Quaestio 29

MEMBRI PRIMI ARTICULUS 1. Utrum Deus sit unus, vel plures dii ?

Primo ergo queritur, Utrum Deus unus sit ?

Et videtur, quod sic. 1. Deuteron, vi, 4: Audi, Israel: Dominus Deus noster, Dominus unus est. Et, Exod. xx, 2 et 3: Ego sum Dominus Deus tuus... Non habebis deos alienos coram me. Ergo videtur, quod Deus unus sit.

Adhuc, Deuter. xxxu, 39: Videte quod ego sim solus, et non sit alius Deus preter me.

Adhuc, I ad Corinth. vin, 5 et 6: Nam etsi sunt qui dicantur dii, sive in celo, sive in terra (siquidem sunt dit multi, et domini multi), nobis tamen unus est Deus, Pater, ex quo omnia, et nos.in illum: et unus Dominus, Jesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum.

Adhuc, Sapientia, xiv, 21: Incommunicabile nomen, scilicet, divinitatis, lignis et lampidibus imposuerunt. Si incommunicabile est nomen, uni soli convenit: ergo videlur Deus non esse nisi unus.

2. Idem probatur ratione. Sicut enim essentia divina et esse divinum et similiter bonitas est major quam cogitari potest: ita unitas divina major est quam cogitari potest. Unitas autem major, ut dicit Avicenna, est, que nec actu, nec potentia, nec opinione communicabilis est. Talis ergo unitas erit unitas divine nature. Est enim aliquid actu unum, potentia tamen plura, ut continuum divisibile, et ut sol, et luna, et cetera incorruptibilia ccelestia, que sunt ex tota materia sua. Et-aliquid est actu plura, ut homines, et cetera que participant unam speciem, secundum quod dicit Porphyrius, quod "participatione speciei plures homines sunt unus homo." Aliquid actu nihil est, et tamen opinione multiplicabile est, ut domus heptangula que forte nulla est, opinione tamen et arte multe fingi possunt. Et sic procedit ratio inducta, quod Deus unus est, ita quod nec actu, nec potentia plures esse possunt.

3. Adhuc, Boetius in libro de Zrinitate: "In Deo nulla est diversitas, nulla ex diversitate pluralitas, nulla ex accidentibus multitudo. Deus enim a Deo nullo differt, nec accidentibus, nec substantialibus differentiis." Ubi ergo nulla est differentia, nulla diversitas, quare nec numerus. Si nullo modo numerus,. nec numerus realis, nec potentialis, nec secundum opinionem numerus esse potest: et ita videtur, quod Deus sit unus solus.

4, Adhuc, Ratione ducente ad inconveniens probatur idem. Divinitatis nomen aut communicabile est, aut incommunicabile. Si incommunicabile est, sequitur quod unus solus Deus sit. Si communicabile, detur quod communicetur pluribus: tunc plures erunt dii substantialiter, in quibus divinitates plures erunt secundum esse et essentias. Aut erZ0 differunt ab invicem, aut non. Si differunt, aliquid habet unus quod non habet alter, et est bonitatis et perfectionis. In nullo ergo eorum summa perfectio est, quod est contra rationem nominis: nomen enim Dei omnis perfectionis perfectissimum. Si dicatur, quod unus est ab alio, sicut’ poete finxerunt. Contra: Unum esse ab alio nisi in divisibili sub- stantia intelligi non potest. Si ergo unus Deus est ab alio, sequitur quod indivisibilis substantia intelligi non potest. Si ergo unus Deus est ab alio, sequitur quod divisibilis substantia sit quilibet ipsorum: et ex hoc sequitur, quod hoc nomen, Deus, non dicat simplicissimum et primum principium: et hoc est inconveniens, Omnes enim primum principium et simplicissimum dixerunt esse Deum et causam primam esse. Relinquitur ergo, quod unus sit solus Deus, et quod unitas ejus nullam admittat pluralitatem.,

5. Adhuc, Omne quod agitur in nu- merum, aptitudine divisionis agitur in numerum: quod dicit Aristoteles in III Physicorum: quia numerum cognoscimus divisione continui. Et Damascenus dicit, quod "differentia divina est causa numeri." Siergo plures dii possunt esse vel opinari, oportet quod divinitas sit talis natura que dividi possit aliquo materiali diviso: et ex hoc sequitur, quod Deus esset compositus ex materia et forma, et ex universali et particulari, quod est contra intellectum Dei: sic enim sequeretur quod nec primum esset, nec principium, nec Deus, nec prima causa omnium. Ex intellectu ergo est nominis Dei, quod nec intellectu, nec potentia, nec actu, nec opinione plures sint, sed unus solus Deus. Si enim opinione plures essent, cum opinio non formetur nisi ex opinabili, quod aptitudine sua probabilitatis habet rationem, sequeretur quod aptitudine nature haberet pluralitatem: quod falsum est.,

In contrarium hujus est, quod 1. Etiam Scriptura sacra in hoc nomine, Deus, designat pluralitatem. Genes. uu, 5: "Eritis sicut dii". Incassum autem consignificatum ponitur circa consignificatum, quod non est susceptibile consignificati illius. Unde circa proprium nec qualitas communis ponitur, nec pluralis numerus, nec etiam signum distributivum. Et hec omnia ponit Scriptura circa hoc nomen, Deus. Psal. xey, 3: "Omnes dii Gentium daemonia".

2. Adhuc; Hermes Trismegistus in libro suo de Causis, de AEgyptiis dicit, quod. in tanta communitate deorum, dii speciales tam a diis quam a deabus inventi sunt. Ergo Philosophi opinati sunt plures esse deos. Et constat, quod Philosophorum opinio non fuit sine opinabili ratione: ergo ad minus opinabile est plures esse deos: et hoc ex aptitudine divine nature.

3. Adhuc, Fides ponit et similiter philosophia, quod in Deo idem sunt substantia, virtus, et operatio. Ergo a destructione consequentis, si divisae sint operationes in aliquibus, divise erunt virtutes, et divisee essentie. Dicit autem Augustinus in libro IV de Trinitate, quod non dicimus Trinitatem descendisse super Christum in columbe specie, sed solum Spiritum sanctum. Nec Trinitatem sonuisse super Filium in voce qua dictum est: Hic est Filius meus dilectus, sed solum Patrem. Nec Trinitatem missam in carnem ut carnem sibi uniret, sed solum Filium '. Operationes ergo iste divise sunt. Videtur ego, quod virtu- tes divise sunt’ et essentie divise. Pater ergo et Filius et Spiritus sanctus tres dii sunt, et non-unus Deus. Et hec fuit fortior objectio Arianorum, et Nestorianorum, et Eutychianorum,et Paulisamosatenorum.,

Solutio. Procul dubio unus solus Deus est essentialiter, nec actu, nec potentia, nec opinione sapientis multiplicabilis in plures esséntialiter. Et si aliquis plures esse dixerit deos essentialiter, dixit hoc non intelligens quid diceret, sicut dicitur in Psalmo xm, 1: Dizrtt insipiens in corde suo: Non est Deus?: quod non diceret nisi insipiens esset, ut dicit’ Anselmus.

Dicitur tamen hoc nomen, Deus, dupliciter. Per prius et posterius, scilicet essentialiter. Et sic dicitur primo parti- cipative de participantibus aliquam proprietatem divinam, sive per naturam, sive per gratiam. Per gratiam, sicut Sancti dit dicuntur. Psal, uxxx1, 6: Ego dizi: Dii estis. Per naturam, sicut poete et quidam Philosophi corpora ccelestia, et virtutes ccelestium, et quasdam virtutes terrestrium, et quasdam virtutes infernalium deos esse dicebant participatione virtutis divine. Propter quod (ut dicit Apuleius in libro de Deo Socratis) deos dividebant in incorporeos, et cor- poreos. Corporeos autem dividebant in ccelestes, subceelestes sive terrestres, et infernales, Et accipiebant deos participative dictos, numina scilicet, virtutes, et operationes divina influentia participata. Sicut etiam in libro de Causis dicitur, quod anima nobilis tres habet operationes, scilicet divinam, intellectualem, et animalem. Omnem enim virtutem creatricem sive productricem rerum dicebant esse divinam: et a tali participatione hoc nomen, Deus, dictum plurale habet, et multi sunt dii, ut dicit Apostolus, ad Corinth. vm, 5: Siguidam sunt dit multi, et domint multi.

Dicitur etiam Deus nuncupative, sicut statue ficte ab homine di dicuntur: cum nihil habeant divinitatis, nec per essentiam, nec participationem: sed opinio erronea finxit ob venerationem eorum qui participative dii dicebantur. Et hoc nomen, Deus, dicitur de illis om= nino equivoce,et non per prius et posterius, sicut animal equivoce dicitur de homine, et de eo quod pingitur, sive de idolo quod-non habet nisi hominis figuram et nullam hominis virtutem vel operationem. Ideo, Sapientie, xiv, 21, dicitur: Incommunicabile nomen, scilicet divinitatis. Et, Jeremie, x, 8, dicitur, quod pariter insipientes et fatui probabuntur, scilicet statuentes plures esse deos: doctrina vanitatis eorum lignum est, hoc est, per doctrinam.

Auctoritates autem et rationes primo inducte ad hoc, concedende sunt.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod consignificatum plurale non ponitur circa Deum essentialiter dictum, sed participative. Unde etiam, Genes. in, 5: "Eritis sicut dii": statim determinative dictum additur, scientes bonum et malum, hoc est, divinitatem participantes in hoc quod habebitis omnium scientiam. Unde etiam dicit Augustinus, quod non est credendum, quod homo divina ratione praeditus putaverit se esse equalem Deo in natura: sed aliquid altum petiit in participatione divine proprietatis, ad quod (sicut dicit Anselmus) pervenisset si stetisset.

Ad dictum Trismegisti et aliorum Philosophorum dicendum, quod illi ponebant Deum deorum, sicut dicitur in secunda parte Timzi Platonis, qui opifex ct pater esset aliorum. Et illum singularem posuerunt: eo quod ille solus per naturam essentialiter Deus est, de quo Plato et Trimegistus dicunt, quod vir mente attingitur ab homine, cum maxime a carne avertitur: nec cognoscitur ab ipso nisi quia est, et infinite quid ost, ut in antehabitis probatum est. Aliter enim omnipotentia non esset in uno, nec providentia omnium esset in uno, nec universitas factorum et multitudo reduci posset in unum sicut in principium, nec bonum universitatis esset in uno sicut in duce exercitus: que omnia valde inconvenientia sunt apud Philosophos.

Ad aliud dicendum est, quod opera Trinitatis indivisa sunt: sed nihil in opere prohibet quod commune est tribus, aliquid esse proprium propter quod referatur ad unum. Sicut in columba, cujus apparitio trium fuit opus commune: sed quod dicitur Spiritus sanctus in columba, est Spiritus sancti proprium, ot sic solius est Spiritus sancti. Similiter quod vox insonuit, trium fuit opus commune: sed ratione hujus quod dicitur, Hic est Filius meus dilectus, exprimitur quod Patris est proprium, et ratione hujus attribuitur Patri, et non Filio, nec Spiritui sancto. Similiter incarnatio, prout est opus et factio incarnationis,opus commune est trium: in illo tamen significatur, quod incarnatio unitio est humane nature in personam Filii. Et ratione hujus est proprium Filii, et non Patris, nec Spiritus sancti. Et quia hance distinctionem inter commune et proprium significatum in communi cognoverunt heretici, ideo in heresim lapsi sunt..

MEMBRI PRIMI ARTICULUS II. An unitas divina aliquam admittat pluralitatem ?

Secundo queritur, An unitas divina aliquam admittat pluralitatem, sicut est unitas universalis, quod totum est in quolibet suorum particularium, et totum extra ipsum ?.

Et videtur quod sic: quia 1. Quidquid est ens, nulla differentia éentis ab aliquo distinctum, essentialiter predicatur de omnibus: Deus unum est ens, nulla differentia entis distinctum: ergo est in omnibus entibus essentialiter predicatum de illis. Et ex hoc sequitur, quod Deus sit omnia. Et hoc videntur dicere quidam Philosophi, sicut Alexander, et Anaximenes, et quidam alii.

2. Adhuc, Probatum est in libro de Causis, et ab Avicenna, et ab Algazele, quod proprietas precipua primi est, quod est in eo idem esse et quod est. Et hoc dicit Boetius in libro de Hebdomadibus, et in libro de 7rinitate. In ente quod est primum predicatum de omnibus, idem est esse ef quod est. Ergo ipsum est primum. Prima probatur ex hoc, quod resolutio stat in ente: resolutio autem non stat in ultimo nisi in simplici. In simplici autem oportet, quod idem sit esse et quod est: quia aliter non esset simplex. Cum ergo in ente stet resolutio, videtur quod ens sit simplex: et sic videtur, quod ens universale predicatum de omnibus sit Deus: et cum hoc admittat pluralitatem magnam, cum tamen unum sit, videtur quod unitas divina pluralitatem admittat.

3. Adhuc, Huic universali quod est ens, convenire videtur quod dicit Gregorius, scilicet quod est intra omnia non inclusum, et extra omnia non exclusum. Patet enim, quod intra omnia est, et per hoc non excluditur quin extra omnia sit totum secundum esse et potentiam. Videtur ergo cum sibi conveniat proprietas essentie divine, quod ipsum sit esse divinum: proprium enim convertibile est cum suo subjecto: et cui convenit proprium, convenit etiam subjectum.

4, Adhuc, Omne causatum in sua causa formali est per modum cause, et non per modum causati. Cum ergo Deus omnium causa sit formalis et efficiens et finalis, omnia sunt in ipso per modum cause, et sic unitas ejus aliquam admittit pluralitatem.

5. Adhuc, Sunt etiam quidam heretici, dicentes Deum et materiam primam et voiv sive mentem idem esse '. Quod sic probant: Quecumque sunt, et nullam differentiam habent, eadem sunt. Idem enim est, ut dicit Aristoteles in ‘VII Zopicorum, quod non differt differentia. Deus, vot;, et materia prima sunt: et nullam differentiam habent. Ergo eadem sunt. Quod autem haec tria sint et plura principia rerum, ex hoc volebant probare, quod res sint triplices, scilicet materiales, spirituales, et divine, nec ex uno principio proprio formabiles. Primum ergo principium formationis materialium est materia, ut dicunt: et primum principium formationis spiritualium in quibus principium vite est, dicunt, quod est vods, sive mens. Dicunt enim, quod omnia que sunt in uno genere ex uno aliquo principio simplici formantur, ut patet in omnibus generibus entis, scilicet substantia, quantitate, qualitate, et sic de aliis, Similiter divinum esse multiplex est, ut dicunt: et necesse est, quod ex aliguo uno formetur principio: et hoc dicunt esse Deum. Hee ergo tria sunt simplicia prima: et si sunt simplicia, nullam differentiam habent: quecumque enim habent differentias, sunt composita. Et sic suam volunt probasse intentionem. Et in hoc errore fuit David de Dinanto.

Videtur ergo, quod unitas divini esse pluralitatem maximam admiittat.

Ulterius queritur, Si admittat pluralitarem personarum, et si hoc possit intelligi?

Et videtur, quod non. 1. Communis enim animi conceptio est omnem naturam communem distincta habentem supposita, secundum esse dividi in illis: quia aliter suppositum non esset principium distinctionis et individuationis, quod est contra omnem intellectum: quia nihil est principium distinclionis et individuationis nisi suppositum: cum hoc solum distinctum sit per proprium, et quod sit principium distinctionis in natura una et non in alia, hoc non est intelligibile, cum idem eodem modo se habens semper facit, idem.

2. Adhuc, Distinctum in supposito, distinctum est in esse suppositi. In divina natura distincta sunt supposita. Ergo distincta sunt in esse suppositorum. Distincta in esse, distincta sunt in essentia, cujus actus est. In divina natura distincta sunt supposita. Ergo distincta in esse suppositorum: ergo distincta in essentiis. Et ita videtur, quod tres persone sicut distincte sunt in esse personali, ita distincte sint in essentiis: et sic divina unitas pluralitatem suppositorum sive personarum non admittit.

Ix conTRARIUM 4. Objicit Richardus in libro de Trinitate, supponens, quod in omnibus modis essendi perfectius Deo attribuendum est, et imperfectius removendum ab eodem. Modus autem essendi est modus essendi particulariter, et modus essendi universaliter: et particulare secundum esse nihil ambit extra se, universale autem ambit multa: et hic est nobilior modus essendi, quia communicabile melius est incommunicabili. In universali autem sunt duo, scilicet quod est in multis, et de multis. Et hoc quod est in multis, nobilitas est: quia per hoc communicabile est. Quod autem est de mulltis, ignobilitatis est: quia per hoc efficitur determinati esse et de esse particularis et forma totius: aliter enim non predicaretur de ipso particulari.Quod ergo nobilitatis est, est esse in multis. Hoc ergo attribuendum est Deo. Unitas ergo divine essentia erit unitas in multis, et non in uno solo.

2. Adhuc, Idem sic objicit: Constat, quod omnis essentia communicabilis est de se, et unitas ejus -communicabilitati non repugnat. Aut igitur reducitur in actum in divina essentia, aut non. Si sic, habeo propositum, quod est una in pluribus. Si non: tunc aptitudinem habet ad aliquid quod non erit in actu, et sic imperfecta est, quod est inconveniens.

3. Si dicatur, quod secundum hoc inconveniens esset, quia omnis natura incorruptibilis non communicaretur in plura supposita. Patet, quod non est simile. Hoc enim in Angelis et in corporibus incorruptibilibus, in quibus est quod est et quo est, non ex natura fit que semper communicabilis est, sed ex eo quod est, sive supposito, quod indivisibile est, et non potest natura communi> cari nisi per divisionem suppositi. In di- vina autem natura idem est esse et quod est. Unde sicut ibi non impedit communionem quo est, ita nec id quod est: et sic divina unitas pluralitatem admittit personarum sive suppositorum.

4, Adhuc objicit, supponens hance propositionem, quod dicit Boetius,: quod "nullius boni sine communione jucunda est possessio." Supponit etiam hanc, quod non est communio ejusdem ad seipsum. Cum ergo Deo optimum sit attribuendum, omne bonum suum quod possidet, habet in communione ad. alterum. Non potest autem esse perfecta communio nisi inter equales: unicuique enim attribuendum est secundum propriam dignitatem. Oportet ergo ad hoc quod omnis boni divini jucunda sit possessio, quod communio sit plurium et equalium in natura una: et sic divina unitas pluralitatem admittit personarum.

5. Adhuc, Objicit idem in eodem, quod summa bonitas summo amore deslitui non potest, cum natura sit intellectualis. Amor autem semper ad alterum est, si amor amicitia# est, ut dicunt: Aristoteles, Tullius, et Gregorius. ‘Summus autem amor, si rationabilis est, non est nisi ad summe bonum. Amor igitur exigit, quod plures sint persone: summus autem amor, quod sit quelibet persona summum bonum, et quod persone inter se equales sint: et sic divina unitas tali pluralitate destitui non potest.

6. Adhuc, Idem objicit, quod divina unitas est unitas maxime virtutis. Majoris autem virtutis est unum esse in pluribus et plura uniens, quam unum esse in uno ef uniens ipsum: hoc enim facit quelibet quantumcumque parve virtutis sit. Cum ergo unitas divina. maxime virtutis sit, erit in pluribus uniens plures in persona, non plures in natura. In-. ter plura enim natura nulla est unitas, nec ex parte nature, nec ex parte suppositorum.

Si autem objicitur sibi, quod est unum in uno, et unum in pluribus, et plura in uno, et plura in pluribus: et plura in pluribus est maxima pluralitas, et illi opposita est. maxima unitas. Est autem illi opposita unitas que est unum in uno esse. Hoc ergo est attribuendum unitati divine. Divina ergo unitas est unum in uno, et non unum in pluribus. Ipse Richardus respondet et dicit, quod non est verum: quia unum esse in uno, minime virtutis est: unum autem esse in pluribus, maxime virtutis est et perfectionis: et ideo hac major est, quam unum esse in uno.

Et iste sunt. objectiones Richardi. 6. Adhuc, Objiciunt ex Boetio. Dicit enim Boetius in libro de Trinitate, quod "in Deo nulla est differentia." Ubi autem nulla est differentia, nulla est pluralitas. Ergo videtur, quod in divinis nulla est pluralitas personarum: quia pluralitas personarum est aliqua pluralitas.

Sororio. Dicendum, quod unitas divine essentia in nullo repugnat pluralitati personarum. Hujus autem causam assignat Boetius, quod relatio et maxime relatio originis qua alterum est ex altero, non predicat nisi quod esse suum ad alterum est: et propter hoc nihil dividit,ut dicit Anselmus, nisi ad quod ponit oppositionem. Nullam autem ponit oppositionem ad essentiam. In essentia ergo nullam facit divisionem. Et ideo sequitur, ut dicit Boetius, Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus: ergo hi tres unus Deus: quia unitas essentiae et unitas esse in essentia manet in eis, cum nullo dividatur, nec dividi possit. Et haec est vera causa,

AD PRIMUM ergo quesitum dicendum, quod licet unitas essentie divine admittat pluralitatem personarum, que oppositione relationis originis et constituuntur, opponuntur et distinguuntur, tamen non admittit pluralitatem naturarum, sicut ante probatum est. Ens autem predicatum de omnibus, non est natura increati: quia id quod predicatur de omnibus, prima rerum creatarum. est, ut dicit Philosophus, et ens est commixtum omnibus, et aliquid omnium existens, Ens autem creatum et increatum diversa sunt: et ens quod est omnium aliquid eorum de quibus praedicatur, et permixtum omnibus, et ens quod nihil est omnium essentialiter et impermixtum omnibus, necesse est esse diversa.

Et si queritur, Quo differant sicut distinguente ? Dicendum, quod essentia divina seipsa differt ab omnibus: et sua simplicitas et perfectio non permittunt ipsam alicui esse permixtam, ita quod sit de esse ipsius: et iste sunt differentie nihil realiter addentes ad ipsam, sed secundum modum significandi tantum.

Et quop objicitur de resolutione, dicendum quod resolutio non venit ad primum simpliciter quod extrinsecum est, sed venit ad primum intrinsecum quod aliquid est de esse omnium.

Et quod objicit, quod in illo idem est esse et quod est, dicendum quod falsum est. Sunt enim in quibusdam esse et quod est distincta secundum actum,. sicut in compositis. In quibusdam autem distincta secundum potentiam, sicut in ipso esse creato. Hoc enim potest esse alicujus quod non est ipsum. Proprium autem divini esse est, quod idem est esse et quod est secundum actum, et non potest aliter esse. Unde patet, quod esse creatum non participat proprium divini esse.,

Ad id quod objicitur de Gregorio, dicendum quod esse creatum non est in aliquo nisi inclusum in illo: sed hoc non impedit quin etiam sit extra illud secundum essentiam, et non secundum idem esse. Esse autem divinum est intra omnia ut causans et continens et preesens, et secundum idem esse est extra omnia in seipso. Unde non convenit dictum Gregorii enti creato.

Ad aliud dicendum, quod ex illa ratione potius deberet inferri oppositum. Si enim omnia causata sunt in causa per modum cause, et causa est unica, omnia causata sunt in causa ut unum et non ut plura. Et sic patet, quod unitas di vina nullam naturarum admittit pluralilatem: admittit tamen pluralitatem perxonarum propter causam que dicta est.

Ad erroreM Alexandri et David de Ninanto et quorumdam aliorum, dicenlum quod maximus est error, et contra lidem, et contra philosophiam: tum quia positio falsa est. Nots enim non est, ex quo formentur sicut ex materiali principio omnia spiritualia vitam participanlia: nec esse divinum materiale principium est ad omnia divinum esse participantia: sed talia secundum philosophiam sunt ex splendore cause prime et intelligentiae magis et minus obumbrata inessentia aliena que est immaterialis vel materialis, secundum quod dicit Dionysius et etiam Isaac, quod summum nature rationalis est in imo intellectualis nature, et summum nature sensibilis in imo rationalis, et summum vegetabilis in imo sensibilis, et summum nature corporis corruptibilis in imo corporis incorruptibilis. Unde positio illa secundum philosophiam falsa est, nec est positio, sed fignventum. Dicit enim Aristoteles in XIV prime philosophiae, quod fictum est, quod coactum est ad positionem, Et si detur, quod vera sit: tunc adhue falsum est quod dicunt, quod nullo modo differant. Maxime enim differunt prima simplicia, scilicet rationale, et irrationale, que seipsis differunt et omnibus aliis differre tribuunt. Unde etiamsi essent prima, Deus, vods et materia, seipsis differrent. [mpossibile enim est, quod idem sint. Materia enim numquam coincidit in idem cum efficiente, ut probat Aristoteles in Il Physicorum. Omnes autem qui Deum esse dixerunt, posuerunt eum esse efficiens primum, Similiter materia non coincidit in idem cum forma. Et omnes qui voiv ponebant, dicebant ipsam esse primam formam. Unde patet, quod omnibus modis illi dicunt falsum, et quod ratio eorum non concludit. Non ergo sequitur ex hoc, quod divina unitas naturarum admittat pluralitatem. Ad id quod ulterius queritur, dicendum quod admittit pluralitatem personarum cujus causa est.

Ad id quod primo objicitur, dicendum quod hoc est verum de suppositis et na- turis in quibus non est idem esse et quod | est. In illis enim per incommunicabilitatem supposili, esse nature efficitur incommunicabile. In his autem in quibus est esse idem et quod est, non efficitur natura incommunicabilis per esse quod | habet in supposito, nec differunt supposita per aliquid absolutum, sed tantum per oppositionem relationis. Et cum oppositio relationis non sit inter supposita, et non ad naturam, sequitur quod supposita distincta sunt, et esse nature in ipsis penitus manet indistinctum: et ideo pluralitas suppositorum unitati nature in nullo prejudicat.

Et ad hoc quod dicitur, quod suppositum est principium distinctionis et individuationis, dicendum quod hoc est verum in omni natura in qua suppositum diversum est a natura cui supponitur. Hoc autem non est in divina natura, imo idem est cum natura: et ideo nullam in eo facit distinctionem.

Ad id quod objicitur, quod distincta in suppositis, distincta sunt in esse sup- positorum, dicendum quod duplex est esse scilicet ex ratione quod est esse respectivum et relativum: et de hoc verum est quod probat objectio: et hoc est esse ad alterum, et non absolutum. Et est esse nature cui suppositum substat. Et de hoc non est verum: quia ad illud esse relatio nullam ponit oppositionem, et per consequens nullam ponit in ipso distinctionem. Et quia hoc ignoravit Arius, ideo dixit differre personas in esse naturali sicut dif ferunt in esse personali. Et quia Sabellius putavit, quod sicut unitas nature prejudicat pluralitati naturarum, ila prejudicaret pluralitati personarum, putans quod esse personale sit esse absolutum, ideo cecidit in oppositam haecre sim, dicens quod sicut est una essentia, ita una persona.

Progationes Richardi in contrarium adducte, licet per adaptationem facte sint, tamen concedende sunt, et pix et bone sunt, et Catholice.

Ad id quod ulterius objicitur de Boetio, dicendum quod intelligit de differentia communi, propria, et magis propria. Iste enim sunt omnes in esse substantiali, vel in esse accidentali abso- - luto: relatio autem originis nihil predicat absolute inherens: sed quod secundum esse quod est, ad alterum est: et ideo nullam facit differentiam.