Quaestio 5

¶Distinctionis Prime. Questio Quinta

QUinto quaero utrum filius dei vel aliqua persona diuina fuisset incarnata si homo non peccasset.

¶ Uidetur quod non pimo per auctoritatem christi in Matheo. Uenit filius homins quaerere et saluum facere quod perierat. Et alibi. Non est opus medico va¬ lentibus sed malem habentibus. Et super primum verbum dicit Augusti. de verbis domini sermone. 73. exponens illud aposoli. Si ho non peccasset filius homins non venisset et planum quod loquitur de aduentu in carnem: ergo etc.

¶ Secundo per apostolum I ad thimo 1. Emipetus iesus venit in hunc mundum peccatores saluos facere. vbi dicit glosa Augustini. Nulla causa fuit veniendi christo domino nisi pctores saluos facere tolle vulnera tolle morbos et nulla est causa medicine: ergo filius dei non fuisset incarnatus si homo non peccasset.

¶ Tertio sicut Apostolus dicit ad hebreos. 2. quod christus commicauit carni et sanguini vt per mor tem destrueret eum qui habebat mortis imperium. Sed hoc imperium mortis non fuit nisi per pectantum. Ad Ro. 5. per vnum hominem pectantum in hunc mundum intrauit: et per peccatum mors etc. Si homo non peccasset nichilominus

¶ Contra deus fuisset bonus nec minus seipsum diffudisset bonum enim est suiipsius diffusiuum secundum Dionysium de diui. nominibus. Sed tunc deus maxi me se diffudit quando incarnatus fuit: ergo etc.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo ponam vnam opinionem aliquorum et motiua ipsorum.

¶ Secundo ponam opinionem contrariam arguendo contra eos.

¶ Tertio respondebo ad motiua eorum et ad rationes principales. est vna opiQuantum ad primum. nio quae dicit quod filius dei non fuisset incarnatus si homo non peccasset et quia istud per rationem inuestigari non potest: quia contingens est et dependens ex voluntate diuina.

¶ Adducuntur multe auctoritates que videntur hoc dicere expressepreter illas que adducte sunt in principio quaestionis.

¶ Prima est Augustini super illud Mathei 1. Ipse em saluum faciet populum suum a pctins eorum vbi dicit quod si homo non peccasset virgo non peperisset: ergo si ho non peccasset filius dei non fuisset incarnatus.

¶ Secunda est eiusdem Augu. super Io. 2. Ecce qumo amabat eum vbi dicit quod si deus pctatiores non amaret de celo ad terram non descenderet. Sed iste non est nisi descensus incarnationis.

¶ Item Augustinus I lib. de baptis. paruulorm dicit. Apparet dominum nostrum iesum christum non ob aliud in carnem venisse et factum obedientem vsquod ad mortem crucis nisi vt saluaret.

¶ Item Ambrosius homelia de in carnatione. Que erat inquit incarnationis causa nisi vt caro quae peccauerat redimeretur.

¶ Tertia est eiusdem Augustini in oratione quadam ad beatam virginem vbi dicit: vt quid enim nescium peccati pro peccatoribus pareres si deesset qui peccasset. Aut quid mater fieres saluatoris si nulla etiam esset indigentia salutis.

¶ Quarta Leonis pape in quodam sermone de penthe. Si homo ad ymaginem dei factus legem diuinam set uasset creator non fieret creatura.

¶ Quinta est Gregorii. Nichil nobis nasci profuit nisi redimi pro fuisset. Sed non fuisset necessarium redimi nisi homo peccasset.

¶ Sexta est Anselmi de conceptu virgi nali. c. 13. vbi dicit quod ideo deus homo factus est: quia homo ad redimendum se non sufficiebat.

¶ Septima est Damasceni libro. 3. ca. 12. vel secundum capitula lvnconiensis cap. 18. vbi dicit quod humanitas verbi dei: ideo facta est vt natura illa que victa fuerat vinceret seductorem. Sed si homo non peccasset natura pumana victa non fuisset: ergo et cetera.

¶ Octaua ratio est. Alexandri super cantica vbidicit quod nisi precessisset culpa non fuisset natura humana assumpta. Auctoritas est expressa. vre tamen ab aliquibus al¬

¶ Adducun tur que rationes.

¶ Prima est: quia si filius dei fuisset incarnatus et homo non peccasset quero quare incarnatus fuisset et vnitus nature humane: quia autem propter exaltationem et nobilitatem nature: et tunc multo fortius assumpsit set naturam angelicam quae est multo nobilior. Aut pro pter indigentiam: et tunc vel culpe quod non est verum quia culpa non fuisset vel glorificationis perfecte: quia etiam non est verum quia si homo non peccasset quilibet homo fuisset perfecte beatus essentialiter et beatitudine essentiali que redundasset in vires inferiores et sic etiam homo non solum essentialiter sed etiam accidentaliter fuisset beatus. Et quod talis redundantia sit possibilis patet per Augustinum ad dyopporum eipsum epistola. 38. in ordine epistolarum vbi dicit sic. Tantam virtutem dedit deus anime vt eius perfecta beatitudo redundet in vires inferiores: quare etc.

¶ Secunda ratio est: quia si filius dei fuisset incarnatus et homo non peccasset hoc videretur maxime ad conplendum perfectionem vniuersi sicut ponunt alii. Sed hec non cogit quia pari ratione concluderetur quod deus assumpsisset naturam angelicam: quia non minus perti net hoc ad perfectionem vniuersi: et tamen hoc non conceditur quare etc.

¶ Tertia ratio: quia si hoc ponitur non ponitur nisi quia homo ex peccato suo videretur commodum reportare scilicet incarnationem dei que alias non fuisset. Sed non est hoc inconueniens quod scilicet deus de malis permissis eliciat bona. Unde et Gregorius in prefatione cerei paschalis exclamat. Ofelix cul pa que tantum meruit habere redemptorem: ergo etc.

¶ Quanta ratio: quia si hoc ponitur videretur ponendum quia alias summa perfectio in natura humana esset occasionata scilicet vnio eius cum persona esset occasionatam quia peccatum fuisset occasio huius quod non videtur verum: quia videtur per se intenta a creante naturam hoc autem non mouet: quia non est ista perfectio summa nature humane sic coniungi suo principio putater vnionem ypostaticam: quia vnio ista non ponit in natura nisi vnum respectum qui est multo innobilius ens et imperfectius quam formalis beatitudo humana vel actus beatificus qui dicit vltimam perfectionem et simpliciter perfectionem non autem ille respectus: ergo etc.

¶ Sic ergo dicunt quod non vident rationem et cum hoc vident auctoritates sanctorum expressas ad oppositum quare filius dei incarnatus fuisset si homo non peccasset. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum. Est vna opinio alia probabilis que videtur michi ad presens ponenda sine preiudicio scilicet quod filius dei incarnatus fuisset si homo non peccasset

¶ Ad hoc adduco primo aliquas auctoritates postea aliquas rationes.

¶ Prima auctoritas est Augustini 1 de trini. c. 19. vbi dicit quod christus secundum formam serui assumptam est caput ecclesie hoc idem videtut dicere super illud Io. Ego sum vitis vera. Nam secundum hoc dicit illud verbum quod est caput ecclesie nosque menbra eius mediator dei et hominum homo christus iesus. Nam subdit Augustinus. Unius quippe nature sunt vitis et palmites propter quod cum deus esset cuius nature non sumus factus est homo vt illo esset vitis humana natura cuius et nos homines pa mites esse possemus. Cum ergo christus secundum Augu¬ stinum dicat. Ego sum vitis secundum quod ipse est caput et ipse sit vitis vel dicatur secundum naturam humanam: quia vnius nature sunt vitis et palmites scilicet discipuli homines quibus loquebatur christus: patet quod christus secundum formam serui et naturam humanam est caput ecclesie. Sed si homo non peccasset nichilominus ecclesia hominum fidelium habuisset caput et go christus vel filius dei incarnatus fuisset.

¶ Se cunda auctoritas est Augustini. 3. de trinita. c. 14. vbi querit causam quare filius dei voluit incarnari et reddit eam scilicet vt ostenderet quanti nos ponderaret. Sed planum est quod si homo non peccasset non minus filius dei hominem ponderasset et amasset ergo cum stet eadem causa stat idem effectus quod verbum icarnatum fuisset dato quod homo non peccasset.

¶ Ter tia autctoritas est Anselmi cur deus homo. ca. I9 vbi querit quare homo fuit creatus vt sic posset beatificari sic potest et querit vtrum precisa ratio huius fuerit reparatio ruine angelorum et respondet quod non et probat: quia tunc sicut homo non potest non gaudere de sua beatitudine ita non posset non gaudere de occasione scilicet de ruina angelorum quod est falsum. Unde et subdit Anselmus. Quomodo inquit de tanto vitio quod fuit in ruina angelorum posset hoc mo beatus gaudere quasi diceret nullo modo. A simili arguo in proposito. Si auctoritas Anselmi valet in suo proposito quia si tota causa incarnationis diuine fuisset ruina hominis per peccatum reparanda per christum. Tunc sicut homo non potest non gaudere de diuina incarnatione: ita nec de occasione puta de peccato hominis. Hoc autem est falsum sicut ibi. ergo illa non fuit causa. Sed videtur etiam quod si homo non peccasset filius dei incarnatus fuisset.

¶ Ad hoc etiam videtur esse Bernardus super illud Ione secundo. Propter me orta est tempestas hec in mari etc. Ubi dicit quod dyabolus vidit rationalem creaturam assumendam a diuino supposito in vnitate persone filii dei et inuidit homini et hec inuidia fuit causa eius ad temptandum hominem vt homo demereretur talem assumptionem. Sed si incarnatio non fuisset nisi hoc mine peccante tunc non instigasset dyabolus hominem ad peccandum: quia per hoc magis promouisset eum ad bonum incarnationis quam impediuisset: ergo etc.

¶ Ad istas auctoritates rastondetur.

¶ Ad primam quod christus secundum naturam serui non est caput ecclesie proprie influendo scilicet sensum cognitionis et motum dilectionis. Sed isto modo est caput secundum formam dei: tamen dicitur caput secundum formam serui aliquo modo: quia secundum eam est vnius nature cum men bris et si homo non peccasset ecclesia tali capite non indiguisset sed capite tantum primo modo.

¶ Ad secundam dicitur quod Augustinus ibi supponit statum lapsus humani: et tunc hoc supposito dicit quod verdum voluit incarnari vt ostenderet quod nos ponderaret et amaret: quia tanti vt nos redimere vellet: et tunc nichil habetur.

¶ Ad tertiam argumentationem de Anselmo dicitur quod argumentum Anselmi valet in suo proposito non autem in nostro. Nam Anselmus intendit ibi probare quod precisa ratio quare homo fuiscreatus non fuit vt repararet ruinam angelorum vel suppleret: quia tunc verum esset quod sicut de creatione sneata et beatitndine non posset non gaudere sio de angelorum ruina. Sed non est sic in propositor quia dato quod homo non peccasset nichilominus ad pefectam gloriam assumptus fuisset: immo ad perfectiorem secundum multos quam modo sit assumptus vel quam modo homines assumantur et ideo bene potest homo de peccato non gaudere dato quod pctantum fuerit occasio incarnationis divine et patet per exemplum. Nam et Magdalena si ipsa. non peccasset de pctatio contritionem non habuisset. Non tamen oportet quod sicut Magdalena non potest de contritione peccati non gaudere quod de pctatio non possit non gaudere: quia dato quod non peccasset nichilominus ad gloriam assumpta fuisset. Sic in proposito.

¶ Ad quattam dicitur quod licet dyabolus cognouerit naturam humanam esse vniendam verbo: non tamen vidit occasionem siue causam nec omnia contingentia in hoc facto: et ideo potuit decipi vt illud quod fuit occasio incarnationis acciperet pro impedimento et temptaret hominem ad peccandum solutionem prime auctoritatis vi

¶ Cont e deretur quod non est sufficiens quia ad caput ecclesie proprie acceptum non solum pertinet influe re illa: si tamen ad ipsum pertinet sed etiam vnitas nature cum menbris secundum quod Augustinus prosequitur in verbis supradictis: quare etc.

¶ Contra solutionem secunde auctoritatis dicendum quod siue Augustinus supponat statum nature lapse siue non tamen adducit rationem comminem statui nature lapse vel non lapse: et ideo stat incarnatio natura lapsa vel non lapsa: quia stat ponderatio qua deus nos diligit et ponderat et magis nos diletisset vel non minus quam si homo non cecidisset.

¶ Contra solutionem tertie auctoritatis quia si homo non peccasset secundum eos homo qui est assumptus a verbo non fuit assumptus ad vnitatem diuini suppositi et sic non fuisset dicius homo: igitur cum de hoc non posset non gaudere de eo quod est nec alias gauisus fuisset. Uide tur quod non posset non gaudere de casu homins vel pcto¬

¶ Dicitur quod si homo non peccasset ille homo assumptus habuisset esse in proprio supposito et fuisset per recte beatus sicut et ceteri et posset per consequens de pecton non gaudere.

¶ Sed adhuc contra hoc quia si homo non peccasset ille homo assumptus nunquam ad tam intensum gradum beatitudinis peruenisset: ergo sicut non posset non gaudere de isto gradu beatitudinis ita non posset no gaudere de pctatio secundum dicta eorum et sic argumentum Anselmi valet. Nam sicut Anselmus arguit de beatitudine simpliciter absolute ita potest argui de gradu beatitudinis tanto ad quem peruenit homo assumptus ad quem tamen secundum positionem aliorum non peruenisset nisi homo peccasset: quia alias assumptus non fuisset fsolutionem vltime auctoritatis /

¶ Cont e di quia non videtur magna probabili tas dyabolum sic fuisse deceptum quin sicut videbat naturam humanam vniendam verbo vidisset etiam precisam rationem vel occasionem huius facti vel huius vnionis et quod occasionem iudicaret impedimentum et ita sicut prius non videtur multum probabile quin bene vide ret quod dato quod homo non peccaret: nichilominus de incarnaretur et multomagis videtur probabile quod inalio deceptus fuerit scilicet quod si homo peccaret deus non incarnaretur propter demeritum hominis in peccando: et ideo sequitur idem quod per illam auctoritatem prius arguebatur.

¶ Adduco aliquas rationes.

¶ Prima est que mouet me ad istam positionem et est ilta. Persona primo et principaliter predestina ta fuisset si homo non peccasset. Probatio quia sic cut dixi in primo prius fuerunt saluandi predestins ti quam deus aliquod peccatum preuideret prius dico saltem secundum rationem. Sed christus deus verus et homo in vno supposito est persona prima predestinata Unde ipse est primo et principaliter predestinatus sicut qui ad summam gloriam super omnes saluandos erat prouehendus et caput omnium saluandorum: ergo christus deus verus et homo verus fuisset si homo non peccasset. Unde magna videtur irreuerentia quod predestinatio christi presupponat aliquem peccauise vel peccare quam christus qui est caput et princeps electorum non fuisset: et per consequens predestinatus non esset nisi homo peccasset: quare etc.

¶ Secunda ratio. Si homo non peccasset nichilominus fuisset beatificabilis non solum secundum vires superiores: sed etiam secundum aliquas inferiores saltem. Sed homo non fuisset beatificus in aliquo actu potentie inferioris nisi deus incarnatus fuisset. Probatio quia beatitudo non consistit in aliquo actum potentie nisi primo terminetur ad obiectum beatificum quod est deus. Modo planum est quod nisi deus incarnatus fuisset aliquis actus potentie sensitiue non potuisset primo terminari ad obiectum beatificum puta ad deum. Sed mondo terminatur actus sensitiue ad deum ad christum qui est deus: quare etc.

¶ Et hanc rationem videtur confirmare expositio Augustini super illud Io 1. In gredietur et egredietur et pascua inueniet: quia secundum humanitatem ita quod secundum diuinitatem quantum ad potentias et vires superiores homo ingrediatur. Ad humanitatem vero secundum potentias inferiores quorum actus sunt nobilitatis sicut est visus precipue homo egrediatur et sic secundum vtrasque vires homo beatificatur. Et ista ratio congruentia est magis quam cogens ostensio.

¶ Tertia ratio. Si Adam non peccasset nichilominus predestinatus et saluatus fuisset: ergo etiam chritus homo dato quod homo non peccasset per locum a minori vt videtur quare etc.

¶ Quarta ratio quia alias Adam fuisset et principalius predestinatus quam chrisius: quia chrisius non nisi propter reparationem Ade vt consequeretur effectum predestinationis: hoc autem est falsum et inconueniens magnum videre tur quare etc.

¶ Quinta ratio est ista. Si homo non peccasset nichilominus virgo fuisset mater dei. Sed hoc supposito deus fuisset incarnatus: ergo etc. Probatio maioris quia si homo non peccasset adhuc beata virgo predestinata fuisset sicut dictum est de christo et in secundo gradu post christum. Sed nunquam ad tantum gradum gratie vel glorie fuisset predestinata nisi preuisa foret mater dei: ergo etc. Dices ergo preuisio maternitatis dei fuit ratio predestinationis. Dico quod nou intendo hoc dicere: sed siue pre uisio ista fuerit ratio siue non siue precederet siue se queretur predestinationem sufficit quod circa eandem personam congruum sit concurrere tantam gratiam et gloriam et maternitatem dei: ergo etc.

¶ Dico igitur quod videtur posse dici quod si homo non peccasset: deus tamen incarnatus fuisset loquendo de incarnatione absolute licet non ad hunc finem quod pro hominibus redimendis pateretur nec forte secundum omnem modum: secundum quem de facto est incarnatus sed sufficit nichi quod humanitati in vnitate suppositi fuisset vnitus: et sic per consequens incarnatus. Hec de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium. Restat respondere ad auctoritates et rationes aliorum Ad omnes auctoritates et consimiles si que inueniam tur respondeo vno verbo quod si homo non peccasset filius dei non fuisset incarnatus ad redimendum ipsum per suam benedictam passionem nec modis omnibus quibus est incarnatus licet absolute loquendo fuisset in carnatus sicut superius est probatum et hoc intendunt sctiviri 2 rationem dici potest quod vt per¬

¶ Ad peci i. id fecte posset hominem glorificare non solum interius secundum intellectum sed etiam exterius secundum sensum aliquem saltem nobiliorem cuiusmodi est visus vt sicut homo videndo deum intellectualiter glorificatur interius ita etiam videndo deum sensibiliter glorificaretur exterius. Quando dicis quod non quia gloria vel beatitudo anime fuisset tanta quod suficienter redundasset in corpus dato quod non fuisset deus corporaliter visus. Dico quod quomodocunque debeat illud intelligi scilicet de redundantia glorie anime in corpus: quia difficile est videre modum huius redundantie et quid est illud quod redundat: nunquam tamen ceteris paribus fuisset ita perfecta gloria corporis si non videretur deus corporaliter sicut modo cum videtur. Secus est bene de aliquibus sensibus quorum actus non sunt ita nobiles nec in materiales sicut visus cuiusmodi est gustus et potentia generatiua de quibus etiam non oportet quod habeant obiectum beatificum. Ponunt enim aliquam indignitatem vel in actu vel circa obiectum.

¶ Dices christus quando conuertit se ad videndum alios et non vidit seipsum non minus est actualiter beatus quam quando respicit seipsum: ergo ista visio corporalis dei nichil facit ad beatitudinem accidentalem. Respondeo probabiliter potest dici quod christus semper videt seipsum corporaliter quantumcunque etiam cum hoc videat alia vel videre possit et oportet dicere secundum prae dicta. Alioquin non esset semper eque beatus accidentaliter rationem diceretur quod deus

¶ Ad secundam fuisset incarnatus ad complendum perfectionem vniuersi quia ad habendum perfectionem glorie in electis modo predicto. Nec sequitur propter hoc quod debuerit naturam angelicam assumere quia illa non potest esse obiectum alicuius sensus nec virium inferiorum.

¶ Aliter etiam diceretur quod ad complendum perfectionem vniuersi que in hoc consistit quod vltima creaturarum que tamen cum omni creatura aliquo modo communicat scilicet homo secundum Grego rium super illud predicate euangelium omni creature vnitur suo principio deo et est deus et sic est circum lus perfectus in quo principium et finis idem et omnis creatura aliquo modo deificata est in homine ipso. Nec oportet propter hoc quod fortiori ratione assumatur angelus: quia sic non communicat cum omni creatura sicut homo. Nec est vltima creatura sicut homo liceti sit nobilior creatura quam homo. rationem diceretur quod illa est

¶ Ad tertialiet bona congruentia in sciliet su ma perfectio homins esset occasionata scilicet beatitudo christi ergo est summa perfectio formalis beatifica possibilis inhomine. Siliter etiam nec perfectio homins quae consistit in vnione sui ad deum esset occasionata: quia in hoc sicut praedictum est consistit perfectio totius creature et vniuersi quoquo mqudo licet enim maior perfectio sit actus beatificus in homine assumpto sicut arguitur et bene de illo respectu vnio¬ nis tamen in hoc consistit perfectio totius creature et vniuersi quae non debuit esse occasionata et quasi casualis ex pecto. Nec etiam perfectio vel beatitudo christi debuit esse occasionata vel casualis: immo nec alicuius alterius. Nam sicut dictum est in secundo si homo non peccasset dens electi qui saluabuntur saluati fuissent. r rationem quando dicitur quod incar¬

¶ Ad quarta.. ea natio dei si homo non peccasset poneretur propter hoc: quia scilicet alias homo vide retur reportare commodum incarnationis ex pctato suo

¶ Dico quod non ponitur propter hoc quia non est inconueniens quod aliquis occasionaliter et per accidens ex pctto suo per se tamen ex aliqua alia causa. Puta ex bonitate alterius vel huiusmodi reportet magnum bonum et hinc est etiam quod exclamat Gregorius. Ofelix culpa quae tantum meruit habere redemptorem. Meruit inquam non per se sed occasionaliter et per accidens: quia fuit occasio. Redemptorem dicit quia si non fuisset culpa nunquam fuisset redemptor vel liberator a culpa sicut praedictum est: licet absolute loquen do deus fuisset incarnatus et homo et communicasset bonitatem suam homini non minus quam si homo non peccasset propter congruentias praedictas. hec de tertio articlo¬

¶ Ad primum principale et ad alia tria dico quod possunt ille auctoritates exponi sicut ille de corpore questionis vide ibi quomodo exponuntur in tertio articulo principali etc.