Table of Contents
Theologia naturalis
Liber 1
Caput 1 : Quid sit prima intelligentia in uniuersali declarat
Caput 2 : Quid sit prima intelligentia in speciali
Caput 3 : Hic stabilitur subiectum theologiae
Caput 4 : An habitus theologicus sit scientia vel opinio vel intellectus
Caput 5 : An talis habitus sit practicus vel speculativus
Caput 6 : An habitus theologicus sit intuitivus vel abstractivus
Caput 7 : Agit de subalternatione theologiae
Caput 8 : De unitate habitus theologici
Caput 9 : Ostendit ordinem huius scientiae ad alias facultates
Liber 2
Caput 1 : De infinitate primi motoris
Caput 2 : De impartibilitate primi motoris
Caput 3 : De incomponibilitate loquitur primi motoris
Caput 4 : De immutabilitate obiectiva et subiectiua primi motoris
Caput 5 : De immortalitate primi motoris
Caput 6 : De inuisibilitate Dei plane determinat
Caput 7 : Ostendit deum esse incircumscriptibilem et inlocabilem
Caput 8 : De implurificabilitate primi motoris
Liber 3
Caput 1 : De perfectione simpliciter et eius proprietatibus abunde determinat
Caput 2 : Ostendit primam causam quiditates rerum omnium distincte cognoscere
Caput 3 : Explanat cum infallibilitate scientiae diuine contingentiam in rebus posse reperiri
Liber 4
Caput 1 : De quattuor modis principiandi distinctis
Caput 2 : De productione obiecti in esse volito
Caput 3 : De comparatione intellectus et voluntatis
Caput 4 : Inuestigat in quae consistat ratio libertatis
Caput 5 : Tradit modum quomodo voluntas alias moueat potentias
Liber 5
Caput 1 : Ostendit idem et conseruare et producere seipsum
Caput 2 : Manifestat tribus modis in primo motore esse generationem et productionem
Caput 3 : De variis in primo motore productionibus
Caput 4 : De processu spiritus sancti a patere et filio
Liber 6
Caput 1 : Ostendit in quo consistat ratio formalis constitutiua suppositi in subcoelestibus
Caput 2 : Recitat varios modos quibus persone diuine constituuntur in esse personali
Caput 3 : Manifestat unum suppositum esse in alio ab eodemque distingui
Caput 4 : Aequalitatem trium personarum diuinarum apertissime declarat
Caput 5 : Agit subtiliter de prioritate et posterioritate repertis inter diuinas personas
Liber 7
Caput 1 : Pertractat omnia quae spectant ad potentiam productiuam Dei ad extra
Caput 2 : De infinitate Dei abunde loquitur
Caput 3 : De concursu primi motoris cum causis sub celestibus
Caput 1
Quid sit prima intelligentia in uniuersali declaratMotor immobilis simpliciter primus: cum de numero studentium ac scribentium participecie me fecisset: cogitanti mihi in multiplici quiditate scibili in noctis silentio visum ac secrete fuit mihi dictum: vt ad motorem meum et doctorem: meum conuerterem intellectum. De ipso que de cetero cogitarem ac scriberem ista: ad quae ratio naturalis se extendit: atque secundum prinus communia modernis philosophis et antiquis. At vero licet hoc aggredi: et de tam excellenti maie state perscrutari sim insufficiens et indignus: obedire tamen disposui: et pro viribus intelligceur mee que cogitaui temptabo scribere: salua tamen reuerentia sanctorum doctorum: in quibus nihil est temeratue asserendum: sed probabiliter ex principiis naualibus et nobis et philosophis communibus procedendum est. Totam autem speciem meam in meo motore: immo doctore fixe: quoniam immobilis motor meus mihi reuelabit que scribam: et cum ipse gescet: necessarium erit est mihi quiescere ab opre iam incepto: quia non moueor nisi motus. Palam autem sit cuilibet legenti hunc librum: quoniam de motore immobili est mihi gratissimum speculari. Nec est mirum quoniam contemplatio ipsius est nobilissima: perfectissi ma: et summe desiderata: cum sit suauissima et tota voluptuosa: in cuius contemplatione moderni philosophi perfectam posuerunt felicitatem intellectus cuiuslibet.
¶ Et si queras: quare de natura: et aliis primis generibus per voluiscribere. Respondeo tibi quod perscrutatio de ente ordine simpliciter prior est: cum sit ex natura rei prius motore immobili. sicut per se superius suo per se inferiori. De natura autem et. io. primis generibus me excuso: quia fuit ordo primposterus: sed necessario conmutatus: vt ex sensibilibus et corporalibus ad insensibilia inuisibilia: et omnino abstracta sequendo vestigia progenitorum meorum possem ascendere per gradus scale qui in illis formaliter sunt inclusi¬
¶ Primum igitur in hac nostra theotintia naturali est stabilire subiectum. Deinde eius per se passiones inquirere. Perscrutemur ergo an primus motor immobilis possit esse subiectum in hac nra theoutia Palam autem quod primum motorem immobilem pro subiecto stabilire non possumus nisi prius sciamus an sit et quid sit: et an proprietates substeanti scientie sibi conueniant: quoniam de subiecto optet praesupponere si est et quid est. Palam autem de motore primo immobili praesupponit quilibet intellectus quod sit: cum ipsum esse sit propositio per se nota vel sylluctio imperceptibili conclusa. Presupponamus autem de ipso quod non sit ens prohibitum: quoniam si sic esset: omnia et sent entia prohibita: propter ordinem essentialem primi moto ris ad alia: et maxime in reali existentia: quicquid sit de esse quiditatiuo. Perscrutatio autem de secunda praesuppotione quid sit: multum alta est inquesitio: et de hoc loquuntur varie moderni et antiqui: immo noui philosophi adinuicemn discrepant de primo motore quid sit.
¶ Fertur namque aquodam: quod primus motor siue prima intelligentia est oens eminenter subsistens. Non enim potest esse omne ens realiter et formaliter: quoniam tunc primus motor non esset aliud nisi tantumaceruus et aggregatio omnium entium: vt lapidis: ligni: bo¬ uis: asini. et sic de aliis.
¶ Adhuc autem non potest dici quod primus motor est omne ens virtualiter et causaliter: quoniam secundum plures extra se nihil causat nec producit. non est potest omnem entitatem producere: quoniam nec actionem nec passionem: quibus entia inferiora agunt: quia vna actio numero non potest sib nec successiue elici a pluribus agentibus distinctis numero: sicut scriptum est in caprimo de actione et passionein. 7. praedicamento.
¶ Adhuc autem non potest dici quod prima intelligentia seu primus motor sit ens praecise exemplari ter. et nihil aliud sit nisi exemplar omnium: quoniam non repugnat entitati finite et limitate: vt intellectioni: quinus possit esse exemplar nouum: nam per vnum actum intelligendi numero paestent omnia distincte apprehendi: vt alias ostendetur in tertio libro theologie. ille autem actus intelligendi es set exemplar omnium licet diminutum. Ulterius etiam nec potest dici quod primus motor sit aliqua natura terminata hecvel illa: vt si imaginaretur quod prima natura esset vna natura simpliciter determinate entitatis: et quod heret infinitos gradus entitatis infra istam naturam determinatam: sicut albedo esset nobilissimus color si contineret infinitos gradus albedinis: nam si prima intelligentia esset talis naturae iam non esset entitas infinita simpliciter sed infinita secundum quid: quia diceret portionem entitatis: quod est falsum: cum sit substantia pelagus infinitum. Ex his autem concluditur praedicta descriptio primi motoris quod non est hec entitas: nec illa: nec aliqua de terminata: sed est omne ens eminenter subsistens. Est enim exemplar omnium non determinatum: sed eminens perfectum. Modus autem ponitur talis: quoniam sicut minus vniuersalesicut est species: est exemplar omnium singularium hominium actum existentium et possibilium: sic magis vniuersali: immo supremum velaltium quod est ens inquantum ens: est exemplar emi nens et existens omnium per se contetorum sub ente priori. Prima ergo intellieua nihil aliud est nisi quodam vniuersale scilicet supremum correspondens conceptui entis: quod est exemplar eminens et per se subsistens omnium aliorum a se. Et fertur quod ista fuit poplctonica sicut in nostra metaphysica prolixius fuit dictum. in tractatum. 7 de ydeis. Nunc autem inquramus quid veritatis contineat ista pomitio praedicta an sit possibilis et necessario vera vel non. Dicamus autem quod licet poitio fuerit multum alta et suttilis: et fuerit de intentione progenitorum nostrorum. Uidetur tamen quod modus positus non sit possibilis: nam sicut minus vniuersala: vtpote id quod correspondndet conceptui specifica hominis si poneretur extra subsistere non videtur verum quod esset exemplar: et idea omnium particularium hominum: cuius ratio est quoniam homo specificas obiectiue existens in intellectum: non est aliud nisi realitas omnium singularium hominium actu existentium et possibilium existere: quoniam illud idem obiectum quod est extra: subsistit in intellectum obiectiue sub esse diminuto: si ergo homospecificas qui est in intellectum obiectiue qui claudit infra se formaliter omnes realitates omnium hominium: poneretur extra subsistere realiter: non esset aliud nisi aceruus vel aggregatio omnium hominum particularium formaliter et non exem plariter natura sicut conceptus specificas hominis in intellectum non est exemplar conceptuum singularium hominium in intellectum: sic nec illud quod correspondet conceptui specificao si poneretur in re extra. esset exemplar singularium hominum. Certum est enim quod in conceptum specificao quie est in intellectum capiunt commune esse diminutum realitates omnium hominium indiuidualium: quoniam non habent in conceptum specificta proprium esse diminutum. Sed tantum vnum esse commune omnium. tamen semper verum est quod omnes realitates formaliter omnium hominum subsistunt in illo esse diminuto communi: ergo si ille eedem realitates quae habent illud esse diminutum: tanipse quam suum esse diminutum possent poni extra subsistere realiter in vno esse reali communi hominibus omnibus: adhuc esset verum dicere quod in isto esse reali esset forma sor. et sortes realiter et quilibet alius homo singularis. Ex hoc patet manifeste quod iste homo simpliciter quem tu ponis si corresponderet conceptui specifico non esset exemplar nec eminens nec diminutum.
¶ Adhuc autem manifeste videtur quod iste homo simpliciter loquendo platonice: non ille homo qui correspondet conceptui specifico: est exemplar eminens: quoniam per illum actum intelligendi per quem apprehenditur et intelligitum homo in vniversali in conceptum specifico: non apprehenditur ille hobesimlicites que est ydea et exemplar singularium hominum: sed si diceres intelligitur per alium actum intelligendi: tunc sequitur quod iste homo simpliciter plectionice non correspondet illi conceptui heminis specifico. Concludamus ergo quod licet sit possibile: sicut nostri progenitores asserunt dare hominem simlcitesr qui eminenter contineret: et exemplariter omnem hominem singularem: non tamenest verum quod iste homo correspondeat conceptui specifico hominis: sic quod sicut subsistit obiectiue in intellectum sic ponatur extra relitar existere: nec tamen negatur quin sit possibile quod sit verum exemplar eminens omnium subsistens omnium particularium hominum: in quo omnia singularia continentur: et nihil aliud. illud enim exemplar non correspondet conceptui specifico hominis: ita quod sicut subsistit in intellectum obiectiue sic ponatur in re extra subsistere. Palam autem quod vnitur est dicendum deprima intelligentia quod ipsa non est correspondens conceptui entis inquantum ens: quasi nihil aliud sit nisi conceptus entis qui pontur extra relta existere. hoc namque videtur impossibile ex praedictis. licet bene concedamus quod prima intellius sit exemplar eminens omnium entium aliorum a se. Quid ergo sit prima intelligeua dilficile est videre. Dicamus ergo de pri motore quod communis schola tenet: quid est: quoniam vt in nono nostre metaphysice fuit dictum prima intellitusa per se perseitate primi modi: includit ens inquatum ens: quod est sibi commune vniuocum et omni enti limitato. in cludit est substantiam: et spim quiditatiue: et primo modo: non dico substantiam quo est quiditas praedicamentalis: vt est quodam constitutum ex quiditate entis limitati: et quadam differentia contrahente: sed vt ibi fuit dictum includit differentiam constitutiuam substantia quae constitutiua est substantia praedicamentalis et limi tate et substantia illiblate et infinite. legas nonum metaphysice: et proinuenies prolixius explicite. Concludamus ergo quod prima intelligentia non est ens eminenter subsistens: sic quod correspodeat conceptui entis: sicut quodam vniuersale abstractum ab omni singulari nihil includens commne sibi et aliis: sicut homo in communi non est vndiacae dictum de isto per se homine si ponere tur: et de aliis hominibus singularibus: sicut nec ens in communi esset vnisacae dictum de prima intelligentia: et aliis entibus: si esset quoddam vniuersale entis eminenter subsistens. Prima ergo in telligentia est ens illigcnatum et substantia spiritualis: hec sit descriptimo eius: nam prima intelligentia includit spim substantiam ens illigcntum et ens inquatum ens. bene ergo concedimus quod prima intelligentia est omne ens eminenter subsistens: non tamenvniuersal correspondens conceptui entis: sed sicut quodam indiui duum entis. Illa namque differentia vltimate constituctiua prime in telligentie et essengsetue eius est exemplar eminens et ydea representatiua omnium aliorum a se: vt infra dicetur.
¶ Manifestum est autem quod prima intelligentia est definitaius cum habeat conceptum quiditatiuum et differentiam contraentem essentialem et constituciteum: nec habet conceptum simpliciter simplicem: sed resolubilem in plures conceptus explicatos distincte eius quiditatem: sicut definitio explicit definitum: et ex illis principiis intrinsecis constituitur per se vnum perseitate primi modi: hic est quod ista propositio. prima intelligentia est ens. est in primo modo directe: quoniam ibi per se inclusum praedicatur de in clucbite.
¶ Et si arguatur quod secundum praedica primua intelligentia erit composita ex actum et potentia contrahibili et contrahente erit est prinusietua principiis intrinsecis: ergo et extrinse cis quod est ducere omnem scolam in contradictionem.
¶ Dissolutio autem huius dubu stat in hoc quod prima radix componibilitatis est ro partis: quoniam nihil pot coponi cum alio nisi habeat rationem partis respectu totius resultantis ex illa pte: et quadam alia: que potest etiam habere rationem ptis: et componere cum alio seu esse in compone cum alio. Radix autem quod aliquid habeat rationem partis dependet ex hoc quod sit finitum: nam gradus intrinsecus alicuius scilicet ipsa finitas est illud quod facit aliquid quod hebeat partis rationem: quod probatur: quoniam nullum infinitum potest here rationem ptis: cum omne totum sit maius sua parte: nihil autem maius est infinito. Ad propositum autem applicando: dicimus quod nihil positiuum quod sit in primo motore habet rationem partis: cum nullum sit finitum: et per consequens nulla potest esse componibilitas.
¶= Et si arguas quod quiditas entis quae est in primua intelligentia ex se non est infinita: siliter nec quaditas substantiae: nec quiditas sptus: alias cum iste eedem quiditates reperiantur in creaturis essent infinite formite: ergo tales quiditates in prima intelligentia poterunt habere rationem partis: et per consequens poterunt conponere. Respondetur quod ad hoc quod aliquid possit hbere rationem patis non requiritur quod non sit infinitum: sed requiritur quod sit exse finitum positiuum: et quod habeat finitatem pro gradum intrinseco. Nunc autem quiditas substantie entis: et sptus: in quibus vniuocatur prima intelligentia: et alia non habent finitatem pro qgraduintrinseco: quoniam nec finitas nec infinitas est gradus intrinsecus illarum.
¶ Et si adhuc arguas quod secundum istam viam differentia prime intelligentie in aliis eadem ratione non componit: sicut nec i priua intelliuia: et per consequens substantia praedicamentalis non erit composita: cum sit constituta ex ista differentia quae ex se: nec est finita nec infinita. Respondetur quod ad hoc quod aliquid faciat compositionem: sufficit vel quod ambo extrema eorum fint fini ta foris. vel quod alterum eorum sit finitum formie: et alterum non finitum nec infinitum: licet ergo illa differentia constitutiua praedicam talis substantie non sit ex se finita formaliter: et non habeat aliquam magnitudinem nec finitam nec infinitam: quia tamenillud quod contrahit et perficit scilicet enatura limitata communis ad. i0. genera prima ex se est finita formite: ergo talis differentia constitutiua substantiae pdicamentalis componit cum natura limitata quam contrahit: et per conseques substantia praedicamentalis est quiditas composita. Palam autem ad intelligendum compositionem inter aliqua sufficit quod ambo extrema sint formaliter finita: vel quod vnum illorum sit formaliter finitum: et alterum quod nec sit formaliter finitum nec infinitum. Omnis autem quiditas formaie existens in primo motore: autem est ex se infinita: vel ex se nec finita nec infinita: ergo in pri motore nulla est compositio.
¶ Et si queras an formaliter infinitum et formaliter finitum possent componere. Dicitur quod si de ratione totius sit quod sit maius qualibet sui parte seorsum accepta finitum formaliter et infinitum formaliter non polsunt componere: quia tunc totum non esset maius altera sui parte scilicet infinita. Si autem sufficit quod tositum sit maius altera parte sui et non qualibet: Tunc dicitur quod finitum formite et infinituformaliter possunt componere. Aliter respondeo. Solutionem quere.
¶ Et si arguas contra istam proportionem communiter concessam quod. si infinitum formaliter non potest habere rationem partis: qui ipso nihil est maius: et semper totum maius est sua parte: videtur quod ista propositio non sit omnino vera. Nam si sint 2o for¬ er maliter infinita: quorum quodlibet habeat magnitudinem vir¬ o tualem infinitan intensiue. si ista duo infinita sint alterius rationis. Manifestum est quod ista infinita plus habent positt v ue de entitate quam alterum illorum tantum: ex quo quodlibet isto vt rum dicit aliquid positiuum. Respondetur communi¬ eius ter quod plus et minus sunt passiones magnitudinis finite: non autem infinite. Et si dicas quod. i0. infinitaformaliter sunt plura infinita quam quatuor infinitaformaliter. Dicitur quod ibi plus et minus non dicitur nisi de numero finito qui est numerus istorum infini torum.
¶ Et si dicas quod saltem vnum infinitum exquo dicit aliquid positiuum adhuc addit aliquid ad aliud infinitum. Respondetur tibi: concedo quod addit: tamen non conceditur quod illud quod resultat ex istis duobus infinitis sit maius altero istorum.
¶ Ad dubitationem autem secundam quae dicit quod sequitur quod prima intelliusa hebeat principia intrinseca: et per consequens extrinseca. Respondetur: conceditur quod babet prinuitua intrinseca constitutiua ipsius vel ipsam constituentua et priora aliqua prioritate: sed quando infers: ergo habet principia extrinseca: omnino negamus: sicut fuit dictum in secundo physicorum. capite primo.
Habet autem dubitationem ex predictis trahentem originem: nam cum dictum sit quod prima intelligentia est definibilis definitione proprie dicta: cum hebeat conceptum resolubilem in conceptum quiditatiuum et conceptum qualitatiuum essentialem: videtur omnino concludi quod prima intelligentia sit per se sub genere. Tum 2o quoniam nihil per se includit differiam: quin includat genus constitutum per illam differentiam: vt species facit constituta per ipsam differentiam vel indiuiduum istius speciei. Species enim et indiuiduum per se includunt genus: ergo vera est propositio assumpta: sed iam concessum est quod prima intellietua includit differentiam diuisiuam substantiae praedicamentalis et constitutiuam generis: que scilicet predicatur quiditatiue de substantia spirituali et corporali: ergo per consequens includit per se substantiam praedicamentalem.
¶ Amplius autem habet dubitatione de illis que dicunr formaliter de prima intelligentia: et de illis quae sunt per se in genere: cuiusmodi sunt: sapia: bonitas: et veritas: nec non: et de multis relationibus communibus prime intelligentie et aliis: an sint per se in genere vel non.
¶ Adhuc autem est difficultas specialis: an rellitue rationis qui sunt in prima intelligentia habeant esse in genere: quoniam cum ipsum genus sit quidam respectus rationis: tunc sequitur quod generis esset genus: et in infinitum abibit: ex quo omnis respectus rationis continetur in genere.
¶ Ad dissoluendum autem istas difficultates dicitur ad primam quod prima intelligentia non est per se in genere: et ratio eius est talis secundum eum: prima intelligentia est omne ens eminenter subsistens correspondens adequate concetui entis: et per conseques non potest contineri infra ambitum alicuius generis: quia tunc contentum esset maioris ambitus quam continens: et includens quam inclusum: quod est impossibile. Istud dictum quod prima intelligentia sit omne ens eminenter subsistens conceptui entis correspondens fuit superius improbatum.
¶ Secundum dictum negatiuum vnius alterius est quod prima intelligentia non est per se in genere: et ratio eius talis est: quoniam nullum genus est necesse esse: quia statim identificaret secum dfrentias: et tunc essent duo necesse esse. Prima autem in telligentia est quodam necesse esse. Sed nec home est sufficienter dictum: quoniam omnes coordinationes praedicamentorum abstrahunt ab existentia actuali: et sunt quodam necesse esse in esse quiditatiuo ab eterno.
¶ Alii dicunt ipsam non esse per se in praedicamento: quia genus et differentia sumuntur ab alia et alia realitate. In prima autem intelligentia non est alia et alia realitas: cum sit simplicissima realitas. Sed nec id est sufficienter dictu: quoniam in prima intelligentia est aliquid contrahibile et aliquod contrahens: et determinabile: et determinans: et actuabile et actuans: inter que necessario est non ydentitas ex natura rei: ergo in priintelligentia potest summi ratio generis et differentiae ab alia et alia quiditate. est enim ibi quiditas entis et entis illimitati que contrauntur per varias differntias. ex quibus constituitur substantia incorporalis et spiritualis.
¶ Tertium dictum negatiuum est istud: quod prima intelligentia non est in genere: cuius ratio talis assignatur: quoniam nullum infinitum est in genere per se: quoniam genuntuer babet rationem partis et potentiae nullum autem infinitum potest habere ronem partis: nec esse in potentia vit componat cum alio. Sed licet illud dictum sit probabile: non tamen videtur omnino verum: quoniam non videtur quod cuilibet infinito repugnet esse in genere.
¶ Et si dicas. infinitum simpliciter non potest esse in genere: quia ydentificat sibi omne composite in eodem. Dicitur quod ydentificat sibi reomne sibi composite: non tamen ydentificat sibi formaliter omne sibi composile in eodem nec quiditatiue: quia cum infinitate vtriusque extremi stat distinctio formalis et quiditati ua extremorum. Quod autem additur quod genus habet ratio nem partis et potentiae: diceretur forte quod hoc accidit generi: quia sibi accidit quod sit quiditas finita: et per consequens potentialis: et quod habeat rationem partis: sicut accidit differenie quod sit finita formaliter. quoniam sicut superius dictum est sunt differentiae. Que de se nec formaliter finite sunt nec formaliter infinite: sicut differentia constitutiua sbuanae praedicamentalis: et differentia constitutiua substantiae incorporee. et quod breviter omnis differnia vniuoce dicta de prima intelligentia et aliis. hec autem ratio magis est probabilis quam priores. Qniam ab omi schola communiter est concessum quod genus habet rationem partis et potentie. Dicamus ergo prima intelligentia nullo modo est per se inclusa in aliquo io. generum. Ratio est: quoniam nulla quiditas predica mentalis est in prima intelligentia secundum se totam. dictum enim fuit supra: quod quiditas predicamentalis non est communis prime intelligentie et aliis. Sed tantum vniuocantur in differentia constitutiua substantia predicamen talis: sic conformiter est dicendum. de aliis generibus subalternis: et speciebus specialissimis: quia non vniuocani in illis: sed tantum in differentis constitutiuis ipsorum. ratio autem prime dubitationis quod prima in telligentia si esset diffilis per consequens esset in genere: quia definitio constituitur ex genere et differentia: non concludit. Qniam ad veram definitionem sufficit: quod illud quod definitur resoluatur in conceptum quiditatiuum et conceptum qualitatiuum essentialem. Sed quod conceptus quiditatiuus habeat rationem generis: et qualituam essentialis rationem differenie hoc accidit.
¶ Dissolutio 2ae dubitationis. que dicit quod omne includens differentiam includit et genus: non concludit: quoniam propositio non est vera. de differentis transebus: quoniam non tantum includuntur in per se contentis sub isto genere. Cuius sunt differentiae: immo in prima intelligentia includuntur.
¶ Preterea de dubitatione qua dubitatur an ista que formaliter dicuntur de prima intelligentia siue sint perfectiones simpliciter: siue non: absoluta vel relatiua sint in genere. Respondetur. pro retligetia generali tenendum est quod nihil formaliter dictum de prima intelligentia nec inclusum in aliquo quod sit formaliter in ipso est per se species nec indiuiduum alicuius generis. bene tamen est in genere: sicut dicimus quod differentia est in genere: Quoniam sicut dictum est prima intelligentia et illa que sunt formaliter in ea: bene vniuocatur in differentia alicuius generis generalissimi: et includuntur in quiditate generis et speciei.
¶ De respectibus rationis que sunt in prima: an sint formaliter in ea vel non. dicendum est quod sunt in genere relationis per se: quoniam sicut in nostra metaphysica. primlibro. capite sexto. fuit dictum. Relatio predicamen talis vniuoce predicatur de relatione reali et rationis.
¶ Et cum arguis quod tunc in infinitum abibit: quoniam generis erit genus. Ad hoc fertur a quodam quod respectus generis qui genus dicitur definitur. et eius definitio constituitur ex genere et differentia: et sic ge nus in genus resoluitur vsque ad vltimum genus: super quod etiam fundari potest alius respectus rationis: et iste est eiusdem rationis cum primo: et in tali potest concedi processus in infinitum. Manifestum est autem quod illi duo respectus rationis sunt eiui dem rationis non est verum. Qntiam vbi sunt fundam tum: et terminus alterius rationis: respectus sunt et alterius rationis. sic est: quoniam primus respectus fundatur supraprimam intentionem. Secundus autem supra secundam. Tum secundo: quia respectus non est eiusdem rationis cum fundamento proximo. Tum tertio: quia respectus rationis qui dicitur genus fundatur supra animalitatem: et terminatur ad hominem et asinum: et secundus respectus rationis fundatur supra illud potentiale in quod resoluitur respectus primus tanquam ingenus. non habent ergo eadem principia potentialia intrinseca. Dicimus ergo quod genus dupliciter accipitur vel formaliter vel essentialiter: et tunc est respectus rationis: et fundatur supra primam intentionem: vt animal vel corpus: vel secundo modo potest sumi denominatiue et fundamentaliter: et tunc accidit sibi quod sit respectus. vn de cum dicitur quod animal est genus. ibi sunt tria genera. Primum iste rellietiua qui essentialiter dicitur genus. Secundum realitas potetialis per se inclusa in isto respectu contracta per differentiam essentialem ad talem speciem. Tertium est respectus generis alius a primo et secundo fundatus supra illam realitatem potentialem que est potentialitas generis. Et cum dicitur quod in infinitum abibit non est inconueniens in potentia. non sequitur tamen quod ibi sit actualis infinitas: quoniam non est necessarium: quod intellectus comparet illum respectum vel eius fundamen tum ad suas species causando in isto fundamento respectum rationis: qui dicitur genus: licet hoc possit cansare: sicut non est necessarium: si intelligo animal quod propter hoc comparem ipsum ad suas species causando in anima li respectum rationis qui dicitur genus formaliter: et secunda intentio: licet hoc possit facere. Concludamus er go quod respectus rationis qui sunt in prima intelligentia: et aliis intellectibus non sunt per se in genere. be ne tamen contenta sunt sub differentia alicuius generis: et illam per se includunt.
¶ Et si adhuc queras si vnitatus non esset realis extra animam: sed tantum in concetum: et in vno actu intelligendi: sic quod prima intelligentia et alia vniuocarentur tantum in conceum generis substantie: et non in aliquo positiuo extra intellectum: numquid prima intelligentia posset contineri sub genere potentiali. Respondetur quod non esset aliqua impossibilitas quin posset per se esse in genere: quia non re pugnat sibi et aliis habere vnum talem conceptum communem. Nos autem ponimus ista que sunt in genere. ibi esse per suas quiditates includentes et inclusas: et hoc totum extra animam: ideo apud nos prima intelligentia minime erit in predicamento.
On this page