Quaestio 6

¶ Quantum quod primum articulus sciendum est quod secundum scotum transusbstnatio ut hic sumitur est transitio totalis substantie insubstantiam Vnde primo exponit quare dicit totalis quia scilicet dubitur potest intelligi transitio totius in totum Vno modo capstendo totum catholic pro toto integrali habente panrtes etc secundum philosophum primo de generatione / generatio est transmutatio tocius in totum quia in generatione vnum quode fuit vere totum trasit in aliud totum Alio modo capiendo totum syncthaphysice vt includit sinchaphysia distributiuum cuiuslibet partis Et sic illa auctoritas philosophi non est vera quia non quelibet pars corrupti transit in generatum nec quelibet generatisuctsd inte corrupto quia materia manet comunis secundum philosophum / sed hocio in transsbiaine et transitio totius in totum ideo est ibi transitio totalis sed non in generatione Ex quo concludit quod illa auctoritas philosophi nichil omnino facit contra positio nem de pluralitate formarum substantiaum in eodem / quia quamuis poneretur prima for¬ ma manere in generato et corrupto non tamen manet totum idem primo modo loquendo de toto etc Igitur bene dictum est in descriptione transsbiationus illam distintendo contra generationem quod est totalis transitio et transitio totius in totum propter dictam rationem RGene eciam dicitur substante in substantiam ad distinguendum contra accidens Nam transitio accidentis in accidens magis deberet dici transmum tatio quad transsbsiatio. Et sic patet prodositum Sed hec descriptio non videtur ufficere primo quia magis est quedam ethymologia nominis quam descriptio / et inta dubium remanet qud est transitiototalis substantie in substantiam sicut erat dubium quid est transsbiatio etc Secundo quia predicta descriptio conueiret corruptioni forme substantialis cui succ edit alia forma de nouo genita Nam prima totaliter transit in secundam et se cunda totaliter succedit prime ut patet ¶

¶ Tercio quia eciam secundum istum doctorem ad transusbstnationem requirit quod aliqua substantia totaliter desinat esse et alia succedat ei / vel ergo secunda succedit prime quantum ad esse simpliciter ita quod incipit simpliciter esse post non esse / et hoc non quia secundum communiter loquentes panis transusubstntiatur in corpus christi et tamen corpus christi non incipit esse Vel dicetur quod secunda succedit prime quanteium ad esse secundum quid id est incipit esse bic vel sub illis actibus etc et per consequens hoc debet exprimi etc Aliter ergo et aliqua liter completius secundum ockam describitur transubstmniatio quod est succtio sbstantie ad substantiam desinentem esse simpliciter in se conseruatis eius accidentibus sub quibus existit sequens substantia / sine informatione Vnde eius posisitas satis patet per omnipotentiam diuina ut clarum

¶ Sed hec descripit adhuc non videtur sufficere quia secundum eam sequitur quod deus non posset transsubstiare vnam substantiam carentem accidentibus in aliam substntiam vel vnam in aliam destruendo omnia accidentia prime Consequentia clare patet sed falsitas conenentis viectur non / quia non apparet ratio quare possed deus substantiam istam transusbetnare et non quamlibet aliam / et ideo licet forte praedicta descriptio conueniat omni transsubstinainim quae comunter fit non tamen conueniret omni possibili Vi detur ergo sufficere ad rationem transsbstla tionis sucto substantie ad substantiam alia quam sub eisdem accidentibus scilicet suctio in eodem loco Et ista videtur requiri ad minus quia non esset ratio quare ista substantia diceretur transbstnia ri in hac substantiam plus quam in quamlibialiam nisi succederet sibi ista secundum aliquali ter esse comne vtrique etc 2o ista descriptio debet exprimere quod talis suctio fit immediata id est quod post desinitionem vnius immediate succedat alia quia hoc requiritur 3o si illa esset bona sequitur quod panis in sacramento transsbeniaretur in samguinem christi et animam intellectiua sicut transubseiatur in corpus quod videtur falsum

¶ Sed ad hoc faciliter responderet ockamVnde secundum eum in 4o quo i. concederetur consequens

¶ Contra hoc aut insto primo aruimendo ad hominem / quia ipsemet alibi tenet oppositum Vnde in tractatu suo de sacta mento altaris capitulo e5o ponit quod substantia panis transsubiatur in corpus christi nonter in deitatem nec in animam intellectiuam nec in sanguinem nec in aliquod accidens etc 2o ila solutio videtur esse contra in tentionem determinationis ecclesie Ex de suta trini. et fi ca. firmiter. vbi dictur quod christi corpus et sanguis in sacramento altaris veraciter continetur sub speciepanis et vini transubstntatis pane in corpust et vino in sanguinem virtute diuina sed constat quod iuxta illam viam non plus debetet dici pane in corpus etc quod econtra quare etc

¶ 3d illa solutio haberet concederequod panis in sacramento transsbsnatur vel saltem quod transaccidentatur in accideitia corativs christi cum illa succedat ibi etc Verum est quod ad hoc respondet ipse in 4o dubiter Vnon modo concedendo consequens quia sicut substantia corporis succedit substantie panis ita accidens corporis succedit ibi Alio modo negando consequentiam quia sicut non est transsbtintio nisi vbi primo est vna substantia et post destruintur illa et succedit alia ita non est transaccidentatio nisi quando primo est aliquod accidens et post destruitur illud et succedit aliud / sed in proposito licet substantia panis non maneat tamen accidentia eius ponuntur manere. ideo et cetera. Sed prima responsio sicut iam tentigi est contra ipsum vbi supra Secunda vero non videtur rationalis qui a secundum eam sequitur quod si deus contierteret vnam substantiam in vnum accidens quod vtique posset illa conuersio nec esset transsubstantiatio nec transaccidentatio quod videtur in conueniens et tamen consequentia clare patet quare sequitur et cetera. ideo aliter describo transsbstnationem et dico quod est successio immediata dua tum rerum non habentium communem materiam vel subiectum quarum posterior est substantia que incipit de perse vel pricipaliter esse vbi alia res totaliter desinit esse Dico primo suctio immedia ta propter rationem una tactam Dico 2o duarum rerum non habentium etc propter rationem factam contra primam descriptionem de corrumpositne et genera tione forme substantia lis etc dico 3o quarum posterior est substantia ad differentiam transaccidentationis et propter rationem ultro tactam quia si deus conuertere t accidens in substantiam esset transsubstniatio ita quod denomnatio fieret atermino ad quem et non termino aquo Dico quarto que incipit esse de per se et principaliter etc propter rationem terciam contra 2am descriptionem detranssubstininie panis in anima et in sanguinem et Pro quo est sciendum quod conuersio vel transusbstmniatio huius rei in illam vt verbi gratia panis in corpus christi potest intelligi dupliciter Vno modo stricte et proprie Alio modo large et improprie. Primo modo aliquid dicitur transubstnari in aliud non quia coniunctum alteri in quod fit conuersio sed quia sic couertitur in illud / quia si esset ab aliis seperatum ipsum esset ibi post aliud etc substantia panis conuertitur in corpus non in anima nec in sanguinem nec in deitatem nec in aliquod accidens Nam si ista essent seperata a corpore sicut fuit in triduo mortis christi quantum ad anima et sanguinem et aliquis consecrasset panem in triduo fuisset ibi solum corpus non anima vel sanguis. Et sic corpus est terminus huius consecrationis per se et principaliter intentus Alia vero secun dario et minus principaliter scilicet in quam fertum sunt vnita corpori etc Secundo autem modo et improprie aliquid dicitur transubtiari in aliud quia illud est vnitum alteri in quod fit couersio et incipit ibi esse quia sic vnitum Et sic panis improprie posset dici transusbetniari velconuerti in animam et in sanguinem et accidena christi quia omnia ista incipiunt ibi esse quia corpori vnita sed non in dei tatem quia non incipit ibi esse cum esset ibi prius licet aliqualiter alitir sit ibi qualiter non prius Et proportionabiliter dicendum est de conuersione vini in samguinem quare etc dico quito vbi alia etc propter prima rationem contra 2am descriptionem etc Et capitur ibi lar ge ly vbi prout se extendit ad esse in vel ad esse sub id est ad esse in aliquo per continentiam localem vel ad esse sub aliquio per coexstentiam realem 2o modo corpus christi est vbi fuit panis scilicet sub accidentibus sed primo modo est vbi fuit panis scilicet in aere Et supposito quod accidentia desinerent esse ad hunc esset transsubsetiatio. quare etc Dico 6totaliter et cetera ad differentiam genera tionis substantialis conleati etc Et alia singula propter easdem rationes quae ponuntur ab aliis Et sic patet descripito heoic de primo articulo

¶ Quantum ad 2m articulum quo videndum est de suppositio. q. vtrum panis transsbietur in corpus christi. Sciendum est quod licet catholici concordauerit in hoc quod corpus christi vere et praesentialiter est in sacramento sub speciebus panis et vini siue vbi apparent species tamen sicut recitat magister distinctione xi. et glorio de cele. missarum / cum marte / circa modum ponendi fuerunt diuese oepinones Prima fuit quod substantia panis fit corpus christi. Et hoc tenentium quadus dixerunt quod licet panis fiat cabi christi tamenon est concedendum quod illa substantia sit aliquando caro christi Alii autem dixerunt quod illud quod ante consecrationem erat panis postea est corpus christi nec tamen propter hoc sequitur ergo panis est caro christi quia ut dicunt substantia panis postquam facta est caro christi non est substantia panis sed substantia carnis Sed ista opinio non potest sustineri Et primo quo ad primam partem patet quod ipsa non est intelligibilis nisi poneretur quod panis fieret pars corporis christi sicut diceret quod farina fit panis quia sit pars eius etc quod nullus ponit. 2o quo ad 2am partem est simpliciter in intelligibilis quia si illud quod fuit panis est corpus christi sequitur quod panis est corpus christi quod implicat Vnde contra istam opinionem fit haec regula quod omnis propositio affirmativa in qua praedicatur iste terminus corpus christi de isto termino panis est falsa siue copulatia sit hoc verbum est vel potest vel fit / sicut iste panis est corpus christi vel potest esse vel fieri corpus christi vel panis fit corpus christi Et si aliqua tales in dictis sanctorum reperiantur false sunt de virtute sermonis sed intelligende sunt ad bonum sensum de quo patebit in declaratione vltime opinionis 2a opinio fuit quod substantia panis non remanet panis nec tamen desinit esse simpliciter sed reducitur in materiam per se stantem vel aliam formam recipientem et hoc siue in eodem loco siue in alio et corpus christi coexistit accidentibus panis Et haec opinio non posset reprobari nec per euidentem rationem nec per auctoritatem scripture cogentem sicut patet intuenti etc 3a propositio fuit quod substantia panis remanet / et hoc potest dupliciter ymaginari Vno modo sicut recitat magister scilicet quod remaneat ibidem vbi corpus christi incipit esse etc diceretur substantiam patis transire in substantiam corporis quia vbi est haec incipit esse illa Alio modo posset ymaginari quod substantia panis recederet subito de primo loco ad alium locum et remanerent accidentia in eodem loco sine subiecto et corpus christi eis coexisteret ibidem. Hec autem opinio quo ad primum modum est possibilis quia valde possibile est substantiam panis coexistere substantie corporis nec est magis impossibile duas substantias coexistere quam duas qualitates. quare et cetera Sed vtrum corpus christi posset coexistere substantie panis per vnionem dubium est Et posset dici quod si sit possibile quod vna creatura sustentet aliam ut dicunt aliqui et satis apparet non repugnare nec videtur posse reprobari euidenti ratione / tunc possibile est corpus christi assumere substantiam panis per vnionem. Quicquid tamen sit de hoc patet quod ille modus est possibilis nec repugnat rationi nec auctoritati biblie / ymmo est facilior ad intelligendum et rationabilior quod aliquis aliorum quia ponit quod substantia panis deferat accidentia et non substantia corporis christi Et sic non ponit accidentia sine subiecto quod est vnum de difficilibus que hic ponuntur

¶ Si autem dicatur quod magis difficile videtur duas substantias corporeas esse simul / dico quod non quia non est magis difficile quam duas qualitates aut quantitates esse simul vel vnam substantiam et quantitatem Et non plus compatitur ista species hostie aliam hostiam quod substantia cum speciebus aliam hostiam vel substantiam / quia ista hostia consecrata repugnat alteri hostie. Et ideo nullum inconueniens videtur sequi ex primo modo ponendi si tamen concordaret cum determinatione ecclesie Sed eciam praedicta opinio quo ad 2m modum est possibilis quia non est impossibile deo quod substantia panis subito sit alibi remanentibus speciebus in eodem loco et eis coexisteret corpus christi. Iste tamen modus non esset ita rationalis sicut primus quia poneret accidentia sine subiecto et motum panis subito et substantiam panis sine accidentibus / vel quod subito haberet noua accidentia / que sunt difficilia. quare et cetera

¶ Quarta opinio et communior est huod substantia panis non remanet sed simpliciter de sinit esse Cuius possibilitas patet. quia non est deo impossibile quod illa substantia subito desinat esse quamuis non esset possibile creata virtute Et licet ita esse non sequantur euidenter ex scriptur ra nec eciam videre meo ex determinatione ecclesie / quia tamen magis fauet eim et communi opinioni sanctorum et doctorum. ideo teneo eam. Et secundum hanc viam dico quod panis transsubstam tiatur in corpus christi ad sensum ex positum in descriptione transsubstantiationis Sed hic sunt aliqua dubitio

¶ Primum est vtrum transsubstantia tio sit aliqua mutatio et ad quid terminatur Secundum an transsbstam tiatio possit esse alicuius substantie re manentis in esse reali in aliam preexistentem Tercium an oporteat substantiam in quam fit transsubstantiatio muntare locum Quartum an de facto panis simpliciter anichiletur. Et videtur magister dicere quod non quia dicit quod depane fit caro christi et mutatur in aliud / et sic non annichilatur Oppositum videtur quia to taliter desinit esse nec naturaliter corrumpitur quare etc

¶ Ad ista respone Ad primum dicunt aliqui quod aliter est hic quod in aliis mu¬ tationibus quia hic solum mutatur termis a quo scilicet substantia panis et non terminus ad quem scilicet corpus christi Sed dico hic quod ibi sunt due mutationes et duo termini positiui et duo negatiui scilicet esse panis et non esse eius. similiter corpus christi esse hic et corpus christi non esse hic Ido cum corpus christi transeat de contradictorio in contradictorium scilicet de non esse hic ad esse hic dico quod mutatur localiter capiendo large mutationem localem. Et sic in proposito sunt due mutationes vna deperditiua que terminatur ad non esse panis. alia acquisitiua que terminatur ad corpus christi esse hic etc

¶ Ad secundum dico primo quod transsubstantiatio vt hic sumitur non potest esse alicuius subitate remanentis / sed in hoc non est difficultas nisi vocalis quia transsubstantia tio ita impositer ad significandum quod prima substantia desinat esse et secunda succedat etc. Sed non est clarum vtrum in ipsa determinatione ecclese supra allegata illo modo sumatur etc Dico 2o quod transsbtanatio potest esse in subsantiam praexistentem quia non plus vieitur illud repugnare transsubstantiationi quam alteration quod fiat ad qualitatem praexsnentem / sed 2m est possibile / quia deus posset creare vnam qualitatem sine subiecto et postea vnire subiecto / et tunc illud subiectum vere alteraretur et esset alteratio ad qualitatem praexistentem quia illa qualitas de nouo acquireretur illi subiecto / et tamen nichil nouum ibidem produceretur Nisi forte secundum aliquos vnio qualitatis ad subiectum. ergo similiter in proposito potest dici etc

¶ Ad 3m dico primo quod licet de facto ita sit de subeanta corpris christi quod aliquo mutat locum vt dictum est / tamen hoc non orte tum primo quia posset fieri transstatio in subsantam non praexistentem et sic illa non mutaret locum quia prius non erat in loco / tum secundo quia vosset fieri transbseinatio sine loco etc

¶ Pro quo dico 2o quod esse in loco siue circumitie siue diffinitiue accidit transsubstantiationi et substante in qua fit termenssubstantiatio / ita quod non requiritur ad transsubstantiationem licet de facto illud in quod fit transsubstantiatio scilicet corpus phist sit in loco diffinitie tamen si panis equalis corpri christi transsubstantiatur in illud corpus equale sibi vtrumque posset esse in loco diffinitiue vel circumscriptiue sicut deo placeret

¶ Si autem dicatur vtrum corpus minus corpore christipossit in ipsum transsubstantiari ita quod habeat esse in illo loco circumscriptiue puta in loco vnius hostie parue dico quod hoc non implicat Sicut enim unum ecorpus potest esse circumscriptiue in duobus locis ita posset esse ad in vlo loco maiori / et alio minori / sine deperditione alicuius absolut et sic deus posset facere abolut se ne alicuius rei deperditione quod corpus christi haberet ita peruum caput et alia membraita parua quod esset circumscriptiue in loco et hoc per condensationem Eciam per oppositum posset deus per rarefactionem facere ipsum esse in loco maiori quam nunc sit in celo. Et istud esset facilius ymaginari quod illud quod ponitur scilicet quod quelibet pars corperis christi sit sub qualibet parte hostie etc

¶ Ad quartum dico quod non est difficultas nisi vocalis quia accipiendo anichilationem quod sit redactio in nichilum et coaeulersio in aliquid aliud sicut i non annichilatur Accipiendo tamen annichilationem pro redactione alicui ius in purum nichil sui / sicut fuit ate eius productionem / sic anmmichilatur. Qd patet / quia sicut panis capit esse per generationem vel creationem sicut et quelibet alia creatura. ita eciam de sinit esse per corruptionem vel annichilationem / sed non per corruptionem quia materia non manet ergo per annichilationem. Vnde conuertitur panis in corpost sicut nox in diem quia post noctem est dies et ita post panem est ibi corpus christi Et sic intelligendum est quod dici solicet panis fit corpus christi

¶ Et tunc ad argumentum dico quod aliquid fieri ex alio potest dupliciter intelligi Vno modo sicut ex aliquo manente vt ex matexia fit forma Alio modo sicut ex non manente vt ex vno contrario fit aliud scilicet ex nigro album et ex albo nigum. primo modo illud ex quo fit aliquid non anichilatur sed 2o modo anichilatur si desinat esse simpliciter sicut est in propositio Et sc patet responsio ad primum argumentum ante opositum qu. Hic de 2o articulum

Quantum ad tercium articulum In quo videndum est de principali quaesito scilicet vtrum accidentia panis maneant in subiecto llo videbitur de isto 2o de illo quod tangitur in tercio principali arguimento scilicet vtrum accidentia se parata se habeant vniformiterad actionem et passionem sicut quando erant subicato coniuncta

¶ Ticcta primum possunt esse pilersles opiniones si ue modi ymaginadi Primo enim fuit quorundam opinio quod quantitas potest esse sine subsicte sed qualitas corperalis non / quoniam non potest esse sine quamtitate cum necessaio sit extensa Et secundum istam viam posset ymaginari quod sola quodtitas panis est haec sine subscto 5a vero accidentia snt in ea tanquam in subiecto Sed hec est falsa quia nola ponenda est quodtitas distincta asubtantia vel qualitate. Item si talis poneretur adhuc magis videtur dependere qua litas a substantia quam qualitas a quantitate / quia plus et vehementius dependet causatum a ca prima quad secunda. ergo si qualitas potest esse sine subeantia eciam potest esse sine quantitate etc Item deus posset quamlibet qualitatem conseruare sine alia causa secunda / ergo sine quantitate ab ea distincta Secundo fuit maiorum opinio quod sunt a liqua accidentia determinantia sibi certasubiecta et illa sunt inseparabilia a subitct stantia Alia autem non sunt. Sunt eciam aliqua substante determinates sibi accidentia certa et ille non possunt esse sine illis Alienon determinantio sibi accidentia cirnta possunt esse sine illis Et sic substantia materialis determiant sibi quantitatem et alia accidentia secundum istos etc. Sed breuiter hec opinio est falsa quia si accidentia sint alique res distincte a substantiis deus potest vnam ab alia se parare et sic conseruare Et ideo licet aliquod accidens determinet sibi aliquod subiectum sic scilicet quod non posset esse in alio subiecto / sicut quantitas de termiant sibi substantiam materialem quia non posset esse quantitas in substanta indiuisibili / sicut in angelo / tamen non sic determinat sibi illud ubiectum quando possit esse sine illo

¶ Et si dicatur contra quia simitas non potest esse sine naso etc dico quod non est res aliquo modo distincta a naso sicut nec rectitudo nec curuitos. sed isti termini supponunt pro substantia conotando partium eius aliam et aliam positionem siue situationem etc

¶ Tercia opinio posset ymagina ri talis scilicet quod licet accidentia panis si essent aliqua distincta a substantia panis possunt separari a subiecto / et manere separa ta / tamen de facto non manent sine sube¬ iecto Quia diceret ista opinio quod nulla sunt accidentia distincta a substantiis et per consequens nec accidentia panis Et ad de terminationem ecclesie que ponit quod corpus christi est sub specie panis diceret consequenter quod de bet intelligi sub condi tione scilicet supposito quod sit alique species accidentales distincte a substantiis / sed si non sint tales tunc sensus est sub specie / id est vbi apparet esse panis et ubi prius erat. Et si dicatur contra / quia tunc esset ibi de ceptio et illusio cum appareant ibi species esse siue accia / diceret ista opinio consequenter quod non plus apparet ibi species vel accidens panis quod substantia panis et apparet quod commendatur et videatur panis et ta men oppositum iudicatur per fidem. sit in proposito Vnde hic diceretur sicut quedam opinio quam recitat magister distinctione / 2a respondet de fractione que ibi apparet scilicet quod ibi non est fractio sed dicitur frangi quia videtur Nec tamen fallit vos visus nec fallitur quod esset si crederet ita frangi vt videtur. Nec illusio quia ad vtilitatem fidei non ad deceptionem fidei ita fit Et ponit exemplum de christo qui se ostendit duobus discipulis in viain specie peregrini / nec in eo tamen talis forma erat / sed oculi eorum tenebantur etc. Sed predicta opinio esset extranea a communi philosophia que ponit accidentia esse res distinctas a substants sicut albedo est distincta a re alba et albedo panis ab eius substantia / licet hoc non sit euidens et cetera ideo quam uis praedicta negarentur tamen dubium est vtrum debeat haberi tanquam hereticaEt videretur quod non / quia sicut illa que inferuntur ex hiis que sunt fidei / sicut ex scriptura sacra et per consequentiam non euidentem sed solum probabilem non videntur proprie pertinere ad fidennec eorum opposita esse heretica in fidesit illa que inferuntur per consequentiam euidentem tamen virtute alicuius medii vel assumpti in antecedente quod non est euidens nec pertinens ad fidem / sed est aliquid philosophicum probabile et communiter concessum non videretur eciam pertinere ad fidem sic quod eorum opposita sit habenda vt heretica in fide Modo quod accidentia panis maneat ibi hoc infertur ex hoc quod praesupposite quod substantia panis transsubstanti atur / et accidentia panis sunt alia ab eius substantia. Istud autem secundum nec est euidens / nec est in scriptura expressum nec ab ecclesia de terminatum sed est verum probabile neutrum receptum communiter ab illis qui sequuntur philosophiam communem peripateticorum. Sed si esset aliquis quae diceret oppositum huius non esset proxter hoc tanquam hereticus habendus. Aliter enim minus esset fauor fidei ad doctrinam philosophi quare etc

¶ Quarta et communior opinio et cui fauet magis doctrina ecclesie est quod in sacramento accidentia quae fuerunt panis remanet sine subiecto. et in illis fit fractio Et hanc teneo hic tamen est aduertendum et pro solutione secunde rationis ate oppositum quaestionis quod iste terminus accidens potest capidupliciter Vno modo stricte et sic supponit pro aliqua re sine entitate que non est substantia / connotando quod talis alicui alteri entitati accidat. Et sic albedo panis et quodlibet eius accidens licet possit separari a subiecto tamen quando est separatum. non est accidens quia non accidit subiecto siue non inest Et isto modo sumebatur ab aristotile quia credidit quod tale accidens non haberet esse nisi per inesse / et sic quod non posset esse nisi inesset sed hoc non est verum secundum fidem. Aio lio modo capi potest large prout supponit pro tali entitate connotando non quod de facto insit vel accidat alicui sed tantum connotando aptitudinem. scilicet quod sit apotum natum alteri accidere. Et sit albedo panis etiam si sit separataa subiecto est accidens Et isto modo sumitur in proposito etc Et per hoc patet ad secundam rationem q. quid dicendum et neganda est auctoritas aristotilis Et sic patet responsio ad articulum

¶ Circa secundum punctum huius articuli sunt plures difficultates Et primo quantum ad actionem istorum accidentum sepa ratorum est prima difficultas Vtrum accidens separatum possit esse principium generandi substantam Secunda vtrum possit esse principium corrumpendi subsantiam Sed circa transmutationem passiuam sunt alie difficultates Vnde 3a est vtrum posset transmutari ad quod titatem Quarta vtrum ad substantiam. Quinta vero vtrum ad qualitatem / quia satis clarum est quod possunt transmutari secundum locum siue ad motum localem Sexta potest esse vtrum illa accidentia possint nutriere Vite quod non quia non possunt transire in substatiam aliti etc

¶ Ad primam dicunt aliqui. quod non quia omne agens a est equocum a vniuo cum / si vniuocum / tunc est eque perfectum sicit terminus productus / si equocum tunc est per fectius Qud patet quia agens vniuocum habet effectum productum protro adequito sue possised causa equoca est perfectior qua causa vniuoca igitur est perfectior suo effectu sed actiens non est eque perfectum cum substantia nec per fectius ea ilele n potest etc

¶ Ad secundam dicitur eciam secundum illam opinionem quod non ita quod si esset maximus calor separatus non posset rumpere minimam guttam aque Et ratio est quia non potest producere substantiam vt probatum est. quare etc. Sed rationes huius responsionis non valent quia licet generaliter verum sit quod causa totalis siue principalis sit perfectior suo effectu sed non semper oportet de causa partiali ideo calor separa tous taquam causa partialis posset agere deo concurrete ad generationem vel corcuptionem substantie / ideo causa equoca partialis quandoque est perfectior quandoque imperfectior suo effectu et quod causa vniuoca sicut patet de albedine et eius visione et intellectione etc Et si dicatur quod caus illimitatior est perfectior / non est vniuersaliter verum sed bene de prima causa Vnde dico quod licet non possit naturaliter demonstrari / tamen potest rationabiliter persuaderi quod accidentia eciam seperata possunt vt capartialis generare vel corrupere substantiam Primum patet / quia substantie non mouent nos ad cognoscendum nec agunt aliquid de facto sine accidentibus. Vnde siesset hic aliquas ignis sine accidentibus et possemus ipsum intuitie videre tunc posemus experiri vtrum substantia possit generare substatiam sine accidentibus concurrentibus sed quia hoc naturaliter non possumus ionde hoc non potest homo certificari pro statu isto sed remanet conclusio neutra Secundum patet quia experimur quod in praesentia isto tum accidentium sequuntur multi effectus et corrumpuntur in praesentia ipsorum / et hoc non vietr posse esse nisi quia accidenia illa aliquam actiuitatem habent respectum illorum effcuum Aliter enim periret omnis via ad probandum aliquid esse causam actiuam alicuius etc. Ad terciam patet quod sic quia videmus ad sensum quod rare fiunt et condensantur sed tenendo opinionem quod quantitas non sit res alia a re quata potest dici quod ibi est rarefactio et codensatio sine quantitate de t nouo acquisita. Ita quod varefieri et condemsari nichil aliud est nisi tales species occupare locum maiorem vel minorem propter maiorem vel minorem distantiam partium / sic quod tres partes rari coexistunt tribus partibus loci / postea per motum localem condensate coexistunt vni parti loci. Et ecourde rarefactione sine acquisitione vel deperditione alicuius absoluti Et sic potest faciliter saluari quod quaelibet pars rari est rarior et densi densior per coexsentiam in maiori vel minori loco Si vero dicatur contra / quia tunc vnus pugillus ignis non esset rarior quam vnus pugillus terre quia non extensior / dicit quod non sequitur / quia pugillus terre potest magis extendi manente terra quam ignis etc

¶ Sed hoc non valcet quia ponamus quod vter qued pugillus sit in suprimo gradu rarita tis competenti nature sue quo tunc erit vnus rarior alio cum non sit extensior etc Ideo aliter dico quod forma subseatalis in proposito non potest denomnari a raritate vel demsitate / quia tot sunt partes forme in vno pugillo sicut in alio Sed illud quod immediate denominatur a raritate est materia quia quando aliqua comperatur ita quod vnum dicat rarius aplud densius otet quod illud sit aquid eiusdem roionis quod existens sub vna forma sit densius quam subst alia sicut et in piori caum Vnde vnus pugillus ignis diciturarior et pugillus ere densior quia in terra est aliquid quod existens subforma terre occupat meriorem locum quam si illud idem numero existeret subforma ignis. Nam ex vno pugillo tere possunt generari mille ignes quod non esset nisi materia eius sub forma ignis habeat maiorem extensionem quam eadem sub forma terre Quia nichil idem numero potest existere successiue subvtraque forma nisi materia ignis Et sic ignis est rarior tera Si aut dicatur quod secundum hanc via non esset differenta inter rarefactionem et augmentationem etc. Dico quod sic quia in augustine proprie dicta aliquid acquiritur de nouo adueniens quod est pars illius quod augetur / non aut in rarefactione sed solum locus siue motus localis Vnde rarefactio est quedam species motus localis Et proportionabiliter dicendum est de condensatione etc Ad 4am primo dicendum est vtrum llua accium possunt corrupi ab agente creato 2o vtrum ex illis possit substantia generari eciam adeo De primo dicunt multi quod non quia nullum agens creatum potest creare et per consequens nec anichilare / sed destructio illo tum accidentium esset anichilatio igitur etc Sed g. ockam concedit quod creatura potest anichilare licet non creare Vnde videtur sibi mirabile quod vnus magnus ignis non posset destruere vnum paruum frigus sepeatum si esset sibi approximatum Et si dicatur quod creatura in omni actione sua exigit materiam Respondet quod verum est in omni actione productiua Et dicit ultra quod in hoc casuillud quod producitur a solo deo producitur / ita quod deus supplet ibi vicem agentis creatitquo ca totalis in produrio licet non in coratdo Sed tamen michi videtur sicut supra persuasi. quio par. articulo 2o. quod potest concendi quod creatura in casu isto sicut potest anichilare / ita et creare / propter rationes ibi factas de experientia etc De secundo vero videtur probabilius quod de illis specibus proprie loquen do non potest aliquid generari nec virtute creata nec increata Quia illud dictut generari quod fit ab agente necessario exigente passum Si ergo ex illis speie bus posset aliquid generari loquendo de generatione substantiali vel ergo esset substantia quae est materia vel forma vel compositi. Non materia quia illa a solodeo creatur Nec forma / quia ipsa non generatur nisi in materia. Nec composite equia ibi non est materia / et ideo ex illis nichil potest et Ad 5am de mutatio ne ad qualitatem quantum ad intensionem et remissionem / generationem et corruptionem patet quod sic Sed circa hoc secundum diuersas opiniones diuirsimode dicendum est Vnde secundum viam quae tenet quod quamtitas sit res distincta a substantia et qualitate et manet ibi taquam subiectum aliorum accidentum dicendum est quod talia accidentia possunt naturaliter modo praedicto variari generari et corrupi quia sunt in subiecto Sed secundum aliam via de quandoate etc dicendum est oppositum vt dicit ocka scilicet quod non possunt naturaliter generari vel intendi nisi virtute diuina quia nichil est ibi receptiuum actionis acquisitiue creature / tamen lla accidentia possunt secundum eum corrumpi et remitti per agens naturale etc Sed ut prius michi videtur quod vtrumque possit dici sicut pius de substantis etc Ad 6am potest dici probabiliter quod duplex est nutrius Vna propredita qua epe cuersione alimenti incem alendam ita quod ex illo fiat restauratio ra deperdite Et si sic queratur vtrum species sacramentales nuntriat dicendum est quod non sicut patet satis ex solutio ne 2a puncti quarte dubitationis / sed in fine deus ponit ibi substantiam aliam etc. Alio modo vocatur nuntrio quaie cunque reductio membrorum alrlialis ad statum priorem secundum qualitates. Et sic potest homo nutriri ex hostiis consecratis quia talis hostia habet actionem naturalem in membra hominis qualem haberet non consecrata ideo simili modo potest reducere complexionem lapsam ad statum naturalem saltem secundum qualitates qualiter quecumque alia non consecrata licet non possit conuerti in materiam membri alilis. quare et cetera Et sic patet solutio ad 3m articulum Et ex hiis ad 3m argumentum et cetera Et hec de questione et per consequens de toto quarto sententiarum