Articulus 1

Questio II

PRimo ostendo quod in deo non est iustitia. Ansel. libro i. de veritate vltra medium. Iustitia est rectitudo voluntatis propter se seruata. sed in deo non est rectitudo voluntatis non enim est voluntas recta que vult aliquid facere non propter aliquam rationem. deus autem plus voluit facere mundum istum quam alium ab isto solo numero differentem: et magis reprobare Esau quam Iacob: et non propter aliquam rationem. ergo in deo non est iustitia.

¶ Item secundum philosophum. 5 ethi. c. 11. Domini ad seruum non est iustitia: quia iustitia in quandam equalitate ad alterum. consistit: sed deus est dominus omnium. ergo in ipso non est iustitia.

¶ Item Boetius in lib. de hebdo. Quia deus bonus est omnia que egrediuntur ab eo bona sunt. ergo a simili si deum esset iustus omnia que egrediuntur ab eo essent iusta: sed multa sunt a deo que iu sta non sunt. carentia enim ratione iusta non sunt.

¶ Item iustitia respicit debitum. deus autem nulli debitor est.

Contra apostolus. 2. Thi. 4. dicit. quod deus est iustus iudex sed non est iustus iudex in quo non est iustitia. ergo in deo est iustitia.

¶ Item psal. ad deum. Iustitia plenalest dextera tua.

Respondeo quod iustitia accipi potest secundum rectitudinem volunatis: et quia vult aliquis reddere vnicuique in distribuendo vel commutando que ei decet: et secundum hoc duplex est iustitia scilicer distributiua qua aliquis vult omnibus qui sunt de commu nitate distribuere bona communia secundum debitam proportionis equalitatem et commutatiua qua aliquis in commutando vult seruare debitam equalitatem secundum quantitatem: et hec est quedam potentialis pars qua aliquis vult seruare in commutando debitam equalitatem non secundum quantitatem: sed secundum proportionem commutatiua iustitia proprie loquendo in deo non est: quia nulli est debitor ex legis necessitate: et tantum secundum quantitatem de bono retribuit vltra meritum: et de malo citra demeritum. Iustitia vero distributiua in deo est. omnibus enim distribuit bona sua secundum debitam proportionis equalitatem. Unde dicit Diony. 8. c. de diuis nominibus quod iustitia dei omnibus que sunt secundum dignitatem tribuens laudatur secundum commensura tionem et formam et ordiationem: quia in distribuendo illam dignitatem considerat in comparatione ad condecentiam sue bonitatis. Iustitia 3o modo dicta est in deo est: quia in commutando bonum pro bono: et malum pene pro malo culpe seruat non equalitatem quantitatis: sed proportionis in comparatione ad condecentiam sue sue bonitatis: Sed in hoc differt hec equalitas ab illa que est in iustitia distributiua: quia illa consideratur inter personas accipientes: et ea que eis distribuuntur: naum sicut se habet meritum vnius ad meritum alterius: ita se habet illud quod distribuit vni ad illud quod distribuitur alteri. Equalitas autem proportionis que est in iustitia tertio modo dicta consideratur inter meritum vel demeritum quod est in recipiente: et praemium vel supplicium quod recipit a retribuente: in qua retributione et ficosideret meriti vel demeriti exigentiam: hoc tamen est per comparationem ad condecentiam bonitatis sue: et ideo et iuste punit malos: et iuste eis parcit. principium tangit Ansel. prosologi. 10. c. cum loquens ad deum dicit. Cum punis malos iustum est: quia illorum meritis conuenit 2 tangit ibidem cum immediate subiungit. Cum parcis malis iustum est: non quia illorum meritis: sed quia tue bonitati condecens est.

Ad primum in oppositum dicendum quod quicquid vult deus: vult propter aliquam rationem que non est alia quam suum velle: quia diuinus intellectus dictat voluntatem dei primum esse regulam omnium volendorum. Unde eo ipso quo deus vult aliquid: rationabile est ipsum hoc velle. Unde ansel. prosologion 11. c. ad deum loquens ait. Id solum iustum est quod vis: et non est iustum quod non vis: et sic patet ex sententia Ansel. ibidem. intentio eius est vt factum sit iustu: quia deus vult hoc fieri: non econuerso.

¶ Ad secundum dicendum quod et si domini ad seruum non sit iustitia commutatiua secundum plenam rationem eiusdem: quia inter dominum seruum non est equalitas eo quod omnia que sunt serui sunt domini: tamen domini ad seruos potest esse iustitia distributiua: que non requirit qualitatem quantitatis secundum proportionem quam titatis: sed proportionalitatis que est equalitas duarum proportionum que consistit in hoc quod seruis retribuit proportionaliter secundum merita sua. quamuis etiam iustitia commutatiua non possit esse secundum plenam rationem inter dominum et seruum: tamen potest ibi esse secundum aliquid scilicet secundum equalitatem proportionis inquantum seruus domino facit quod potest: et dominus seruo quod decet. quid autem sit iustitia commutatiua et distributiua expositum est libro 3 di. 33m

¶ Ad tertium dicendum quod non est simile: quia bonitas conuertiscum entitate: et sola ratione differunt: non sic autem iustitia.

¶ Ad quartum dicendum quod et si deus nulli creature sit debitor: ex recepto: tamen debitor est ex promi sso: nulli enim est debitor nisi quia vult. Si autem queratur quare vult non respondeo: nisi quia vult: quia voluntas sua est prima causa.

Questio II.

SEcundo queritur vtrum deus possit praeter mittere opera iustitie. Et videtur quod sic: quia opus iustitie est retribuere vnicuique se cundum merita sua: sed deus peccatoribus non retribuit secundum demerita sua. punit enim eos citra condignum. iuxta illud psal. Non continebit in ira misericordias suas. ergo deus in puniendo peccatores opera iustitie praetermitit.

¶ Item illos qui saluati sunt deus posset damnare: et illos quod damnati sunt posset saluare: quia omnipotens est: sed damnatos saluare: et saluatos damnare esset praetermittere opera iustitie. ergo opera iustitie praetermittere potest

¶ Item potest praetermitte e cursum naturalis iustitie: quem naturalibus rebus in didit: vt patet in operibus miraculorum. ergo a simili potest pretermittere cursum moralis iustitie.

Contra. 2. Thi. 2. Et ille fidelis est qui seipsum negare non potest: sed si praetermitteret opera iustitie negnret seipsum: quia negaret iustitiam: et ipse iustitia est. ergo iustitie opera praetermittere non potest

¶ Item Ansel. i. lib. Cur deus homo. ante medium, quolibet inconueniens in deo sequitur impossibilitas: sed inconueniens esset deum pretermit. tere opera iustitie. ergo hoc deo est impossibile.

Respondeo quod opera iustitie secundum quod iustitia respicit exigentiam demeritorum absolute deus potest praetermittere: et praetermittit est in punitione perpe tua damnatorum: quia punit eos citra condignum: non quantum ad pene durationem: sed quantum ad intensionem respiciendo ad eorum demerita absolute. opera autem iustitie secundum quod respicit exigentiam meritorum vel demeritorum in comparatione ad condecentiam bonitatis sui ipsius retribuentis pretermittere non potest: sicut nec illud negare quod suam decet bonitatem.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis deus non puniat peccatores secundum exigentiam demeritorum suorum absolute: punit tamen eos secundum exigentiam suorum demeritorum secundum quod suam condecet bonitatem.

¶ Ad secundum dicendum quod illos qui saluati sunt deus non posset damnare: quia hoc non potest condecere suam bonitatem: illos tamen qui damnati sunt posset saluare: quia hoc posset suam condecere bonitatem: primo tamen per omnipotentiam suam dando eis adiuto rium quo possent et vellent penitere: et sic remittendo eorum peccata et obligationes: quapropter illa obligantur ad penam eternam. cum enim omnis iniuria committatur in deum: et ipse sit superior dominus potestatis habens plenitudinem illam nulli iniuriando ex gratia potest remittere damnatis: tamen nunquam remittet: quia nun quam penitebunt nec penitere possunt: vnde nullus damnatus saluabitur: sed illud quod rationalis creatura de condigno meruit nullo modo potest sibi salua iustitia auferre: nisi forte indirecte inquantum saluatum possec reducere ad vitam mortalem: in qua posset mortaliter peccare: et ex conseqenti damnationem mereri: vt dicunt quidam: quo modo tamen posset beato auferre salua iustitia claram sui visionem: difficile est videre: et si illa salua re. duceret ipsum ad istam vitam nullo modo posset peccare. vnde quo modo saluatum posset damnare salua iustitia ad presens non bene video.

¶ Ad tertium dicendum quod non est simile: quia praetermittere cursum naturalis iustitie aliquando suam condecet bonitatem: sed praetermittere cursum moralius iustitie respicientis exigentiam meritorum seu demeritorum in comparatione ad suam bonitatem suam bonitatem condecere non potest. hoc enim includeret contradictionem. Argumenta ad partem secundam procedunt de operibus iustitie respicientis exigentiam meritorum vel demeritorum in comparatione ad condecentiam bonitatis diuine.

Questio. III

TErtio queritur vtrum deus possit aliquem iu ste temporaliter punire: non propter eius peccatum. Et videtur quod non. deus nullam punitionem facere potest contra lege eternam: cum ipse sit eterna lex: sed lex eterna peccatores dictat esse puniendos et bonos glorificandos. secundum aug. libro de libei arbitrii ante medium. ergo deus nullum potest iuste punire nisi propter peccatum.

¶ Item secundum augu. vbi prius. Ab eterna lege deriuatum est quicquid iustum est in lege temporali: sed secundum legem temporalem nullus iuste potest puniri a iudice nisi propter peccatum. ergo nec secundum legem eternam.

Contra. Iob valde grauiter fuit penitus: nec tamen propter peccatum talem nec tantam punitionem meruerat. vnde ipse dicit vt habetur Iob. 6o. Utinam appederentur peccata mea quibus iram merui: et calamitas quam patior in statera quasi harena maris hec grauior appareret. cum ergo deus Iob punierit iuste potest aliquem iuste punire propter peccatum.

Respondeo quod quamuis deus nunquam aliquem punistset nisi praecessisset peccatum: quia vt osten sum est libro 2. dist. 30. Si natura humana non peccasset non fuisset alicui penalitati subiecta: tamen vt ibidem ostensum est. ante peccatum potuisset esse penalitati subiecta absque aliqua diuina iniustitia non sicut creata fuit: sed sicut eam deus creare potuisset si voluisset: quia si voluisset potuisset eam creare innaturalibus puris: et sic existens fuisset subiecta penalita ti conseqenti naturam suis naturalibus relictam: que ibidem sunt omnia declarata. vnde si modo accipiatur punire non propter peccatum pro punire si nunquam fuisset peccatum. sic dico quod deus nullum punit nisi propter peccatum: quia nullum puniret nisi peccatum aliquod praecessisset. Si autem accipiatur punire non propter peccatum per hoc quod est peccatum non esse causam meritoriam punitionis. sic dico quod quamuis deus nullum puniat: nec punire possit nisi propter peccatum proprie accipiendo verbum punitionis: quia significat afflictionem non absolute: sed vt punitiua est peccati: tamen accipiendo punitionem pro afflictione deus non solum potest affligere: sed est affligit temporaliter aliquos homines non propter eorum peccatum. Quosdam vt in eorum liberatione ab afflictione glorificetur. Unde Ioan. 9. dicit saluator de ceco nato quod nec hic peccauit: nec paretes eius vt cecus nascere tur: sed vt manifestentur opera dei in illo. Quosdam propter exemplum patientie. Thob. 2. Hanc temptationem ideo permisit deus euenire illi vt posteris daretur exemplum patientie eius. Quosdam vt per afflictionem temporalem preseruet eos a peccato. Quosdam vt per eorum patientiam in tribulatione premium eorum augeatur in celo. et quamuis sic in flagellando non sit iustitia que respicit exigentiam meritorum absolute. tamen est ibi iustitia que respicit exigentiam meritorum in comparatione ad condecentiam bonitatis diuine.

Ad primum in oppositum dicentum quod quamuis lex eterna dictet bonos glalificandos: eterna tamen vita dictat bonos aliquos esse temporaliter affligendos propter rationes dictas: vnde et talis punitio est secundum diuine prouidentie legem.

¶ Ad secundum dicendum quod sine praeiudicio legis humane potest aliquid penale alicut inferri non propter peccatum: vt iuuenibus exercitium: et medicina infirmis.

Questio. IIII.

QUarto queritur vtrum deus iustius agat cum vno quam cum altero. Et videtur quod sic. quia equalitas iustitie in indiuisibili non consistit. vnde philosophus 2 ethi. c. vltimo dicit de medio in virtutibus quod qui parum aliquando transgreditur non vituperatur: nec ad magis nec ad minus. ergo iustitia recipit magis et minus. salua ergo iustitia deus iustius agere potest cum vno quam cum altero.

¶ Item misericordia temperat iustitiam: sed deus misericordius agit com vno quam cum alio. ergo et iustius.

¶ Item punire est opus iustitie: sed deus magis punit vnum quam alium. ergo iustius agit cum vno quam cum alio.

Contra quicquid deus facit iustissime facit ergo in omni opere suo seruatur iustitia in indiuisibili: in diuisibili vero non est magis et minus.

¶ Item si iustius agit cum vno quam cum alio: minus iuste agit cum vno alio: sed sicut magis iuste includit iuste: ita minus iuste includere videtur iniuste. ergo deus cum aliquo agit iniuste quod falsum est.

Respondeo quod deus iustius non agit cum vno quamcum alio: cuius ratio est: quia vna actio dei non potest esse iustior alia: nisi aut per comparationem ad voluntatem eius a qua egreditur aut per comparationem ad effecctum ad quem terminatur. primo modo deus non agit iustius cum vno quam cum alio: quia vna et eadem est eius volutas a qua egreditur omnis eius actio circa creaturam: nec secundo modo: quia quamnis cum vno agat maiorem effectum iustitie quam cum alio. ex hoc tamen non sequitur quod actio eius circa vnum iustior sit quamsit circa alium. Iustitia enim in quadam equalitate consistit: siue secundum quantitatem siue proportionem. secundum quod patet ex prima quaestione huius di. Equalitas autem tam secundum proportio nem quam secundum quantitatem tanta est in paruis sicut in magnis. proportio enim quatuor ad duo equalis est proportioni. 20. ad 10. vtraque enim est dupla: tanta est etiam equalitas inter decem et decem: sicut inter mille et mille: deus autem in agendo cum quolibet seruat equalitatem proportionis in indiuisibili ad hoc autem non astringimur propter difficultatem in nobis medium attingendi. secundum quod dicit philosophus 2 ethi. c. vlt. Et ideo quam uis iustius possimus agem cum vno quam cum aitero: magis appropiquando ad prunctale medium. non sic tamen potest dici de deo. et per hoc patet ad primum argumentum in oppositum raespensio.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis deus misericordium agat cum voto quam cum alio in partiendo maiorem effectum misericordie vni quam alteri. ex hoc tamen non sequitur quod iustius agat cum vno quam cum alio. misericordia enim non est contra iustitiam: quamuis effectus misericordie sit praeter iustitiam: nisi secundum quod accipitur iustitia pro condecentia boni tatis. sic enim secundum rationem intelligendi iustitia est ratio misericordie. vnde ansel. prosologion I1 ca. loquens ad deum ait. Nascitur de iustitia tua misericordia tua.

¶ Ad tertium patet solutio ex dictis in quaestione. equalis enim est proportio magni peccatoris ad magnum suum supplicium proportioni minoris peccatoris ad suum minus supplicium. proportio enim demeritimaioris peccatoris ad demeritum minioris peccatoris equa lis est proportioni supplicii maioris peccatoris ad supplicium minoris peccatoris.

¶ Secundum argumentum ad partem aliam quamuis valeat ratione materie: tamen non valet ratione processus: quia non sequitur. iste minus agit bene cum isto quam cum illo. ergo cum isto agit male.