Quaestio 36

MEMBRUM I. Utrum Spiritus sanctus sit proprium nomen Spiritus sancti sive tertie in Trinitate persone?

Primo ergo queritur, Utrum Spiritus sanctus sit proprium nomen Spiritus sancti sive tertia in Trinitate persone ?

Et videtur, quod non. 1. Dicit enim Augustinus in libro V de Trinitate, quod "Pater spiritus est, et Filius spiritus est, et Spiritus sanctus spiritus est." Nomen ergo spiritus commune est tribus personis. Dicitur enim de tribus singulariter et non pluraliter. Tres enim sunt unus-spiritus. Joan. 1v, 24: Spiritus est Deus: et eos, gui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare. Quod autem omnibus commune est, nulli proprium est: quia per propria distinguuntur persona. Ergo nomen spiritus non est proprium persone in Trinitate.

2, Adhuc, Hilarius in libro VIII de Trinitate, dicit in spiritu Dei aliquando significari Patrem, ut cum dicitur: Sptritus Domini super me. Aliquando siynificari Filium. Matth. xn,28: In spirite Dei ejicio demones, ubi nos habemus,Jn digito Det®. Hoc enim sic exponit Hilarius: "In spiritu Dei dicit, nature sue potestate ejicere se demonia demonstrans." Aliquando significari Spiritum sanctum, ut Joel,,28: L/fundam spirilum meum super omnem carnem. Ex hoc accipitur, quod spzritus nomen commune est tribus personis conveniens: et deinde arguitur, quod non est nomen proprium tertiae persone in Trinitate.

In contrarrum est quod dicit Augustinus, quod hoc retinuit nomen proprium Spiritus sanctus, quod erat utrisque, scilicet Patri et Filio commune,

Ulterius queritur, Per quid appropriatur ?

Non enim videtur appropriari posse per hoc quod dicitur spirttus sanctus: quia et illud commune est.

1. Est enim Pater sanctus, Filius sanclus, et Spiritus sanctus: et hi tres unus sanctus, et’non plures sancti. Ex duobus autem communibus non fit proprium. Ex additione ergo ejus quod est sanctus, non videtur posse fieri proprium.

2. Adhuc, In his omnibus Spiritus sancti nulla importatur relatio. Per relaliones autem distinguitur Trinitas,ut dicit Boetius in libro de 7rinitate. Videtur ergo, quod Spiritus sanctus non possit esse nomen proprium alicujus persone,

In contrarium hujus est, quod 1. Spiritus omnis spiratus est. Spiritus autem ad spirantem dicitur sicut verbum ad dicentem. Spiritus ergo originis relationem importat. Relatione autem originis distinguuntur persone sicut per proprietates. Et sic spiritus proprium nomen importat persone.

2. Adhuc, Richardus in libro de Trinitate: "Spiritus hominis ab homine procedit, sine eo omnino homo non vivit. In eo ergo quod Spiritus sanctus Dei dicitur, eterna de eo qui eternus est, processio demonstratur: et in eo quod wterna processione procedit, intelligi datur, quod Deo consubstantialis sit: quia de Deo procedere et eternitatem habere non potest quod Deus non est." Cum ergo processio ponit relationem, videtur quod Spiritus sanctus alicujus persone sit proprium: et non Patri proprium, nec Filio: ergo relinquitur, quod proprie conveniat Spiritui sancto.

3. Adhuc, In libro de Regulis fidei dicitur, quod haec circumlocutio Spiritus sancti in divinis aliquando predicat personam, ut cum. dicitur, divina essentia est Spiritus sanctus, et e converso. Personalem autem proprietatem predicat, quando respondetur ad interrogationem factam per quis: ut cum queritur, Quis est in Trinitate tertia persona? et respondetur, Spiritus sanctus. Aliquando relationem, ut cum dicitur, Spiritus sanctus est spiritus Patris: ac si dicatur, Pater spirat Spiritum sanctum.

Soxrutio. Dicendum cum Augustino, quod spirifus nomen commune est Patri et Filio, secundum quod spiritus nomen essentiale est, appropriabile tantum Spiritui sancto per notionem propriam sive relationem quam significat. Et ad hoc intelligendum, sciendum, quod spiritus potest dici is qui active spirat: et sic Pater dicitur spiriéws, et Filius, et etiam Spiritus sanctus. Potest etiam dici passive is qui spiratus est ut amor Patris in Filtum, et Filit in Patrem, secundum quod Augustinus in libro VI de rinitate dicit, quod "Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto ‘:" ita quod ablativus, Spiritu sanecto, in vi quasi cause formalis constituatur cum hoc verbo, diligunt: et accusativus se, im constructione retransitiva construatur in vi quasi cause materialis. Est enim spiratio amoris unius in alterum forma dilectionis, et Pater et Filius objecta in que transit et retransit dilectio. Et hoc modo spiritus spiratus, per hoc quod semper ab alio procedit in alium, relationem importat originis, et sic est nomen proprium Spiritus sancti.

Et primo modo loquitur Augustinus et Hilarius de Spiritu sancto. Et sic non notat relationem, sed operationem divinam in nobis. Secundo modo autem loquitur Richardus; quia sic spiritus notat relationem ad eum a quo spiratur. Et hoc modo etiam tripliciter accipitur spiritus, sicut dicitur in libro de Regulis fidei, scilicet pro persona, et pro personali proprietate, et relativo.

Et per hoc patet solutio ad quesita pro utraque parte.

Sed in auctoritate Hilarii cavendum est, quod cum dicitur: Spiritus Domini super me': quod prepositio super, non notat eminentiam dignitatis vel excessus alicujus, sed tantum auctoritatem originis. Propter quod dicit Hilarius, quod "licet Pater major sit Filio, non tamen Filius minor Patre:" quia in omnibus univoce natis et perfecte, natus in equalitate substantialium et naturalium potestatum et virtutum et actionum nascitur gignenti. Et ideo nativitas tollit minorationem, et ponit equalitatem in omnibus, solum reliquens auctoritatem gignentis respectu nati: que tantum predicat quod ad alterum est, et nihil absolutam quod in Patre sit et non in Filio, et quo minor sit Patre.

Ad id quod ulterius queritur de additione ejus quod est, sancfus, dicendum sine prejudicio, quod ad hoc additur, ad coarctandum communitatem hujus nominis, spiritus. In philosophicis enim spiritus est in omnia quorum est spiritus procedens, penetrans, comprehen dens, formans, distinguens, et virtutes invehens, et singula operans, sed non sanctus, quia commiscibilis est his in que penetrat. Sed Spiritus divinus idco spiritus dicitur, quia, sicut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, "sanctitas est ab omni inquinamento libera et perfecta munditia 2:" et quia propter sui munditiam, ut dicitur, Sapient. vu, 25, nihil inguinatum in eam incurrit, scilicet in Spiritum sansanctum. Dicitur sanctus, Sapient. vu, 22: Est enim inilla Spiritus intelligentie, sanctus, unicus, multiplex, subtilis, disertus, mobilis, incoinguinatus, etc. Et hoc modo accepto sancfo coarctatur hoc quod dico, spiritus, ad Spiritum spiratum a Patre et Filio: et hoc totum, Spiritus sanctus, circumlocutio est tertie in Trinitate persone.

Ad objectum dicendum, quod a duobus communibus sumptis ut communibus, non fit proprium: sed a duobus communibus coarctatis ad propria, fit unum quod est circumlocutio proprii.

MEMBRUM II. De hoc nomine, donum, qualiter scilicet Spiritus sanctus donum dicatur ?

Secundo, Queritur de hoc nomine, donum, qualiter Spiritus sanctus scilicet donum dicatur?

Et videtur, quod hoc nomen specialiter Spiritui sancto non conveniat.

1. Jam enim in premissis habitum est, et ponitur in I Sententiarum, distinct. XIV, quod Pater dat se, Filius dat se, et tota Trinitas dat se: donum autem est quod datur nobis, ut dicit Augustinus: donum ergo esse non specialiter convenit Spiritui sancto,

2. Adhuc, Isa. 1x, 6: Filius datus est nobis. Ergo Filius donum est.

IN CONTRARIUM: Ait Augustinum in libro XV Trinifate: "In Trinitate non est verbum nist Filius, et non est donum nisi Spiritus sanctus '." Ergo donum esse specialiter convenit Spiritui sancto.

2. Adhuc, Spiritus sanctus secundum suam proprietatem amor est. Amor autem est in ratione primi doni. Quod enim ex amore datur, donum est: et si ox amore non datur, donum dici non potest, sed debitum, vel alio nomine vocatum. Donum enim, ut dicit Aristoteles in IV Topicorum, datio irreddibilis est.

Solus autem amor redditionem non querit, sed gratis impendit.

Ulterius queritur, Utrum Spiritui sancto conveniat donum esse ab #terno?

Et videtur, quod non. 1. Augustinus in libro XV de Trinitate: "Eo est donum quo datur alii." Sed ex tempore, non ab eterno datur alicui. lirgo ex tempore, non ab eterno donum est.

2. Adhuc, In I Sententiarum, distinct. XVIII, ex verbis Augustini dicitur, quod "eo est donum quo processit ut donabilis:" donabile autem dicit respectum ad creaturam: non ergo ab eterno videtur esse donum, sed ex respectu ad creaturam.

In conrRARIUM est: 1. Quod dicit Augustinus in libro V de Trinitate, et ponitur in I Sententiarum, distinct. XVIW: "Aliter intelligitur cum dicitur donum, aliter cum dicitur donatum. Nam donum potest esse etiam antequam detur, donatum autem nisi datum fuerit, nullo modo dici potest. Sempiterne ergo Spiritus sanctus donum est, temporaliter vero donatum."

2. Adhuc, Augustinus in libro V de Trinitate: "Semper Spiritus sanctus procedit et non ex tempore, sed ab eternitate procedit ." Sed quia sic procedebat, ut esset donabile, jam donum erat antequam esset cui donaretur. Ergo ab zterno donum est.

Uxrerivus queritur de hoc quod querit Magister in I Sententiarum, distinct. XVIII, Utrum Spiritus sanctus ex eo quod datur nobis, noster dicatur >?

Et videtur quod sic. 1. Augustinus in libro V de Trinitate: "Quod datum est, et ad eum qui dedit refertur, et ad eos quibus dedit °." Itaque Spiritus sanctus non tantum Patris et Fil qui dederunt, sed etiam noster dicitur qui accepimus.

2. Adhuc, Ibidem, Scriptum est de Joanne, 1, 17, quod in spiritu Elie veniret’. Ecce dictus est Elie spiritus quem accepit Elias, scilicet Spiritus sanctus. Et ait Dominus Moysi, Numer. x1, 17: Et auferam de spiritu tuo, tradamque eis, scilicet septuaginta viris, hoc est, de Spiritu sancto quem jam dedi tibi. Et concludit : "Patet igitur, quod Spiritus sanctus noster dicitur spiritus, quia nobis datus: sed quia nobis datus et datus utique ad hoc, ut sancti essemus." Similiter de Patre invenitur, quod noster est. Matth. vi, 9: Pater noster, qui es in celis. Isa. uxv, 8: Et nunc, Domine, pater noster es tu, nos vero lutum. Similiter de Deo, Psal, xuv, 2: Deus noster refugium et virtus, Item,Psal. cxunt, 2: Benedictus Dominus Deus meus... Misericordia mea, et refugium meum, etc.

Queritur ergo, An sicut dicitur spiritus noster, dicatur Spiritus sanctus noster ?.

Et videtur, quod non. Magister dicit in I Sententiarum, distinct. XVIII: "Cum in Scriptura dicatur spiritus noster, vel spiritus tuus, vel illius (ut dictum est supra de Elia vel Moyse) nusquam tamen in Scriptura occurrit ita dici, Spiritus sanctus noster, vel tuus, vel illius: quia Spiritus sanctus eo dicitur quo donum: et utrumque relative dicitur ad Patrem et Filium, et hoc sempiterna relatione. Si tamen aliquando dicitar donum nostrum, donum accipitur pro donato vel dato."

Queritur etiam, Si Filius dicatur noster, quia datus’est nobis sicut Spiritus sanctus ?

In coNTRARIUM est: 4. Quod dicit Augustinus in libro V de Trinitate: "Quod de Patre natum est, ad Patrem solum refertur cum dicitur Filius. Et ideo Filius Patris est, et non noster ."

2. Adhuc, ibidem, "Filius sub hac appellatione non potest dici noséer, ita ut dicatur Filius noster: sicut nec dicitur Spiritus sanctus noster. Et tamen de Filio dicitur, panis noster: et de Spiritu sancto, spiritus noster. Ile noster panis: quia nos reficit, nobis datus. Iste noster spiritus: quia nobis inspiratur a Patre et Filio, et in nobis spirat sicut vult."

Ulterivs queritur, Si donabilitas proprietas sit distinctiva Spiritus sancti a Patre et Filio ?

Et videtur, quod sic: quia jam habitum est, quod dicit Augustinus, quod in Trinitate non est donum nisi Spiritus sanctus. Et iterum dicit, quod eo donum est quo Spiritus sanctus est.

In contrarivm est, quod proprietas Filii qua distinguitur a Patre, non refertur nisi ad Patrem, et non ad creaturas. Ergo a simili et proprietas Spiritus sancti qua distinguitur a Patre et Filio, non debet referri nisi ad Patrem et Filium, et non ad creaturas. Donum autem refertur ad creaturas, ut habitum est. Ergo donum notionem non dicit qua Spiritus sanctus distinguatur a Patre-et Filio.

Soxutio, Ad primum quesitum notandum est, quod denum dicitur dupliciter, materialiter scilicet, et formaliter. Materialiler quod quocumque modo datur, dicitur donum. Formaliter noon dicitur donum, nisi quod in forma doni datur et ratione. Materialiter ergo donum esse commune est toti Trinitati: formaliter autem proprium est Spiritus sancti. Solus enim in ratione doni procedit. Voluntatis enim liber, et charitatis sive amoris communicatio proprie donum est.. Et ad illud quod dicitur, Isaia, 1x, 6: Filius datus est nobis: materialiter donum dicitur. Ex ratione enim processionis non habet quod donum sit: generatio enim communicatio nature est et naturalis esse, non communicatio voluntatis et amoris sub hac appellatione que est generatio: et ideo donum dici proprie non potest secundum formam et rationem doni.

Et per hoc patet solutio ad omnia que quesita sunt circa primum.

Abd soOLUTIONEM ejus quod ulterius queritur, notandum quod donum dicitur tripliciter, potentia scilicet, habitu sive aptitudine, et actu. Potentia, quod quocumque modo dari potest, sive sit in ratione doni, sive non. Et sie ab eterno Filius processit. ut donum, hoc est, qui quocumque modo dari posset. Habitu sive aptitudine solus Spiritus sanctus ab eterno processit ut donum, hoc est, qui ex aptitudine sue processionis, que communicationem voluntatis dicit et amoris, donari posset. Actu dicitur donum donatum, quod non nisi ex tempore potest convenire. Undedonum Spiritus sanctus ab eterno est: guia quod donum sit, ab eterna habet processione: quod donatum vel datum, a temporali habet datione. Et hoc ex ipso modo significandi accipitur. Donum enim nomen est, et in quiete sub ratione habitus dicit significatum suum, et ideo donum est etiam antequam detur. Datum autem vel donatum, participium est, cum tempore et motu rem suam designans, et ideo sine actuali datione et tempore esse non potest.

Et per hoc patet solutio ad omnia quesita circa secundum. Ad id quod ulterius queritur, Utrum Spiritus sanctus noster dica- tur ?

Considerandum estin nominibus divinis omnibus. Quedam enim non dicunt respectum nisi ad eternum. Quedam autem dicuntrespectum et ad eternum et ad temporale, sed non connotant effectum in creatura. Quedam autem cum his duobus connotant effectum in creatura, ut spiritus, et donum. Quedam etiam solum connotant effectum et significant essentiam divinam,ut Deus,quando ab operatione divinaimponitur, ut dicunt Dionysius et Damascenus.Dicitur enim Deus a foc, vel a getodv, quod est ardere, vel a gedoba: quod est currere vel circumire, eo quod omnia circumit providentia et cura: vel a Sewpéw-cic, quod est video vides, quia omnia videt ac considerat. Quaecumque ergo connotant effectum in creatura, etiamsi cum hoc respectum ad eternum significent, recipiunt meum, tuum, suum, nostrum. Quecumque autem dicunt solum respectum ad eternum, vel solam essentiam divinam ut abstracta est et zterna, nullo modo recipiunt hujusmodi pronomina possessiva. Et ideo dicitur pater noster, secundum quod pater dicitur per creationem vel recreationem. Et dicitur panis noster, redemptor noster, spiritus noster, spirans in nobis prout vult: et dicitur misericordia mea, refugium meum, protector meus, Deus meus, salus mea, virtus mea, sapientia mea, patientia mea. Sed non dicitur Deus essentia mea, vel natura: nec dicitur Filius meus, vel noster: quia sub hac appellatione que est filius, non refertur nisi ad Patrem qui zternus est, et non ad creaturam, neque effectum connotat in creatura.

Similiter non dicitur Spiritus sanctus noster: quia, sicut dictum est, haec circumlocutio inventa est ut non designet nisi proprietatem qua Spiritus sanctus refertur ad Patrem et ad Filium. Et hujus ratio est, quia sicut in questione de processione temporali Spiritus sancti habitum est, Spiritus sanctus non dicitur mitti vel haberi, nisi in dono gratuito gratum faciente: et ideo nisi sub appellatione nominis talem connotet effectum qui sit donum gratuitum, non dicitur haberi, vel noster esse.

Et per hoc patet solutio ad omnia que quesita sunt circa tertium.

Ad id quod ulterius queritur, dicen- ,, queest.4. dum quod donum esse a donabilitate habitualiter et secundum aptitudinem dicta,eamdem proprietatem dicit qua Spiritus sanctus distinguitur a Patre et Filio, quam dicit hae circumlocutio Spiritus sanctus, quamvis non sub eodem modo significandi per nomen: sicut verbum eamdem signat proprietatem quam Filius, quamvis non sub eodem modo significandi per nomen.

Ad objectum contra dicendum, quod non oportet quod eodem modo designentur proprietates distinctive personarum. Unde licet donum referatur ad creaturas, et fidivs non, preter hoc quod refertur ad creaturas, relationem etiam habet qua refertur ad donantem vel do natorem, que est relatio sicut filiatio, in hoc quod utraque est eterna et personae distinctiva..

Et per hoc patet solutio ad totum quod queritur circa quartum.

MEMBRUM III. Utrum Spiritus sanctus sit charitas et amor, quo nos invicem et Deum diligimus ?

Tertio, Queritur de hoc nomine quod est amor.

Et quia de charitate tractandum erit, cum de virtutibus agetur, et de amore qui Spiritus sanctus est, supra in processione Spiritus sancti multa dicta sunt, non remanet hic querendum, nisi utrum Spiritus sanctus sit charitas et amor quo nos invicem et Deum diligimus ?

Hoc enim multis auctoritatibus probat Magister in primo Sententiarum, distinct. XVII, quarum potissima est illa prime canonice Joannis, 1v, 7 et 8: "Charissimi, diligamus nos invicem, quia eharitas ex Deo est: et omnis qui diligit, scilicet fratrem suum, ex Deo natus est, et cognoscit Deum. Qui non diligit, non novit Deum, quoniam Deus charitas est".

Super hoc Augustinus arguit sic in libro VII de Trinitate: "Dilectionem quantum commendat Joannes, diligenter attendamus: Qui diligit, inquit, fratrem suum, in lumine manet, et scandalum in eo non est. Manifestum est, quod justitia perfectionem in fratris dilectione posuerit. Nam in quo scandalum non est, ulique perfectus est. Et tamen videtur dilectionem Dei tacuisse: quod numquam faceret, nisi quia in ipsa fraterna dilectione vult intellig: Deum. Apertissi me enim in eadem epistola, paulo post, ait ita: Delectissimt, diligamus nos invicem, quia charitas ex Deo est: et am nis qui diligit, ex Deo natus est, et caynoscit Deum. Qui non diligit, non novit Deum, quoniam Deus charitas est." Et paulo post concludit sic Augustinus; "Ista contextio satis aperte declarat eamdem ipsam fraternam dilectionem (nam fraterna dilectio est, qua diligimus invicem) non solum ex Deo, sed etiam Deum esse." Et, ibidem, "Cum ergo de dilectione diligimus fratrem, de Deo diligimus fratrem: nec fieri potest ut eamdem dilectionem non precipue diligamus qua fratrem diligimus, quoniam Deus dilectio est". Et, ibidem, "Qui non diligit fratrem, non est in dilectione: et qui non est in dilectione, non est in Deo, quia Deus dilectio est."

2. Adhuc, Augustinus in libro XV de Trinitate: "Si in donis Dei nihil majus est charitate, et nullum est majus donum Dei quam Spiritus sanctus, quid consequentius est, quam ut ipse sit charitas, que dicitur et Deus et ex Deo esse?"

3. Adhuc, In eodem sic arguit Augustinus: "Joannes volens de hac re apertius loqui: In hoe, inquit, cognosecimus quoniam in eo manemus, et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis §, Spiritus itaque sanctus de quo dedit nobis, facit nos in Deo manere, et ipsum in nobis. Hoe autem facit dilectio. Ipse est ergo Deus dilectio."

4. Si quis velit dicere, quod dicitur Deus dilectio per causam, sicut dicitur sapientia mea, misericordia mea. Obviat Augustinus ibidem 7 dicens: "Hunc sensum facile refellit Scripturarum ipsa locutio. Tale est enim, Zu es patientia meal, quale est, Domine, spes mea, et, Deus meus, misericordia mea?: et noulta sunilia. Non est autem dictum, Domine, charitas mea, aut, tu es charitas mea, aul Deus meus charitas mea: sed ita diclum est, Deus charitas est 4, sicut diclum est, Deus spiritus est".

5. Adhuc, In eadem distinctione, scilicet XVII ¢, objicit Magister in conlrarium et solvit. Quia si charitas augelur et minuitur per diversa tempora in homine: et si Spiritus sanctus charilas est, consequens est ut Spiritus sanctus augeatur vel minuatur. Et respondet, quod Spiritus sanctus vel charitas penilus immutabilis est, nec in se augetur, vel minuitur, nec in se recipit magis vel iuinus, sed in homine, vel potius homini augetur et minuitur, et magis vel minus datur vel habetur. Et confirmat solutionem per Augustinum in nona. homilia super epistolam Joannis, ubi sic dicit: "Probet se quisque quantum in illo profecerit charitas, vel potius quantum ipse in charitate profecerit. Nam si charitas Deus est, nec proficit, nec deficit. Sic ergo in te proficere dicitur charitas, quia tu in ea proficis." Et sic patet, quod Augustinus intendit, quod charitas qua diligimus Deum et invicem, sit Spiritus sanctus. Et dicit hoc Joannem inlendere, cujus commendans auctoritatem dicit, quod "major est hujus scripture auctoritas, quam omnis humani ingenii perspicacitas."

Ulterius queritur de verbis Augustini, qui dicit, quod diligat ipsam dilectionem, et tunc diligit Deum’.

1. Si enim dilectio dilectione diligitur: tunc illa dilectio iterum alia dilectione diligitur, et illa alia, et ibitur in infini- tum, quod abhorret omnis intellectus.

2. Adhuc, Si nihil diligitur nisi cognitum, ut dicit Augustinus, diligens dilectionem, cognoscet dilectionem: et sic aliquis scit se habere charitatem, et sic sciet se amore esse dignum, quod est contra illud Ecclesiaste, ix, 1: Neseit homo utrum amore an odio dignus sit.

3. Si quis dicat, quod melius cognoscuntur que per essentiam presentia sunt in anima, quam que per similitudinem sunt in anima: et sic charitas que presenter est in anima, melius cognoscitur quam lapis qui per similitudinem. Hoc falsum est: quod enim res cognoscatur, non causatur ex hoc quod presens sit in anima per essentiam; quia aliter quilibet haberet scientiam eorum que sunt in anima sua, quod expresse falsum est. Sed oportet, quod sit in anima ut objectum cognitive potentie, circa quod est intellectus vel ratio secundum principia et causas et elementa ipsius: ex quibus contingit intelligere et scire circa omnes scientias, ut dicit Aristoteles in principio Physicorum. Et sic charitas non est in anima charitatem habente, nec anima est in anima hoc modo. Videtur ergo, quod illud dictum nihil sit.

In contrarium est, quod dilectio a diligente procedit, ut dicit Augustinus. Dilectio ergo qua diligimus Deum et proximum, a nobis procedit. Si ergo Spiritus sanctus illa dilectio est essentialiter, sequitur quod Spiritus sanctus essentialiter procedit ab homine: quod et heresis est, et intellectus non capit: quod enim ab homine procedit, spiritus humanus est, non divinus, neque Deus.

Solutio. Prenotandum est, quod aliud est amor, et aliud dilectio, et aliud charitas: et licet haec tria idem supponant, non tamen idem significant, nec eodem modo. Amor enim non dicit nisi simpliciter fluxum amantis in amatum. Unde etiam secundum ferotheum et Dionysium etiam irrationabilibus convenit: et secundum Ierotheum dividitur in divinum, angelicum, intellectualem, sensibilem et naturalem. Dilectio autem discretionem electionis ponit in dilecto, et ideo non convenit nisi rationabilibus, et dividitur per pulchram dilectionem et feedam. Eecli. xxiv, 24: Hgo mater pulchre dilectionis. Charitas autem est, que dileetum vel magno vel inestimabili pretio zstimat: sicut dicitur charum in aliis, quando magni pretii estimatur. Unde chara annona, charum vinum. Unde a beato Bernardo dicitur dulcis, sapiens et fortis: dulcis, ut amor: sapiens, ut dilectio: fortis, ut charitas: tanti enim pretii estimat amatum, quod nec morte derelinquit.

His visis, sciendum est, quod sicut supra determinatum est in questione de veriiate, unum lumen est extensum super omnes animas, quo sicut primo et exemplari de omni vero judicamus. Et sicut unum bonum est primum ad quod omne bonum referimus, et quantum bonum sit, illo judicamus: ita est una charitas diffusa per omnes animas sanctas per Spiritum sanctum qui datus est eis, ut dicitur, ad Roman. v, 5: ad quam sicut exemplar omnis amor et omnis dilectio, et omnis charitas nostra refertur, ut comparatione illius et assimilatione charitas dici mereatur: et quo fuerit illi similior, major est charitas: quo dissimilior, minor. Et illud est Spiritus sanctus, quo sicut primo et causativo et exemplari et primo quasi formali Deum diligimus et proximum. Et hoc est quod dicit Augustinus, quod per charitatem Spiritus sanctus habitat in nobis, et quod non oportet nos longe ire querendo Deum: quia inspiciendo charitatem, qua Deum diligimus et proximum, et invenimus et habemus Deum. Habitus tamen et affectus et passio et actus charitatis, quibus diligimus Deum et proximum, essentialiter non sunt Spiritus sanctus. Habitus enim est qualitasin modum nature formalis perficiens potentiam diligendi, ut diligere possit quando voluerit cum tempus sit. Dicit enim Averroes super secundum de Anima, quod "habitus est quo quis aliquid agit cum voluerit." Et dicit Augustinus in libro de Bono conjugali, quod "habitus est quo quis agit cum tempus sit." Et dicit Tullius, quod "virtus est in modum nature rationi consentaneus habitus." Affectus etiam in affectiva potentia dicit passionem, qua anima movetur ad diligendum. Et hocnotat Augustinus in libro Confessionum, dicens, quod "nihil dulcius est quam amare et amari." Sensus autem dulcedinis passio est. Et dicit Aspasius in libro de Passionibus anime, quod "passio est qua movetur anima, ut ira, concupiscentia, et amor, et hujusmodi." Actus autem est, qui elicitur de potentia ad quam facultatem dat habitus, et cujus intentionem vel remissionem facit passionis affectus: et hac non est essentialiter Spiritus sanctus.

Quop ergo inductum est de canonica Joannis, et de Augustino, intelligitur de charitate primo modo dicta, et sic verum est. Et quod in contrarium est, verum est de secundo modo dicta charitate. Et sic solutum est quod primo quesitum est. Et haec est causa, quod non potest intelligi, quod per causam sit locutio cum dicitur, Deus patientia mea, vel Deus spes mea. Primo enim modo dicta charitas Spiritus sanctus est ut primum formale dilectionis, diffusum per omnes animas sanctas, quod in se nec proficit, nec deficit: sed nos in illo proficimus, vel deficimus quanto plus vel minus per assimilatio nem habitus et affectus et actus appropinquamus.

Ad id autem quod ulterius queritur de verbis Augustini, dicendum, quod cum dicitur, "diligat ipsam dilectionem,"dilectio ut objectum dilectionis accipitur: miaterialiter enim accipitur, hoc est, diligat id quod dilectio est, hoc est, quod est prima forma dilectionis in nobis: hoc enim, ut dictum est, Spiritus sanctus est: et nostra dilectioin habitu, affectu, et actu, imago illius dilectionts est, sicut dicit Boetius in libro de Trinilate, quod forme separate vere forme sunt formantes alias, et foris manentes, ut dixit Plato: et sunt forme que sunt ante rem; forme autem impresse in maleriam, non vere forme sunt, sed imavines formarum.

Ad id quod ulterius inducitur, dicendum quod proprie loquendo nihil prasenter est in anima, nisi quod est in lumine cognitionis anime: sicut nihil prasenter in sensu est, nisi quod est in lumine cognitionis sensibilis. Lumen autem ad discernendum utrum amor qui est innobis, sit amor charitatis per quam nos inhabitat Spiritus sanctus, non est lumen cognitionis naturalis, sed oportet, quod adsit lumen revelationis: frequenler enim contingit deceptio ex similitudine naturalis amoris ad gratuitum, sicut decipiuntur secundum consequens putantes mel esse fel. Et ideo nemo nisi per revelationem scit, utrum odio vel amore dignus sit: cum tamen suam di lectionem in corde cogn oscat, sed nesciat quantum assimiletur ad primam formam dilectionis.

Ad id quod objicitur contra solutionem quorumdam, dicendum quod illa objectio procedit, nisi sic intelligatur, ut dictum est, scilicet quod per essentiam potenter sunt in anima, que per lumen principiorum, causarum, et elementorum suorum, sunt in lumine cognitionis anime. Nec valet quod quidam dicunt, quod ea que essentialiter sunt in anima, cognoscibiliora sunt secundum se quam ea qua per similitudinem sunt in anima solum, sed non quoad nos. Hoe enim non solvit. Questio enim querit de cognitione quoad nos, et non quid cognoscibilius sit secundum se.

Et quod inducunt, quod Philosophus dicit in Il de Anima, quod actus sunt previi potentiis, et objecta actibus secundum rationem: contra mentem Auctoris inductum est. Hoc enim de potententiis passivis dictum est. In illis enim forma objecti agens. est, et distinguens potentiam sive determinans, et dans formam et speciem actui: et sicut dat formam et speciem, sic dat rationem diffinitivam. Unde quod dicit, secundum rationem, non intelligitur quoad nos, sed simpliciter.

Apip quod in contrarium objicitur, jam solutum est per distinctionem duplicis dilectionis, quarum una est prima forma dilectionis, altera autem est imago illius.