Principium IV

Ad rationes meus ipse bacalarius respondet sic deus uniformiter se habet respectu cuiuslibet effectus igitur immense

negat antecedens et 2o consequentiam Et assignat causam antecedentis primo nam dicit ipse concurrit adiuvando et aliquando non sed potius nocendo

et per consequens non uniformiter dicitur ad hoc quod non evadit rationem quia ponendae essent rationes causalitatum vel limitatio sed hoc praecise tolleret dei immensitatem et absolute et sic esset quaedam compotio aequivalens quare ex partialibus resultaret divina perfectio et per consequens standum est primo

sed breviter negat consequentiam

Sed sibi arguo sic deus aliquantae potest concurrere ad extra et in duplo et infinitam creaturam producere ergo infinite concurrit ad extra patet concessa uniformitate concursus ad effectus / antecedens patet quia quantamcumque personam potest deus producere ad extra igitur

2o arguebam sibi sic / quilibet effectus producitur de non esse ad esse qui est infinite difficultatis ergo secundum concursu infinitae potentiae antecedens concesserunt philosophi et dixerunt quod impossibile est quam tantumque potentiam ex nihilo aliquid producere et illius oppinionis fuit parmenides et anaxagoras et aristoteles dicens ex nihilo nihil fit in primo physicorum posuit enim ipse aristoteles formam de potentia materiae fore eductam

hic respondet quod nullius difficultatis est divinae potentiae nec inconveniens hoc facere

sed hoc dicere solummodo non sufficit cum reverentia sua quia excedit cuiuslibet potentiae facultatem

unde vocat ea quae non sunt tamquam ea quae sunt ut ait apostolus hoc non recte exprimit vel exponit

3o arguebam sic nam staret quod a creatura nobilius ageret respectu c effectus quam deus / consequens tamen est falsum igitur

Unde aegidius de roma sequens ymaginationem sancti thomae ad dandum modum corporis christi tria ponit / primum videlicet quod vi transmutaitonis panis in corpus christi sola substantia corporis christi inciperet ibi esse unde est praecise deus ad quem transivit unde quaelibet substantia illa quantum est de se divisibilis est ut dicit / 2o dicit quod omnia alia accidentia sive materialia sive spirituali et anima sunt ibi contenter praecise vi transmutationis Et ex consequenti quod quantitas non est ibi nec consistuit substantiam ideo non habet ibi suam proprietatem intrinsecam respectu corporis christi Et etiam ex consequenti ymaginatur quod substantia corporis christi habet modum indivisibilem rei qua ymaginatione data valde facile salvaretur quod corpus christi sit sub qualibet particula ipsius hostiae

Sed utrum ita sit dicit idem aegidius quod quaelibet mundi forma est in se divisilbis sed vi inhaesionis substantia denominatur quanta / substantia tamen sublata non denominatur quanta

Alius modus dividi sive via manuductiva est okan adae unde praesupponit duo quibus percipitur modus quomodo corpus christi est in transubstantione panis

Unde primum est quod deus est totus in diversis locis et totus in toto patet hoc manifeste de nostra anima nam ipsa est tota in toto et tota in qualibet parte corporis nostri et ita de angelo et intelligentia et hoc non repugnat deo theologorum nec philosophorum ymmo aristoteles hoc ponit in libro de anima igitur a fortiori erit de corpore christi

2m suppositum est quod deus potest diversa corpora simul intrare in eodem situ

probatur ex scriptura sacra qui utero virginali clauso christus ortus est et sic in eodem situ praecise et adaequate erat duo corollaria

Idem potest argui etiam de ingressu ad discipulos suos ianuis clausis igitur de divina potentia nulla est repugnantia in hoc

Idem potest dici de multis aliis sicut patet in multis unde considerando duo apud theologum facile de corpore christi considerare quo ad panis transubstantionem nam per primam suppositionem unum potest esse in diversis sitibus igitur in qualibet partem hostiae potest esse in diversis sitibus et econtra quia totum est in toto et totum in qualibet parte igitur non sibi repugnat in diversis sitibus totum situari nec cuilibet eius parti

Addo tamen duo circa hoc primum est quod non obstante hoc nulla fiat partium disparatio / Ex quo sequitur quod corpus christi erit in quolibet loco et salvabitur optimus ordo partium / quia nullanovitatis unio esset / et ista est via satis manducativa debite consideranti

3a via ponendo quod ibi non sit aliqua magnitudo vel quantitas continua licet enim sit in se realiter continua dei cum ratione sit ponere partem post partem quantum ad situm nihilominus in corpore christi transmutatur sine quantitate continua quam habet in caelo Et hoc sit propter formalem repugnantiam ad talem situm Et si dicatur contra tunc sequeretur si ita esset quod non esset vere organizatum etc

Respondetur quod quantitas non est de integritate organizationis quia magis consistit in alio quam in extensiva quantitate ymmo remanent perfectiones omnes nobiliores ipsa

Aliter tamen potest responderi quantum ad figuram quod est figura aequivalenter sicut patet de specie sensibili quae ponitur esse subiective in anima indivisibili sine quantitate et tamen habet modum proportionalem sui esse saltim in repraesentando Ita in corpore christi diceretur diceretur aequivalenter licet reduceretur ad esse punctuale respectu partium obiecti Et sic esset una similitudo repraesentandi corpus christi sicut ydolum rei intense habet modum sui obiecti / vel sicut esset de ymagine in speculo nam res obiecta speculo causabit ymaginem quae quidem maiore erit speculo et videbitur ipsa res ob proportionalis ad obiecti quantitatem repraesenti per ipsum sic in proposito fortiori ratione / Et ista est bona manuductio concipiendi corpus christi in hostia sed tamen corpus est indivisible quare non est praecise significando licet sit quaedam maniductio

4a via generaliter corpus christi non determinat sibi tantam vel tantam quantitatem sine sui deperditione dato corpore pedali illud potest diminui ad sub duplum et ad triplum unde ponamus per casum quod sub duplicetur spatium in quo corpus christi sit et sic infinitum isto dato erit unica quantitas et tamen replebit locum ut prius et hoc est quia totum est in toto et totum in qualibet sui parte

Alia via scilicet 5a quod quantitas est totalis causa coexistentiae rerum correspondit partem ad partem et sic totum ad totum propter cuius repugnantia sola quantitas est causa extrinsece coexistentiae ergo sublato eius effectu incipiet esse praesens in quo erat praesens scilicet in situ Et sic vel tollitur realis quantas vel ipsa sit sumus effectus vel correspondentia erit alia

6a via quae supponit quod quantitas continua respectu substantiae quantitate habet duplicem habitudinem ad effectum unam intrinsecam et inseparabile quae est ordinatio inter se et positio extra se invicem et hoc non est nisi continuatio partium secundum debitum ordinem 2a est respectu situs extrinsecus qua quantitas continua extendit ad situm vel locum extrinsecum et non solum ad comparationem rerum inter se sed ad situm extrinsecum et istae sunt adinvicem separabiles habitudines / quando prima est intrinseca 2a vero extrinseca prima est in quantitate sine 2a / Sed stat quod corpus christi habeat partem absque respectu extrinseci situs Ex quibus omnibus praedictis dependet totam huius materiae difficultas

aliqua substantia est intrinsece indivisibilis et punctalis quae potest alicui magno situi extrinseco coexistere / patet de anima nostra nam cum sit indivisibilis occupat tamen totum corpus humanum et hoc purus philosophus naturalis concedit et similiter de intelligentia in orbe suo quo habito et ymaginato habemus de corpore christi / et viceversa de re magna potest dici quod potest minimum locum occupare non tamen commensurative sed coexistive quia de anima esset impossibile et istud exemplum satis est materiae manuductiva ad materiae corporis christi declarationem

Similiter sic ponitur de esse durativo respectu intrinsece durationis nam sicut non repugnat animae hoc / non repugnat de productione indivisibili quod coexistat divisibili unde productio posset fieri in tempore sicut de angelo et tamen uni toti horae coexisteret nec plus repugnat quo dato habetur quod aliqua productio successiva correspondet indivisibili productivi secundum se et quodlibet sui sed tamen non commensurative quia non ad mensuram extensivam divisibilis Isto fundamento habito dicitur quod corpus christi potest habere talem habitudinem quod coexistat in isto sicut et in illo et tamen respectu cuiuslibet partis hostiae coexistit secundum se totum sicut iam dictum est de anima indivisibili nec est maior difficultas convertando casum Et sic per praedicta habebitur quod erit res quanta et tamen non respectu alterius extensa et res habens primum gradum ubicumque ponitur est in quolibet puncto illius situs Et sic removendo coexistentiam ab hoc facile potest ymaginari de corpore christi quia quantitas non habet effectum ymmo a 2o suspenditur sicut patet de quantitate christi in cruce quae in ipso sacramento suspenditur et hoc supernaturaliter et miraculose

/ Et iuxta hoc non plus repugnat corpori infinito in qualibet parte hostiae collocari quam infinito indivisibili spatium divisibile occupare

2a propositio licet totum corpus christi ad quamlibet suarum partium habeat habitudinem aliqualem excludentem extrinsecam cum hoc stat quod habeat utramque

patet quia totum corpus christi est totum cum quolibet puncto et quo ad hoc non habet habitudinem extentionis ad illam quia non posset coextensive coexistere extendi sed commensurative et circumdative a capite usque ad pedes et sic habet utramque habitudinem et habet aliam quae excludit habitudinem coextensionis

Sequitur ulterius quod nulla est repugnantia quod corpus christi sit commensurative sub specie panis / quia stat quod quantitas loci habeat ad ipsum habitudinem utramque et tamen locus habeat extensionis coexten tamen hoc est difficile ad ymaginandum

Sequitur ulterius quod non est repugnantia christum in alio loco commensurative callocari Et intellectum ille locus dimensive se habeat ad ipsum et ad alium et sic in infinitum et tunc ultimus locus esset infinita continens dimensive et non commensurative Et esset sic processus in infinitum

Ex quo sequeretur quod si in loco tali corpus christi situaretur posset ire mille leucas vel per mille milia annorum quia stat magis intentionem mensurative sine hoc quod habeat commensurationem ad species Et sic possunt fieri mutationes et ambulationes sic quod nonquam describeretur totum spatium

Sed contra hoc arguitur sic nam si sic esset hoc esset contra principia et tunc si sic dato grano milii totus mundus posset in numero ymmo superficies grani milii circumdaret totum mundum / tunc sit ita in particulari quod centrum mundi sit in centro grani milii remanente mundo in quantitate sua tunc a grano ad circumferentiam ducatur linea recta peto utrum linea secabit superficiem ultimae sperae vel non

/ si dicatur quod sic tunc intra mundus esset minor

/ si non tunc erunt aequales si in ea ultima spera erit minor grano milii Conformiter diceretur de corpore christi sumendo unam lineam ad verticem corporis christi ad pedes argueretur sicut dictum est

Item sequeretur quod lineae paralellae distarent ab invicem quod non est dicendum et quod concurrerent in eodem punctus modo hoc non ergo etc

Sed ad hoc facilis est solutio quia lineae signabiles in hostia non sunt commensurative nec extensive nec una ponitur supra aliam / nec una dyameter est dyameter alterius et sic non habent communem dyametrum et per consequens non est simile / nam data linea parva dabitur minor vel etc

Unde breviter ymaginatio geometralis ad hoc non facit nec est similitudo praecisa quare etc et haec de lectione ista Conclusiones distinctionum in ordine aliarum lectionum duxi fore ponendum

Consequenter circa viam ultimo tactam est advertendum quod experientia utriusque habitudinis simul scilicet quantitatis et deffectus experientiae unius habitudinis sine alia sunt causa difficultatis in hac materia quia quaelibet quantitas continua talem habet habitudinem ad aliam vel nata est habere quod correspondet sibi secundum varias suas partes nam quaelibet de se est localis Ita quod quaelibet pars loci correspondet locato et plures eidem et nonquam una pars resilit Et hoc contingit quia bis ymaginativa semper contulit se ad modum consuetum et solitum

2o advertendum est conformiter quod contentum esse maius continuitate secundum communem modum concipiendi est impossibile retorta prima habitudine patet nam quod octava spera remanente sua quantitate tam extrinseca quam intrinseca collocaretur in grano milii et hoc est impossibile retenta prima habitudine quia contra communem animi conceptionem

Et sic applicando ad materiam communis modus concipiendi est secundum utramque quantitatis habitudinem Et secundum hoc constat quod non cadit sub ymaginatione nec cadere potest reservata utramque habitudinem

Quapropter advertendum ulterius quod vis ymaginativa licet cum difficultate debet abstrahere a seipsa istas duas habitudines ut de ratione int? quantitatis continue sit suum totum extendere / et partes etiam suum situm continuare Deinde stante habitudine tollatur habitudo coextentionis et commensurationis ipsius quanti ad aliud extrinsecum licet sit difficile / oportet tamen ad praesentem materiam concipiendam / ut ita fiat nam 2a habitudine circumscripta et concepta prima aeque facile est concipere quod aliquod quantum continuatur sub puncto indivisibili secundum quod a sibi aequali contineatur Eo quod relatum ab contentum non refertur ut commensurative sit sed sicut quantum ad indivisibile ut corpus ad animam et tamen continetur ab ea tamquam a coextenso vel commensurative quia anima non est commensurabilis sed ideo per vim ymaginativam sic abstrahendo potest sumi satis ymaginatio corporis christi ymo et quodlibet corpus magnum et infinitum sub grano milii potest contineri supernaturaliter tamen

3o advertendum est quod stat idem quantum et eandem quantitatem habere ambas habitudines et eadem habere unicam respectu alterius habitudines ad idem relatum pate thoc de partibus corporis christi respectu invicem quae realiter habent utramque habitudinem inter se nam cerebrum a sua communicante realiter dimentionaliter et commensurative continuatur et habet quantitatem commensurativam et sicut habet utramque habitudinem quaelibet etiam pars refertur ad aliam secundum habitudinem primam praecise alia relatione quam sub prima patet hoc nam quaelibet pars est cum qualibet et quantum ad hoc referuntur partes inter se patet etiam quia est corpus christi est totum in toto etc Clarius tamen potest exemplificari nam ponamus quod in aliquo loco corpus christi et sit locus cicrcumdans ita quod ille locus cum speciebus contineatur tunc habet utramque habitudinem ad suum situm quia suae partes correspondet speciebus et tamen idem locus relatus ad species non habet latitudinem relati ad species

et sic utraque quantitas servabit habitudinem

4o advertendum est quod licet species quaelibet pars corporis christi secundum unum modum referendi ad aliam quamlibet habitudine habeat modum non coexistensivum nulla tamen pars in eodem puncto replicatur Unde licet in quolibet puncto sit pars relata ad suum totum et sit ibidem ut non coextensa non propter hoc ponendum est quod in eodem puncto replicetur patet quia unica positione salvatur absque sui replicatione in eodem puncto adaequate

Ex quo sequitur non esse necessariam eundem calorem in sub duplo situ esse in duplo intentiorem unde si esset aliqua quantitas sic posita in situ non oportet quod fieret intensior nec sic in infinitum quia huiusmodi replicatio non est unio quae dici debeat intensiva Ex quo salvatur quod quantitas pedalis potest redire ad punctale esse absque sui intentione ex modo habitudinis partium inter se Et ad idem esse poterit reduci quod erit infinite habitudinis rationum partium alicui coniung?arum

Ex quo sequitur non esse necessariam subduplationem quantitatis alicuius formae esse subduplationem intentionis eius

Sequitur ulterius animam non replicari ex eo quod maius corpus informet vel minus sicut aliqui ymaginantur ut quod anima vel angelus determinent situm unde si cum maiori vel minori oportet replicationem esse ut dicunt et si possibile sit dicitur quod non tamen est necessariam nam sicut deus infinitam rem in diversis ponere potest ita in eodem situ adaequate priora

unde soli deo repugnat in eodem puncto replicari patet quia activitati eius videtur repugnare

2o deus unica sui existentia punctum ymaginarium totaliter replet igitur non est replicabilis in eodem puncto

Item talis replicatio arguit imperfectionem sed nulla in deo reperitur imperfectio igitur etc / nec ista positio sufficiens esset ad effectus producendos Quare secundum praedicta quid dicendum de corpore christi

Circa tamen praesentem materiam sunt aliquae propositiones materiam dilatantes

prima est de actione et passione possibili fieri sub sacramento altaris an posset agere et pati corporaliter

unde circa hoc est okan pro parte affirmativa nam dicit quod praesentia agentis secundum se non minuit eius vigorem ymmo potius auget ergo corpus christi quantum est de se posset agere ita sicut si commensurative esset et per consequens visum corporalem immutative irra?te diando sed deus ut non ostendatur fidei experientia et secretum non vult sic concurrere ad huiusmodi actiones et passiones quia fides nostra non haberet meritum ex eo quod humana ratio praeberet in hoc experimentum / ideo non sic efficitur haec okan // Ex quo infert maius esse miraculum quam si videretur ad oculum patet per acutoritatem immediate praecedentem

Alia tamen est positio doctoris subtilis huic contraria quae talis est quod supponentis quod agens corporale agit per contactum et per applicationem coexistensivam vel ad passum vel ad medium per quod agit et quia corpus christi non sic se habet ad species sibi immediatas vel ad medium ideo non agit corporaliter nec actionem potest recipere ab agente naturali Quantum est de actionibus spiritualibus ponit quod omnem actionem quam haberet angelus vel habere potest habet et anima nam ipsa anima in corpore glorificato non indiget organo corporeo ad suas operationes exercendas sed libere utitur sicut angelus a materia separatus

Quicquid sit tamen de hoc / dicitur quod nec sic neque sic cogimur respondere pro nunc Tamen oppinionem scoti reputo probabiliorem et sufficientem

Consequenter restat dubium de motu locali corporis christi an a crreatura possit moveri localiter

Et breviter tenet scotus a sola divina potentia movetur localiter in ipso sacramento et non ab humana Cuius ymaginatio est quia concedit quod ad motum specierum movetur scilicet virtute divina hoc ille doctor subtilis Exemplum enim ponit de lapide a sorte lelvato et quod angelus moveatur lapidem voluntarie ad motum lapidem sortes tamen sic movendo non moveret angelum quo stante nihil ageret in angelum

Sic ymaginatur iste doctor quod a sacerdote corpus christi non movetur sed species tantum deus autem se solo vult ipsum moveri

Et istam viam reputo probabilem ex eo quod nullam est necessitas specierum ad corpus sicut de angelo respectu ad sortem ut iam allegatum est Sed tamen circa hoc datur instantia videlicet quod non semper ad motum specierum sequitur motus corporis christi nam sit ita quod species scilicet circa centrum proprium revolvatur et sit uniformis circularis et non participet alium modum figurae nec etiam alium motum movendo tunc est in eodem situ adaequate / quia aliqua pars non incipit esse in alio situ quia totum est in eodem situ in quo hostia revolvitur quapropter clare conluditur quod secundum quamlibet sui partem non mutatur

Breviter respondetur quod in hoc casu conclusio concedendi potest stante ordinatione die iam facta sic quod species moveantur et non corpus et hoc in motu circulari et quod hostia sit rotunda non determinans aliam fi?am et uniformis quia aliter argumentum non haberet efficaciam

Consequenter circa species ponitur per modum regulae talis propositios quod de actione et passione earum quod quantum ad agere et pati fiunt effectus ac si esset vere panis et ita de sanguine christi et ex eo fit idem quantum ad operationes naturales et causa est divina ordinatio / Et si non sic fides nostra quam in hoc habemus ad experientiam pateret quod si sic non haberet meritum Et ideo divina providentia sic voluit aenigmatice quod fidem haberemus et non per experientiam

/ Ex quo sequitur quod ignis ad hostiam applicatus naturaliter producit colorem et tamen huiusmodi calor est supernaturalis et miraculosus Ubi sit advertendum quod ad producendum aliquem effectum ubi patres causae requiruntur stat unam naturaliter concurrere et aliam non sed deus miraculose suplet eius vicem / et tamen respectu alicuius effectus sui erit naturalis Et sic quo ad hoc suppletur materialis influxus

Sequitur ulterius quod homo aequaliter nuctriretur ex hostiis consecratis sicut non consecratis et ex anguine conformiter suo modo sicut de unio inebriatur patet quoniam nisi sic reservaretur fidei sacramentum modo deus aenigmatice sacramentum ipsum constituit ac si esset verus panis et verum vivum ut maius meritum conferret credentibus

Est tamen advertendum quod magister guillelmus parisiensis dicit contrarium ponens exemplum de quodam sacerdote guloso non tenens sacramentum corporis christi in tantam reverentiam sicut debuisset posuit vinum in magna quantitate et de pane etiam propter suam satietatem et non refectionem spiritualem unde paucis diebus deffectit et mortuus fuit

nam etiam huiusmodi species reficiunt et satiant et per consequens nuttriuntnutriunt

Respondet idem quod hoc dupliciter potest intelligi uno modo quia replet unde notat quod fames provenit ex carentia et vacuitate cibi requisiti stoico per cuius appositionem cessat / et sic est saties Et concedit quod sic tollunt famen Sed si capiatur nuttritionutritio quod conditione in carnis argumentationem negat breviter hoc quia tunc sequeretur quod non concluderetur disperitas panis materialis et corporis christi

Et tunc ad rationem suam dicitur quia contentative fecit ideo deus eum puniunt

Sequitur ulterius quod non est inconveniens hostiam consecratam putrefieri per nimiam temporis reservationem patet per experientia nam alteratur sicut hostia non consecrata et in integritate sui permaneret et per generis humanai providentia propter rationem iam tactam

Ulterius ymaginandum de directo quod sicut panis materialis potest alterari et ad alterius formae successionem disponi ita est de corpore christi videlicet / quod species alterabuntur et non tamen v corpus christi sed deus resumit materiam praeiacentem in illo eodem instanti in quo alteratur recreando materiam panis in qua ponit subiective quantitatis et in illo eodem instanti cessat corpus christi esse et tunc accidentia inducta ponuntur in materia sub qua tunc corpus christi desinit esse et sic de unio quo ad hoc scilicet de speciebus ipsius sanguinis

Ex quo infertur quod derisio tanti sacramenti procedit ex ignorantia et fatuitate ignorantiae deridentium / patet quia omnia concurrentia in illo sunt ex immensa et divina institutione ordinata quae quidam humanam capacitatem transcendunt

Ex quo patet quod averroys prius irrisorio modo fidem nostram intellexerit esse blaphemiam iudicaverit quam misterium eius intellexerit dicens christianos comedere deum suum / et similia mures Faciens in hoc fallaciam consequentis ac si diceret sic non hoc vidi ergo non po sic est / licet tamen ipse fuisset optimus clericus in hoc fuit deceptus