Articulus 3

Quaestio.

PRimo ostendo quod forma consecrationis panis non consistat precise in verbis predictis. In sacramentis baptismi et confirmationis minister loquitur verbo prime per sone dicens: ego baptizo et confirmo: ergo videtur quod in forma huius sacramenti non debet hoc verbum est. poni cum sit verbum tertie persone.

¶ Item per formam consecrationis panis transubstantiatur substantia panis in corpus christi: ergo informa magis debet poni verbum operatiuum sicut hoc verbum sit vel transubstantiatur quam verbum substantiuum: cum iusmodi est hoc verbum est.

¶ Item corpus in quod transubstantiatur substantia panis non est corpus sacerdotis proferentis verba: sed christi: ergo magis est debita forma. hoc est enim corpus christi: quam hoc est enim corpus meum.

¶ Item nullus euangelistarum ponit hane coniunctionem enim. Sed ipsi sufficienter narrauerunt veritatem de sacramenti forma: ergo hec conlunctio enim non est de forma consecrationis panis.

¶ Item hoc pronomen hoc. cum sit pronomen demonstratiuum aut demonstrat accidentia panis: aut sub stantiam: autem corpus christi: sed siue demonstret panis accidentia: siue substantiam: falsa est propositio: quia corpus christi vere dici non potest nec de accidentibus panis: nec de substantia eius. Si etiam demonstret corpus christi falsa est proposi tio propter implicationem falsam: quia tunc implicaretur sub illis speciebus esse corpas christi statim ipso pronomine nominato: et hoc est falsum: quia non est ibi corpus christi quousque oratio perfecta est: ergo quicquid demonstret illud pronomen semper oratio falsa est: sed oratio falsa non potest esse huius sacramenti forma: cum sit sacramentum veritatis: ergo in predictis verbis non consistit forma consecrationis panis.

¶ Item secundum philosophum. 8. meta. diffinitioni nihit potest addi vel ab ea subtrahi sine mutatione speciei: sicut numero nulla vnitas potest addi aut subtrahi quin mutetur species numeri: sed secundum sententiam philosophi. 7. et. §meta. Illud quod indicat diffinitio est forma: ergo for¬ me nihil potest addi autem ab ea subtrahi manente eadem specie: sed verbis predictis Lucas addit: quod pro vobis tradetur: nec tamen formam consecrationis panis mutat: ergo in supradictis verbis precise non consistit forma consicrationis panis.

¶ Item per virtutem verborum que christus instituit ad consecrandum panem est corpus christi sub specie panis. Sed per virtutem istorum verborum: hoc est enim corpus meum: non est corpus christi sub specie: quia causa non est per suum effectum: sed esse corpus christi sub specie panis causa est veritatis predictorum verborum: secundum enim sententiam philosophi libro predicamentorum ex eo quod res est: veritas inpropositione affirmatiua est: ergo predicta verba non sunt illa que christus instituit ad panem consecrandum.

Contra extra de cele. misse. Cum marthe. §. Ex eo. credimus quod forma verboru m: sicut in canone reperitur: et a christo apostoli: et ab ipsis eorum accepe. runt fuccessores: ergo in verbis predictis positis in canone misse: de quo ibi loqutur: consistit forma quam christus instituit ad transubstantiandum panem in corpus suum.

¶ Item consecratio panis sit per aliqua verba: sed non inuenimus alia verba ab istis per que possit transubstantia ri panis in corpus christi: ergo in verbis supradictis forma confecrationis consistit.

Respondeo quo praecise in his verbis: hoc est corpus meum: consistit forma consecrationis panis: hec autem coniunctio enim non est de essenxia forme: sed ponitur ibi ad notandum ordinem consecra tionis ad vsum materie consecrate: qui vsus non est etiam de essentia sacramenti: verba etiam que in canone misse precedunt: et sequuntur non sunt de essentia forme. Unde si sacerdos omitteret omnia alia quae sunt in canone et in missa: et diceret tantum ista verba: hoc est corpus meum. super materiam debitam: et cum intentione debita: vere consecraret: tamen omittendo alia grauiter peccaret tanquam contemptor ecclesie ordinationis et reuerentie sacramenti. ea enim que in canone misse antecedunt predicta quatuor verba: et totum officium misse ab ecclesia ordinata sunt ad reuerentiam huius altissimi sacramenti: et ad debitam suscipientis preparationem: hec etiam coniunctio enim: quamuis non sit de essentia forme: tamen sine peccato non potest scienter omitti: maxime vbi est antiqua consuetudo quod ponatur: predicte autem forme conuenientia in solutione argumentorum patebit vbi tota difficultas tangitur quaestionis.

Ad primum in oppositum dicendum: quod hoc sacramentum est sui institutoris speciale memoriale. in hoc etiam sacramento nihil facit minister nisi verba proferre. huius etiam sacramenti excellentia inter alia magis est supra rationem humanam. Insacramento autem baptismi et confirmationis minister cum prolatione verborum facit aliquid pertinens ad essentiam sacramenti: vt baptizans exteriorem ablutionem. confirmans in fronte vnctionem: hec etiam sacramenta non sunt ita specialia memorialia sui institutoris: nec intium sunt supra humanam rationem: sicut hoc sacramentum. et ideo forma huius sacramenti profertur in person christi propter quod ponitur verbum tertie persone: sed forme baptismiu et confirmationis aliquo modo proferuntur in persona ministri: quapropter ponuntur in eis verba prime persone.

¶ Ad secundum dicendum quod corpus christi est in hoc sacramento: sine sui mutatione: et ideo magis ponitur ibi. verbum substantiuum: quo significatur transubstantiationis terminus: quam operatiuum: quo significaretur fieri trasubstantiationis: maxime: quia cum corpus christi ibi non sit nisi per transmutationem substantie panis in ipsum: exprimendo ipsum ibi esse signtficatur hic per transubstantiationem esse factum.

¶ Ad tertium dicendum quod minister loqutur in persona christi: et ideo sicut christus quando sacramentum hoc instituit dixit hec verba. hoc est corpus meum: quod decentius fuit quam si dixisset. hoc est corpus christi. ita decentius est vt forma sit hoc est corpus meum quam hoc est corpus christi: nec propter hoc potest dici quod sacerdos dicat falsum sicut nec Angelus loquens Moysi in persona dei falsum dixit dicendo: ego sum deus Abraam.

¶ Ad quartum patet solutio ex dictis in questione.

¶ Ad quinctum dicunt aliqui quod illud pronomen nullam facit demonstrationem: quia sacerdos profert illa verba quasi materialiter: quamuis enim proferat illa verba que sunt significatiua: non tamen significatiue: quia recitat ea sicut a christo dicta: quod habet per litteram precedentem in canone. Sed christus illa verba significatiue protulit demonstrans per illud prono men suum corpus: quod iam erat sub specie panis quando illa verba dixit: quia antequam illa verba diceret transubstantiauerat panem in corpus suum: quod videtur apparenter posse probari per ordinem verborum in euangelio et in canone misse: vtrobique enim preponitur verbis supradictis hoc verbum benedixit. Unde dicunt illi quod verbasupradicta iam precesserat benedictio qua conse crauerat. Cui opinioni concordat dominus Innocentius papalib.o de officio misse parte. 3 c. 6 et 14.

¶ Sed quamuis hec opinio in iuperficie multum videatur concordare his que dicuntur in euangelio et in canone misse: tamen in rei veritate non concordat. Si enim christus antequam protulerit verba supradicta confecit: hoc fuit aute sine verbis aut cum verbis. Non primo modo: quia aliter sine verbis conficeredeberemus. Nec secundo modo: quia cum illa verbanesciamus: conficere non possemus. Non enim dici potest quod per verba supradicta nos debere conficere instituerit: et per illa confecerit: quia ad hoc non habetur auctoritas: neque ratio: imo magis contra rationem videtur quod vnum sacramentum per duas formas verborum fuisset confectum: per vnam ab auctore: et paer aliam a ministris. Restat ergo quod christus per supradicta verba confecit: et tunc remanet eadem difficultas in videndo quid demonstrauerit pronomen quando christus confecit.

¶ Ratio autem qua aliqui nituntur predictam opinionem improbare dicentes: quod si verba dicerentur a ministro tanquam recitante verba ab alio dicta: per illa non posset confici: quia tunc non accederent ad materiam: non est conueniens: quia sicut videmus quod homo recitando verba christi vt ab eo dicta mouet corda audientium: sic potuisset christus instituere quod sacerdos recitando verba predicta a christo esse dicta: posset sacerdos conficere cum ipsam narrationem intenderet ad materiam referre.

¶ Alii dicunt ad argumentum quod pronomen demonstrat significatum per panem: vt sit sensus hoc id est significatum per hanc hostiam est corpus meum.

¶ Sed contra. hoc modo non significaretur corpus christi futurum vel esse sub specie: nec in ipsum aliquid transubstantiari: et quia sacramenta debent significare suum effectum: predicta opinio est inconueniens: et maxime quia videtur fauere errori: quorundam hereticorum dicentium corpus christi non esse in sacramentoaltaris nisi sicut in signo.

¶ Alii dicunt quod pronomen de monstrat corpus christi vt contentum sub specie: vt sit sensus. illud quod est contentum sub hac specie est corpus meum: et hoc est verum: quia vt ipsi dicunt significationes omnium partium illius orationis referuntur ad illud instans quo prolatio eius completur: in quo instanti sub illa specie est corpus christi: quia predicta oratio in illo instanti et ficit quod significat. Est enim enunciatio non tantum significatiua: sed sibi etiam virtus assistit rei significate operatiua. Quod autem demonstratio ipsius pronominis ad illud instans referri debeat probatur sic. Ad illud tempus referuntur significationes partium enunciationis: ad quod reseruntur inquantum sunt partes ipsius enunciationis: in quam prima conuertitur: sed ista conuertitur in hanc: corpus meum est hoc quod est contentum sub hac specie: sed constat quod in ista demonstratio pronominis refertur ad vl¬ timum instans prolationis enunciationis: ergo similiter et in prima.

¶ Sed contra. significatio orationis prolate consistit ex significationibus partium eius successiuc prolata rum: ergo significationes partium precedunt completam signiuncationem orationis totius. cum ergo significatio huius pronominis hoc: sit in demonstrando statim cum est completa: eius prolatio demonstrat aliquid presens vel futurum de proximo: vel vtrumque. non expectat ergo ad de monstrandum illud instans in quo completur prolatio orationis totius.

¶ Preterea secundum predictam opinionem: corpus christi esse sub specie panis esset causa veritatis inpredicta oratione: quod esse non potest: quia per veritatem orationis predicte est corpus christi sub illa specie: et iterum quamuis in eodem instanti compleatur orationis prolatio: vt sit corpus christi sub panis specie: tamen prius completur ordine nature orationis prolatio quam corpus christi sit sub illa specie.

¶ Preterea. ratio adducta pro illa opinione non valet quando enim aliqua oratio explicita in sui subiecto aliquam orationem implicat: ipsa implicatio debet poni ex parte subiecti propositionis in quam conuertitur. Unde istius propositionis: illud quod continetur sub hac specie est corpus meum: non est ista conuersa: corpus meum est illud quod continetur sub hac specie: vt argumentum supponebat: sed hec: illud quod est corpus meum continetur sub hac specie.

¶ Alii dicunt quod illud pronomen demonstrat non substantiam panis determinate: nec corpus christi determinate: sed illud quod est commune manens in principio transmutationis: et in fine: vt sit sensus: contentum sub hac specie: non determinando corpus christi nec substantiam panis: est corpus meum.

¶ Sed contra. nulla indefinita est vera nisi pro aliquo determinato verificetur. Sienim hec est vera: homo predicat: oportet quod pro aliquo homine determinato verisicetur: ergo si ista indeterminata: contentum sub hac specie est corpus meum: est vera: oportet quod verificetur pro aliquo determinate contento. Tunc quero quid est illud. Si dicas quod panis: hoc esse non potest. Si dicas quod corpus christi: tunc ante completam prolationem enunciationis transubstantiatio facta est: quod falsum est.

¶ Uidentur ergo mihi dicendum: quod istud pronomen hoc facit demonstrationem ad intellectum: et ad sensum simul. Sic intelligendo quod demonstrat aliquid quod est obiectum intellectus: et aliquid quod est obiectum sensus. primum in recto: secundum in obliquo: vt sit sensus: hoc id est aliquid sub hac specie sensibili: non restringendo existentiam sub hac sensibili specie ad aliquam determinatam temporis differentiam: significatio enim nominis siue substantiui siue adiectiui non restringitur ad aliquam temporis differentiam. Unde secundum donatum tempus non est de accidentibus nominis: et quia suppositio nomis fundatur super eius significationem: ita quod nihil supponit: nisi in quo saluatur significatum summi: et quodlibet tale suppositum eius est: ideo per hunc terminum substantia potest supr poni substantia que est vel fuerit vel erit. Cum ergo secundum donatum ideo dicatur pronomen: quia ponitur pro nomine: demonstratum per istud pronomen hoc: potest intelligi aliquid presens: vel de propinquo futurum sub hac specie: secundum enim Donatum pronomini non accidit tempus. mec dici potest quod restringatur per verbum presentis temporis ad supponendum tantum pro aliquo quod presens est sub illa specie: cum verbum futuri temporis restringere non possit terium ad supponendum pro re futura tantum: cum ius ratio est: quia quamuis res significata per verbum sit immediate vnita rei significate per suppositum: tamen significat per modum distantis. Idem autem significatum per modum distantis non restringit quod significatum per modum indistantis restringit. Cum enim dicitur. homo est albus: iste terminus homo non restringitur ad supponen dum pro albis tantum: sicut cum dicitur homo albus. Cum ergo sacerdos in persona christi proferat hanc propositio nem hoc est corpus meum: sensus est: aliquid sub hac specie presens vel de propinquo futurum est corpus meum. Et hoc simpliciter verum est: quia quamuis hec disiunctiua ratione huius partis: aliquid presens sub hac specie: non sit vera: nisi secundum loquendi vsum: quo aliquid statim conuertendum in rem aliam dicitur esse res illa: vt aqua statim conuertenda in aerem dicitur aer: et humor statim conuertendus in carnem dicitur caro: tamen ratione alterius partis disiunctiue ex vi locutionis vera est. Orationi enim assistit virtus operans in fine propositionis rem significatam per eam. Disiunctiua autem simpliciter est vera: si altera pars eius vera est: et indefinita vel particularis simpliciter est vera: cuicumque supposito per substantiuum conueniat predicatum.

¶ Ad sextum dicendum quod philosophus ibi loqutur de additione rei essentialis non accidentalis. Illud autem quod Lucas addit non est de essentia forme: vt ex superius dictis videri potest.

¶ Ad septimum cum dicitur quod corpus christi esse sub specie panis: causa est veritatis predictorum verborum, etc dico quod non est verum. sed corpus christi statim fore sub specie panis: causa est illius veritatis: quia sensus illius orationis est: illud quod statim erit sub hac specie est corpus meum: et per veritatem huius orationis corpus christi sub illa specie est: postquam autem consecratio facta est: si tunc dicatur: hoc est corpus christi: intentione enunciandi tantum: huius orationis veritas dependet ex existentia corporis christi sub illa specie.

Questio II.

SEcundo queritur vtrum forma consecrationis sanguinis christi precise consisiat in his verbis: hic est enim calix sanguinis mei noui et eterni testamenti mysterium fidei qui pro vobis et pro multis effundetur in remissione peccatorum. Et videtur quod non: quia nullus euangelistarum ponit talem formam Lucas enim dicit: hic est calix noui testamenti in meo sanguine qui pro vobis fundetur. Et Mattheus dicit. hic est sanguis meus noui te. qui pro multis fundetur in remissionem peccatorum. Ergo forma consecrationis sanguinis non consistit in his verbis supraddi ctis.

¶ Item greci dicuntur conficere sub his verbis: hic est sanguis meus noui te. pro vobis et pro multis effusus in remissionem peccatorum: ergo si greci vere consecrant forma consecrationis sanguinis non consistit precise in verbis supradictis.

¶ Item sanguis christi pro omnibus effusus est: ergo magis debet poni in essentia forme pro omnibus quam pro multis.

¶ Item baptiismus magis ordinatur ad remissionem peccatorum quam sacramentum eucharistie: sed in forma baptismi non ponitur hec determinatio in remissionem peccatorum: ergo nec hic debet poni.

¶ Item calix non cooperatur ad transubstantiationem vini in sanguinem: ergo non est de forma per quam sit talis transubstantiatio.

¶ Item in forma consecrationis panis significatur corpus in recto: ergo a simili hic debet significari sanguis in recto.

¶ Item in nullo euangeliorum ponitur hoc vocabulum eterni: ergo non est de forma consecrationis vini.

¶ Item sicut baptismus per appropriationem est sacramentum fidei: ita hoc est sacramentum charitatis: ergo in forma magis debet poni mysterium charitatis quam fidei.

¶ Item de forma consecrationis panis non est: quod pro vobis tradetur: ergo a simili de forma consecrationis vini non est: qui pro vobis effundetur.

Contra supradicta verba in canone misse sunt posita pro forma consecrationis vini.

Ad istam questionem dicunt aliqui quod de forma consecrationis vini non sunt omnia verba supradicta: quia in illis solum verbis consistit huiusmodi forma: per que exprimitur transubstantiatio vini in sanguinem: hoc autem exprimitur sufficienter per hec verba: hic est calix sanguinis mei. Unde dicunt quod in his verbis precise consistit forma consecrationis vini.

¶ Aliis autem videtur quod cum verba sequentia: vsque ibi in remissionem peccatorum: inclusiue: non constituant nouam orationem: sed sunt determinatio predicati: quia sunt de esset tia forme consecrationis vini: et ita secundum istos in his verbis. hic est calix. vsque ibi: in remissionem peccatorum inclusiue consistit praecise essentia forme consecrationis vini: ita quod non licet addere vel minuere: transponere: vel inter ponere variare vel corrumpere verba: nisi sicut superius dictum est in forma baptismi. Que autem precedunt pertinent vel ad sacramenti vsum seu reuerentiam. Ea etiam que sequuntur ad reuerentiam sacramenti ordinata sunt: hutus autem forme congruitas et expositio in argumentorum solutione patebit.

Ad primum in oppositum dicendum quod sicut dicit. Innocentius. extra de celebra. missa. Cum marte. multa tam de verbis quam de factis dominicis inuenimus ab euangelistis omissa: que apostoli vel suppleuisse verbo vel tacto expressisse leguntur. Et ita etiam ipsi euangeliste mutuo inter se suppleuisse leguntur: que ab eorum aliquo vel aliquibus sunt omissa. Unde cum tres euangeliste posuerint: hoc est corpus meum: solus Lucas adiecit. quod pro vobis tradetur: quod referendum est ad consecrationem panis. Et cnum Matheus et Marcus dicat pro multis Lucas dicit pro vobis: Mattheus autem in remissionem peccatorum adiunxit: hoc dictum est ad consecrationem vini. Utrum autem per verba similia que dicunt euangeliste vere consecraretur vinum si dicerentur. dicunt aliqui quod non: quia non intendebant prescribere consecrationis formam: sed narrare facti hystoriam

¶ Alii qubus consentio contrarium dicunt: quia idem dicunt in sententia cum forma superius dicta. Unde secundum istos per quamlibet formam traditam ab apostolis vel euangelistis posset confici: quia omnes sunt eadem forma quantum ad sententiam: alias greci non conficerent: quod falsum est: tamen non debemus conficere nisi per verba supradicta propter consuetudinem et traditionem ecclesie. Et quia Petrus illam formam romane ecclesie tradidit: cuius traditionem tenere securissimum est.

¶ Ad secundum dicendum quod greci conficiunt in forma quam eis tradidit Paulus: que eadem est in sententia cum illa: quam nobis tradidit Petrus.

¶ Ad tertium dicendum quod quamuis sanguis christi pro omnibus fit effusus quantum ad sufficientiam: non tamen omnes recipiunt illius sufficientie efficaciam propter eorum indispositionem: et ad hoc significadum non dicitur ibi pro omnibus sed pro multis. Et ne suspicari posset quod illi multi non referrentur nisi ad gentem iudeorum: ideo postquam dixit pro vobis: loquens discipulis suis qui erant de gente iudeorum subiunxit: et pro multis scilicet de genere gentilium.

¶ Ad quartum dicendum quod hic non ponitur remissio peccarorum vt proprius effectus huius sacramenti: sed vt effecctus passionis que exprimitur per consecrationem sanguinis.

¶ Ad quintum dicendum quod quamuis calix non cooperetur ad transubstantiationem vini in sanguinem: tamen continet illud quod transubstantiatur: et postea illud in quod sit transubstantiatio. Et magis dicitur calix sanguinis quam sanguis meus: quia ibi datur sub specie potabili. sanguis autem de sui ratione non dicit aliquid potabile: et ideo debuit ibi aliquid poni quo homines vtuntur ad potum. Sciendum tamen quod ibi accipitur continens pro contento: sicut si diceretur: hic est scyphus vini.

¶ Ad sextum dicendum quod quia potus in vase continetur: non sic autem panis: ideo in consecratione sanguinis debuit vas poni: et hec fuit ratio significandi sanguinem in obliquo vt patet ex solutione precedentis argumenti.

¶ Ad septimum dicendum quod quamuis hoc vocabulum eterni a nul¬ lo euangelista sit expressum: tamen habetur ex sententia verborum eorum. Unde Inno. de cele. mis. Cum marthe.

¶ Unde nouum id est vltimum esse describitur inde eternum id est per petuum comprobatur: nouissimum et enim hominis testamentum immobile perseuerat: quia testatoris obitu confirmatur.

¶ Ad octauum dicendum quod charitas praesupponit fidem: et effectus charitatis effectum fidei. Et ad hoc significandum magis dicitur effectus mysterium fidei quam mysterium charitatis.

¶ Ad nonum dicendum quod in consecratione corporis non ita exprimitur passio sicut in consecratione sanguinis: et ideo in eius consecratione non ita ponitur aliquid exprimens passionem sicut in sanguinis consecratione. Co enim ipso quod sanguis consecratur pro se: ostenditur fuisse effusus a corpore: quod factum suit per passionem. Secundum predicta sic expone orationem. Hic est calix sanguinis mei id est hic est sanguis meus in calice. Unde Mattheus et Marcus dicunt: hic est sanguis meus noui testamenti: supple dedicator secundum glo. super dicta verba Matthei. Uetus enim testamentum dedicatum fuit sanguine hyrcorum et vitulorum: nouum autem testa mentum sanguine christi. Mysterium fidei id est habens se cretam et absconditam intelligentiam per fidem tenendam.

¶ Unde Inno. extra de cele. mis. Cum marthe. §. Ex eo. dicitur mysterium fidei: quoniam aliud ibi creditur quam cernatur: et aliud cernitur quam credatur: enim species panis: et vini: et ereditur veritas carnis et sanguinis christi: ac virtus vnitatis et charitatis. Qui pro vobis et pro multis: hoc expositum est in solutione argumentorum. In remissionem peccatorum scil cet ad legem: vel propter repromis sionem peccatorum: quia vt dicit glo. super illud verbum: impossibile est sanguinem hyrcorum peccata auferre.

Questio I

Tertio queritur vtrum virtus transubstantiatiua principalius respiciat sacerdotem quam verba. Et videtur quod non: quia virtus transubstantiatiua principalius respicit id quod est de essentia sacramenti quam illud quod non est. Sed verba sunt de essentia sacramenti: sacerdos autem non: quia de essentia compositi non sunt nisi materia et forma: sacerdos autem huius sacramenti non est forma nec materia: ergo virtus transubstantiatiua magis principalius respicit verba quam sacerdotem.

¶ Item virtus sanctificandi illum qui baptizatur principalius respicit verba quam baptizantem: nulla enim virtus ad illum effectum ordinata est in baptizante: nisi per verba: ergo a simili virtus transubstantiatiua in hoc sacramento principalius respicit verba quam sacerdotem.

Contra per verba non fit transubitatuatio nitisint a sacerdote prolata: cum ergo anima sacerdotis magis sit capax virtutis quam verba: principalius respicit predicta virtus sacerdotem quam verba.

¶ Item quando dominus operatur aliquem effectum mediante instrumento animato: cuiusmodi est seruus: secundum philosophumprimo politicorum: et inainato: virtus domini principalius respicit instrumentum animatum quam inainatum: sed in transubstantia tione sacerdos se habet sicut inst rumentum animmatum: et verba sicut inainatum: ergo virtus domini principaliter operantis: respicit principalius sacerdotem quam verba.

Respondeo quando plura instrumenta per oridinem se habentia concurrunt ad eundem esfectum: vt manus et peciena ad scribendum: virtus principalis motoris principalius respicit illud instru mentum quod est sibi propinqus: et mediante quo aliuod instrumentum mouetur. Unde virtus scribentis principalius respicit manum quam pecienam. Ad transubstantiationem autem concurrunt plura instrumenta per ordinem se habentia scilicet sacerdos et verba: quorum sacerdos est propinquior priucipali agenti: quia sibi est similior. et eius represen¬ tat personam. Est etiam prolationis verborum causa. Et ideo concedendum quod virtus transubstantiatiua simpliciter principalius respicit sacerdotem quam verba. P ete rea sacerdotem respicit permanenter ratione characteris: qui in sacerdote permanet: verba autem sicut sunt transe untia respicit transeunter non per aliquem transitum ex parte virtutis: prout est in principali agente: sed per transi tum ipsorum verborum: secundum quem tamen predicta virtus respicit principalius verba quam sacerdotem: inquantum verba magis de propinquo se habent ad effectum quam sacerdos. Secundum quem modum etiam dici potest quod virtus scribentis etiam principalius respicit pecienam quam manum.

Ad primum in oppositum dicunt quidam quod ex parte sacerdotis est aliquid quod est de essentia sacramenti scilicet intentio qua aliquo modo vniuntur ea ex quibus integratur sacramentum: non enim deratione totius integralis sunt partes integrales tantum: sed etiam vnio earum.

¶ Sed contra: vnio partium: aut est actio: aut est passio: aut relatio: aut vnitas ex partibus vnitis constituta. Sed intentio sacerdotis non est vnio tertio modo: vel quarto modo dicta: non enim est constituta ex partibus sacramenti: nec relatio illarum partium ad se inuicem. Restat ergo quot sit vnio actio: aut vnio que est passio: sed vnio actio et vnio passio non sunt de essentia totius integrati ex partibus vnitis: quamuis terminetur ad vnitatem totius que realiter non differt ab ipso toto: sed ratione tantum: vnio enim passio et vnio actio videntur precedere ordine nature vnitatem totius ex partibus vnitis constitutam. Restat ergo quod intentio sacerdotis non sit de essentia sacramenti: est tamen necessaria a d sacramenti confectionem: frequenter enim aliquid est necessarium ad causandum aliquem effectum: quod non est de essentia illius.

¶ Dicendum ergo ad agumentum quod maior est falsa: siue intelligatur de virtute transubstantiatiua principaliter siue de transubstantiatiua instrumentaliter: principalis enim virtus operatiua principalius respicit causam efficientem etiam instrumen talem: quam illud quod est de essentia rei perfecte per illam virtutem: principalius etiam respicit sacerdotem quam verbapotestas sacerdotalis fundata super characterem sacerdota lem: que est causa ministerialis: per quam a sacerdote conficitur sacramentum: quamuis proprie loquendo non sit de sacramenti essentia: sicut nec causa instrumentalis efficiciens est de essentia rei facte.

¶ Ad secundum potest solui per interemptionem maioris: vel potest dici quod non est simile de baptizante et conficiente: quia in conficiente hoc sacramentum est specialis potestas ordinata ad conficiendum scilicet character: que non requiritur in baptizante.

Questio. IIII.

QUarto queritur vtrum vne forma sine alia suam habeat operationem. Et videtur quod non: pars totius heterogenei separata a partibus aliis habet principalem operationem totius: nec eius partem. Sed hoc sacramentum est totum heterogeneum: cum sit ex diuetsis partibus constitutum: ergo neutra pars huius sacramenti sine alia habet sui sacramenti principalem operationem: nec eius partem: quod non esset verum si transubstantiaretur panis in corpus ante transubstantiationem vini in sanguinem.

¶ Item sicut se habet effectus ad effectum: ita operatio ad operationem: sed effectus forme consecrationis panis non est sine effectu consecrationis vini: quia corpus non est sine sanguine: ergo nec aperatio vnius forme est sine operatione alterius.

Contra visi vna forma haberet operationem suam sine alia: fasum diceret sacerdos dicendo: hoc est corpus meum: maxime si consecratio sanguinis non sequeretur.

¶ Item ante adoratur consecrata hostia quam: dicat sacerdos verba per que transubstantiatur vinum in sanguinem: quod non sustineret ecclesia nisi vere transubstantiaretur panis in corpus ante transubstantiationem vini in sanguinem.

Respondeo quod vna forma sine alia suam habet operationem: quia quelibet predictarum formarum per se forma completa est. forma autem completa super completam materiam cum intentione ministri debita completam habet operationem.

¶ Ad primum in oppositum dicendum quod maior intelligenda est de toto heteroge neo: quod est vnum per naturalem continuationem: hoc autem sacramentum non est tale totum: sed assimilatur toti heterogeneo: quod est vnum per artificialem aggregationem: cuius quelibet pars aliquam habet propriam operationem: ex quibus omnibus aggregatur operatio totius.

¶ Ad secundum dicendum: quod corpus christi quamuis non sit sine suo sanguine propter naturalem concomitantiam: hoc tamen est per vim sacramenti primo et per se: quia ex vi sacramenti non est sub forma panis nisi corpus: quamuis alia sit ibi per conco mitantiam: similiter ex vi sacramenti primo et per se non est sub specie vini nisi sanguis: quamuis ibi sint corpus et aniima per concomitantiam. Et ideo non oportet quod operatiovnius forme coexpectet alterius forme operationem.