Quaestio 1

¶Distinctionis. xxxii. Questio Unica.

CIrca distinctionem ricesimamsecundam quero Utrum pater et filius diligant se spiitu sancto.

¶ Et videtur quod non / quia diligere aut accipitunotionaliter / aut essentialiter non primo modo / quia pari ratione spirarent spiritu sancto. Nec secundo / quia tunc essent spiritusancto / eodem enim est persona et diligit accipiendo esset tialiter.

¶ Secundo sic. Si pater diligeret filium spiritu sancto / pari ratione et seipsum / et cum sit prior filio posset se prius diligere spiritu sancto / et per conns spiritum sanctum producere quam filium / sed hoc est falsum.

¶ Tertio sic. Si diligerent se spiritu sancto pari ratione creaturam: sed hoc est falsum: quia tunc pari necessitate qua spiritus sanctus est amor productus / immo eadem neces¬ sitate diligerent se et creaturam et spiritus sanctus est amorcreature quod est falsum.

¶ Quarto sic. Ista non est vera Pater dicit verbo: quia nec accipiendo dicere essentialiter pro intelligere. Patet / quia tunc pater saperet et intelligeret sapientia genita contra Augustinum. Nec notionaliter. Patet / non enim producit verbum verbo quia tunc esset verbum verbi in infinitum / ergo similiter ista non est vera. Pater et filius diligunt se spiritu sancto.

¶ Contra magister in litera et Augustinus sexto de trinitate. c. octauo. Spiritussanctus est quo genitus a generante diligitur genitoremque suum diligit.

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram vtrum pater sit sapiens sapientia genita.

¶ Secundo vtrum pater dicat verbo.

¶ Tertio vtrum pater et filius diligant se spiritu sancto¬

¶ Quantum ad primum dico primo quod pater non est sapiens sapientia genita sicut dicunt Magister et Augustinus septimo de trinitate. Ratio huius est duplex. Prima illud quo aliquid dicitur et est formaliter tale est in eo formaliter vt lux in lucente. Unde aliquid non dicitur lucere formaliter nisi luce formaliter in eo existente. Sed sapientia genita scilicet filius vel verbum non est in patre formaliter / quia tunc confunderentur persone: tunc enim filius esset pater et econuerso. ergo etc.

¶ Secundo sic. Illud quo aliquid dicitur formaliter est sibiconicabile saltem vt quo: sed suppositum non est alicui conicabile nec vt quo nec vt quod. Et sic etiam probari potest quod verbum non est in patre formaliter.

¶ Tertia ratio est grammaticalis secundum aliquos illa que signant rem in alio / non denominant aliud nisi per id quod formaliter est in eo: sed sapiens dicit rensuam in alio / ergo non denominat patrem per verbum quod non est formaliter in ipso.

¶ Secundo dico quod filius vno modo est sapiens sapietia ingenita: et alio modo non. Circa quod notandum quod ablatiuus potest aliquando construi cum aliquo ex vi habitudinis principii productiui. Et tunc tenetur principiatiue. Alio modo ex vi habitudinis principii formaliter et tenetur formaliter. Alio modo ex vi identitatis. Primo modo dicitur quod ignis calefacit calore. Secundo quod calet vel est calidus: vel calet calore. Tertio modo quod suppositum seipso agit non vt principio quo / sed quia est idem sibiipsi agenti vt principio quod.

¶ Secundo nota quod ingenitum potest capi pro notione. Et sic conuenit soli patri vt dictum est supra. Secundo modo potest capi large / et sic aliquo modo conuenit essentie et etiam intellectioni.

¶ Ad propositum ergo dico quod quando dicitur filius est sapiens sapientia ingenita. Si accipiatur ingenitum pro notiones et sic sapientia ingenita pro patre potest concedi principiatiue loquendo de principio quod / quia producitur et principiatur a patre / non autem de principio formali: quia sicut pater non est sapiens formaliter filio / ita nec econuerso filius patre: nec potest etiam concedi identice. Patet. Si autem ingenitum capiatur secundo modo vt conuenit essentie vel intellectioni communi vel sapientie. Tunc quando dicitur quod filius est sapiens sapientia ingenita. Si iste ablatiuus tenetur in ratione principii vel productiui vel producentis est falsa. et neganda / quia sapientia communis nec est principium productiuum quod / nec quo ipsius filii: sed ma¬ gis pater est principium quod et memoria principium quo / sicut dictum est supra. Si autem ablatiuus teneatur formaliter in ratione prinncipii formalis sic est vera et concedenda. Patet quia per intellectum essentialem vel communem vel sapientiam quelibet persona formaliter sapit vel intelligit. Si autem capiatur identice sicut cum dicitur aliquid esse seipso. Adhuc dupliciter potest intelligi vel identice essentialiter et realiter / et sic est vera: quia sapientia communis ingenita est essentialiter eadem et realiter filio et cuilibet supposito. vel identice suppositiue et sic non est propria / quia non est suppositi ad seipsum vel de seipso: licet etiam ab ipso non distinguatur sapientia suppositiue. Unde non sic proprie dici potest quod filius sit sapiens sapientia suppositiue ingenita sicut seipso / quia sapientia non habet rationem suppositi sicut ipe. hoc est secundum dictum.

¶ Tertio dico ad istum primum articulum quod genitum in diuinis semper est nomen notionis et conuenit soli filio. Quando dicitur filius est sapiens sapientia genita. Si ablatiuus construatur in ratione principii productiui vel in ratione forme non est concedenda / planum est: quia nec est principium productiuum sui / nec sapiens seipso vt quo: si autem construa tur identice vel per identitatem sic est vera / sed non est bene propria / et est sensus quod filius est sapientia geni ta / et est sapiens sapientia genita / quia seipso non vt quo sed sicut ipsum est ipsum et est seipso. Et hoc dicunt aliqui sub aliis verbis quod actus potest attribui alicui tripliciter vel tanquam principio originati / et sio filius est sapiens sapientia ingenita que est pater: aut tanquam forme que est ratio essendi et agendi in supposito cui attribuitur actus / et sic filius est sapiens sapientia ingenita que est essentialis: vel tanquam supposito agenti / et sic filius est sapiens sapientia genita que est ipsemet / non autem pater est sapiens sapientia genita. Dices quod immo quia gignens noticiam creatam est intelligens ipsa formaliter / ergo similiter pater intelligit verbo et sapit sapientia genita. Dico quod non est simile / quia noticia genita formaliter inharet intellectui gignenti / non autem verbum in diuinis / quaia est noticia subsistens eo modo quo dictum est supra.

¶ Quantum ad secundum articulum scilicet vtrum pater dicat verbo. Primo declarabo duplicem respectum in verbo. Secundo distinguam de dicere. Tertio ad propositum.

¶ Quantum ad primum dico quod verbum nostrum mentale quod est ipse act intelligendi in mente productus habet duplicem respectum. Unum ad suum producens et ille pertinet ad secundum modum relatiuorum. Alium ad suum obiectum quod manifestat vel declarat quo formaliter verbum dici tur declaratiuum obiecti. Primus respectus realis est mutuus. Secundus vero non semper est realis sed obiecto existente et tunc pertinet ad tertium modum relatiuorum / obiecto vero non existente non est nisi tantum rationis.

¶ Similiter suo modo dico quod verbum diuinum habet suo modo duplicem respectum quantum pectat ad propositum vnum realem et mutuum ad patrem producentem ipsum. Alium ad aliquid quod manifestat vel declarat / puta essentiam vt primum obiectum: et personas / et tantumdem creaturas. Ex quo patet quod talis respectus non est realis sed rationis tantum / quia verbum non refertur realiter ad essentiam / nec ad creaturas / nec ad personas vt declaratas: quia non declaret seipsum referretur realiter ad seipsum. Est igitur respectus rationis tantum vt dictum est. Et significatur per nomen declaratiui vel deelarationis.

¶ Sed nota quod declarare aliquid est dupliciter. Uno modo formaliter vel per modum forme sicut imago declarat id cuius est. Alio modo effectiue vel productiue sicut pingens vel faciens immaginem declarat imaginatum. Primo modo conuenit verbo declarare: secundo modo conuenit producenti verbum declarare.

¶ De secundo dico quod dicere capitur multipliciter siue dicitur. Uno modo dicere capitur pro intelligere: et sic Anselmus mono logion accipit quando dicit quod hii tres simul non sunt plures intelligentes vel scientes: sed vnus sciens auintelligens. Et sequitur ita licet singulus quisque dicens sit non tamen omnes sunt dicentes sed vnus dicens. Sic etiam accipit in eodem libro dicere / quando dicit quod dicere summospuni idem est quod cogitando rem intueri / et sic est mere essentiale. Secundo capitur dicerepro disponere vel precipere seu imperare de agendis / hoc modo capitur Genese primo. dixit deus fiat lux. Similiter dixit et facta sunt. etc. Et est commune tribus et essentiale. Tertio modo capitur pro declarare vel manifestare quoddam declarabile / et sic est essentiale et cuilibet persone per suam intelligentiam. Quarto mondo idem est quod declarare aliud a quo est declarans ex vi et modo sue productionis / et sic est notionale et conuenit soli filio respectu patris / sicut etiam imago et hoc modo propriissime dicitur in diuinis / et accipitur sic conuenienter ab Augustino de trinitate producere verbum / et isto modo est notionale et conuenit soli patri / et sic pater dicit verbum. Isto modo dicunt aliqui quod accipit. Augustinus de ciuinitate dei loquens deo patri. verbo tuo coeterno dicis quacumque dicis / nec aliter quam dicendo facis. Sed dicunt quod ly verbo non accipitur abla tiue sed datiue. Et est sensus dicis verbo idest conicas verbo tuo perfectionem tuam dicendo vel producen do ipsum. Non intelligo istud bene quod sic accipiat ibi Augustinus dicere quia sicut ex littera patet ipse accipit dicere pro facere vel disponere creaturam: modo planum est quod pater non facit verbum licet dicat verbum. Sexto modo accipitur dicere pro declarare aliud verbo producto et est declarare effectiue vel productiue / et isto modo est notionale / et conuenit soli producent verbum vel patri.

¶ De tertio dico ad propositum quod pater non dicit verbo / accipiendo dicere prio modo sicut nec intelligit verbo formaliter nec principiatiue nec identice. Secundo dico quod nec secundo modo pro disponere: nec tertio modo pro declarare proprie loquendo / licet Augustinus videatur hoc dicere de isto secundo modo / non tamen est proprie dictum / vel forte intelligit quod pater dicit omnia verbo idest intelligit omnia in verbo / et etiam disponit / sicut intelligit omnia in filio obiectiue: Quarto modo accipiendo dicere pater non dicit quia non formaliter nec identice sed verbum idem tice quia seipso: pater vero principiatiue / quia producit et originat verbum declarans ipsum ex vi et modo sue originis vt ymago expressa ab ipso et ibi coequataQuinto modo planum est quod pater non dicit verbos quia non producit verbum verbo aliquo modo vt patet Sexto modo dico quod pater dicit verbo / quia sicut verbum declarat omnia formaliter. ita dico quod pater principiatiue tanquam productiuus verbi declarat omnia verbo a se producto. Et sic patet quod dicere verbo conuenit soli patri et principiati ue / non formaliter nec identice / et sic concedo quod pater dicit verbolicet omnes persone dicant in verbo / accipiendo dicere pro intelligere / sicut dictum est superius in vna alia quatione. praedictos dico quod Augu. concedit istam. 7. de trini. Et non quod ista proporitio pater dicit verbo. 1 declarat verbo auctoritatem in patre et subauctoritatem in filio / et est sensus verus quod pater est principium producens verbum declaratiuu.

¶ Quantum ad tertium articulum sunt multe opiniones. Dicunt enim aliqui quod ista simpliciter est neganda. Pater et filius diligunt se spiritu sancto: sicut ista pater sapit verbo / vel sapientia genita / et quod eam Augustinus retractauit in sus simili / scilicet in ista pater sapit sapientia genita primo retractationum. capitulo. 20.

¶ Contra quia consuetudinis est Augustini nominare dicere illa que ipse retractat in seipsis / et librum etiam in quo dixe rat aliquid retractandum: hoc non facit de ista. ergo etc. Secundo sic quia Hieronymus supra psalmum quantum concedet istam. Ubi dicit quod spiritus sanctus non est pater nec filius / sed est dilectio vtriusque: vbi videtur quod diligunt se spiritu sancto sicut dilectione vtriusque.

¶ Ideo dixerunt alii quod est concedenda. Et quod ablatiuus ille spiritusacto construitur ex vi signi Et est sensus. Pater et filius diligunt se spiritusan cto / quia signum quod diligant se est spiritus sanctus

¶ Contra pari ratione posset dici quod pater et filius diligunt se creatura / quia signum dilectionis eorum est creatura quam producunt concorditer sicut spiitum sanctum.

¶ Ideo dicunt alii quod est concedenda / sed per appropriationem / quia dilectio et amor appropriantur spiritui sancto / et ideo appropate paten et filius diligunt et amant se spiritui sanctum / sicut ille cui appropriatur amor quo diligunt se.

¶ Sed hoc nichil est / quia pari ratione posset dici quod pater et filius sunt boni spiritusancto / quia sibi appropriatur bonitas: item quod pater et spiritus sanctus sunt sapientes filio / quia sibi appropriatur sapientia et filius et spiritus sanctus potentes patre.

¶ Quarta opinio est quod si diligere accipiatur essentialiter ista est falsa / sicut ista Pater sapit verbo: si autem notionaliter tunc est vera / et tunc construitur iste ablatiuus spiritu sancto in ratione effectus per modum forme denominantis. Omne enim quod denominat habet rationem forme. respectu illius quod denominat / licet non semper sit forma sicut patet quod arbor dicitur florere floribus / licet flores non sint forme arboris. Sed aliqua producta ab arbore et effectus eius. Sic in proposito pater et filius diligunt se spiritu sancto ab ipsis denominante ipsos per modum forme / sicut arbor floret floribus.

¶ Contra. Si agens potest denominari ab actione et termino qui non concluditur in actione multo magis ab actione que concludit terminum: ergo si pater et filius possunt dici diligere spiritu sanctoergo multofortius spirare spiritu sancto igitur etc. Item secundum eos diligere acceptum nominaliter non est tantum spirare vel poroducere specitum sanctum / ergo sicut diligunt spiritu sancto / ita et spirant vel producunt spiritu sancto. Tertio sic In actione transeunte significata per verbum actiuum non inuenitur agens denominari ab actione per effectum. Unde calidum non calefacit calefacto / nec artifex edificat edificio vel edificato: sed diligere acceptum notionaliter est verbum actiuum sicut spirare et significant actionem transeuntem. ergo etc. Unde patet quod exemplum non est ad propositum / quia florere non est verbum actiuum sed neutrum. Sed si acciperetur vt verbum acti uum iam esset falsum quod arbor floreret floribus: quia tunc esset sensus quod arbor florificat floribus / quod est falsum / sed magis florificat flores. sic in proposito. Unde florere non est actus productiuus sicut nec calere: et ideo dico quod iste ablatiuus floribus non construitur cum hoc verbo florere in ratione effectus pducti per florere / sed in ratione alicuius formaliter denominantis in ratione vel per modum habitus / vt cum dicitur aliquis nitere vestibus quod est idem quod esse nitidum vestibus / sic etiam florere idem est quod esse floridum floribus: sed diuersimode significantur hinc et inde / quia per florere significatur per modum fieri sed per sloridum per modum quietis cum sit sicut aliquo modo dictum /

¶ Dico ergo est prius: duo premittendoprimo quod sicut verbum in diuinis habet duplicem respectum scilicet respectum producti / et respectum peclaratiui: ita amor spiratus vel spiritus sanctus in viuinis habet duplicem respectum / vnum realem adspirantes patrem et filium sibi mutuum in spirantibus. Alium vero habet respectum rationis ad aliquid quod acceptatur per ipsum sicut verbum ad illud quod declaratur per ipsum et est rationis sicut respectus de claratiui in verbo / et non habet nomen impositum ita in vsu sicut nomen declaratiui ex parte verbi si imponatur sibi / sicut aliqui imponunt et bene nomen acceptatiui vt sic habeat acceptare aliquid in spiritu sancto sicut declarare in verbo et secundum istum respectum spiritus sanctus dicitur acceptiuus alicuius boc ni sicut et verbum dicitur declaratiuum.

¶ Ulterius dico quod sicut dclarare dicebatur dupliciter ex parte verbi sic acceptare ex parte spiritus sancti effectiuevel productiue / et sic patri et filio conuenit acceptare / quia producere amorem acceptatiuum scilice spiritum sanctum. Alio modo formaliter / et sic conuenit spiritui sancto sicut declarare non / et sic memoria in patre. Declarat principiatiue vt quo / ita etiam voluntas fecunda in patre et filio sic accepta quia est principium productiuum quo spiritus sancti / et sic verbum solum dicebatur declaratiuum plurium obiectorum ordine quodam puta essentie divine primo. secundo personarum / tertio / creaturarum: ita et spiritus sanctus acceptatiuus eodem ordine obiectorum praedictorum.

¶ Ex hiis ad propositum dico quod suo modo potest distingui de diligere in diuinis sicut et de dicere pro amare aliquem vel velle sibi bonum pro appetere aliquod bonum alicui / pro acceptare bonum sic in communi. Et in istis tribus modis dico sic vniformiter sicut dictum est supra de verbo quod pater et filius non diligunt spiritu sancto / sicut nec pater dicit verbo aliquo modo vt dictum est supra. Quarto potest accipere diligere pro acceptare aliud ex vi et modo sue productionis / et sic formaliter non conuenit nisi spiritui sancto principiatiue conuenit verbo vel productiue patri et filio / et tunc ablatiuus notat in spiritu sancto subauctoritatem / et in patre et filio auctoritatem. Et est sensus quod pater et filius producunt spiritum sanctum / qui est acceptatiuus formaliter ex modo et vi sue productionis. Quinto potest capi diligere pro acceptare aliquo a se producto / et sic conuenit patri et filio / et nullo modo spiritui sancto / quia eis conuenit producere spiritum sanctum tantum. Et notat ille ablatiuus auctoritatem in patre et filio / et subauctoritatem in spiritu sancto. Non quia sic diligere conueniat ei / sed diligere vel acceptare formaliter sicut dictum est supra. Et sic dico quod concedit eam August 6 de trini. cap. octauo vbi expresse dicit quod pater et filius diligunt se spiritu sancto procedente ab eis. Et quinto de trinitate sicut dictum est supra ad oppositum questionis. Si autem diligere capiatur pro spirare sicut capit modus qui reputatur communis. Sic dico quod est falsa sicut ista Pater dicit verbo in diuinis: accipiende dicere pro producere verbum / vt dictum est supram et propter modum dicendi vnius doctoris quod non est magnum periculum si spiritus sanctus dicatur amor. 3elatiuus / sicut ab aliis dicitur amor acceptatiuus Et quod diligere accipiatur aliquando pro 3elave sicut pro acceptare: et secundum ista nomina predicta de clarentur. Hec de questione.

¶ Ad primum principale dico quod diligere accipitur notionaltter ratione adiumcti / non pro spirare / sed sub hoc sensu pater et filius diligunt se spiritu sancto / id est acceptant se aliquo a se producto non formaliter sed principiatiue / sicut dictum est supra.

¶ Ad secundum quod diligere se spei ritu sancto modo producto non conuenit soli patri / immofilio cum hoc / ideo non valet / in illo enim priore origi nis quo pater est prior filio / et pro illo priori non conuenit patri diligere se spiritu sancto / sed amore essen tiali tantum / sed cum filio producto et se producente speuntum sanctum.

¶ Ad tertium vno modo potest negari consequentia sicut dicunt aliqui: quod scilicet pater et filius non diligunt. creaturam spiritu sancto sic quod spiritus sanctus ex vi productionis sit amor acceptatiuus creature / licet beant essentie divine et omnium diuinorum et necessariorum acceptatorum vel volitorum a deo: sed non video istud. Dico enim quod potest concedi quod pater et filius diligunt creaturam spi ritu sancto: et quod spiritus sanctus ex vi productionis sue et modo habet quod sit amor acceptatiuus creature: non oportet tamen quod necessario acceptetur creatura sed contingenter et eodem modo quo acceptabilis est: sicut etiam licet essentia diuina sit ratio volend creaturam / non tamen necessario sed contingenter: et volitio ipsa diuina licet sit necessario dei et omnium intrinsecorum suorum / non tamen est necessario creature sicut in proposito.

¶ Ad quartum patet quo modo ista est vera Pater dicit verbo.