Articulus 2

Questio.

PRimo ostendo quod in deo non est misericordia. dicit Dam. li. 2. c. 13 quod misericordia est tristitia de alienis malis: sed in deo nulla est tristitia. ergo nec misericordia.

¶ Item fides et spes: quia imperfectionem habent annexam non sunt in deo: sed misericordia habet imperfectionem annexa scilicet tristitiam: vt iam dictum est. ergo non est in deo.

¶ Item misericordia inclinarvoluntatem ad repellendum aliquorum miseriam: sed deus multas miserias permittit in creaturis quas repellere posset. ergo in ipso non est misericordia. misericordiam.

¶ Item idem est misericordia et bonitas: quia idem videtur esse vtriusque effectus scilicet communicare perfectionem aliquam indigenti: sed certum est in deo esse boni tatem: vt docet tota scriptura: et clamat omnis creatura. ergo certum est in deo esse misericordiam.

Respondeo. misericordia duo importat. vnum tanquam essentiale: aliud tanquam accidenta le.

¶ Primum est promptitudo voluntatis ad subueniendum miseris in quo consistit tota virtutis misericordie essentia.

¶ Aliud est passio tristitie que oritur in appetitum ex cognitione miserie alterius: quantum ad primum misericordia sunme est in deo: sed non quantum ad secundum: nec propter hoc minus est in deo essentia misericordie: quia illa tristitia est abea separabile accidens: quamuis ab illo accidente imponatur nomen misericordie ad signisicandum. vnde secundum ethymolo giam vocabuli potest dici misericordia: quasi miseria cordis ex cognitione alterius miserie generata.

Ad primum in oppositum patet soutio ex dictis in quaestione.

¶ Ad secundum dicendum quod non valet: quia imperfectio que est in fide est ei essentialis: vt ostensum est lib. 3. Similiter dico de imperfectione spei quod est ei essentialis. tristitio vero non est essentialis misencordie.

¶ Ad 3m dicendum quod voluntas per misericordiam non vult repel lere alienam miseriam: nisi prout expedit et decet: et sic deus releuat miseriam rationalis creature: non debet autem nec expedit vt a qualibet rationali creatura repellat miseriam.

¶ Argumenta ad partem secundam gratia conclusionis de bent concedi: dicendum tamen quod bonitas et misericordia in deo secundum rationem difterunt. in releuatione enim miserie alicuius est mutatio ab imperfectione ad aliquam perfectionem. illam autem releuationem miserie respicit directe misericordiam ratione termini a quo: et bonitas ratione termini ad quem. Ratio enim bonitatis est ratio perfectionis: quia tantum res habet de bonitate quantum habet de eo quod debet habere. rem autem habere quod habere debet ratio est sue perfectionis. bonitatis est ratio generalior est quam ratio misericordie. cum enim communicatio que est per bonitatem non excludat debiti rationem comprehendit iustitia et misericordiam. est enim secundum rationem intelligendi principium communicationis que est per mieniam: et quae est per iustitiam non vt per illam communicationem aliquid acquirat: sed quia talis communicatio illam condecet bonitatem.

Questio. II.

SEcundo queritur vtrum prius sit in deo secundum rationem intelligendi misericordia quam iustitia. Et videtur quod non. dic enim ansel. prosologion II ca. quod ex iustitia dei nascitur misericor dia eius.

¶ Item veritas in deo prius est secndum rationem intelligendi quam misericordia: quia est misericordie directiua. sed in deo est ratio iustitie et veritatis. vnde pro iustitia accipitur cum dicitur in psalmum. Misit deus miseicordiam suam et veritatem. et misericordia et veritas obuiauerunt sibi. ergo iustitia prius est in deo secundum ratio nem intelligendi quam misericordia.

Contra illud quod est in deo principalius: est in deo prius secundum intelligendi rationem: sed misericordia in deo principalior est quam iustitia secundum nostram rationem intelligengi. dicitur. n. Iac. 2. quod misericordia superexaltat iudicium. ergo prius est in deo secundum rationem intelligendi quam iustitia.

¶ Item in re prius est secundum rationem intelligendi illud quod est maxime sibi proprium quam illud quod minus: sed misericordia est maxime in deo propria. vnde in oratione dicit ecclesia. Deus cui proprium est misereri: et in pslamum. Deus multum misericors: cum tamen in psal. non inueniatur. Deus iustus cum hac additione multum. ergo misericordia prius est in deo secundum rationem intelligendi quam iustitia.

Respondeo quod quamuis deo nihil sit prius vel possterius: nec duratione nec natura: quia talis prioritas et posterioritas diuersitatem includit nature inter prius et posterius: quae diuersitas in deo esse non potest: tamen in deo vnum attributum potest dici prius alio secundum nostram rationem intelligendi inquantum vnum est alterius ratio: vt simplicitas est ratio immuta bilitatis: vt declaratum est li. i. di. 8. et sic loquendo de priori se cundum rationem intelligendi. dico quod iustitia vno modo dicta priorest misericordia. alio modo dicta non. Iustitia enim est rectitudo voluntatis in volendo reddere vnicuique quod sibi debitum est diuine autem bonitati est debitum vt omnia fiant que condecet eam: et nihil fiat quod eam facem vel permittere fieri non deceat. vnde ipse est primum principium omnium voluntariarum emanationum: vnde meritoetiam vel demerito rationalis creature debitum est praemium vel supplicium: et secundum hoc duplex debitum iustitia dupliciter dicitur in deo. Uno modo rectitudo diuine voluntatis in volendo facere omnia que dei condecent bonitatem: et in non volendo aliquid facere quod eam non deceat.

¶ Alio modo. rectitudo diuine voluntatis in volendo retribuere merito rationalis creature premium: et demerito supplicium: et sicut illud quod debetur bonitati diuine est ratio huius quod debetur merito vel demeritorationalis creature. sic iustitia primo dicta ratio est iustitie se cundo modo dicte. et ideo iustitia secundo modo dicta non retribuit creature secundum exigentiam meriti vel demeriti nisi incomparatione ad condecentiam bonitatis diuine. Iustitia ergo primo modo dicta prior est secundum rationem intelligendi quam misericordia: et misericordia quam iustitia secundo modo dicta. Iustitia enim primo modo dicta est ratio misericordie. ideo enim deus parcit miseris: quia parcere suam condecet bonitatem: et sic intel¬ ligitur illud verbum anselmi allegatum in opponendo ad partem primam scilicet quod ex dei iustitia nascitur mienia sua quod autem menia prior sit iustitia 2o dicta patet sic: quia dum deus nobis parcit non prouenit ex nostro merito sed pure ex sue bonitatis concedentia: sed quod nos puniat. hoc prouenit ex nostro demerito: et sue bonitatis condecentia: per prius ergo et principalius secundum rationem intelligendi velle misereri respicit condecentiam diuine bonitatis quam velle punire.

¶ Preterea. diuine bonitatis condecentia effectum iustitie qui est punitio ordinat ad effectum misericordie qui est saluatio. vnde perpetua damnatio reproborum erit aliqua materia perpetue laudis condecentie diuine bonitatis in electis. deus ergo vult effectum iustitie secundo modo dicte propter effectum misericordie. velle ergo misereri est secundum rationem intelligendi aliquo modo ratio huius quod est velle punire. misericordia ergo per prius secundum rationem intelligendi est in deo quam iustitia secundo modo dicta. de qua iustitia intelligitur illud verbum Iac. allegatum in opponendo ad partem secundam. misericordia superexaltat iudicium.

Ad primum patet solutio ex iam dictis.

¶ Ad secundum dicendum quod veritas dicitur dupliciter. vno modo secundum quod consistit in quadam adequatione rei ad intellectum: cuiusmodi est veritas intellectus. Alio modo pro voluntate manifestandi se exterius in signis et operibus secundum rectum rationis: secundum quem modum loqutur de veritate philosophus. 4. ethi. c. 14. Ueritas ad similitudinem primi modi dicta in deo differt secundum rationem intelligendi a iustitia. quamuis idem sint: sed dicta a similitudinem modi secundi in deo pertinet ad rationem iustitie. est enim voluntas conformandi opera sua ad siustitie rationem seu regulam: que regula est veritas primo modo dicta: veritas prinmo dicta prior est secundum rationem intelligendi quam misericordia. est enim eius regula: sed non est sic de veritate secundo modo dicta. Uel potest dici quod veritas secundo modo dicta idem est quod iustitia secundum quod accipitur pro condecentia divine bonitatis. et ego concedo quod iustitia hoc modo dicta vel accepta prius est secundum ratione intelligendi quam misericordia. Ad argumentum ad partem secundam patet quid sit dicendum ex dictis in questione.

Questio. III

Tertio queritur vtrum in omni opere dei sit mise ricordia et iustitia. Et videtur quod non: quoda in reprobatione eius qui nihil demeruit nulla est iustitia: quia iustitia respicit demeritum. in electione eius qui non est nulla est misericordia: quia misericordia praesupponit miseriam: sed secundum apostolum ad Ro. 9. Esau fuit reprobatus antequam aliquid mali egisset. Secundum eta ipsum ad Ephe. 1. Elegit nos ante mundi constitutionem. ergo est aliquod opus dei in quo nulla est iustitia: et aliquod in quo nulla est mise. ricordia.

¶ Item iustitia retribuit secundum merita. miseri cordia praeter merita. iuxta illud psal. Neque secundum iniquitates nostras retribuas nobis. et sequitur. Cito anticipent nos misericordie tue. sed idem opus non potest fieri secundum merita et preter merita. ergo non est in omni opere dei misericordia et iustitia.

Contra glo. super illud psal. Uniuerse vie domini miseri cordia et veritas. dicit quod hec duo in omni opere domini simul sunt: et si non nobis manifeste appareant.

Respondeo quod iustitia et misericordia in deo possunt accipi large vel stricte.

¶ Pomodo. iustitia in deo dicit condecentiam bonitatis diuine et misericordia voluntatem benefaciendi creature: et sic planum est quod in omni opere dei simul sunt: quia omnia que facitdeus: facit secundum exigentiam sue bonitatis: et cum voluntate benefaciendi creature: etiam volendo punire reprobos cum eorum punitio bona sit eleetis.

¶ Secundo modo misericordia dicit voluntatem subueniendi miseris praeter merita: et iustitia voluntatem retribuendi secundum merita: et quia mereri vel demereri non conuenit nisi rationali ereature. ideo misericordia et iustitia non sunt in omni opere dei: sunt tamen in omni opere retributionis que sit rationali creature de lege communi. inquantum enim remunerat secundum condignum est in illo opere iustitia. inquantum vero punit vltra condignum est in illo opere misericordia. similiter inquantum punit malos est in illo opere iustitia. inquantum vero punit citra condignum est in illo opere misericordia.

Ad primum in oppositu dicendum quod in electione et reprobatione ab eterno non fuit ratio iustitie secundo modo dicte: nec tamen sunt contra iustitiam: sed praeter iustitiam. actio autem praeter iustitiam que est respectu rei que nulli debita est: in nullo reprehensibi lis est. deus autem reprobatis non tenebatur dare vitam eternam. vnde in eos reprobando nihil facit contra iustitiam. Potest tamen dici quod in eligendo fuit aliqua ratio misericordie: quia non tantummodo actus misericordie est repellere miseriam iam in misero existentem: sed est hominem a miseria praecauere. eligendo enim precauit illos quos elegit a miseria damnationis eterne.

¶ Ad secundum dicendum quod idem opus secundum aliquid potest fieri praeter merita: et secundum aliquid secundum merita: vt patet in punitione citra condignum. ratione enim partis pene que infligitur est opus secundum merita. ratione partis pene que non infligitur est opus preter merita. similiter in punitione vltra condignum. inquantum enim homo aliquo modo disposuit se per liberum arbitrium ad tale praemium: illa praeminatio aliquo modo est secundum merita: multo minus tamen quam punitio secundum demerita: quia sic non potest liberum arbitrii quantum est ex parte sua in merendo sicut in demerendo: inquantum autem homo dignus est illo premio per dei dona. deus enim in nobis coronat dona sua: illa punitio vel premiatio est preter merita.

Questio IIII.

QUarto queritur vtrum pena damnatorum diminuatur per suffragia viuorum. Et videtur quod sic. Aug. i. Enchi. 66 et recitat magister di. praecedenti. c. 2. dicit de suffragiis quod quibus prosunt: autem ad hoc prosunt vt sit plena remissio: aut certe vt tolerabitior fiat ipsa damnatio: vltimum autem huius disti. membrum non videtur posse referri nisi ad damnatos.

¶ Item secundum psal. Deus non continet in ira sua misericordias suas: sed si deus nollet domini penam damnatorum per suffragia viuorum videretur continere in ira sua misericordias suas. ergo videtur quod velit eos iuuari per suffragia viuorum.

¶ Item qui debet centum si soluuntur pro eo quinque debitum eius minuitur. ergo ad quantacunque penam obligentur damna ti si per suffragia aliquid pro eis soluitur: debitum eorum et ex consequenti pena minuitur.

Contra Augu. 2. de ci. c. 24. dicit quod si ecclesia sub ecertitudine sciret qui sunt reprobati adhuc viuentes non oraret pro ipsis sicut nec pro ipso diabolo: sed quia de nullo certum est: ideo orat pro omnibus dum adhuc viluunt: sed si vatrones conferre possent damnatis: proreprobis esset orandum. ergo orationes et ex conseqenti suffragiaalia in nullo penam diminuunt damnatorum.

¶ Item Aug. in lib. de cura pro mortuis agenio prope principium dicit de suffragiis: quod nihil omnino addiuuant siue pro eis fiant: quorum tam mala sunt merita: vt nec talibus digni sint adiuuari: siue pro eis: quorum tam bona vt talibus non in digeant adiumentis. ergo non prosunt nec illis qui sunt in inferno nec illis qui sunt in paradiso. Ad hanc quaestionem dixerunt aliqui quod sufragi viuorum prosunt damnatis si pro eis fiant ad interpolationem pene eorum interdum ante iudicium non post.

¶ Sed contra hanc opinionem est: quia demeritum pene in eis nunquam interpolatur.

¶ Alii dicunt quod et si per suffragia pena damnatorum non interpoletur: quantum tamen ad intensionem mitigatur.

¶ Sed contra hane opinionem est: quia cum pena eorum sit finita intensiue per multiplicationem equalium suffragiorum posset totaliter tolli: quia per multiplicationem equalium suffragiorum remoueretur gtadus illius intensionis pene non secundum eandem proportionem: sed secundum eandem quantitatem.

¶ Alii dicunt quod et si per suffragia non minuatur eorum pena per se et directe: diminuitur tamen per accidens et indirecte inquantum virtus damnatorum per suffragia fortificatur in suninendo.

¶ Sed contra hanc opinionem est: quia damnatis nec noua virtus gratiae datur: nec virtus nature eorum melioratur: nec dispositio contra ria remouetur.

¶ Ideo simpliciter dicendum ad quaestionem quod quamuis damnati non tanta quanta digni sunt penarum atrocitate crucientur: non vt eas penas vel nunquam subeant vel aliquando finiant: sed vt eas mitiores quam merita sunt eorum leuioresque patiantur: vt dicit Aug. 2i. de ci. c. 24. exponens illud psal. Non continebit deus in ira misericordias suas: tamen pena sic taxata in nullo per suffragia minuitur: nec quantum ad durationem: nec quantum ad intensionem: quia sicut in corpore naturaliinfluentia aliorum membrorum non deriuatur ad membrum totoliter a corpore precisum: sic beneficia ecclesie: nec misitantis: nec triumphantis deriuantum ad damnatos cum sint totaliter ab ecclesia precisi.

Ad primum in opppositum dicendum quod ibi Aug. ac cipit damnationem non proprie: sed pro valde graui purgatoria pena.

¶ Uel dicendum quod ibi locutus est sub dubitatione: et alibi partem contrariam asserit: vt patet in auctorianitatibus ad partem contrariam allegatis.

¶ Ad secundum solutum est per illud quod dictum est in printia solutionis quaestionis.

¶ Ad tertium dicendum quod illud locum hebet vbi debitum et pars que soluitur sunt eiusdem generis: si enim aliquio esset damnatus ad mortem non minueret aliquid de pena illa qui centum libras solueret: pena autem damnatorum cum sit eterna cuilibet temporali pene improportionabilis est: vnde non sic potest minui per suffragia temporalia vt temporalis pena.

¶ Uel dici potest quod non sunt in statu in quo pro eis possit aliquid solui propter rationem dictam in solutione quaestionis.

¶ Ad primum ad partem aliam dicendum quod quamuis concedendum sit ratione principalis conclusionis: potest tamen dici quod ecclesinon oraret pro aliquo in hac mortali vita quem sciret est se reprobum: vt sibi daretur salus eterna: orare tamen posset pro eo vt abstineret a peccatis pro quibus si ea faceret augeretur eius pena.