Liber 3

⁋ Autoritates. iii libro de anima

INtellectus est pars anime Intelligere est pati

Sicut se habet sensus ad sensibilia. sic se habet intellectus ad intelligibilia

Intellectus possibilis nihil est in actu de nuero entium anequam intelligit ea.

Intellectus non habet organum in corpore. sed est ab oi organo corporali sepat.

Anima intellectiua est specierum intelligibilium locus

Intellectus cum intelligit valde intelligibilia non minus intelligit infimum immo (magis.

Intellectus cum intellexerit alia potest seipsum intelligere

In omnibus habentibus forma in materia differunt res et rei esse.

Essentia siue quidditas rem scilicet formalis est proprium obiectum intellectus.

Intellectus est simplex impassibilis et immixtus. id est inorganicus

Intellectus possibilis est primo tanquam tabula rasa in qua nihil est depi ctum. possibilis tamen depingi

Intellectus noster intelligit se sicut alia per species aliarum.

In separatis a materia idem est intelligens et intellectum

Sicut in omnim rerum natura est aliquid quod potest primo fieri et facere om¬ nia illius generis. sic etiam in anima est necesse hec duo esse vnum scilicet quod po test fieri omnia intelligibilia et recipere ea et hoc est intellectus possibilis. aliud vero quod potest facere omnia intelligibilia. et hoc est intellectus agens.

Unde duplex est potentia animae intellectiue scilicet agens et possibilis. Intellectus agens est. sicut lumen. quia sicut lumen facit colores in potentia actu visibi les. sic intellectus agens potentia intelligibilia facit actu intelligibilia

Agens est nobilius et honorabilius passo et forma materia

Intellectus est immortalis et perpetuus

Duplex est operatio intellectus Una est quae dicitur simplicium terminorum appre heso Alia simplicium terminorum apprehensorum compositio et diuisio. sub qua comprehenditur tertia. scilicet concinatio seu argumentatio

Priuatio cognoscitur per habitu

Intellectus noster est ens in potentia.

Potentia in vno indiuiduo praecedit actum. sed actus simpliciter praecedit potentiam

Omnia que fiunt ab vno ente in actu fiunt

Duplex est intellectus possibilis scilicet practicus et speculatiuus

Speculatiuus considerat rem simpliciter. Practicus considerat ipsam per comperatio (nem ad opus

Sicut res habet esse sic habet intelligi

Species intelligibilis est phantasma lumine intellectus agentis illustratum

Omne ens aut est sensibile aut intelligibile

Anima est quodammodo omnia

Scientie secantur queadmodum res de quibus fiunt scientie

Lapis non est in anima sed species eius

Manus est organum organorum.

Intellectus est species specierum id est forma formarum

Duplex est appetit scilicet intellectiuus. et ille dicitur volutas. et sensitiuus. et ille diuiditur in duas scilicet in irascibilem et concupiscibilem

Necesse est quemcumque humanitus intelligente phantasmata speculari

Utrum vero possibile. sit animam rationalem secundum portionem eius supriorem. quae non al ligata est corpori vel phantasie quandoque assurgere ad ituitum et cognitionem sui ipsius et subiectarum separatarum Aristoteles pollicetur se determinaturum. At illi us resolutio ad nos non puenit. Respondent tantum conformiter Auicenna domins Albertus Guilhelmus parisiensis. et alii quidam sublimes prehsi Idipm esse possibile Utputa vbi intellexit alia scibilia. tunc per species vniuer¬ si ordinis potest in proprio lumine se ad illas substantias convertere supercele stes Et quod Aristoteles illius erat metis. immo quodam raptum diuinati onis instar coruscationis sui intellectus nonunquam illud lumen syncere intelligentie contigerit attestatur ide ipse in certis locis librorum suorum. Et primo in decimo Eth. vbi asseuerat felicitatem contemplatiuam consistere in operatione intellectus puri conuersi ad summum et optimum intel ligibile separatum quod est deus. et tali intellectu subiungit) non viuit homo vt homo. sed vt diuinum in eo existens. sed in ea speculatione consistit summa felicitas. quietaturque sciendi desiderium. Insuper ait. duodecimo metaphy. Intelligere subiectarum seperatarum est conforme tali(quam in nobs quandoque expimur) contemplatoi syncere De qui Idem pehsus in de somno e vigilia tractatu de diuinatione somniorum dicit. quod aduenit nobus tempore mo derati somni quando sedatum motibus corporis ea quae in nobus diuina est particula scintillat. animamque illustrat hinc pro vero putatur Ioannem dcotu tali in e tellectu quae dicitur assimilatus. formalis. diuinus. vl adeptus raptum fuisse. et paulo post a confratribus suis huiusce rei ignarum pro mortuo sepulture Colonie

Natura nihil facit frustra Unde non deficit in necessa¬ straditum esse. riis nec abundat in superfiuis.

Intellectus principiorum semper est rectus t

Appetibile semper mouet appetitum sub ratione boni. siue hoc sit bo¬ num apparens sine existens.

Tria requruntur ad motum animalis. scilicet mouens. motum et organum motus

Duplex est motus scilicet mouens mobile quod est appetibile. et moues motum quod est potentia appetitiua in homine. motum aut est organum animalis puta iparet cor.

Mecesse est omne quod viuit habere animam vegetatiuam a principio gene rationis sue vsque ad finem

Impossibile est corpus animalis esse simplex elementum.

Sensus gustus et tactus necessarum sunt omi animali. alii autem de bene esse

Non videmus extramittendo sed intus suscipiendo.

Sensus tactus est primus omnium sensuum. quia sine eo anima esse non potest

Excellens sensibile corrumpit sensum

Excellens tangibile corrumpit animali inguam habet animal vt significet aliquid alteri

⁋ Albertus

In auerrois positione vnum intellectum in omnibus homnibus ponem te sunt tot inconuenientia quot verba Hanc Auerrois positionem venerabilis domins Albertus ab alexandro Pa pa. iiii. ad vrbem accitus romanam occasione cuiusdam heresis illic inuales centis trigita sex impugnauit viis vt pabet in secunda parte eius de mirabili scientia dei

⁋ Commenta.

Intellectus non est corpus nec vertus: in corpore

Sermo in principiis debet esse longus. vt ait plato Arist. adinueniens intellectum possibile inuenit quoddam nouum genus materie

Necesse est in omni intelligibili abstracto aliquid simile esse materie et aliquid simile esse forme. scilicet potentiam et actum

Omnis forma separata a materia est intellectiua.

Credo quod ille homo. scilicet Aristo. fuit in natura regula et exemplar quodam. nam adinuenit ad demonstraudum vltimam perfectionem in materia

Operatio intellectus possibilis est intelligere. sed operatio intellectus agentis est abstrahere et intelligere facere

Intelligere est recipere intelligibilia. sed abstrahere est potentia intelligibi¬ lia facere actu intellecta denudando ea a materia et conditionibus materie

Intellectus possibilis est vltimus in ordine intelligentiarum sepatarum

Prima principia per nihil aliud quam solo lumine intellectus cognoscuntur.

Oncumque homo fuerit copulatus intellectui per scientiam omnim rerum tunc est quaesi deus

⁋ Themistiu Si aliquis est intellectus in qui non est potentia. ille nec intelli¬ git praeuationes nec mala. et talis est prima causa Ille intellectus qui plura intelligit non est dignior. sed qui nobiliora intelli¬ git ille est nobilior et dignior Intellectus diuinus est ipsa veritas. et non semper verum intelligit

⁋ Commenta. super. iii. de anima

prius est scire actiones animae quam eius subiecta

Intellectus est omnibus comunis. cognitio autem non

Scire genus praecedit ipsum scire differentiam

Prima perfectio sensus est virtus in corpore.

Uirtutes passiue sunt mobiles ab eo cui attribuuntur. actiue vero mo¬ uent illud cui attribuutur

Anima rationalis indiget inspicere et considerare intentiones quae sunt in virtute imaginatiua.

Sicut sensns idiget inspicere sensibilia. ita intellectus intelligibilia.

Forme rerum extrinsecarum mouent intellectum

Mens. id est intellectus agens aufert formas a materiis et facit eas intellet tiuas in actu postquam erat intellectiue in potentia

Intellectus recipit oens formas naturales

Omne recipiens debet esse denudatum a natura recepti intellectus possibilis nihil habet in sui natura de formis materialibus

Extrema differunt in specie a mediis.

Intellectus possibilis est illud quod est i pona ad oens intentiones formarum naturalium. vniuersalium. et non est in actu ad aliquod entium antequam intelligat.

Diuersitas materie recepte facit diuersitatem nature recipientis.

Omne generabile et corruptibile est particulare.

Intellectus non est ho id est particularum. neque corpus neque et forma in corpore sensibitus intellectus qui creat et generat intelligibilia est intellectus agens.

Anima non intelligit sine immaginatione sicut senius non sentit sine praesentia. mpossibile est easdem intentiones ponere quandoque corruptibiles quandoque eternas.

Natura corruptibilis siue passibilis non potest transmutari in eternam.

Intellectus agens et possibilis neque est geratioabilis neque corruptibilis.

Omne ens sensibile diuiditur in materiam et formam

Nisi esset hoc genus entium non possemus intelligere multitudinem in rebus abstra (ctis.

Scientia de anima necessaria est ad sciendum primam prohiam

Sicut se habet lux ad diaphonum sic intellectus agens ad possibilem. quia sicut lux est perfectio diaphoni sic intellectus agens est perfectio intellectus possibil

Noc nome intellectus equiuoce dicitur de intellectu agente et speculatiuo

Omnis vertus existens in corpore composita est ex primis qualitatibus.

Uirtus imaginatiua est in interiori parte cerebri. et cogitatiua est de genere virtutum existentium in corpore

Omnes partes animae sunt forme in materiis preter rationalem

Locus nihil est eorum que in eo existunt

Uirtutes cogitatiua est de genere virtutum sensibilium.

Primum intelligens extra se nihil intelligit

Mouens et motum debent esse eiusdem speciei

Intellectus cum fuent in actu potest intelligere seipsum per intentionem quam extra (hit a se

Intellectus abstrabit quidditatem ab habenti quidditatem et non cessat ab strahere donec veniat ad simplicem quidditate

Rectum est in continuo. sicut simeitas in naso.

Si non esset materia non esset passio Intelligere est passio et non actio in eo quod intelligibile est ex se et intelligens et intellectum idem erunt in omnibus mo¬ (dis

Propria passio et aliqua priuatio et nullam habet naturam propriam preter naturam subiecti num oppositorum per reliquum intelligitur

Anima est vnum entium naturalium rerum

Consideratio de anima est consideratio naturalis

Nihil agit nisi per suam formam Actus intellectus agentis est sua subiecta

Forme immateriales ex se sunt intellectiue

Ubi non est vera generatio ibi non est verum agens.

Per virtutem cogitatiuam homo differt ab omibus animalibus.

Intellectus agens tantum est in actu et non in potentia

Perfectio humana est intelligere res abstractas.

Eternum in sua actione non indiget corruptibili

Omne factum habet quidditatem.

Impossibile est vt aliquod genenatioabile et corruptibile sit materia etemi

Intellectus possibilis intelligit formas materiales et abstractas.

Quorum differentie sunt eedem ipsa sunt eadem

Illud quod existit in anima est forma tantum et non matria.

Imaginationes sunt de genere rerum sensibilium

Si motor est vnus mobile erit vnum.

Intellectus non mouet sine voluntate.

⁋ Lactantius libro vii. caua. xxii.

Plato ex hoc putauit animas esse immortales quod in pueris mobilia sunt ingenia et ad discendum facilia ita vt solum reminisci videantur. in qui vir iste poetis ineptissime credidit