Quaestio 9(7)

Questio. vii UTrum accidentia separata a subiecto in eucharistiam vnitormiter se habeant ad actionem et pas sione: sicut quando erant coniuncta.

quod non probatur: quia tunc possent generare substantiam: quia illud possunt quando sunt coniuncta. consequens falsum est: quia accidens separatum non agit in virtute alicuius.

Item accidentia coniuncta possunt rarefieri et densari separata non. igitur etc. Assumptum patet: quia rarefactioni aduenit noua quam titas: sed in accidentibus separatis non: quia tunc haberet nonuum esse. igitur per generationem vel per creationem. non per creationem: quia rarefactio est passio naturalis nec per generationem: quia non est aliquod subiectum hic de cuius potentia possit talis quantitas educi. igitur etc. Quod autem adueniat noua quantitas. patet. quia si esset hostia: tunc rarefacta esset equalis priori postie

⁋ Item accidentia coniuncta possunt corrupi. se parata non. quia si sic possent annihilari.

⁋ Ad oppositum patbet ad sensum. quia eadem et agunt et patiuntur separata et coniuncta. quia aliter potest ad sensum cogno sci ibi variatio que non ante. et per consequens potest naturaliter percipi ibi esse corpus christi.

⁋ hic sunt tria fa cienda. Primo videndum est vtrum accidens sit separatum et quod. Secundo vtrum possit in omnem actionem separatum sicut coniunctum. Tertio vtrum possit eodem modo pati et transmutari naturaliter

⁋ Quantum ad primum potest dici quod quantitas potest esse sine substantia. sed qualitas non sine quantitate. primo quia tunc albedo esset forma spiritualis qui sine materia et quantitate et extensione. quali tas autem corporea necessario est extensa. Contra istam opinionem est prima opinio quam recitaui de quantitate. scilicet quod quantitas non distinguitur realiter a substantia. et per consequens si vnum potest esse sine subiecto et aliud.

⁋ Item magis dependet quantitas a substantia quam qualitas ponendo quantitatem esse rem distinctam mediam inter substantiam et qualitatem. sed quantitas potest esse sine substantia. igitur etc

⁋ Daior patet per eos. quia priorem influentiam et velociorem ha bet causa prima super causatum quam causa secunda. ig potest deus conseruare quantitatem non conseruando sub stantiam: et idem argumentum potest fieri in proposito de quantitate et qualitate per omnia.

⁋ Confirmatur. quia quam litas est perfectior quantitate. igitur si quantitas potest esse sine substantia et qualitas sine quantitate. Ido dico tenendo primam opinionem de quantitate quod deus potest facere qualitatem sine substantia. et tunc habe ret partes distinctas loco et situ sicut materia vt supra patuit. Secundo dico quod si quantitas sit acci dens absolutum distinctum a substantia et qualitate quod deus potest facere qualitatem sine quantitate: sicut qualitatem sine substantia. probatur quia accidens depedet a subiecto sicut a causa extrinseca. sed deus potest suspendere et supplere omnem causalitatem cau se extrinsece: ita quod subiectum nullam causalitatem habeat super accidens. et per consequens qua ratione potest facere quantitatem sine substantia potest facere qualitatem sine quantitate.

⁋ Sed tunc sunt hic aliqua du bia. primo quia data ista opinione potest deus face re intentionem et volitionem sine subiecto. quia vtrumque est accidens absolutum. hoc autem est falsum igitur etc.

⁋ Item si sic. omnes rationes adducte ad probandum quod potest facere absolutum sine subiecto equa liter concludunt de respectiuo. quia subiectum non habet nisi rationem cause extrinsece respectu accidentis respectiui. et tunc potest facere relationem sine fun damento

⁋ Item si sic tunc potest facere eadem ratione sub stantiam sine omni accidente. et sic hominem sine quantitate et colore

⁋ Ad primum istorum dico quod non est maius inconuenies quod accidens absolutum spirituale sit sine subiecto per potentiam dei quam corporale: et vnum non dependet ad subiectum plusquam aliud: et ideo concedo conclusionem prime rationis.

⁋ Ad secundum potest dici quo non est simile: quia respectus neccessario dicit habitudinem et ordinem ad subiectum suum: ideo non potest poni sine subiecto sicut potest accidens absolutum: nec rationes adducte equaliter probant de respectu sicut de absoluto: quia respectus dicit ordinem ad suum subiectum

⁋ Ad tertium. vno modo quod substantia materia lis non potest fieri sine omni accidente: quia talis substantia includit accidens in intellectu suo formali. Contra. isti declarant vnum falsum per aliud: scilicet quod substantia includat accidens: quia omne quod est de ratione formali alicuius et includitur in eo. praedicatur de eo in quid: sed substantia non praedicatur in quid de accidente nec accidens de substantia. igitur etc. Item si sic: tunc substantia diffinitur per additamentum. quod est conclusophilosophum et omnes logicos.

⁋ Aliter dicitur ab aliis ad hoc quod sicut sunt aliqui accidentia deteriata circa substantiam et aliqua non. et prima accidentia sunt inseparabilia a subiectis suis: et secunda separabilia sic sunt alique substantie determinantes sibi certa acciden tia et aliqua non. prime substantie non possunt esse sine ad cidentibus secunde possunt. nunc autem substantia materia lis determinat sibi quantitatem et aliqua alia accidentia: quia quantitas est effectus neccessario causatus ex sut stantia.

⁋ Pro ista opinione arguitur multiplicitur primo sic. corpus organicum est de esse hominis: quia secundo de anima diffinitur anima quae est de essentia hominis quod est actus philosophici organici etc. igitur anima non potest fieri sine organo: nec organum sine quantitate. igitur etc.

⁋ Item impossibile est formam esse in materia nu da sine omni dispositione aptante eam ad formam: quia actus actiuorum etc. secundo de anima. aliter enim quaelibe forma potest informare quanlibet materiam.

⁋ Item vii. metaphisice. homo non intelligitur sine carne et ossibus: et ista neccessario includunt quantitatem. igitur etc.

⁋ Item cosideratio naturalis est de rebus quae non sunt sine motu. motus autem non est sine quantitate

⁋ Item homo non potest esse sine tactu: tactus aut non potest esse sine quantitate. igitur etc

⁋ Contra istam opinionem: quia quod aliqua accidentia determinant sibi certa subiecta. si intelligat sic quod non possunt esse: in aliquo alio subiecto. sic est verum: et hoc modo quanti tas determinat sibi substantiam: quia non potest quantitas esse in angelo: nec intellectio in substantia materiali. si intelligat quod determinat sibi subie ctum sic quod non potest esse sine subiecto. falsum est: et eodem modo falsum est quod substantia determinat sibi accidens: ita quod non potest esse sine accidente. Si dicas quod simitas determinat sibi nasum et non potest per quamcunque potentiam fieri sine naso

⁋ Respondeo si simitas diceret rem absolutam distinctam a naso: tunc potest separari a naso. sed iuxta opinio nem prius recitatam de quantitate dico quod simitas fi gura curuitas et rectitudo et omnia talia sunt tamen con ceptus connotatiui signisicantes eandem rem quam significat quantitas puta substantiam et qualitatem et com notant coexistentiam multarum rerum distinctarum actu alem et potentialem. ideo simitas est quadam conceptus significans principaliter ipsam substantiam nasi et con notans coexistentiam et extensionem partium aliis partibus corporis extrinseci inter quas potest esse motus localis. eodem modo est de figura et de omnibus aliis. cuius ratio est: quia talia possunt causari in substantia per solam situationem localem. si enim accipias rectam line am et facias curuam tunc mutatur figura: et tamen est so lum motus localis. nec est verisimile quod quando de recta li nea fit curua vel econuerso quod accipiat substantiam nouam vel qualitatem vel perdat. Si dicas quod iste sunt qualitates de quarta specie. Respondit philosophus quod quaelitas est secundum quam quales esse dicimur vel denominamur. et sic sunt qualitates: quia conceptus connotatiui denominantes sua significata principalia. et de eis praedicantur secundo modo dicendi per se. Similiter dicuntur esse accidentia quia aliquando praedicantur de significatus principalibus et aliquando non. Item secundum istum substantia est causa accidenter. ergo deus potest conseruare substantiam suspendendo eius actionem et causalitatem. igitur potest substantia esse et tamen nullum accidens causabit. et per consequens nec quantitatem. Item secundum istum deus potest facere materiam sine forma substan tiali. igitur multomagis sine quantitate. Item potest facere substantiam sine quantitate maiori et minori: quia natura potest hoc facere de raro et denso patet. Igi tur facere potest substantiam sine omni quantitate. Io concedo quod substantia potest esse sine omni accidente. tum quia quantitas potest esse sine substantia. tum quia quodlibet potest esse sine illo quod non estcam eius essentialis et intrinseca: sed tantum extrinseca et est res absoluta Ad primum in contrarium dico quod ponendo organa distincta per formas substantiales sicut ponunt aliqua quae sunt de essentia hominis sic non potest deus facere hominem sine organis et sinequantitate. Si autem ponatur quod di stinguantur per formas accidentales: tunc poteo homo fieri sine organis simplicitur siue sic siue sic: potest esse homo sine organis aliquibus. tum quia potest esse sine manibus et pedibus. tum quia per miraculum homo vixit sine capite quod est organum maxime necessarium tamen quia quando forma informat diuersas partes materie potest eam conseruare deus in vna parte materie non conseruando in alia. et hoc siue forma extendatur in materia siue non extendatur. tunc potest deus conseruare totam formam in vna parte si extendatur potest tamen saltem conseruare partem forme in parte materie non conseruando aliam. partem forme in alia parte materie et to tam formam potest conseruare in parte materie informam te: quia hoc non includit contradictionem.

⁋ Ad aliud dico quod posito quod in composito sit tantum vna forma substam tialis: tunc dico quod illa immediate informat mate riam sine omni dispositione accidentali praeuia si autem ponantur plures in homine: tunc est ibi vna forma substantialis informans: et sic sunt diuerse materie in composito habentes plures formas quod forma prior est materia respectu perfectioris: et alia forma po sterior informans priorem immediate tamquam subiectum immediate receptiuum.

⁋ Quod autem in homine sunt plures forme substantiales bene est difficile probare vel eius oppositum: tamen ad praesens probatur sic. saltem de intellectiua et sensitiua quod sunt distincte in homine qui in eodem subiecto immediato non sunt actus con trarii: sed homo simul et semel habet actum appetendi respectu alicuius obiecti et actum contrarium puta fugiendi respectu eiusde obiecti quae a philosopho. iii de anima difintur actus corii et essent contrarii si essent immediate in eodem subiecto. igitur actus appetendi voluntatis et actus fugiendi appetitus sensitiui sunt subiectiue in diuersis formis. Item impossibile est eandem formam substantialem respectu eiusdem obiecti simul et semel habere duos actus appetendi sed voluntas rectum eiusdem obiecti potest habere actum appetendi et appetitus sensi tiuus similiter. ergo iste forme quarum sunt appetitus distinguntur. Item eadem forma non elicit simul vnum actum appetendi libe et alium namliter: sed voluntas elicit actum appetendi libere et sensitiuus appetitus naturaliter. igitur etc. Si dicas quod iste operationes sunt subiectiue in distinctis potentiis fundatis in eadem forma substantiali. Contra. aut potentie distinguntur ab eentia anime realiter aut non. si non igitur iste operationes sunt immediate in eadem essentia anime. et sic actus con trarii in eodem subiecto erunt simul. si sic. et si sunt ac dentia: tunc ille potentie erunt subiectiue in anima. et per consequens operationes prioris erunt subiectiue in eadem anima. et sic sequitur idem quod prius. Item si sic: tunc visio corporalis et alie operationes potentiarum sensitiuarum sunt ita immateriales et spirituales sicut intellecto et visio intellectualis: quia recipiuntur in anima intel lectiua sicut operatio intellectus. et hoc siue potentie sint accidentia distincta ab eentia anime siue non. si enim sint accidentia immediate in anima intellectiua re cepta: et operationes immediate recipiantur in poten tiis sequitur propositum vniformiter vtrobique. Item visio hominis et bruti respectu eiusdem obiecti sunt eiusdem rationis. igitur habent subiecta eiusdem rationis: sed in bruto sensitiua est subiectum visionis vt distinguitur ab intellectiua. igitur eodem modo in homine. Si dicas quod actus potentiarum sensitiuarum sunt actus coniuncti et compositi sicut ipse potentie et actus intellectus et voluntatis non sic sunt: sed sunt immediate ipsius anime intellectiue: sicut ipse potentie. Contra. tunc potentie sensitiue essent potentie mate rie prime et non anime intellectiue. probatur: quia semper subiectum accidentis est eque simplex sicut ipsum accidens. et hoc est verum secundum negantem formam totius i composito quae ponit quod in composito non est nisi materia et forma. forma est altera pars: non forma totius sicut ponit Ioh. ipse enim ponit quod subiectum immediatum accidentis est illa forma tertia con positi. et sic secundum eum non est eque simplex sicut ipsum ad cidens. sed illi quie non ponunt talem formam tertiam habent ponere quod subiectum immediatum cuiuscumque acciden tis est ita simplex sicut ipsum accidens. probatur istud qui accipio accidens respectiuum in composito et quaero vtrum illud accidens recipiatur tantum in vna parte compositi aut in vtraque: quia non est dare formam tertiam secundum te. si tantum in vna puta in materia vel in forma sub stantiali: tunc habetur propositum: quia subiectum immedia tum est eque simplex sicut accidens respectiuum. si autem in vtraque aut totum in vtraque aut pars in vna et pars in alia. si primo modo: tunc idem accidens numero eque immedia te recipitur in duobus subiectis numero distinctis. quod videtur falsum. et sic per potentiam dei vnum subiectum cum illo accidente potest destrui et aliud subiectum cum eodem accidente manere: et sic idem maneret post destructionem suam. quod est absurdum. Si secundo modo adi huc habetur propositum: quia illa pars quae recipitur in vna parte compositi habet subiectum equei simplex sicut est ipsum accidens et alia similiter. et illud voco primum subiectum. et sic ad propositum sequitur quod potentie sensitiue recipiuntur immediate in materia prima: quia non in anima intellectiua per te. Confirmatur per dictum commune: quia aliqua ac cidentia insunt toti ratione materie: puta quantitas aliqua ratione forme puta qualitas istud non valeret nisi esset aliquod accidens immediate receptum in ma teria puta quantitas: aliquod in forma substantiali puta qualitas. et sic habetur propositum. Tunc ad argu menta quando dicitur actus actiuorum etc. dico quod verum est qui naturaliter forma non potest esse cum dispositioni bus contraiis in materia sed requirit certam dispositionem sine quae non potest esse naturaliter.

⁋ Ad aliud dico quod si intelligamus quod carnes et ossa distinguantur per ad cidens: tunc homo potest esse sine carnibus et ossibus et hoc loquendo de homine completo secundum communem cursum na ture.

⁋ Ad aliud dico quod motus potest esse sine quam titate.

⁋ Ad aliud dico quod tactus potest triplicitur ad cipi. vno modo pro omni eo quod requiritur ad actum tangendi a parte forme substantialis. et sic non potest esse sine tactu. Alio modo accipitur pro omni eo quod neccessario requiritur ad actum tangendi eliciendum. et sic requiruntur dispositiones accidentales ad talem actum tanquam cause partiales sicut in secundo dictum est. et sic potest homo esse sine tactu saltem per potentiam diuinam. Si quaeras vtrum si quantitas sit res distincta a substantia et qualitate vtrum perficiat immediate materiam vel formam. Respondeo. videtur quod forma substantialis habeat propriam quantitatem secundum viam illam: quia deus potest conseruare materiam sine forma: ita quod habeat partes distinctas loco et situ: licet non sine quantitate et formam substantialem sim pliciter. et quando forma vnitur materie non videtur a¬ mittere extensionem suam et nouam acquirere. sed secundum istam viam est dicendum quod quantitas materie est imme diate in materia: et quantitas forme est immediate in forma. et secundum hoc apparet quod sunt due quantitates simul in eadem materia. et illud est argumentum ad probandum quod quantitas non distinguitur a sub stantia et qualitate: si tantum sit vna quantitas potest dici quod immediate perficit formam et mediate materiam qui forma substantialis immediate perficit materiam Et haec de primo articulo

⁋ Circa secundum articulum sunt due difficultates. Prima. vtrum accidens separatum possit esse principium generandi substantiam. Secunda. vtrum possit esse principium corrumpendi substantiam sicut quando coniunguntur.

⁋ Quantum ad primam dicitur quod non. quod probatur. quia omne agens totale aut est vniuocum aut equiuocum. si vniuocum: tunc est eque perfectum sicut effectus productus. si equiuocum tunc est perfectius. hoc patet. quia causa vniuoca habet vnum effectum pro termino adequato sue potentie. sed causa equoca est perfectior quam vniuoca. igitur causa equiuoca est perfectior luo effectu. sed accidens nec est eque perfectu cum substantia nec perfectius. igitur etc.

⁋ Ite si causatum est perfectius simplicitur causa. licet sit simplex. tamen secundum intel lectum potest diuidi in duo in illud quod equatur causae equoce. et in illud quod excedit causam. primum vocetur a et secundum be iste secundus effectus est praecise effectus ade quatus sue cause. hoc supposito quaero a quo est b non a causa equiuoca. quia ille effectus in a adequatur cause in virtute productiua. igitur b. vel erit a nullo vel a seipo.

⁋ Item vbicumque ad productionem eiusdem effectus concurrunt causa vniuoca et equoca. causa equoca est simpliciter perfectior. probatur. nam secundu philosophum ii. metaphisice. oportet totum ordinem accidentalem reducere in aliquam speciem priorem et perfectiorem et essenti alem: vbi omnes causae reducuntur ad primam causam. ergo ordo accidentalis quie est inter indiuidua eiusdem ratio nis: inter quae est generatio vniuoca reducitur ad causam equiuocam tanquam ad causam perfectiorem.

⁋ Item si forma cause equiuoce daret esse formaliter non posset dare esse perfectius seipsa. igitur eodem modo si causa vniuoca daret esse: non daret esse perfectius seipsa

⁋ Quantum ad secundam difficultatem dico quod accidens separatum non potest corrumpere substantiam intanti quod si hic esset maximus calor per se non potest destrue re minimam partem aque. et hoc quia non habet virtutem producendi substantiam.

⁋ Contra. prius probatum est quod accidens separatum potest producere substantiam sicut causa partialis.

⁋ Ite alias probatum fuit quod deus est causa partialis respectu cuiuslibet effectus producendi aliquomo concurrens immediate cum omni creatura ad producendum omnem effectum sicut sol. et ratio probabilior pro ista conclusione est quod non minus dependet creatur ra quaecunque in causando a deo quam a quacumque alia sed multe creature dependent ab alia in causando in tantum quod non possunt in aliquem effectum: nisi concur¬ rente alia causa immediate. Exemplum de generante naturaliter et sole vel alio corpore celesti. igitur nulla creatura potest in aliquem effectum deo non co agente immediate tanquam causa partiali et principali Alia ratio de suspensione actionis causarum secum darum potest enim calor approximari calefactibilinon calefacere: quia deus suspendit actionem caloris sicut patet in eamino ignis: ita vt suspensio non videtur aliud nisi deum nolle coagere cum illis cau sis secundis ad producendum effectum: et per istum modupotest faciliter saluari illud miraculum in camino ignis sicut alibi hoc dictum est.

⁋ Pis suppositis faciliter potest responderi ad rationes Ioh. predictas te nendo quod accidens potest esse causa partialis producendi substantiam et corrumpendi simpliciter accidens: dico tam separatum quam oniunctum non totalis causa. potest di ci tunc quod omnes rationes pus facte probant quod causa tota lis sit perfectior suo effectu. quod verum est generaliter sed causa partialis non est perfectior suo effectu: nec eque perfecta. patet de obiecto respectu intellecti onis intuitiue quando obiectum est perfectius ipsa intel lectione: puta si albedo intelligatur intuitiue: tunc dico quod accidens non est causa totalis generationis et corrum ptionis substantie sicut nec aliqua creatura: quia cum omni creatura concurrit deus immediate vt prius patuit. tamen accidens est causa partialis modo praedicto: licet hoc non possit pro statu isto demonstrari tamen potest rationabilis persuaderi: quia ad praesentiam istorum accidentium sequuntur multi effectus qui nec corrumpuntur nec producuntur in absentia illorum accidentium. et hoc non potest esse vt videtur nisi accidentia aliquam actiuitatem habeant ad il los effectus producendos vel corrumpendos. aliter enim perit omnis via ad probandum aliquid esse causam alteris sicut alibi dictum est. Unde si esset hoc materia infor mata forma ignis et alia informata forma aque si ne omnibus accidentibus hinc inde: tunc posset homo experiri certitudinaliter vtrum substantia possit gnare substantiam sine accidentibus. et si sic non po nerentur accidentia tanquam cause partiales respectu il lius generationis. si non: tunc deberent poni cause par tiales. sed quia substantie non sic manent de facto sine accidentibus: ideo de isto puncto non potest homo certificari: sed remanet quasi conclusio neutra.

⁋ Tunc ad rationes respondendo dico ad primam quod aliquando causa equi uoca est perfectior quam vniuoca et aliquando non. Si dicas quod causa illimitatior est et perfectior falsum est. niversalter accipiendo tamen concludendo generaliter quod quando ad aliquem effectum producendum concurrunt due cause quarum vna est equiuoca et alia vniuoca quod altera causa concurrens est perfectior illo effectu: quod causa prima est perfectior quam causa secunda: sed nulla alia patet generaliter

⁋ Ad aliud de adequatione dico quod in ef fectu intelligi duo secundum modum intelligendi nostrum est falsum quod talia duo in effectu non sint est intelligere esse in ratione quod non est in re est falsum intelligere. quia siue effectus sit diuisibilis siue in diuisibilis non est dare aliquid in effectu quin illud producatur ab eadem causa a qua aliud producitur tamen hoc posito falso quod in effectu duo intelliguntur tunc quando dicit quod in a adequatur illa causa. dico quod ali quid adequari alicui potest dupliciter intelligi. Uno mo valet perfectionem. et sic quandoque effectus est perfectior causa pertiali. in quo est a et b. secundum imaginationem praedictam a adequatur cause partiali in perfectione. quia a est ita per fectum sicut illa causa partialis: et a cum b est perfecti illa causa partiali⁋ Alio modo dicitur aliquid adequari alteri in potentia et vi productiua. ita quod illud sit perfectissimum: quod potest produci ab eo concurrente quocumque alio agente. et sic nec a nec be adequatur illi causae per tiali. quia licbet a sit ita perfectum in natura sicut cau sa illa partialis. tamen non est perfectissimum: quod potest pro duci a tali causa partiali. quia causa partialis potest producere aliquid perfectius se: licet causa totalis non

⁋ Unde argumentum de causalitate et actiuitate respe ctu effectus perfectioris vel imperfectioris in creatur non concludit vniversaliter causam esse perfectiorem effectu. et ratio est. quia nulla creatura est causa totalis respectu alicuius effectus sed tantum partialis. quia in omni actione creature concurrit deus. sed ex causalitate et acti uitate cause totalis quae est totalis vel potest esse totalis respectu cuiuslibet effectus potest argui causam esse perfectiorem effectu. et sic solus deus est causa totalis: vel esse potest causa totalis respectu cuiuslibet effectus. ideo sequitur quod deus sit perfectior omni effectu producto. aliter enim periret omnis via ad probandum deum esse ens perfectissimum. nam per omni potentiam: puta per hoc quod potest esse causa partialis equiuoca vniversalis et totalis respectu effectuum: maxime respectu perfectissimorum. puta angelorum: arguitur deum esse ens perfectissimum. Nam aliter non potest probari deum esse ens perfectissimum per causalita tem: nisi per hoc quod est causa totalis omnium effectuum vel esse potest.

⁋ Quantum ad articulum de transmutatione passiua istorum accidentium quantum ad motum locale dicunt omnes quod accidentia separata possunt moueri localiter: sicut quando sunt coniuncta

⁋ Sed est difficultas. primo vtrum possint transmutari ad quantitatem. Secundo vtrum ad substam. tiam. ita quod posset fieri de illis subiectum vel sub stantia. Tertio vtrum ad qualitatem

⁋ Quantum ad primum est difficultas de rarefactione et conden satione illarum specierum: quia ad sensum patet. quia rarefiunt et condensantur. et dicitur hic quod ille species possunt rarefieri et condensari. sed siue sit ibi ra refactio siue condensatio semper quantitas prior cor rumpitur et noua generatur. et ita est ibi motus localis: quia sicut deus potest conseruare quantita tem in esse permanenti sine subiecto. ita in fluxum et fieri. et tamen non sunt ibi alique mutationes sine subiecto nisi ad quantitatem. quia omnia alia accidentia sunt in quantitate subiectiue. et per consequens mutationes illorum accidentium sunt subiectiue in quantitate.

⁋ Contra istam opinionem. quia non est motus nisi vbi aliquid se habet aliter nunc quam prius sed si quantitas precedens corrumpitur et noua producitur: tunc nihil est ibi quod aliter se habeat nunc quam prius. igitur non potest hic esse perfecte ratio motus

⁋ Ite quado aliquid de nouo pro ducitur: et non de potentia materie vere creatur sed quantitas de nouo producta est et non de potentia materie. aut enim ibi esset materia deferens eam quod manifestissime falsum est.

⁋ Si dicas quod quando producitur aliqua quantitas sine materia secundum se et sine omni habitudine ad quantita tem preexistentem: tunc non creatur. et sic non est in proposito: quia quantitas de nouo producta dicit habitudine ad quantitatem praexistentem. Contra. quando aliqua res que fuit purum nihil. ita quod nulla potentia materie praexistat: tunc vere cre atur. sic est in proposito de quantitate: et maxime cum fiat a deo qui non requirit aliquam potentiam materie in actione sua. Confirmatur. quia licet quantitas habeat habitudinem ad deum creante nihilominus vere creatur. cum igitur ista quanti tas precedens sit sibi omnino extrinseca non obstante quod dicat habitudinem ad eam nihilominus vere creatur. ideo potest dici tenendo primam opinionem de quantitate quod non sit res distincta a substantia et qualitate quod est rarefactio et conde satio in illis speciebus. et hoc sine qualitate et quantitate absoluta de nouo adueniente. et tunc fieret per istum modum quod de denso fieret rarum per sola extensionem. ita quod rarefieri et condensari nihi aliud est quam aliquod corpus per virtutem creatam aliquando occupare maiorem locum: aliquando minorem si ne omni absoluto de nouo adueniente. ita quod raritas nihil addit nisi extensionem alicuius corpe ris et conexistentiam pluribus partibus loci quam prius. ita quod hoc nomen raritas vel conceptus eius significat substantiam vel qualitatem principali sicut praedictas: et connotat multas alias res ve partes loci: quibus partes corporis rari coexistunt: et nullam aliam rem dicit. Densitas econuerso eandem substantiam et qualitatem significat principaliterconnotat coexistentiam earum partium que prius coexum stebant pluribus partibus loci: nunc coexistere pautioribus partibus loci: ita quod prius tres partes for me corporis rari coexistebant tribus partibus loci. nunc autem in denso ille tres partes eedem numero coexistunt vni parti loci. et hoc totum potest fieri per virtutem creatam et sine aliquo absoluto adueniente de nouo vel recedente. vnde secundum istam viam quan do de raro fit densum ille tres partes prius coex stentes tribus partibus loci nunc mouentur localiter per condensationem ad minorem locum et conexistunt tantum vni parti eiusdem loci vel alterius: quando autem econtra de denso fit rarum tunc ille tres partes nunc pri us coexistentes vni parti loci per rarefactionem coexistunt tribus partibus loci. et sic mouentur localiter ad maiorem locum. et isto modo potest facilite saluari quod quaelibet pars rari est rarior et densi desior: quia in primo saluatur per hoc quod quaelibet pars coexistit maiori loco quam prius. In secundo per hoc quod queli bet coexistit minori loco quam prius. Tenendo tamen aliam opinionem de quantitate quod sit res distincta a substantia et qualitate: tunc teneo duas conclusiones Prima est quod in rarefactione et condensatione tota quantitas precedens corrumpitur et alia de nouo gene ratur. Secunda est quod illa quantitas producitur a solo deo a non a creatura. Prima conclusio probatur: quia eodem modo se habent rarefactio et condensatio quo ad quantitatem in eucharistia sicut in substantia pa nis: sed ibi est noua quantitas licet precedens maneat quando de denso fit rarum: tunc tota illa quantitas est in toto et pars in parte. Tunc quero de subiecto imme diato illius quantitatis de nouo aduenientis quan do de denso fit rarum aut illud subiectum retinet quantitatem praecedentem quando recipit nouam aut non. si sic tunc in eodem subiecto primo essent due quantitates informatiue naturaliter quod est impossibile. si non: tunc aut illa quantitas praecedens transit ad aliud subiectum: et hoc est impossibile per naturam: aut cor rumpitur. et sic habetur propositum. Si dicas quod materia tota existens sub quantitate precedente non reci pit quantitatem nouam: sed vna pars materie recipit no uam alia non. Contra. ex hoc sequuntur duo inconuenientia. vnum quod non quelibet pars rari est rara: quia quando de denso fit rarum nulla pars potest fieri rara secundum istam viam nisi recipiat nouam quantitatem: quia non est rarior nisi quia eedem partes materie informantur iam pluribus partibus quantitatis quam pri us: et illis partibus pluribus quantitatis partes materie rarefacte conexistunt: si ille partes quae non recipiunt nouam quantitatem non informantur nec coexi stunt pluribus partibus quam prius. et per consequens non sunt rariores quam prius. et sic non quaelibet pars rari est rara. Secundum inconueniens est quod illa pars sub stantie recipiens quantitatem de nouo prius informatur per quantitatem. et sicaliqua pars forme sub stantialis naturaliter perficeret materiam sine quantitate. quod est impossibile. vel si prius informabatur quantitate cum illa non corrumpatur per te. sequitur quod in illa parte materie sunt due partes eque primo quantitatis illius. quod est impossibile. Ideo quantum ad istam questionem teneo quod tota quantitas precedens corrumpitur. et hec est opi nio Ioh. et alia de nouo producitur. Secunda conclusio probatur: scilicet quod illa quantitas producitur a solo deo: quia omnis causa secunda requirit passum in quod agat: quia aliter creatura posset creare sicut dictum est in secundo hic autem non est aliquid passum. igitur etc.

⁋ Quantum ad secundam difficultatem istius arciculi. primo videndum est vtrum illa accidentia pos sint corrumpi ab aliquo agente creato. Secundo an de illis potest aliqua substantia generari. Quantum ad primam parten dicitur communiter quod accidens separatum ab omni subiecto nulla virtute creata potest corrumpi: quia il la accidentia non possunt corrumpi nisi per annihilationem: sed nulla creatura potest annihilare sicut nec creare. igitur etc.

⁋ Alit dico quod creatura potest annihilare licet non creare. cuius ratio est: quia quando aliquod agens naturale equali ter et indifferentur se habet ad multa siue infinita equaliter et eque primo facit omnia vel nullum. sed agens equaliter et indifferentur se habet ad omnes effectus creabiles sub aliqua specie. puta infinita indiuidua sub specie hominis. quia cum omniam creabilia sint purum nihil. non plus appropinquat vnum creabile agenti quam aliud. et per consequens omnia talia equaliter respicit. igitur si potest causa re non potest assignari ratio aliqua quare plus creabit vnum quam infinita. et per consequens: quia creatura non potest simul et semel creare infinita non potest aliquid creare. Agens autem voluntarium cuius volitio est causa rei: ali ter se habet: quia in voluntate sua est producere et non producere. sed sic non est de annihilare: quia agens natu rale creatum respicit aliter vnum annihilabile quam aliud: eo quod quodlibeteorum est in actu et vnum potest plus approximari agenti naturali quam aliud. ideo concedo quod creatura potest annihilare licet non creare. vnde mirabile esset si haec esset modicum frigus separatum: et approximaretur sibi maximus ignis quod ignis non potest illud frigus destruere. Si dicas quod crea tura in omni actione sua exigit materiam et subiectum cunmcurrens. Respondeo quod verum est in omni actione sua pro ductiua: sed non oportet in omni actione sua destructiua cuiusmodi est annihilatio. Si dicas quod agens naturale non per se intendit destructionem alicuius igi tur per se intendit primo alicuius productionem et secundario corruptionem. igitur si potest annihilare potest creare. Item in eucharistia patet quod non producitur no uus color nisi per inductionem coloris contrarii. Ad primum potest dici quod falsum est loquendo generaliter Ad secundum potest dici quod color vnus potest corrumpi per agens creatum et annihilatur modo predicto: sed alius non producitur per agens creatum: sed immediate a deo causatur: et tunc ibi deus supplet vicem agentis cre ati tanquam causa totalis in producendo: licet in corrum pendo sit tamen causa partialis cum creatura concurrens.

⁋ Quantum ad secundum videtur mihi dicere propabilius quod proprie loquendo de illis speciebus non potest aliquid generari. nec virtute creata nec increata: quia illud dicitur proprie generari quod fit ex agente necessario exigente passum: et quia hic non est materia nec aliquod passum. ideo nullum agens creatum potest aliquam substantiam ex illis speciebus generare: nec virtute propria nec svirtu¬ te dei. sicut in secundo aliqualiter probatum est. hoc probatur ratione: quia si ex illis posset generari aliqua sub stantia aut esset materia aut forma. non mate ria: quia est producibilis a solo deo. non forma: quia ipsa non producitur naturaliter sine materia. nec compositum: quia materia a solo deo creatur. tamen deus de potentia sua absoluta potest ibi facere ma teriam sine forma et formam sine materia et totum compositum. et quod accidentia illa informant illud compositum vel materiam sicut placet sibi. Quantum ad mutationem secundum qualitatem siue sit secundum intensio nem et remissionem siue inductio vel generatio vnius qualitatis et corruptio alterius est diuersimode dicen dum: sicut sunt diuerse opiniones. Secudum enim vnam viam illarum et illam quae ponit quantitatem realiter differre a substantia et qualitate. dico quod talia accidentia possunt mutari secundum intensionem et remis sionem. et potest vna qualitas naturaliter corrumpi et alia generari. Cuius ratio est. quia ibi est determinatum actiuum et passiuum approximatum. igitur ibi potest esse actio: ac si esset ibi substantia. Sed tenedo illam viam quod quantitas non distinguitur realiter a substantia et qualitate: tunc non potest qualitas noua generari nec potest intendi nisi per virtutem increatam. Cuius ratio est: quia nihil est receptiuum actionis acquisitiue creature. Non tenendo quod creatura potest annihila re: tunc potest illa qualitas corrumpi et remitti per agens naturale et alia induci solum per creationem: nec videtur hoc mirabile magis de qualitate quam de substantia. et tamen multi dicunt quod forma substantialis non potest produci sub illis speciebus nisi a solo deo. et hoc quia ibi non est aliquod subiectum in quod agens creatum possit agere.

⁋ Contra ista sunt ali qua dubia. primo de hoc quod dicitur secundum opinionem primam de quantitate: vel secundam quod rarefactio non est nisi secundum maiorem extensionem substantie rare siue per maiorem quantitatem. Contra. tunc vnus pugillus ignis non diceretur rarior vno pugillo terre: quia vterque habet equalem extensionem siue quodtitatem: quia quantitatem vnius pugilli. Secudum est secundum primam opinionem rarefactio non est nisi motus localis: quia non est maior extensio nisi quia partes coexistunt pluribus partibus loci quam ante hoc autem non est nisi per motum localem. igitur etc.

⁋ Tertium est vtrum rarefactio pos sit esse sine qualitate noua. et videtur quod non: quia secundum philosophum raritas et desitas sunt qualitates. igitur rarefactio est mutatio ad qualitatem. vnde comen tator. iiii. phisicorum caplso de vacuo. dicit quod rarefactio est transmutatio a minori qualitate ad maiorem.

⁋ Quartum quo rarefactio distinguitur ab augmentatione: et econtra.

⁋ Quintum est: quia videtur quod talia accidentia non possunt annihila ri nec corrumpi per agens creatum: quia christus instituit quod maneret corpus christi sub illis quandiu maneret actualiter. igitur si manet accidens et parietur ibi quantitas non manet ibi corpus christi quod videtur incon ueniens. Item tunc faceret ibi semper nonuum miraculum: quia in tali mutatione corruptiua semper agens causaret aliquid quod non potest fieri nisi a solo deo.

⁋ Ad primum istorum dicit quod vnus pugillus ignis est maior vno pugillo terre: quia vnus pugillus terre potest magis extendi manens terra quam vnus pugillus ignis manens ignis. Contra. si terra manens potest rarefieri et condensari. Eodem mo modo ignis manens: quia sicut terra existens sub non vltimo et summo gradu raritatis competente nature sue potest manens terra rare ieri: ita ignis non existens in supremo gradu raritatis qui sibi ex natura sua competit potest manere et rarefieri et eodem modo con densari: quia si vnum potest sic et aliud. sed si accipiatur vnus pugillus terre manens in gradu supremo raritatis qui sibi ex natura sua potest competere stam te natura terre. et eodem modo si acciperet pugillum ignis existentem simpliciter in gradu supremo sue nature competenti. Tunc de istis est dubium vtrum de istis possit dici vnus rarior altero post quam habent equalem extensionem et vnum non potest plus rarefieri stante sua natura quam aliud. Ideo dico quod forma substantialis in proposito non potest denominari a raritate et densitate supposito casu pri ori quot sunt gradus forme in vno pugillo terre tot sunt gradus forme in vno pugilio ignis et non plus: quia vterque tantum extenditur per casum quam tum potest extendi stante natura sua: sed illud quod est raritatis causa et densitatis tanquam illud quod primo denotatur rarius vel densius est materia illud au tem quod efficit raritatem vel densitatem est forma substantialis informans materiam sic denominan tem densiorem vel rariorem et qualitas propria illius compositi. Primum patet: quia quando aliqua inter se com parantur secundum densitatem et raritatem: ita quod vnum dicatur rarius et aliud densius oportet quod in illis sit aliquid eiusdem rationis quod existens sub vna forma habet maiorem extensionem et existens sub alia minorem. Exemplum in proposito retento casu priori vnus pugillus terre est densior vno pugillo ignis et alius rarior: quia in terra est aliquid quod existens sub forma terre habet minorem ex tensionem et occupat minus de loco. et illud exi stens sub forma ignis habet maiorem extensionem: quia ex vno pugilo terre possunt generari centum vel mille ignes secundum philosophum in de generatione quod nullo modo esset verum nisi esset aliquid in terra quod existens sub forma terre haberet maiorem extensonem et locum. et idem existens sub forma ignis haberet maiorem extensionem modo predi cto. Nibil autem idem numero existens prius sub vna forma terre potest existere sub forma ignis nisi materia terre sicut patet de se inquirenti. igitur. materia terre est illud quod denominatur densius et rarius: quia illa materia existens sub forma ter re. habet minorem extensionem: et existens sub forma ignis habet maiorem extensionem et locum: et quia ma ius et minus extenditur in centuplo. ideo ignis in vno pugillo dicitur rarior quam materia vnius pugil li terre: quia illa materia existens sub forma ignis habet maiorem extensionem et locum: et eadem existens sub forma terre habet minorem extensionem et locum ad mi nus in centuplo minorem. Et ex hoc patet quod ignis dicitur rarior terra. Si dicas quod causa densitatis terre et raritatis ignis est: quia partes terre propinquius iacet quam partes ignis: et partes ignis magis distant sicut videtur dicere philosophus in praedicamentur. Contra. aut intellig quod partes vnius forme propiquius iaesset quam alterius: aut prtes quantitatis ponendo quantitatem distinctam a substantia et qualitate: aut partes materie. non primum quia secundum casum prius positum tot sunt partes vnius forme quot alterius. Ex quo neutra potest esse rarior secundum natu ram. igitur tanta est propinquitas inter partes vnius forme quanta alterius et tanta distantia similiter: quia sicut partes vnius forme puta ignis non possunt plus distare per naturam: ita nec partes forme terre: et sicut partes forme ignis possunt propinquius iacere: quia potest manens gnis condensari: ita partes forme terre possunt propinquius iacere per condensationem. et hoc ponendo quod ista elementa possunt rarefieri et condensari manentia in specie propria. quod tamen reputo dubium vel falsum Nec secundo modo propter eandem rationem: et quia similiter par tes quantitatis non possunt propiquius iacere quam quod vna pars continuetur alteri parti immediate. sed hoc modo indifferenter cotinuantur in igne et terra: igitur oportet quod intelligatur de partibus materie: quia in denso propinquius iacent et im raro magis distant. et tunc habetur propositum modo supradicto. Si dicas quod sicut partes quantitatis non possunt propinquius iacere quam quod vna continuetur alteri inmediate: ita dicam de materia rara vel densa verum est quod due partes materie continuate adinuicem non possunt propinquius iacere. et sic non est de duabus partibus quantitatis inter quas est pars materie licet for te partes forme substantialis possint propiquius ia cere secundum scilicet quod forma substantialis et quaelitas propria consequens tale formam sunt cause effectiue rarita tis et densitatis. quod patet: quia si ex terra generetur ignis et approximet ignis terre quandiu in terra non inducitur calor ignis: nec forma: nunquam terra rarefit: nec econtra. si ex igne generatur terra: si in igne non inducatur frigus terre: nec forma terre nunquam condensatur ignis. igitur agens extrinsecum non potest esse causa effectiua raritatis et densitatis: sed tantum est causa cause. igitur oportex quod causa efficiens raritatis quando ex terra sit ignis sit forma ignis et calor: ita quod ille due sint cause pertiales respectu illius raritatis. et tunc hoc potest poni duobus modis. vno modo quod quaelitates terre sibi proprie corrumpantur totaliter et post qualitates ignis successiue inducantur in terra manente terra. et tunc quod sicut successiue ille qualitates inducuntur ita materia terre rarefiat successiue et in fine quando inducitur forma ignis: tunc illa forma inducta causat vltimum gradum et perfectum raritatis et gradus raritatis precedentes cau santur a qualitate ignis puta calore. Alio mo do potest poni et forte melius quod quando expelluntur qualitates terre et inducuntur qualitates ignis emper manet materia eque densa sicut prius: sed quando inducitur vltima forma ignis: tunc illa forma cum qualitate ignis causat raritatem competentem. igitur nunquam in eodem instanti: quia si sic motus localis esset in instanti: quia illa rarefactio est quadam motus localis: sed in tempore immedi ate sequente instans inductonis ignis causatur rari. tas: sed illud tempus propter sui breuitatem est imprceptibile. Si dicas quod inconueniens est quod forma ignis recipiatur in materia ita densa sicut materia terre. Respondeo quod verum est quod maneat diunaturaliter in tali materia: sed quod in generatione sua ita recipiatur in materia sua prima ita densa modo predicto non est nconueniens. licet autem dicatur quod forma non semper denominatur a raritate: tamen aliquando potest forma extensa rarefieri sicut materia. et hoc dico de forma siue sit coniuncta materie siue separata. Ex predictis patet de raritate quo est dicendum etc.

⁋ Ad secundum dico quod illa rarefactio est quedam species motus localis et condensa tio: quia non est nisi motus de minori loco ad maiorem: vel econtra. Sed ad commentatorem quando comparat augmentationem ad diminutionem in qua litate et rarefactionem et condensationem in quantitate. Respondeo quod in aliquo est simile de vno et de alio: et in aliquo non est simile. In hoc est simile: quia sicut in augmentatione et diminutione qualitatis dici tur aliquid magis vel minus calidum: sic per ra refactionem et condensationem dicitur aliquid mad extensum vel minus extensum. In alio est simile qui sicut in augmentatione qualitatis nihil de nouo causatur ab extrinseco sicut in augmentatione aliorum. eodem modo quando de denso fit rarum nihil produciturde nouo ab extrinseco. et hec est in tentio philosophi et commentatoris sicut alibi dictum est. Sed in hoc est dissimile: quia in augmentatione qua litatis est motus ad formam absolutam nouam distinctam a subiecto in rarefactione autem non acquiritur aliqua talis forma de nouo absoluta vel respectiua. hoc dico tenendo primam opinionem de quantitate: sed acquiritur tantum maior locus. Sed secundum communem opinionem acquiritur noua quantitas: quia tota precedens corrumpitur.

⁋ Ad tertium dico quod qualitas accipitur vno modo pro quali tate de genere qualitatis

⁋ Alio modo accipitur pro conceptu connotatiuo quae predicatur denomina¬ tiue de subiecto quo loquitur philosophus de qualitate in predicamentis dicens quod qualitas est secundum quanquales esse dicimur et denominamur ita quod omne denominans secundum eum siue sit res siue conceptus potest dici qualitas primo modo loquendo de qualitate sicut potest rarefactio esse sine qualitate et conden satio similiter per potentiam diuinam: sed non per potentiam creatam: quia sicut rarefactio naturaliter non potest esse nisi concurrente causa sua actiua: nunc au tem qualitas inducta per agens extrinsecum con currens cum substantiali forma inducta in eadem materia est causa raritatis et densitatis et ipsum agens extrinsecum est tantum causa cause sicut prius probatum est. igitur creatura non potest aliquam materiam rarefacere nisi inducendo primam qualita tem. Sed accipiendo secundo modo sic nec virtus creata nec increata potest rarefacere aliquam materiam sine qualitate: quia quando de denso fit rarum deus non potest facere quin denominetur magis exten sum et rarum quod prius fuit densum: licet non sit hic aliqua qualitas de nouo producta: sed tantum partes prius coexistentes paucioribus partibus loci nunc coexistunt pluribus et magis nunc exten ditur sine omni accidente positiuo. et hoc per po tentiam diuinam.

⁋ Ad quartum dico quod augmentatio proprie dicta quae est animatorum distinguitur ab aliis motibus: quia illa augmentatio includit mutationem et motum ad substantiam: quia tam partes materie quam forme nunc per augmentationem acquirum tur et prius non suerunt. et sic distinguitur a motu locali et rarefactione: quia neuter includit mutatio nem ad substantiam: quia per neutrum acquiritur aliqua pars substantie. et per idem distinguitur ab alteratione.

⁋ Ad quintum dico quod accidens separatum potest variari modo supra dicto. et tunc quando dicitur quod tunc desinit ibi esse corpus christi. Negatur: quia christus instituit quod quam diu manent eadem accidentia quae fuerunt primo in hostia consecrata vel alia quae possunt naturaliter eandem substantiam panis perficere quod quandiu ma nent tandiu manet ibi corpus christi sub illis accidentibus. Sed substantia panis potest ita manere et perfici nigredine sicut albedine: ideo non obstante quod hostia ab albedine ad nigredinem mutaretur nihi lominus potest ibi corpus xpi manere. Et quando dicit quod tunc deus semper faceret nonuum miraculum: concedo conclusionem. Si dicas eadem voluntate antiqua creat rem et conseruat. Respondeo. aut intelligis per vo luntatem antiquam aliquid a parte dei: sic omnia quae sunt a deo per antiquam voluntatem fiunt. et sic deus numquam facit nouum miraculum: sed quicquid facit per antiquam volunta tem a parte sui facit. si autem per voluntatem antiquam intelli gis aliquid a parte dei connotando tamen effectum productum de nouo sic potest esse variatio in voluntate: quia isto modo sicut effectus est nouus: ita potest dici volitio noua. et sic potest deus continue facere nonuum miraculum: quia producit continue forte effectum quae non potest produci nisi ab ip so solo. Ad argumenta principalia patet ex dictis quid sit dicendum.