Articulus 1

Questio I.

Primo ostendo quod habere plures vxores simul non sit contra legem nature: dicit enim magister huius di. c. i. et est. 32. q. 4. obiiciuntur. Obiiciuntur Iacob quatuor vxores quod quando mos erat peccatum non erat: sed nulla consuetudo valet contra legem naturalem: quia vt dicitur de con. di. 8. in fi. Consuetudo naturali iuri postponitur. ergo habere plures vxores simul non est contra legem nature.

¶ Item Aug. libro de bono coniugali post medium: et recitat magister huius di. c. i. dicit de iustis antiquis quod pluribus feminis vtebantur quod homo contra naturam non faciebant.

¶ Item institu. de iure naturali. Quod naturalis ratio inter homines constituit: illud apud om nes peropulos pereque custoditur: sed non habere plures vxores simul non custoditur equaliter apud omnes populos: ergo hoc non est constitutum ratione naturali. et si sic. habere plures vxores simul non est contra legemnaturalem.

Contra super illud Gene. 4. Lamech accepit vxores duas. dicit interlinearis glo. Primus contra naturam et morem adulterium committens.

¶ Item illud est naturale rei quod sibi conuenit a sua prima institutione: sed vnam vnius conuenit matrimonio a sua prima institutione: vt patet Gen. 2o vbi dicitur. adhere bit vxori sue et erunt duo in carne vna. ergo vnum virum habere plures vxores est contras naturam matrimonii: sed matrimonium est de lege nature. ergo habere plures vxores simul contra legem nature est.

Respondeo quod in homine et est natura generis qua est animal: et natura speciei quae est homo. secundum hoc in homine lex nature dupliciter dicitur. scilicet vel a natura generis: et sic vt dicitur institu. de iure naturali. Ius naturale est quod natura omnia a nimalia docuit. vel a natura speciei: et sic lex naturalis est quam naturalis ratio practica obseruandum in agibilibus constituit. Homo enim reponitur in specie hominis per animam rationalem. Loquendo de lege nature primo modo dicta: habere plures vxores simul non est contra legem nature. sed loquendo de lege nature: secundo modo dicta habere plures vxores simul est contra legem nature: naturalis enim ratio dictat equalem debere esse obligationem quantum ad vsum corporum suorum inter virum et mulierem ad hoc vt sit societas coniugalis. Dictat etiam nullum se debere obligare ad aliquid quod possit esse incompossibile alii rei cui obligatur: im possibile autem est vnum virum equaliter esse obligatum pluribus mulieribus sicut vni soli: et sicut vna sibi. Ex iure etiam matrimoniali tenetur vir vxori petentidebitum reddere quod obseruare non posset: quando plures simul hoc peterent. Dictat etiam ratio naturalis virum debere ad hoc tendere vt in domo sua sit paxquam multum impediret vxorum pluralitas: eo quod virnon posset cuilibet ad votum satisfacere: et suspicaretur vna aliam posse plus diligi quam se: et certarent contra vi¬ rum et adinuicem: communicantes enim in eodem officio faciliter simul rixantur. Quamuis autem ex dictis ostensum sit habere plures vxores simul esse contra legem natur e. non tamen est intelligendum quod sit directe contra primum principium legis nature: nec contra aliquam de conclusionibus ita propinquis illi principio quod quasi vltro se offerunt intellectui: hec enim conclusio quod vnius non debet esse nisi vna. quamuis sequatur ex primo principio legis nature. tamen est conclusio multum remota: et non statim intellectui peruia. sed per studium seu per diuinam illustrationem cognoscitur eam ex primo principio legis nature deriuari.

Ad primum in oppositum dicendum quod non erat crimen quando mos erat quia illa consuetudo erat roborata dispensatione diuina. alias consuetudo non valuisset quod autem deus in hoc potuerit dispensare contralegem nature in sequenti questione dicetur.

¶ Ad secundum dicendum quod illud verbum intelligitur de natura generis. vel hoc dicit: quia hoc fiebat ex dispensatione conditoris nature.

¶ Ad tertium dicendum quod loquitur auctoritas illa de primo principio constituto a naturali ratione: et de conclusionibus ita propinauis illi principio quod fere vltro se offerunt intellectui: lex enim naturalis quantum ad suas conclusiones remotas. quamuis vt in pluribus vniformiter se habeat. tamen secundum diuersitatem temporum locorum: et negociorum ad casus diuersos diuersimode applicantur: et hoc propter naturam materie agibilium que tantam habet differentiam vt videantur sola lege esse posita. natura vero non: vt dicit philosophus. primo et hicorum. c. 2.

Questio. II.

SEcundo queritur vtrum habere plures vxores aliquando fuit licitum ex dispensatione. Et videtur quod non: quia contra legem nature non potest dispensare nec homo nec deus. cum lex nature sit quedam deriuatio a lege eterna: sed non habere plures vxores simul est de lege nature vt patet ex precedenti questione. ergo nunquam fuit licitum habere plures vxores ex dispensatione.

¶ Item magis sufficit vna mulier pluribus viris quod econuerso. sed nunquam ex dispensatione licuit vnam mulierem habere plures viros. ergo nec vnum virum habere plures vxores.

¶ Item sicut matrimonium est in officium. ita est in remedium. sed nunquam fuit dispensatum cum aliquo vt licitum esset ei habere plures vxores propter remedium. ergo a simili nec propter officium.

¶ Item non est facienda dispentio propter augmentum minoris boni in detrimentum maioris: sed bonum sacramenti et fidei sunt maiora bona matrimonii quam bonum prolis. cum ergo habere plures vxores simul sit contra bonum fidei et bonum sacramenti: non debuit hoc concedi ad augmentandum bonum promiolis. 2m

Contraus magister huius di. c. 2. Sancti patres ante legem sine peccato plures habuerunt vxores: sed hoc non esset verum. nisi cum eis fuisset dispensatum.

¶ Item glo. super illud deucero 17. Non habebit plurimas vxores: et recitat magister huius di. c. 3. Dauid plures vxores habuit: nec precepertum preteriit. sed omnis faciens contra preceptum sine dispensatione preteriit preceptum. cum ergo Dauid dispensatum fuit vt sibi plures habere liceret.

Respondeo quod aliquando fait licitum plures vxores habere ex dispensatione: deus enim contra illud precepertum legis nature de non habendo plures vxores simul: potest dispensare: et congrua fuit ratio dispensandi quo ad sanctos patres ante legem: et sub lege: possibilitas enim dispensationis patet ex hoc quia quamuis conclusiones deriuate ex prim principio legis nature: vt in pluribus vniformiter se habeant. tamen aliquando per accidens in casu sunt varia biles secundum sententiam philosophi. 5. ethicorum. c. 12. quod etiam ibidem ostendit philosophus per simile in naturalibus dicens quod natura dextera melior est. quamuis contingat ambidextros fieri. preceptum autem legis nature de non habendo plures vxores non est primum prececeptum legis nature. nec est de conclusionibus proximis que fere vltro se offerunt intellectui: sed est concluso de riuata ex primo principio legis nature per multas conclusiones medias: vt in precedenti questione dictum est et ideo quamuis vt in pluribus vniformiter sit obseruanda: secundum tamen oportunitatem temporum et personarum potuit variari absque preiudicio primi principii legis nature. sed talem oportunitatem determinare non pertinet ad quemlibet sed ad conditorem legis nature: et ideo in illo precepto solus deus potuit dispensare: congrua tamen ratio dispensandi fuit prolis multiplicatio ad cultum dei educande. quia tunc erat paucitas fidelium: et quia hoc preceptum non erat nisi legis nature que scripta est in corde. ideo sufficit dispensatio facta per inspirationem internam que facta fuit patriarchis et prophetis explicite: sed minoribus implicite: quia eorum exemploex eadem causa licebat eos plures habere. Ex dictis patet solutio ad primum argumentum in oppositum.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis magis sufficiat vna mulier pluribus viris quam econuerso ad remedium: non tamen ad officium procreationis filiorum: quia magis fecundare potest vnus plures quod vna secundari a pluribus.

¶ Ad tertium dicendum quod dispensatio debet fieri in precepto spropter commune magis quam propter priuatum: sed remedium respicit bonum personale: et officium generandi prolem ad cui tum rei repicit bonum commpne. vnde et matrimonium principalius institutum est propter officium quam propter remedium.

¶ Ad quartum dicendum quod quando multum augmentatur minus bonum et augmentum est multum necessarium: et parum detrahitur maiori bono non est inconueniens fieri dispensationem in augmentum minoris boni cum aliqua diminutione maioris: et sic autem fuit in proposito: in illo enimm matrimonio reddebatur debitum vxori: quamuis hoc non ita stricte seruare tur sicut in monogamia. non totaliter ibi etiam tollebatur bonum sacramenti: quia per pluralitatem vxorum significabatur diuersitas graduum in ecclesia militante et triumphante: et ecclesiam esse adiuuandam ex personis diuersarum nationum.

¶ Aliqui etiam dicunt quod bonum prolis quod est susceptio prolis educande ad cultum diuinum maius bonum est quam bonum fidei quod est vnum de bonis matrimonii: et quam bonum sacramenti. illud enim bonum includit fidem ad deum que maior est quam fides ad hominem. bonum etiam sacramenti non est maius bonum inter bona matrimonii ratione significationis tantum sed quia instrumentaliter causat gratiam. vnde quia in veteri lege gratiam non conferebat ex vi sacramenti: non videtur quod ante nouam legem bonum sacracramenti esset maius inter bona matrimonii: quamnis in noua lege maius sit inter illa: inquantum instrumen taliter confert gratiam: et si deus ex speciali causa dispensaret modo vt aliquis plures haberet vxores bonum matrimonii instrumentialiter causando gratiam non propter hoc minuereturisi autem bonum sacramenti velles extendere ad bonum significatum per sacramentum: sic manifestum est quod etiam in lege veteri bonum sacramenti erat maius bonum quam aliquod aliud bonum matrimonii: quia etiam in veterilege significabat vnionem christi et ecclesie et etiam futu ram vnionem humane nature cum persona filii dei: quam in noua lege consumatum matrimonium significat iam factam.