Table of Contents
Commentarius in Commentarium in Libros Sententiarum Scoti
Liber 1
Prologus
Pars 1
Pars 2
Pars 3
Quaestio 2 (Depreciated; to be deleted) : Utrum theologia sit de Deo sub aliqua speciali ratione
Quaestio 3 (Depreciated; to be deleted) : Utrum theologia sit de omnibus ipsorum ad primum eius subiectum
Pars 4
Quaestio 1 : Utrum theologia in se sit scientia, et utrum subalternans vel subalternata
Pars 5
Quaestio 2 (Depreciated; to be deleted) : Utrum ex ordine ad praxim ut ad finem dicatur per se scientia practica
Distinctio 1
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum obiectum fruitionis per se sit finis ultimus
Quaestio 2 : Utrum finis ultimus habeat tantum unam rationem fruibilis
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum frui sit aliquis actus elicitus a voluntate, vel passio recepta in voluntate
Quaestio 2 : Utrum fine apprehenso per intellectum necesse sit voluntatem frui eo
Pars 3
Quaestio 1 : Utrum Deo conveniat frui
Quaestio 2 : Utrum viator fruatur
Quaestio 3 : Utrum peccator fruatur
Quaestio 4 : Utrum bruta fruantur
Quaestio 5 : Utrum omnia fruantur
Distinctio 2
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum in entibus sit aliquid exsistens actu infinitum
Quaestio 2 : Utrum aliquod infinitum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum sit tantum unus Deus
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum possibile sit cum unitate essentiae divinae esse pluralitatem personarum
Quaestio 2 : Utrum sint tantum tres personae in essentia divina
Quaestio 3 : Utrum cum essentia divina possit stare in aliquo ipsum esse productum
Quaestio 4 : Utrum in essentia divina sint tantum duae productiones intrinsecae
Distinctio 3
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum Deus sit naturaliter cognoscibilis ab intellectu viatoris
Quaestio 2 : Utrum Deus sit primum cognitum a nobis naturaliter pro statu isto
Quaestio 3 : Utrum Deus sit primum obiectum naturale adaequatum respectu intellectus viatoris
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum in qualibet creatura sit vestigium Trinitatis
Pars 3
Quaestio 4 : Utrum in mente sit distincte imago Trinitatis
Distinctio 4
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum ista sit vera 'Deus generat alium Deum'
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum ista sit vera 'Deus est Pater et Filius et Spiritus Sanctus'
Distinctio 5
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum essentia divina generet vel generatur
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum Filius generetur de substantia Patris
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum Deus Pater genuit Deum Filium voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi in Patre sit aliquid absolutum vel proprietas Patris
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures Filii in divinis
Distinctio 8
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum Deus sit summe simplex
Quaestio 2 : Utrum aliqua creatura sit simplex
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum solus Deus sit immutabilis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum generatio Filii in divinis sit aeterna
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus producitur per actum et modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat a Patre et Filio
Distinctio 12
Quaestio 2 : Utrum Pater et Filius spirent uniformiter Spiritum Sanctum
Distinctio 13
Distinctiones 14, 15, et 16
Quaestio 1 : Utrum quaelibet persona mittat quamlibet
Distinctio 17
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum necesse sit ponere caritatem creatam, formaliter inhaerentem naturae beatificabili
Quaestio 2 : Utrum necesse sit ponere in habitu rationem principii activi respectu actus
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum tota caritas praeexsistens corrumpatur ita quod nulla realitas eadem numero maneat in caritate maiore et minore
Quaestio 2 : Utrum illud positivum caritatis praeexsistentis quod manet in augmento, sit tota essentia caritatis intensae
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum personae divinae sint aequales secundum magnitudinem
Quaestio 2 : Utrum quaelibet persona sit in alia
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum tres personae sint aequales in potentia
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum haec sit veta 'solus Pater est Deus'
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum Deus sit nominabilis a nobis aliquo nomine significante essentiam divinam in se, ut est 'haec'
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona secundum quod dicit aliquid commune Patri et Filio et Spiritui Sancto, dicat praecise aliquid secundae intentionis
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit proprie numerus
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis dicat substantiam vel relationem
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum personae constituantur in esse personali per relationes originis
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum verbum creatum sit actualis intellectio
Quaestio 2 : Utrum verbum in divinis dicat proprium personae genitae
Quaestio 3 : Utrum verbum divinum dicat respectum ad creaturam
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum 'ingenitum' sit proprietas ipsius Patris
Quaestio 2 : Utrum innascibilitas sit proprietas constitutiva primae personae in divinis
Quaestio 3 : Utrum personae prima divina constituatur in esse personali aliqua relatione positiva ad secundam personam
Distinctio 29
Quaestio 1 : Utrum principium dicatur univoce de principiis ad intra et ad extra in Deo
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum de Deo dicatur aliqua relatio ex tempore
Quaestio 2 : Utrum Dei ad creaturam possit esse aliqua relatio realis
Distinctio 31
Quaestio 1 : Utrum identitas, similitudo et aequalitas sint relationes reales in Deo
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu Sancto
Quaestio 2 : Utrum Pater sit sapiens sapientia genita
Distinctiones 33 et 34
Quaestiones 1-3 : Utrum proprietas sit idem cum persona, utrum sit idem cum essentia, et utrum persona sit idem cum essentia
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum in Deo sint relationes aeternae ad omnia scibilia ut quiditative cognita
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum fundamentum relationis aeternae ad Deum ut cognoscentem habeat vere esse essentiae ex hoc quod est sub tali respectu
Distinctio 37
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum scientia Dei respectu factibilium sit practica
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praedestinatus possit damnari
Distinctio 41
Quaestio 1 : Utrum sit aliquod meritum praedestinationis vel reprobationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum Deum esse omnipotentem possit probari naturali ratione
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum prima ratio impossibilitatis rei fiendae sit ex parte Dei vel rei factibilis
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum Deus possit aliter facere res quam ab ipso ordinatum est eas fieri
Distinctio 45
Quaestio 1 : Utrum Deus ab aeterno voluit alia a se
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum voluntas beneplaciti Dei semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum permissio divina sit aliquis actus voluntatis divinae
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum voluntas creata sit bona moraliter quandocumque conformatur voluntati increatae
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum primaria causalitas respectu causabilium de necessitate sit in tribus personis
Quaestio 2 : Utrum Deus possit aliquid creare
Quaestio 3 : Utrum sit possibile Deum producere aliquid 'aliud a se' sine principia
Quaestio 4 : Utrum creatio angeli sit idem angelo
Quaestio 5 : Utrum relatio creaturae ad Deum sit eadem fundamento
Quaestio 6 : Utrum angelus et anima differant specie
Distinctio 2
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum in exsistentia actuali angeli sit aliqua successio formaliter
Quaestio 2 : Utrum in angelo actualiter exsistente necesse sit ponere aliquid mensurans exsistentiam eius aliud ab ipsa exsistentia
Quaestio 3 : Utrum omnium aeviternorum sit unum aevum
Quaestio 4 : Utrum operatio angeli mensuretur aevo
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum angelus sit in loco
Quaestio 2 : Utrum angelus requirat determinatum locum
Quaestio 3 : Utrum angelus posset simul esse in duobus locis
Quaestio 4 : Utrum duo angeli possunt simul esse in eodem loco
Quaestio 5 : Utrum angelus possit moveri de loco ad locum motu continuo
Quaestio 6 : Utrum angelus possit movere se
Quaestio 7 : Utrum angelus possit moveri in instanti
Quaestio 8 : Utrum angelus possit moveri ab extrema in extremum non pertranseundo medium
Distinctio 3
Pars 1
Quaestio 1 : Utrum substantia materialis ex se sive ex natura sua sit individua vel singularis
Quaestio 2 : Utrum substantia materialis per aliquid positivum intrinsecum sit de se individua
Quaestio 3 : Utrum substantia materialis per actualem exsistentiam sit individua vel ratio individuandi aliud
Quaestio 4 : Utrum substantia materialis per quantitatem sit individua vel singularis
Quaestio 5 : Utrum substantia materialis sit haec et individua per materiam
Quaestio 6 : Utrum substantia materialis sit individua per aliquam entitatem per se determinantem naturam ad singularitatem
Quaestio 7 : Utrum sit possibile plures angelos esse in eadem specie
Pars 2
Quaestio 1 : Utrum angelus posset se cognoscere per essentiam suam
Quaestio 2 : Utrum angelus habeat notitiam naturalem distinctam essentiae divinae
Quaestio 3 : Utrum ad hoc quod angelus distincte cognoscat quiditates creatas requiratur quod habeat distinctas rationes cognoscendi eas
Distinctiones 4-5
Quaestio 1 : Utrum inter creationem et beatitudinem angeli boni fuerit aliqua mora
Quaestio 2 : Utrum angelus prius meruerit beatitudinem quam eam acceperit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum angelus malus potuerit appetere aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum primum peccatum angeli fuerit formaliter superbia
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum malus angelus neccessario velit male
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angelus possit assumere corpus in quo exerceat opera vitae
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum angelus superior possit illuminare inferiorem
Quaestio 2 : Utrum unus angelus possit intellectualiter loqui alteri
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum omnes angeli mittantur
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum angelus custodiens possit effective aliquid causare in intellectu hominis custoditi
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum lux gignat lumen tamquam propriam speciem sensibilem sui
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum corpus caeleste sit essentia simplex
Quaestio 2 : Utrum aliquod sit caelum mobile, aliud a caelo stellato
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum gratia sit in essentia animae vel in potentia
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum gratia sit virtus
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum liberum arbitrium hominis sine gratia possit cavere omne peccatum mortale
Distinctio 29
Quaestio 1 : Utrum iustitiam originalem in Adam necesse sit ponere aliquod donum supernaturale
Distinctiones 30-32
Quaestio 1 : Utrum quilibet, secundum legem communem propagatus ab Adam, contrahat peccatum originale
Quaestio 2 : Utrum peccatum originale sit carentia originalis iustitiae
Quaestio 3 : Utrum anima contrahat peccatum originale a carne infecta, concupiscibiliter seminata
Quaestio 4 : Utrum in baptismo remittatur peccatum originale
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum peccato originali debeatur sola carentia visionis divinae pro poena
Distinctiones 34-37
Quaestio 1 : Utrum peccatum sit a nobis sicut a causa
Quaestio 2 : Utrum peccatum sit per se corruptio boni
Quaestio 3 : Utrum peccatum sit poena peccati
Quaestio 4 : Utrum peccatum possit esse a Deo
Quaestio 5 : Utrum voluntas creata sit totalis causa et immediata respectu sui velle, ita quod Deus respectu illius velle non habeat aliquam efficientiam immediatam, sed tantum mediatam
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum intentio sit solus actus voluntatis
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum synderesis sit in voluntate
Quaestio 2 : Utrum conscientia sit in voluntate
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum omnis actus sit bonus ex fine
Distinctio 41
Quaestio 1 : Utrum aliquis actus noster possit esse indifferens
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum peccata capitalia distinguantur
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum voluntas creata possit peccare ex malitia
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum potentia peccandi sit a Deo
COMMENTARIUS (a) Respondeo,quod propositio est vera. Respondet Doctor, et primo declarat quid sit propositio affirmativa vera, dicens quod illa propositio affirmativa est vera quando terminus subjectus, quod primo significat hoc primo ponit in propositione, et quando predicatum est idem subjecto; semper enim in propositione affirmativa vera intelligitur praedicatum esse idem subjecto, saltem aliqua identitate, vel essentiali, vel formali, vel reali, vel saltem sic intelligitur esse idem quando predicatum sic convenit subjecto, quod supponit pro eo, vel quod habeat aliquam identitatem, saltem unionis vere in ratione qua predicatur. Secundo declarat quomodo ista propositio: Deus est Pater, etc. sit vera, quia terminus subjectus, scilicet Deus, quod primo significat hoc primo ponit in oratione, significat enim Deitatem, et sic illud significatum primo ponit in oratione et additur praedicatum, cujus significatum est vere idem significato subjecti, quia tres persone sunt realiter et essentialiter idem Deitati; Deitas enim est communis tribus personis per veram identitatem realem et essentialem.
(b) Verum est tamen quod in ejus conversa. Licet hec littera ponatur extra textum Doctoris, tamen verum est quod ista praedicatio: Pater est Deus, est formalior, et magis per se, quam ista: Deus est Pater; sicut etiam ista est formalior, homo est animal, quam ista: animal est homo.
(e) Sed numquid eadem est veritas, etc. Dicit quod licet in re sit eadem veritas propter veram identitatem realem, tamen logice loquendo una predicatio multum differt ab alia. Nam cum dico: Deus est Pater, etc. hec est praedicatio formalis. Cum vero dico: Deitas est Pater, est predicatio per identitatem, sive identica, de qua infra patebit dist. 5. quest. 1. In re tamen est eadem, quia Deus et Deitas tantum nomine, vel tantum ratione differunt, ut supra patuit dist. 2 part. 2. questio 1. et infra patebit dist. 8. quest. penult.
Et nota pro intelligentia hujus litterae, quod in praedicatione formali semper praedicatum convenit formaliter subjecto, id est, quod quando predicatum convenit subjecto per quamdam inhesionem, sive per modum forme informantis, sive inhaerentis, et hoc vel essentialiter vel denominative. Essentialiter ut homo est animal. Denominative, ut homo est albus; semper enim concretum, sive substantiale, sive accidentale ut sic,natum est praedicari formaliter, ut infra declarabo dist. seq. Praedicari vero identice nihil aliud est, nisi predicatum esse realiter idem cum suo subjecto, et non per modum forme sive inhesionis, et maxime propter infinitatem utriusque extremi,vel saltem alterius, quia quando unum extremum est forma- liter infinitum propter sui infinitatem et simplicitatem, identificat sibi realiter omne quod convenit illi.Si ergo predicatum non est natum praedicari formaliter, scilicet per inherentiam, saltem in modo praedicandi, si predicatur de infinito intensive, praedicatur tantum per identitatem sive identice, sicut hec: Deitas est Pater et Filius, etc. est tantum preedicatio identica, et sic patet littera.
Respondet Doctor per aliqua dicta. Primum, quod unicuique quo correspondet proprium quod, vel quis, et hoc adequate, licet alicui quo, possint correspondere plura quod, non tamen adaequate, patet, quia humanitas est quo respectu cujuscumque suppositi hominis. He enim sunt vere: Hic homo est humanitate hic homo, et similiter: Ille homo est humanitate homo. Sed proprium adequatum quod humanitatis in communi est homo in communi, et proprium adequatum, quod hujus humanitatis est hic homo; sicut ergo Deitas est de se hec, ideo proprium et adaequatum quod est hic Deus, et sic hic Deus est hac Deitate Deus. Et in hoc quod dico, hic Deus, non intelligo aliquod incommunicabile, imo simpliciter est communicabile tribus suppositis; proprium ergo et adaequatum quod Deitatis est hic Deus, non includendo aliquem conceptum personae, et ut sic, ista est vera: Deus est Pater, Filius et Spiritus sanctus, ut nullum simpliciter concernit suppositum.
Et addit Doctor quod forte ista est vera: Deus creat, accipiendo ly Deum ut est adequatum quod Deitatis,et ut non includit conceptum alicujus incommunicabilis. Et quod dicit hic de colore, cum dicitur: hic color disgregat, quod ly color supponit pro primo significato suo, puta pro hoc colore existente, non autem pro colore existente in superficie, quia videtur dicere quod si hic color esset separatus a superficie, adhuc hoc praedicatum. quod est disgreare, conveniret sibi ita quod posse vere disgregare; hoc non debet sic absolute intelligi, nam si color per possibile vel impossibile, esset separatus ab omni superficie, non posset immutare sensum, ut expresse patet a Doctore in 4. dist 12. quest. 2. Dico ergo, 'quod si color esset separatus a quantitate, adhuc esset vere immutativus sensus, non tamen potentia propinqua, quia ut sic, actu non potest immutare, sed bene potentia remota, quia ratio formalis immutandi non est a quantitate, sed ab ipso colore singulari existente, non est tamen immutatiVus actu nisi ut existens in debita quantitate; requiritur ergo quantitas, non ut aliquid pertinens ad rationem immutandi sensum, sed tantum dispositio requisita, vide Doctorem in 4. ubi supra.
Sed posset dubitari, an hic Deus, ut non includit conceptum alicujus incommunicabilis, possit generare Filium, sicut conceditur ipsum posse creare, et gubernare, et conservare mundum ?
Dico quod non, et ratio est quia inter generans et genitum semper estrealis distinctio. Si ergo hic Deus, ut non includit conceptum persone possit generare Deum, tunc hic Deus generans realiter distingueretur a Deo genito; et cum hic Deus ut sic, tantum dicat Deitatem, sequeretur quod Deitas realiter distingueretur a se ipsa. Et ideo necesse est hunc Deum supponere pro aliquo supposito, cum dicimus: hic Deus g2nerat, sed non est simile, quando dicimus quod hic Deus ( ut non supponit pro aliquo supposito) creat mundum, quia ut sic includit omnia necessaria ad creationem; est enim ens infi- nittm actualissime existens per se, licet non sit incommunicabile, non enim actio de necessitate praesupponit suppositum, ut supra declaravi.
Et addit Doctor quod ratio incommunicabilitatis non est ratio agendi sive creandi. Sed haec ratio non videtur sufficere, quia diceretur quod etsi non sit ratio formalis agendi, est tamen conditio agentis necessario requisita ad agendum, sicut etiam ipse dicit quod singularitas non est ratio formalis agendi, sed tantum conditio agentis, ut supra patuit dist. 3. quest. 6.
Dico, quod non est simile de ratione suppositi et ratione singularitatis, quia singularitas est conditio simpliciter necessaria respectu actionis, quia natura nunquam potest esse ratio formalis agendi, nisi realiter existat in aliquo singulari, ut exposui supra dist.3. quest. 6. Non est autem simpliciter necesse ad hoc, ut sit ratio formalis agendi et propinqua, quod actu existat in aliquo supposito, nam calor separatus a substantia esset vere ratio formalis calefaciendi, et proxima etiam, tamen non includit cationem suppositi.
Si dicatur, si ratio suppositi non esset simpliciter necessaria ad actionem; ergo Deitas, vel memoria fecunda ut non includit rationem suppositi, poterit esse ratio formalis generandi filium et propinqua. Dico primo, quod ratio suppositi est necessaria non simpliciter propter generationem, sed propter distinctionem realem producentis et producti, quia enim getteratio requirit extrema tealiter distincta, ideo in divinis necesse est ponere rationem suppositi respectu generantis, et si generatio per possibile, vel impossibile posset esse in divinis sine reali distinctione generantis et geniti, non esset inconveniens dicere memoriam fecundam esse simpliciter rationem formalem generandi proximam et optime dispositam, ut patet ex dictis Doctoris infra dist. T. et in quodlib. quest. 3. Et vide expositionem, quam supra fecl dist. f.
(e) Ad primum argumentum in oppositum. Respondetur quod ista: nullus Deus est Pater, etc. non est contradictoria huic: Deus est Pater, etc. si precise fiat distributio pro personis, quia tunc non negatur quod primo affirmatur in affirmativa; nam in affirmativa affirmatuir, tres personas dici tantum de Deo, ut ly Deus non includit aliquam rationem incommunicabilitatis, sive ut tantum supponit pro Deo precise et non pro aliquo supposito, sed in ista, quando dicitur: nullus Deus est Pater, etc. accipitur ly Deus, ut supponit pro suppositis. Si vero acciperetur Deus, ut non includit aliquod suppositum, hec est falsa: nullus Deus est Pater, Filius et Spiritus sanc tus.
On this page