Quaestio 5 [Sorb 193 Transcription]

Viso de delectione beatifica verum sit fruitio quaerendum est in generali utrum generaliter omnis delectio sit dilectio vel odium seu volitio aut nolitio et potest argui pro et contra sicut in praecedenti quaestione

¶ prima conclusio est quod omnis delectio vel tristitia sensitiva est quoddam appetere vel non appetere contrariae ita non est de hoc a parte appetitus sensitivi sicut a parte appetitus intellectui sed ibi sit est quod omnis actus tristitiae vel delectionis volitive est quoddam velle vel nolle tum quia non est assignare plures actus in voluntate vitales et appetivos tum quia omnis actus complacentiae vel displicentiae volitivae est velle vel nolle sed omnis delectio vel tristitia volitiva est quaedam complacentia vel displicentia tum quia non minus una delectio voliti est volitio quam complacentia vel delectio alicuius oppositi iste istius actus quam alia sed delectio beatifica ex primo articulo praecedentis quaestionis est delectio beatifica ergo etc

¶ Sed tunc restant hic dubia primum utrum econtra omnis amor vel odium sic delectio vel tristitia Et hoc tenetur concorditer quod non supponendo etiam econverso quod omnis delectio vel tristitia sic amore vle odium Et haec arguit petrus aureoli quia amor est amor delectionis et aliquis non delectionis sed desiderii ita quod aliquod sit velle desiderii respectu iam non habiti Et similiter ex alia parte quoddam nolle est ab hominiri et fugere et quoddam tristari et displicere ita quod ponuntur ita 4or scilicet nolle fugae et nolle tristitiae et velle desiderii et velle delectionis Quamvis ita concllusio sic forte vera tamen medium non videtur suficiens quia stat in hoc quod amore desiderii non esset tristitia nec delectio cuius oppositum nimit commentor 12 metaphysicae commento 39 dicens quod in principio commenti quod "desiderium tale magis est dolor quam volumptas" non igitur in intendum est huic medio sed posterius tangendo

¶ Sed restat ad hoc dubium verum omnis amor distinctus contra amorem desiderii sic delectio et omne odium distinctum contra nolle fugae et resilitionis sic tristitia et videtur primo quod sic nam appetitus naturalis non habet nisi duos actus positivos moveri scilicet in finem et quiescere in ipso nam lapis per gravitatem movetur ad centrum et quiescit sive tenet se in ipso et duos privationis scilicet fugere ab ipso et inquietari dum est in ipso patet in ipso gravi g?e a simili appetitus sensitivus irrationalis non habet nisi 4or actus duos positivos quorum unus est moveri ad finem scilicet desiderium et prosecutio

¶ 3o quiescere in opposito scilicet delectari et duos privativos quorum primus correspondeat fugae et resilitioni scilicet abhominatio sue detestatio et 2us correspondat inquietationi scilicet scilicet displicentia et contristatio

¶ Dices quod non est usquequam simile quia in naturalibus est gravitas vel levitas quae principiant illos 4or actus de quibus loquaris et in se non sunt actus sed formae principative motionis vel quietationis sed in appetitu animali et rationali est loco gravitatis et levitatis ipse amore pondus inclinans in desiderium vel delectionem iuxta illud augustini "amore meus pondus meum" igitur praeter actus correspondentes formae quae est principium talium in naturalibus etc igitur non est simile

Sed haec non valet quia amore ille ex quo oritur desiderium est delectio quaedam de obiecto apprehenso memoria enim et ymaginatio delectabilium delectiones sunt ut dicit philosophus in rethorica Ex hoc autem quod homo delectatur et complacet in obiecto apprehenso incipit desiderare realem eius praesentiam igitur nec amor ille incitans desiderium est alius actus a delectari

Et ex hoc confirmatur prima ratio quia si aliquis amor esset alius a desiderio et delectione esset iste amor qui incitat desiderium et facit prosequi ut habeatur desideratum sed iste non est aliud quam delectari et complacere in obiecto et conditionibus eius ut ex terminis patet idem omne est dictum tale quid amo et tale quid est complacens mihi vel delectabile igitur amor praeveniens desiderium est delectio cum hoc non praesentialiter habetur quod desideretur ergo videtur quod omnis amor vel eset desiderium vel delectio de obiecto apprehenso desiderium praeveniens vel delectio de obiecto praesente desiderium consequens

Item omnis amor est amor amicitiae vel concupiscentiae sed utrique subdividitur in delectionem seu amorem delectionis praevenientem desiderium et ins?use?tem

Item omnis amor vel desiderium est vel complacentia sed omnis complacentia est delectio patet ex terminis non idem est dictum placibilis es mihi et delectabilis es mihi delector in te et complatet mini in te

Item augustinus 14 de civitate dei capitulo 7 dicit quod amor in hyans id est desiderans habere quod amatur cupiditas est amor autem habens illud quod amatur eoque fruens laetitia est sive dilectio amore vere fugiens quod ei adversatur terminor est accipit ut deducitur terminorem pro abhominatione et fuga quae opponitur desiderio sequitur idemque si acciderit sentiens tristitia est haec augustinus Ex quo patet quod eius intentio fuit dividere odium in fugam et tristitiam et amorem in delectionem et desiderium licet duplex sit delectio scilicet praeveniens desiderium et sequens Et conclusionem concedit petrus aureolus et est pulchra conclusio et probabilis Et argumenta in contrarium pro maiori parte sufficit solvuntur / oporteret tamen videtur quod sua contradictoria vera est scilicet quod aliqua sit dilectio quae nec sic desiderium nec delecta propria Et hoc primo arguo sic quia dampnati aliquam hanc dilectionem et habebunt post iudicium quia maxime diligit seipso secundum augustinum 14 de civitate dei capitulo 28 et tamen nullam habebunt ex tunc delectionem ut tenent communiter magistri

Item volunt alios secum puniri et tamen ista volitio non est eis aliqua delectio

Item daemonibus placet quod homo peccat et tamen non delectantur nec illud velle est velle desiderii cum sit respectu praesentis ergo etc

Item non omne odium est fuga vel tristitia igitur nec omnis amor erit desiderium vel delectio consequentia patet quia distincto odio opponitur distinctus amor antecedens patet quia beati stante beatitudine odiunt aliqua et abhominantur saltem peccatum et deus similiter odit absque tristitia dicit enim scriptura dilexisti iustitiam et odisti numquid

Et iterum beatus vellet aliquid non esse quod ad hoc est ergo habet actum voluntatis qui est displicentia seu detestatio

Ad ista respondet petrus aureolus dupliciter primo sit quod sicut deus et sancti odiunt malum sic est eis malum displicibile et tristabile non accipiendo tristitiam pro actione concupiscentiae quam facit praesens malum sed pro sola displicentia

contra licet voces sint ad placitum cum illud quod tu vocas attritionem quae est actus penalis tamen istam vocant alii tristitiam igitur si praeter illam sit odium aliquod sive nolle aliquod distinctum a fuga quod sit sola displicentia et non attritio nec actus penalis ille in rei veritate non est tristitia ad intellectum communem et eadem ratione erit ex alia parte aliquis amor distinctus consequentia desiderium qui sit sola complacentia seu acceptatio absque hoc quod delectio

aliter respondet quod aliter potest dici quod nec deus nec beati odiunt iniquitatem nisi negative quia non placet Quod aut attriantur positive et eis malum displiceant nullo modo

Sed contra tum quia si ita responsio vicaret tristiam in beatis non tamen vitat delectionem in beatis in dampnatis et tamen causetur communiter quod illi non delectantur sicud nec beati tristantur quia aliqua volunt non tantum non nolunt tum quia non videtur quin beati sint veriores amici carorum suorum in terra quam non beati igitur videtur quod eis positive displiceat cum incidunt in peccatum ita quod tantum non velint eos peccare sicud non volunt lapidem potest care ymmo quod velint eos non peccare et quod deformatio huius eorum per peccatum eis displiceat iuxta illud vidi angelos vestros flentes etc et tamen tristari non possunt ergo etc

Item 5 principaliter secundum philosophum 7 ethicorum capitulo ultimo tristitia vehemens expellit delectionem non solt solum oppositam sed contingere sed dampnatus summe tristatur ergo de nullo delectantur et tamen aliquid diligit puta seipsum ergo etc

Nec valet instare de christo quia ibi simul per miraculum erant Et licet concedat quod dyabolus in se summe complacet sibi sicut et se summe diligit summe tamen tristatur in peccatis quae sibi summe displicent

Quia tamen hoc videtur mihi inconveniens quod in se summe delectetur dampnatus igitur vel oportet ipsum si dictum eius erit unius ut videtur dicere quod non est idem summe complacere ni se et summe delectari in se quod esset propositum meum vel oportet eum dicere quod excessiva delectio staret cum summa tristitia per naturam quod videtur contra philosophum ubi prius et contra experientiam

Item ad hoc est experientia de fortibus qui eligunt et summe diligunt actus fortitudinis et pericula mortis et tamen non delectantur vel modicum in huius actibus ex 3o ethicorum Et si delectentur de actibus suis delectione reflexa per?m tamen aut nihil delectantur mo?tis terribilibus

Item 6o ad principale sic aliquis potest intentiorem actum habere quam alias et tamen minus delectari et ideo sicut dicunt se experiri devoti non omnis qui fruentiusbus diligit intensius delectantur aliqui tamen fruentius diligunt et tamen dolent quod non habent suavitatem delectionis sicut alias habent quando minus intense diligunt Sed huic etiam respondet petrus aureolus scilicet quod devotus summe diligens deum summe complacet sibi in eo et ita videtur negare assumptum / Sed tunc vel ratio immitentis experientiae assumit falsum quod non est visibile vel dictum illud sumptum ab experientia est verum de amore uno qui non est delectio sed quem aliquando consequitur delectio et aliquando non consequitur et tunc stat argumentum quod aliqua est dilectio quae tantum erit complacentia est non delectio quod concedo

Ex illo ultimo sequitur 4a conclusio per quam responderi potest ad unum dubium utrum omnis fruitio sit delectio est dicendum quod non iam 5to argutum est Et quia demodo dampnatus fruitur se nec tamen delectatur de se Et hoc ideo convenit secundum primum modum tenendi conclusionem prioris quaestionis quia non causatur naturaliter quaelibet mediante cognitione non eiusdem rationis et ideo aliqua est convenientior potentiae quam informat quam aliqua alia notitia enim viae qua mediate causatur dei dilectio est multum imperfectam nec propria dei nisi per practionem non autem per significationem Et etiam quia quandoque potest esse inpedimentum alqiuod naturale inpediens ne sequatur delectio nata sequi sicut est in dilectione

Sed tunc dubium est contra te primo quia prius dixisti quod dilectio est apprehensio illius vel illorum cuius vel quorum apprehensio necessario praesupponitur ad ipsum naturaliter causandum sed dei notitia qua cognoscitur in via est apprehensio omnium entium parte quia partes conceptus totalis dei naturaliter sg?oit omnia entia licet totalis sit proprius in praedicando ergo dilectio qua deus diligitur vel in via naturaliter praesupponens talem notitiam ita quod aliter causari naturaliter non positionem erit cognitio et dilectio omnium quod videtur inconveniens

Item quomodo causabitur ista delectio quam devoti percipiunt non videtur nisi ab anima et cognitione et dilectione dei quam ponis esse complacentiam absque hoc quod sit delectio in aliquo casu possibili ergo si ita sint intensiora ista suavitas erit maior cuius oppositum sunt argumentum procedens de experientia devotorum

Item parte aliqua dilectio dei in via non est delectio quare ergo non similiter in patria ita quod ibi sicut in via praeter istam dilectionem sicut ibi praeter istam notitiam simplicem quae est ita fruitio per te ponis ibi visionem beatificam quae non est delectio

Item quare una dilectio est magis delectio quam alia vel quare magis dilectio unius obiecti quam alterius

ad primum istorum concedo quod dilectio dei causabilis naturaliter tantum mediate cognitione dei in via est indistincta apprehensio omnium sicut tu arguis sed tamen ipsa est dilectio solius dei sicut in aliis ille actus unicus quo diligitur virtuose finis et illud quod est ad finem licet sit dilectio utriusque tamen unius est usus tantum scilicet illius quod est ad finem et finis est tantum fruitio

Ad 2m talis suavitas potest causari immediate a deo et ideo non oportet quod sequatur quantitatem cognitionis vel dilectionis praeviae vel si aliqua talis causetur naturaliter et simul cum hoc ut testantur devoti quando similiter diligunt habetur quandoque maior suavitas huius tunc oportet dicere quod hoc est propter tranquillitatem et intimiorem et magis sequestra tam contemplationem ita ut appetitus occupetur circa divina et circa alia non secundum se sed referendo ita in deum et in isto casu argumentum esset pro primo modo sustinendi conclusionem prioris quaestionis quod dilectio immediate sequeretur cognitionem et leges cognitionis non autem leges dilectionis quae non sit delectio

vel forte aliquando iuvat ibi perfectior sedatio a passionibus inpeditivis aliquando etiam forte talis delectio qualem experiuntur devoti posset ex hoc oriri quod devotus percipit se deum diligere ex processus et odire quae deus odit et tunc ista suavitas huius esset actus reflexus et tunc non esset mirum quod quandoque actus delectionis plus intenderetur cum homo vel reflecteret se super actus rectos vel minus intense saltem poneret se ad considerandum et per hoc minor laetitia reflexa sequeretur

dices ista delectio reflexa qua quis in via delectatur quod cognoscit vel diligit deum vel etiam in patria videt vel habet deum ex quo parte est volitio quaedam et omnis volitio est apprehensio illorum sine quorum apprehensione praevia non posset naturaliter causari ergo ista volitio est apprehensio dei ergo erit delectio de deo et non tantum de creatura vel de alio a deo

Concedo quod ista delectio est apprehensio istorum quorum illa cognitio praevia est apprehensio quae est eius causa partialis immediate et sine qua nullo modo posset per naturam causari sine eius causa proxima causaretur a deo absque remota quae non est nisi communia causae sed est apprehensio ista qua quis apprehendit et asserit se videre vel diligere deum quod utique posset fieri de potentia dei absoluta absque hoc quod videret deum et tunc talis assensus naturaliter cum anima posset punire delectionem cuius obiectum esset se videre deum et concedo quod ista delectio esset apprehensio dei saltem inperfectam sed non esset delectio de deo sed de visione et de seipso cui concupit diligit illam visionem sicut ille qui gaudet de hoc quod percipit se scire cui angelum habere 3 vel de hoc quod percipit se praevidere malum sibi imminens non utique gaudens de eo quod est sed de eo quod scit

Et tamen ut prius dixi illud gaudium est apprehensio quod malum sibi imminet vel quod triangulus habet 3 ideo ille motus arguendi non valet hoc gaudium est apprehensio huius ergo est gaudium de hoc

ad 3m dico quod aliqua intellectio etiam in patria nata esset causari mediate cognitione dei per conceptum compositum proprium sicut in via nec quaelibet talis esset delectio sicud nec in via potest tamen dici sustinendo primum modum tenendi conclusionem prioris quaestionis quod omnis dilectio correspondens simplici visioni dei in se vel abstractive proprie dei et simplici causabili per intuitivam propriam esset delectio quaedam

ad rationes petri aurolis per quas ipse probat quod omnis amor distinctus contra amorem desiderii sit delectio

ad primum respondendum est sicut supra quia responsio superius ad philosophum sufficienter evacuat argumentum etiam dato quod omnis dilectio subsequens desiderium esset des delectio sicut probabile bene est sive sit verum sive non et tum probas quod etiam amor incitans desiderium oritur ex amore de lectionis vel complacentiae quae tu habes pro eodem sed non ego nego et dico quod plus est quod desiderium aliquando oritur ex neutro amore sed ex odio sicut ex odio oritur desiderium uni dictae

ad 2m minor est neganda si sumatur universaliter ex quo voces sunt ad placitum ad probationem dico quod non est idem dictum tale quid amo et tale quid delectant me et complacet mihi tamen complacere forte dupliciter potest accipi vel pro omni velle respectu habiti et sic non omne complacens delectant vel pro delectari et tunc non omne amatum complacet delectant vel pro delectari et tunc non omne amatum complacet

ad 3m dico quod loquendo de amore amicitiae vel concupiscentiae sicut ipse loquitur quia loquitur aliter quam scotus et alii quidem falsum est quod omnis amor amicitiae vel concupiscentiae distinctus a desiderio sit delectio

ad 4m sicut ad 2m distinguo de complacentia et uno modo accipiendo quaedam est delectio et quaedam non alio modo aliquis amor est complacentia et aliquis non

ad 5m ista auctoritas innuit alios duos actus amoris et odii respectu non habiti ideo auctoritas non sufficienter dividit amorem sed sufficit ad propositum suum quod voluit ostendere contra quosdam dicentes nomen amoris semper suum in malum contra quod dividit amorem 4r 1o modo et cum processisset in inprobatione illius opinionis secundum consuetudinem loquendi scripturae et intulisset recta itaque voluntas est bonus amor et voluntas perversa malus amor et deinde divisisset amorem isto modo et addit simul ita nulla voluntas recta est mala sed voluntas recta est aliquis amor ergo non omnis amor est malus quod sibi sufficit ostendere