Articulus 1

Questio I

PRimo ostendo quod anima separata cognoscit aliquid sensibiliter. Cassiodo. lib.o de anima. c. 2. dicit de anima separata quod viuit in se post huius seculi amissionem: videt audit tangit ac reliquis sensibus efficacius vtitur.

¶ Item libro de spiritum et anima. ca. 11. dicitur de anima: quod dicitur anima dum vegetat. spiritus dum contemplabitur. sensus dum sentit. ergo potentie sensitiue cum anima separantur: sed in ipsa non sunt ociose ergo sensitiua cognitione vtitur.

¶ Item philosophus primo de anima vult quod sensitiue potentie non senescunt. vnde dicit quod si seni daretur oculus iuuenis videret vt iuuenis hoc aut verum non esset si potentia sensitiua dependeret ex corpore. potentia ergo sensitiua cum anima separatur. et si sic: potest sensibiliter cognoscere.

¶ Item secundum philosophum in eodem lib. desiderium confidentia timor et gaudium pertinent ad potentiam sensitiuam: sed talia sunt in anima separata. ergo in ea est potentia sensitiua: et si sic: potest aliquid sensibiliter cognoscere.

Contra in libro de ecclesiasticis dogmatibus propositione. 8 dicitur. Duabus substantiis constat homotantum anima et carne anima cum ratione. et carne cum sensibus suis. ergo potentia sensitiue cum anima non separantur cum ex carne dependeant. et si sic: nihil sensibiliter cognoscere potest.

¶ Item secundum philosophum 2. de anima. solus intellectus est separabilis ab aliis potentiis sicut perpetuum a corruptibili. ergo. in separatione anime corrumpuntur potentie sensisitiue: et si sic: anima separata nihil sensibiliter potest cognoscere.

Respondeo quod sicut se habent intellectus et voluntas ad essentiam anime. intellectiue. sic modo suo se habent potentie sensitiue ad essentiam anime sensiti ue. vt autem ostensum est libro primo. intellectus et voluntas non addunt rem absolutam vltra essentiam anime intellectiue: quamuis ab ea differant secundum rationem et relationem. ergo similiter potentie sensitiue ab essentia anime sensitiue non differunt nisi secundum rationem: hoc excepto quod potentie sensitiue non possunt esse in actibus suis: nisi mediantibus organis. Intellectus autem et voluntas organis alligate non sunt: quanuis dum anima intellectiua corpori corruptibili est vnita ad directionem suorum actuum indigeat ministerio virium sensitiuarum de communi lege: ex quibus sequitur quod siue anima intellectiua et sensitiua in homine sint eadem essentia: siue non: qui anima intellectiua a corpore separata nihil potest sensibili¬ ter cognoscere: quia si non sunt eadem essentia non remanent in anima separata potentie sensitiue: sed in eius sepatatione a corpore corrumpuntur. Si autem sunt eadem essentia quamuis cum ea separentur potentie sensitiue: tamen in ea non possunt esse in actibus suis: quia talis est natura rationalis anime: quod quamuis secundum aliquid absolutum non differat a sua potentia intellectiua: nec a sensitiua: tamen cognitionem que est senttre habere non potest nisi organo mediante. Restat ergo quod anima separata nihil potest sensibiliter cognoscere ex parte cognoscentis: quamuis hoc possit ex parte rei cognite: quia quamuis non possit cognoscere per potentiam sensitiuam: potest tamen per intellectum sensibilia et sensibiles eorum modos cognoscere. Eet sic debet intelligi auctoritas Cassiodori ad hoc vt habeat veritatem.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis potentie sensitiue cum anima separem tur secundum opinionem dicentium quod in homine anima intellectiua et sensitiua sunt eadem essentia. tamen ex hoc non sequitur quod anima separata per eas sensibiliter cognoscat propter rationem dictam inquaestionis solutione. nec tamen ex hoc sequitur quod ociose sint: quia actus suos habebunt post corporis resumptionem: et interim sunt ad perfectionem nature

¶ Ex dictis patet solutio ad tertium

¶ Potest tamen dici secundum opinionem dicentium potentiam sensitiuam corrumpi in separatione anime: quod philosophus per oculum non intelligit organum tantum: sed organum et potentiam visiuam que eius forma est. vnde dicit quod si oculus esset animal: anima eius esset visus.

¶ Ad quartum dicendum quod timor et gaudium non sunt vniuoce passiones coniuncti et anime separate: sicut patet ex his que superius dicta sunt: vbi quesitum est: vtrum gaudium sit aliquid differens a visione et fruitione. Ad primam auctoritatem ad partem secundam dicendum secundum opinionem illorum qui dicunt sensitiuam et intellectiuam esse eandem essentiam: quod sub nomine potentie sensitiue accepit potentiam: et eius instterm sub vno: eo quod vtrunque concurrit ad actum sentiendi: et sic accipiendo potentiam sensitiuam planum est quod non separatur. Et sic posset dici ad auctoritatem philosophi2. allegatam.

¶ Uel potest dici aliter quod vegetiua et sensiti ua in plantis et brutis corruptibiles sunt: intellectiua autem et si ab eis separari non possit in corruptibilibus: tamen secundum eius opinionem que erronea est: ab eis potest sepa rari in imortalibus: indubitanter enim opinatus est corpora celestia esse animata: sed in hoc errauit. Et huic concordat quod dixit philosophus. 2. lib.o de anima. vbi dixit intellectiuam posse separari ab aliis. alia autem ab hoc impossibi le est in mortalibus: sed opinando corpora celestia esse animata errauit.

Questio II

SEcundo queritur vtrum anima separata cognoscat aliquid intellectualiter per species in corpore acceptas. Et videtur quod non. Auic. 6. naturalium lib. 5. c. 6. impossibile est formam intelligibilem esse in anima in es fectu perfecte: et non intelligi ab ea in effectu perfecte. ergo forma intelligibilis non est in anima nisi quamdiu intelligit. ergo species intelligibiles in anima intellectiua non conseruantur. ergo a corpore separata per illas intelligere non potest.

¶ Item Augu. 11 de trinitate. capi 3. cum cogitantis acies auersa fuerit. atque illud quod in memoria cernebatur destiterit intueri: nihil forme que impressa erat in eadem acie remanebit. ergo species in mtellectu non conseruantur. et si sic anima separata per eas non intelligit.

¶ Item secundum philosophum. 3. de anima sicut se habent colores ad visum: sic fantasma ad intellectum: sed visus quocunque modo dispositus nihil potest videre nisi paesen te colore. ergo quum santasmata non separentur cum anima intellectiua: non potest per species in corpore acceptas intelligere.

¶ Item anima nihil intelligit iue intellectu possibili: cum per receptionem specierum intelligibilium intelligat: sed sicut dicit philosophus. 3. de anima. passiuus intellectus corruptibilis est. ergo anima separata nihil imtelligit per species in corpore acceptas nec per quancunque viam aliam.

¶ Item per omnes species acceptas in corpore anima simul intelligere potest: quia tunc potest simul intelligere plura: quod negat philosophus. 2o topi. nec est causa aliqua determinans intellectum ad hoc quod magis intelligat per vnam quam peraliam: cum equale esse habeant in intellectu. voluntas enim hanc determinationem facere non potest: quia actus eius praesupponit intellectus cognitionem. ergo anima separata per species in corpore acceptas intelligere non potest

¶ Item vna potentia non hebet naturalem modum agendi nisi vuum: potentia enim calefactiua ignis non calefacit naturaliter nisi secundum modum vnum nec eius leuitas mouet naturaliter nisi secundum modum vnum: sed intellectus coniunctus et separatus non est nisi vna potentia. ergo non hebet naturalem modum intelligendi nisi vnum: sed intellectus coniunctus non hebet naturalem modum intelligendi nisi cum santasmate. ergo ipse separatus aut cum fantasmate intelligit: aut nihil naturaliter intelligit: sed constat quod non intelligit cum fantasmate: quia fantasmata non separantur cum intellectu: cum non sint nisi in corporali subiecto. ergo intellectus. separatus mhilnaturaliter intelligit.

¶ Item beati post resurrectionem aliqua intelligent in fantasmate: quia ille modus intelligendi naturalis est intellectui coniuncto corpori: intellectus autem per gloriam non amittet suum naturalem intelligendi modum: quamnis per gloriam hebeat modum intelligendi supernaturalem. modus autem intelligendi sine fantasmate nobilior est quam modus irtelligendi cum fantasmate: cum ergo anima separata non hebeat naturalem actionem perfectiorem quam habitura sit post sui vnionem cum suo corpore glorificato: sequitur quod anima separata aut naturaliter nihil intelligit: autem in fantasmate intelligit: sed constat quod non intelligit in santasmate: et quia fantasma non separatur. ergo nihil naturaliter intelligit. et si sic sequitur quod anima separata non cognoscit aliquid intellectualiter per species in corpore acceptas.

Contra. philosophus. 3. de anima dicit quod bene dicentes sunt dicentes animam esse locum specierum: nisi quod non tota: sed intellectiua. cum ergo liberior sit separata a corpore quam corpori corruptibili coniuncta: non tantum potest intelligere per species in corpore acceptas: sed multo melius quam quando erat corpori coniuncta.

¶ Item species receperte in intellectu sunt ibi modo incorruptibili: quia secundum commentatorem super decimam propositionem de causis: illud quod recipitur in alio est in eo per modum recipientis: et non secundum modum rei recepte. ergo species intelligibiles remanent in anima separata: cum ergo angelus intelligat per species que in eo sunt: et anima separa ta intelligendo imitetur intellectum angelicum: videtur quod per species in corpore acceptas intelligat.

Respondeo animam separatam intelligere posse certum est: quia intelligere est propria operatio ipsius intellectus: non est autem rationabile quod per sui se parationem a corpore sua propria operatione priuetur. vnde et philosophus dicit primo de anima: quod si est aliqua operatio anime vel passionum propria: contingit ipsam separari: si vero nulla est propria ipsius non erit separabilis. ergo per ipsum hebemus quod cum anima separatur non priuatur sua propria operatione. nec tantum intelligit separata: sed multo melius intelligit quamdiu est corruptibili corpori coniuncta. vnde Auic. 6 naturalium lib. 5. ca. 5. post. quam locutus est de aggrauatione anime per corruptibile corpus dicit: cum aufertur de nostra anima ipsa aggrauatio et impedimen tum: tunc intelligentia anime est melior purior et delectabilior.

¶ Sed de modo intelligendi sunt diuerse opitiones. Dicunt enim quidam quod intelligit per species concretas: per quas non potest intelligere corpori corruptibili vnita: eo quod propter eius aggrauationem se super illas reflectere non potest.

¶ Sed contra. secundum philosophum. 3. de anima. antequam intelligatest sicut tabula in qua nihil est actu scriptum.

¶ Alii dicunt quod intelligit partim per species in corpore acceptas: partim per species quas a deo recipit. statim enim post separationem anima recipit ab ipso species totius vniuersi. Et est hec. influentia quasi per modum nature: non gratie. vnde non est reuelatio proprie: quia etiam talem influentiam recipiunt anime reprobe: quia illis non subtrahuntur beneficia nature.

¶ Sed contra natura operatur de necessitate: sed nihil creatum est a deo de necessitate. ergo nulla creatura naturaliter emanat a deo. vnde non video quo modo bene possit intelligi quod ille species a deo influantur naturaliter.

¶ Alii dicunt quod anima separata per species acceptas in corpore nihil intelligit: quia non separantur cum ea. nec enim sunt in intellectu nisi dum actu intelligit: et hec est opinio Auic. qui vult species intelligibiles non esse in intellectu nisi sicut in viapprehendente. vnde non ponit memoriam intelligibilem. vnde dicit quod quandoncunque i tellectus intelligit in corpore oportet quod conuertat se ad fantasma et intellectum agentem vt speciem intelligibilem recipiat: quam per auersio nem postea perdit: sicut visus per comparationem sui ad rem visibilem et ad lumen: speciem recipit: quam postea per sui auersionem a lumine et visibili perdit: intellectus tamen per frequentem receptionem habilitatur ad recipiendum et intelligendum: et hec habilitatio est scientie habitus.

¶ Sed contra. Aug. lib. 14. de triae. c. 3. dicit quod imago est in anima homnis rationali siue intellectnali: sed sicut patet per ipsum in pluribus locis. lib. de tri. illa imago consistit in memoria et intelligentia et voluntate. ergo in anima intellectiua est memoria: sed actus memorie est tenere secundum Aug. 14. de triat. ca. 8. ergo species intelligibiles in anima intellectiua conseruantur.

¶ Preterea. hoc videtur velle philosophus: vt patet in aucto ritate allegata in prima ratione ad partem secundam.

¶ Item secundum Aug. lib. 9. confesie. longe post principium. Mortui habent nostri memoriam. ergo potentia memoratiua est in anima intellectiua.

¶ Uidetur ergo mihi dicendum ad quaestionem quod species intelligibiles conseruantur in intellectu: et per eas intelligit anima separata. Et quamuis quidam dicant et satis communiter quod per illas intelligebat corpori corruptibili vnita. alii tamen dicunt contrarium dicentes illas causatas fuisse mediante actu intelligendi: et intellectum immediate moueri a fantasmate: in virtute tamen intellectus agentis: que tacta sunt. lib. 2. distin. 25 et quia anime separate de nouo possunt acquirere alicuius rei cognitionem videtur dicendum quod acquirere possunt nouas species intelligibiles: sicut enim existens in corpore potest per suum actiuum sicut per principale agens mediante santasmate sicut instrumentali agente educere speciem intelligibilem de se ipsa inquantum est possibilis: sic cum multo sit potentior separata in operando quam corpori corruptibili vnita potest per suum actiuum sicut per agens principale mediante similitudine vel re sicut instrumentali agente educere de se ipsa: vt est possibilis speciem in telligibilem qua aliquid potest cognoscere quod vnita corpori nunquam cognouit.

¶ De paruulis autem opinantur aliqui quod sicut in resurrectione dominus voluntarie sup plebit corporibus paruulorum quantitatem quam habuissent in termino augmenti si vixissent vsque tunc: et natura in eis non errasset vel defecisset quod ita voluntarie influit animabus eorum statim cum a corporibus eorum separate sunt species illarum rerum quarum per natura le lumen cognitionem acquisiuissent vel acquirere potuis sent si vixissent vsque ad illud tempus in quo de lege communi maxime viget per naturam vsus rationis vel vigebat in hominibus illius temporis quo illi paruuli decesserunt siue decedunt. Nec ex dictis sequitur quod inutilis sit pro alia vita acquisitio naturalis scientie in hac vita: quia electi bene vtuntur ea: et ille bonus vsus in hac vita vtilis est eis pro alia vita: quia per illum bonum vsum merentur. Si autem dicatur quod acquisitio naturalis scintien tie sit reprobis inutilis pro alia vita non est inconueniens.

¶ Alii autem dicunt quod quamuis deus posset animabus paruulo rum dare cognitionem naturalem equalem naturali cognitioni vnius magni clerici vel maiorem: tamen non dat talem cognitionem animabus paruulorum recedentium a corporibus cum originali peccato: quia non conuenit: non enim decens est ceteris paribus quod anima que in acquirendo scientiam nunquam labo rauit habeat cognitionem naturalem equalem cognitioni anime illius que in acquirendo eam laborauit: et deus tamen animabus paruulorum praedictorum infundit voluntarie non naturaliter species illarum rerum quarum cognitio decet statum eorum: et quamuis deus predictas species infundat non de necessitate nature: sed libera voluntate: tamen naturalis est cognitio quam anime predictorum paruulorum habent per eas: quia non eleuat intellectum supra suam naturalem facultatem.

Ad primum in oppositum dicendum quod illa fuit opinio Aui. cui in hoc non est assentiendum.

¶ Ad secundum dicendum quod ibi Aug. loqutur de trit. que est in parte anime sensitiue. et potest dici quod per aciem cogitantis intelligit potentiam cogitatiuam sensitiuam que altissima est inter potentias sensitiuas.

¶ Uel potest dici quod aciem vocat cogitantis potentiam intellectiuam inquantum actum intelligit et ipsam informationem vocat ipsam intellectionem que est expressior similitudo rei intellecte quam illa que habitualiter intellectu retinetur.

¶ Ad tertium dicendum quod illa similitudo tenet inquantum anima est vnita corpori corruptibili: nec adhuc totaliter est simile: quia non sic remanet habitualiter similitudo coloris in vsu sicut species intelligibiles in intellectu.

¶ ad quartum dicendum quod philosophus ibi vocat intellectum passibilem improprie scilicet ipsam cogitatiuam sensitiuam: que organum habet in media cellula cerebri: quam semper oportet esse in actu suo: dum intellectus corpori corruptibili vnitus intelligit de lege communi. vnde facit differentiam inter intellectum passibilem et possibitem.

¶ Ad quantum dicendum quod anima post sui separationem aliquando intelligit per vnam speciem: et non par aliam a casu. aliquando ex causa determinata. aut quia scilicet illa species fortius est in ea impressa: non enim omnes species existentes in intellectu in eo equaliter autem imprei se: quamuis omnes ibi habeant esse incorruptibile: aut quia magis assueta est intelligere per illam: autm quia est repraesentatiua generalioris intentionis: quia intentio entis est que primo ordine nature occurrit intellectui: et habita ista generali cognitione in actu: quia multe species intelligibiles sunt in ea: per quas de rebus diuersis potest cogitare: voluntas mouet intellectum ad conuertendum se ad illas prout sibi placet.

¶ Ad sextudicendum quod cum dicitur quod vna potentia non habet naturalem modum agendi nisi vnum etc. Dico quod non est verum de potentia que radicatur in tali essentia forme: que successiue potest habere duos modos naturalis existentie: quia naturalis modus operandi proportiona tur essentie mediante suo naturali modo existendi. intellectus autem humanus est potentia radicata in essentia anime rationalis: que successiue habet duos naturalis existentie modos. dum enim est in actu corporis forma naturaliter existit: postquam etiam est a corpore separata naturaliter existit: quia per suam naturam existit: non est autem idem modus naturaliter existendi quo existit vt pars in composito: et vt actu corpus informans: et ille quo per se existit: quia sic existit non vt actu pars: nec vt actu corpus informans: sed vt quoddam totum non habens suum completum naturalis existentie modum: quapropter primus modus ex stendi sibi est naturalior quam secundus. vnde et naturaliter ipsum appetit.

¶ Ad septimum dicendum quod dicunt quidam quod modus intelligendi in fantasmate non est naturalis: sed accidentalis anime coniuncte corpori: quia corruptibilitas non pertinet ad corporis essentiam: sed sibi accidit: et predictus modus non conuenit anime coniuncte nisi ratione corruptibilitatis corporis per quam anima sic aggrauatur: vt pro pter sui debilitatem non possit per sui naturam et de lege commiapprehendere intelligibile nisi in aliquo sensibili vt quasiin exemplari.

¶ Sed quamuis hec opinio sit multum probabi¬ lis: tamen contra eam probabiliter sic arguunt aliqu. anima beata post sui eorporis resumptionem aliquid participabit de modo existendi sensibili: inquantum erit corporis sensibilis forma. corpus enim per suam glorificationem non desinit esse sensibile. participabit est animam aliquid de modo existendi intelligibiliter: inquantum est spiritualis substantia: quia principalius participabit illum modum existendi: qui conueniet sibi rationem sui: quam illum qui sibi conueniet ratione corporis id eo principalius participabit existendi modum intelligibiliter: quam modum existendi sensibiliter. cum ergo naturalis modus intelligendi proportionetur naturali modo existentie substantie intelligentis: videtur quod illud quod intelliget naturaliter intelliget in aliquo sensibili. Inter autem sensibilia illud quod propinquius est speciei intelligibili est fantasma. ergo videtur quod illud quod modo naturali intelliget: intelliget in fantasmate.

¶ Preterea inconueniens videtur quod anima nunquam habeat naturalem modum intelligendi quamdiu est actu corporis corruptibilis forma: sed si modus intelligendi in fantasmate non esset sibi naturalis: num quam saltem de lege communi haberet naturalem modum intelligendi: quamdiu est actu corporis corruptibilis forma: quia quamdiu sic est. nunquam saltem de lege communi sine santasmate intelligit: videtur ergo quod inconueniens sit dicere quod talis modus in telligendi non est sibi naturalis.

¶ Alii dicunt: quod sicut alium modum existendi hebet anima corpori corruptibili coniuncta quam hebeat separata. sic habebit alium quando erit coniuncta corpori glorificato. et ideo sicut alio modo intelligit separa quam corpori corruptibili vnita: sic modo diuerso ab istis duobus intelliget naturaliter quando erit corpori glorificato vnita.

¶ Sed quia non clare patet quod iste naturalis modus intelligendi differat ab aliis duobus: nisi quod erit perfectior: Ideo videtur aliis dicendum quod anima quando erit vnita corpori glorificato habebit naturalem modum intelligendi in fantasmate: et supernaturalem non in santasmate: et simul eandem rem intelligere poterit vtroque modo: cum oculus corporalis eandem rem: quam videt in speculo simul possit videre non in speculo. Nec ex dictis sequitur quod anima separata habeat naturalem modum intelligendi perfectiorem quam erit ille naturalis modus intelligendi: quem habebit: quando erit corpori glorificato vnita. illam enim propositionem qua dicitur. nobilior est naturalis modus intelligendi sine fantasmate quam cum santasmate: non opetet semper esse veram nisi ceteris paribus. in proposito autem non sunt cetera paria: quia propter perfectiorem existendi modum fortior erit anime natura lis virtus quando erit corpori glorificato vnita: quam sit dum est separata. et ideo poterit aliquid etiam naturaliter perfectius videre in fantasmate quam ipsa separata possit naturaliter videre: non in fantasmate: sicut oculus corporalis: quando est fortis videt aliquam rem clarius in speculo quam oculus debilis videat eandem rem: non in speculo.

Quaestio III TErtio queritur vtrum anima separata cognoicat singularia. Et videtur quod non: quia de omni intelligibili potest esse scientia: sed de singularibus non potest esse scientia. sed secundum philosophum. primo posteriorum. omnis enim scientia de vniversalibus est. ergo anima separata cum non hebeat nisi cognitionem intelligibilem: non potest cognoscere singularia.

¶ Item secundum philosophum idst phy. vniversale secundum rationem notum est: singulare autem secundum sensum: sed anima separata non habet cognitionem sensitiuam: quia illa requirit organum. ergo non potest cognoscere singulare.

¶ Item species in intellectu est respectu indiuiduorum vniversalis: sicut dicit Auic. 5. metaph. c. i. Sed pie speciem vniuersalem non potest singulare cognosci. ergo anima separata non cognoscit singularia.

Contra. Lu. 16 ditur de diuite damnato quod eleuans oculos suos cum esset in tormentis vidit Abraam a longe et Lazarum in sinum eius. sed constat quod illa visio non fuit sensibilis: sed intellectualis: cum ergo Abraam et Lararus sint duo singularia anime separate habent co¬ gnitionem singularium.

Respondeo quod anima separata cognoscit singularia: quia non tantum in intellectu est similitudo vniversalis: sed etiam rei singularis: nec due sunt similitudines numero distincte: sicut nec sunt duo numero distincta hec albedo et albedo. vnde eadem similitudo representatiua huius albedinis et albedinis: et prius ordine nature representat albedinem quam habeat albedinem. vnde cum intellectus post sui separationem a corpore per suum actiuum tanquam per agens principale sub deo mouet sepsum et mouetur inquantum possibilis est mediante illa similitudine tanquam agente instrali sub ratione qua est representatiua albedinis tantum cognoscit albedinem in vniuersali: in quantum autem mouet seipsum per eam sub ratione qua est representatiua huius albedinis cognoscit albedinem in singulari: inquantum etiam mouet seipsum per eam sub vtraque ratione cognoscit albedinem in vniuersali in comparatione ad albedinem in singulari: nec est mirandum siintellectus per vnam speciem possit se mouere sub vna ratione et non sub alia vel ab vtraque simul: quia vnum reest plura secundum rationem: et distinguit intellectus vbi distinguit natura. Predicta autem superius. lib. 3. dis. 14. in illa. quaestione vtrum possimus cognoscere singularia: plenius et diffusius explicata sunt. et ideo hic pertranseo breuius.

Ad primum in oppositum dicendum quod de re contingit scire quid est: et contingit scire eam esse in actu. primo modo de omni quod potest intelligi siue sit vniversale siue singulare incorruptibile vel corruptibile potest esse scientia. secundo modo non potest esse scientia de singularibus corruptibilibus: quamuis intellectu possint apprehendi: quia non possunt a nobis de lege communi sciri nisi videantur praesentia.

¶ Ad secundum cum dicitur. quod vniversale secundum rationem notum est. etc. Dico quod hoc cu precisione debet intelligi: quia sensu cognosci non potest: quod autem dicitur. singulare notum est secundum sensum. hoc non debet cum praecisione intelligi: quia nec omne singulare est cognoscibile per sensum: vt patet in singulari substantia intellectuali. singulare est sensibile non est cognoscibile per sensum tantum: sed etiam per intellectum.

¶ Ad tertium dicendum quod species existens in intellectu quamuis sit respectu indiuiduorum vniversalis inquantum per illam potest intellectus cognoscere indiuidua sub vna ratione vniuersali: tamen respectu eorum est etiam singularis inquantum intellectus per eam potest cognoscere singulare: quamuis ergo in intellectu sint multe species per quarum quamlibet potest cognoscere vniuersalettum per speciem propriam cognoscit quodlibet singulare.