numero est contractus sponsalium: et in religione professio. vnde professio in religione facta propter metum mortis profitentem non obligat. extra de his que vi metusue causa funt. c. 1. et 15. q. 1. Non est. dicitur quod voluntarium sibi militem eligit christus. Qui vult tenere primam opionem potest dicere ad duoprima quod procedunt de obligatione in foroexteriori.

¶ Ad 3m dicendum: quod minor est falsa: quaedam enim sunt praemissiones facte per metum cadentem in constantem virum que non sunt nulle ipso iure: quia tamen rescindende sunt per actionem si sunt perfecte: vtpote quia post stipulationem facta numenratio est. Si autem sunt imperfecte. vtputa. stipulationem nueratio non est secuta: rescindi possunt per exceptionem. ff. de eo quod metus causa gestum est.l. Metum autem praesentem. §. Sed quod praetor. vt tamen ibidem dicitur in negociis perfectis interdum competit exceptio: et in imperfectis quandoque actio: quamuis frequentius et conuenientius perfecta rescindantur per actionem: et imperfecta per exceptionem. Qui vult tenere opionem secundam potest dicere ad primum ad partem secundam: quod quaedam sunt promissiones que facte per metum cadentem in constantem virum ipso iure non valent: vt promissio de ducendo aliquam in vxorem vel in virum. extra de desponsalibus. Cum locum. Et promissio dotis. ff. de eo quod metus causa gestum est .l. Si mulier. §. Si dos. vbi dicitur quod si dos per metum promittatur: non nascitur obligatio.

¶ Item in rebus ecclesie est speciale quod non tenet traditio: vel promissio: vel iuramentum factum per. me¬ tum de rebus ecclesie. extra de iure iurando It Peruenit.

¶ Item votum factum per metum non tenet. extra de his que vi metusue causa fiunt. c. I. quia votum est res voti: et non praecepti: et liberum est arbitrium in vouendo: quia voluntarium militem sibi eligit christus. 15 q. 1. Non est.

¶ Item iurisdictio extorta per metum non tenet ff. de iudiciis. l. 2.

¶ Item auctoritas tutoris per metum extorta nulla est. ff. de auctoritate tutoris l. 1. §. vlti. et hoc habetur extra de his que vimetusue causa fiunt. Abbas. in gl.

¶ Item vt volunt quidam. pronunciatio sententie ex metu non tenet 11. q. 3. Iniustum. tamen vt dicit glo. ibidem talis sententia tenet nisi elidatur per exceptionem. Quedam autem sunt que per metum facta vel promissa: non sunt nulla ipso iure: sed tenent quousque subuenitur metum passo auctoritate superioris: qui officio eius implorato etiam probato metudebet a promissione per metum extorta illum qui promisit absoluere: et si aliqua per praedictum metum tradidit vel resignauit debet facere sibi restitui decretalis autem allegata in arguendo non loque tur de iuramento per metum extorto: quod nullum est ipso iure: sed de iuramento facto circa talem materiam quod ipso iure tenebat: et ideo ille qui sic iurauit absolutione indigebat: et simili modo intellige quod habetur. 8 eodem ti. Si vero.

¶ Ad 2m dicunt aliqui: quod septemnes ita ex forti consensu possunt contrahere sponsalia sicut aduiti possunt in alios contractus consentire propter naturalem inclinationem ad illum contractum que consensum facit fortiorem.

¶ Aliter potest dici et melius quod non est simile de sponsalibus contractis inter septemne: et inter adultos: quia enim prima sponsalia faciliter possunt solui. ideo sufficit ibi modicus consensus: sed contracta inter adultos non dissoluuntur altero contradicente nisi in casibus determinatis a iure. ideo requiritur ibi plenior consensus.

¶ Ad 3m dicendum: quod ibi non interuenit iustus metus qui possit cadere in constatem virum: quia non erat probabile quod illi qui necem minabantur eam inferre possent et vellent.

¶ Uel dicas prout consueuit exponi quod illud verbum matrimonium sit firmum et stabile non ponitur preceptiue: sed consultiue: vel forte metus non fuit sufficienter probatus: et habentur he solutiones. extra de his que vi metusue causa fiunt. Abbas in glo. Uel potest dici quod illud decretum loquitur in eo casu quando post coactionem commixtus est ei carnaliter: vt habetur ibidem in glo.

Questio. III TErtio queritur vtrum persona consentiens in aliam sibi non consentientem possit illa viuente contrahere matrimonium. Et videtur quod non. Secundum philosophum. 5. meta. Aliquando ita se duo habent quod vnum refertur realiter ad aliud: et non econuerso: vt patet in scientia et scibili: ergo a simili cum matrimonium sit relatio quaedam vt superius ostensum est: potest vir realiter matrimonio copulari cum muliere consentiendo in ipsam: illa non consentiente in ipsum: ad quod sequitur quod illa viuente cum alia contrahere non potest

¶ Item secundum iudicium ecclesie matrimonium ex altera parte potest esse solidum: et ex altera nullum: ergo a simili ita potest esse verum in foro conscientie per consensum ex parte vna: non existente consensu ex parte alia. probatio assumpte. Si mulier in iudicio confitetur se consensisse per verba de praesenti in Martinum et Matinus in eam: Martino hoc negante: et muliere non potente probare quod proposuit: Martino non interdicetur licentia contrahendi cum alia: sed mulieri prohibebitur neviuente Martino contrahat cum alio: quia confitenti in iudicio contra ipsum creditur.

¶ Item si aliquis donat alii rem aliquam illo alio nihil dante sibi: tamen datum acceptante tenet donatio: ergo similiter si vir consentiendo in mulierem donat ei potestatem corporis sui: illa non consentiente quod vir hebeat potestatem aliquam in corpus suum: acceptante tamen potestate sibi datam a viro tenet dona tio: ergo vir ille non poterit contrahere cum alia contra voluntatem illius.

Contra: vir consentiens in mulierem vel econuerso non prohibetur contrahere cum alia: nisi inquantum consensus ille facit matrimonium. Sed si consensus sit ex vna parte: et non ex alia non potest matrimonium perficere. extra desponsal. Tua nos. ergo consentiens in non consentientem sibi: potest cum alio vel alia contrahere matrimonium illo vel illa viuente.

¶ Item inter coniuges est quaedam: relatio eoparantie: quia secundum apostolum 1 Cor. 7. Mulier sui corporis non habet potestatem: sed vir. similiter virsui corporis potestatem non habet: sed mulier. Sed relatio equipatantie nunquam est inter aliqua duo nisi sit mutua: ergo matrimonialis obligatio nunquam est in viro respectu mulietis: nisi sit etiam in muliere respectu viri.

Respondeo quod persona non consentiens in corde: aut exterius significat se consentire: aut non. Si non non est matriimonium: nec secundum iudicium dei: nec secundum iudicium ecclesie. vnde non obstante consensu ex altera parte: licebit cuilibet cum alia persona contrahere: deus enim qui matrimonium instituit non vult vinculum matrimoniale posse contrahi nisi cum mutua obligatione per consensum mutuum causata. Si autem non consentiens in corde: significat per verba de praesenti se consentire: est matrimonium praesumptum. vnde persona que consensit debet putare verum matrimonium esse conmtractum. etiam si alia persona post temporis interuallum notabile iuret se nunquam consensisse in corde: quia sicut dicitur extra de probationibus. Per tuas. Nimis indignum est iuxta legitimas sanctiones: vt quod sua quisque voce dilucide protestatus est. in eumdem casum proprio valeat testimonio infirmare. Unde non credo quod in hoc casu sit licitum persone que consensit cum alia contrahere illa viuente: quia si contraheret se probabili periculo adulterii exponeret. Si tamen non consentiens qui verbis significat se consentire in continenti reuocet: praesumi potest quod ex errore primum dictum protulerit: et tunc persona que consentit stare poterit verbis secundo prolatis. Argumentum ad hoc. extra de testibus cogendis. Preterea. et in hoc casu credo quod persone quae consensit: licitum est cum alia contrahere priori viuente. Siauntem persona que in corde non consensit: et consensum verbis significauit: postea in corde consentiat durante consensu alterius efficitur matrimonium verum: quia tunc ex vtraque parte assunt omnia que ad verum matrimonium requiruntur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non valet il la conena: sic est in aliquibus relatiuis: ergo ita in quibuslibet aliis: vel esse potest.

¶ Ad secundum dicendum: quod nunquam ecclesia iudicat matrimonium esse solidum ex vna parteet nullum ex alia: sed aliquando iudicat verum esse matrimonium secundum confessionem partis alterius: et ideo persone confitenti se esse in legitimo mrimonio prohibet aliud contrahere.

¶ Ad 3m dicendum: quod non est simile: quia dominus superior aliquarum rerum concedit valere donationem quamuis accipiens non redonet: sed dona tionem potestatis in corpus proprium quantum ad carnalem concubitum non permittit valere: nisi acceptans similem potestatem in corpus proprium donet illi: quia si secus fieret esset contra tria bona matrimonii que coniugum carnalem excusant concubitum: et quandoque meritorium reddunt. Ad argumenta ad partem aliam dicendum: quod quamuis bene concludant non contrahi matrimonium verum sine consensu mutuo. non tantum in ore: sed in corde: ex hoc tamen non sequitur quod consentiens in non consentientem sibi in corde: verbo tamen significantem se consentire possit cum alia persona illa viuente contrahere propter rationem que in corpore questionis dicta est.

Quaestio IIII

QUarto queritur vtrum parentes possint lideros suos cogere ad matrimonium contrahendum. Et videtur quod sic. ff. de spon il est Sed que patris. dicitur de silia. quod tunc solum dissentiendi a patre licentia conceditur si indignum moribus vel turpe sponsum ei patreligat.

¶ Item extra de desponsatione impuberum. Tua. Potest filium nondum adultum cuius voluntas discerni non potest: pater cui vult matrimonio tradere: et postquam filius peruenerit ad perfectam etatem omnino debet hoc adimplere.

¶ Item pater spiritualis scilicet papa potest filios cogere ad contrahendum matrimonium spirituale: potest enim cogere clericos ad recipiendum episcoatus: ergo a simili parentes carnales possunt cogere silios ad contrahendum matrimonium carnale.

Contra. 27. q. 2. Sufficiat ditur quod si solus consensus defuetit cetera etiam cum ipso coitu celebra ta frustrantur. ergo parentes: inuitos filios nuptui tradere non possunt.

¶ Item extra de desponsatione impuberum. c. I. dicitur quod si filius adultus aliquo modo non consentit: pater non potest ipsum facere matrimonium contrahere.

Respondeo quod propter onus matrimonii: et quia significat liberam coniunctionem christi et ecclesie: parentes non possunt inuitos filios vel filias cogere ad matrimonium contrahendum: nisi forte accideret casus in quo sine praecepto patrno matrimonium contrahere tenerentur. vnde illud verbum apostoli ad Colis 3 Filii obedite parentibus per omnia: non intelligitur simpliciter vieliter: sed de omnibus pertinentibus ad potestatem patrnam. Si tamen illi de quorum coniunctione agitur non sunt sui iuris sufficit consensus tacitus cum expresso eorum consensu in quorum sunt potestate. si autem sunt sui iuris requiritur illorum expressus consensus.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis secundum iura ciuilia ita sit de filia. aliter tamen est secundum canones. extra de despositio. impu. c. 1. in glo.

¶ Ad secundum dicendum: quod illud verbum intelligendum est vel in casu in quo filius sine praecepto patrno illam eandem ducere teneretur: vel de filio qui ante annos pubertatis erat doli capax et consenserat: vel illud verbum debet intelligi de debito bonesta tis non necessitatis secundum glo. ibidem

¶ Ad 3m dicendum: quod non est simile: quia dominus papa maiorem potestatem habet super membra ecclesie quam parentes carnales super filios suos carnales: et praeterea contrahens matrimonium spirituale efficitur melioris conditionis quam contrahens matrimonium carnale. Nec est dicendum quod dominus papa non possit cogere personam idoneam ad recipiendum episcopatum: sed quod hoc possit indubitanter est asserendum.