Quaestio 21

MEMBRUM I. Quid appetierit malus Angelus ?

Primo igitur queritur, Quid appetiit ?

Et videtur, quod aequalitatem Dei. 1. Isa. xiv, 13 et 144: In celum conscendam, super asira Dei exaltabo solium meum: sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis... Similis ero Altissimo. Glossa ibidem: "In empyreo ceelo erat, in ccelum ubi est Dei solium, cupiebat ascendere:" Dei autem solium eminentia Trinitatis est + ascendere ad eminentiam Trinitatis est ascendere ad equalitatem Dei: ergo appetiit equalitatem Dei.

2. Adhuc, Ezechiel. xxva1, 6 et 7: Hee dicit Dominus Deus: Eo quod elevatum est cor tuum quasi cor Dei, idcirco ecce ego adducam super te alienos, robustissimos Gentium,: et nudabunt gladios suos super pulchritudinem sapientie tue. Sed cor suum non potuit ponere sicut cor Dei, nisi equalitatem Dei concupisceret: ergo cequalitatem Dei concupivit.

3. Adhuc, Augustinus dicit, quod voluit esse sicut Deus.

4. Adhuc, II Sententiarum, distinct. IV, cap. Preterea sciri oportet, in fine capituli sic dicitur: "Similis quidem Deo esse voluit, non per imitationcm, sed per equalitatem potentiz."

5. Adhuc, Lucifer altior fuit inter Angelos, sicut jam habitum est ex verbis Gregorii, et cupiebat altius ascendcre: sed nulla erat altior magnitudo nisi Dei: ergo non poterat jappetere, nisi equalitatem illius magnitudinis quam videbat in Deo.

Contra hoc sunt fortissime rationes, 1. Anselmi in libro de Casu diaboli, sic: "Si Deus non potest cogitari, nisi ita solus, ut nihil illi simile possit cogitari, quomodo potuit diabolus velle quod non potuit cogitare? Non enim ita obtuse mentis erat, ut nibil aliud simile Deo cogitari posse nesciret." Ergo nec cogitare potuit, nec velle potuit equalitatem Dei.

2. Adhuc, Anselmus in Prosologio: "Credimus te aliquid esse, quo nihil majus cogitari potest vel equale." Sed quod non potest cogitari, non potest appeli: aqualitas Dei non potest cogitari: ergo nee appeli.

3. Adhuc, Damascenus in libro primo de Five orthodoxa: "Circumscriptibile quidem est, quod loco vel tempore vel comprehensione comprebenditur. Incircumscriptibile est, quod nullo horum continetur. Igitur incircumscriptibile quidem solus est Deus sine principio et sine fine ens, et omnia continens, et nulla comprehensione contentus: solus enim incomprehensibilis et interminabilis a nullo cognitus, ipse vero solus suiipsius est contemplator." Ex hoc accipilur, quod zquale Deo non potest intelligi a creatura: sed non potest appeti, nisi quod potest intelligi: ergo equalitas Dei non potest appeti a creatura.

4. Si quis dicit, quod voluntas impossibilium est, sicut dicunt Gregorius Nyssenus, et Damascenus et Aristoteles, qui in Ill £thicorum dicit sic: "Sed neque voluntas est eligentia: et si esse proprie videatur, eligentia quidem non est impossibilium."

Et si quis dixerit, scilicet quod eligentia sit impossibilium, videbitur esse demens. Voluntas autem impossibilium est, verbi gratia, immortalitatis: volumus enim esse immortales. Et ita dicatur, quod voluntas impossibilium est: ergo diabolus potuit appetere impossibilia: ergo etiam equalitatem Dei potuit appetere. ’

Contra: Impossibile dicitur duobus modis, scilicet impossibile ad habendum per opus, quod tamen per intellectum comprehensibile est. Et impossibile, quod est species falsi, et hoc solum impossibile est ad intelligendum. Sed secundum Aristotelem in HI de Anima, duo tantum sunt moventia appetitum, scilicet intellectus, et phantasia: ergo quod nec contingit intelligi, nec imaginari, appetitum movere non potest: equalitas Dei nec potest intelligi, nec imaginari: ergo appetitum demonis movere non potuit: et sic equalitatem Dei non appetiit.

5, Adhuc, Licet secundum Aristotelem voluntas sit impossibilium, tamen voluntas cum eligentia non nisi possibilium est ad habendum per opus: sed voluntas demonis erat cum eligentia, quia nisus est ad hoc, ut obtineret hoc quod voluit: sed equalitatem Dei impossibile fuit obtinere: ergo equalilaiem Dei cum eligentia non appetiit.

6. Adhuc, Anselmus in libro de Casu diaboli: "Hoc appetiit ad quod pervenisset, si stetisset:" sed ad equalitatem Dei numquam pervenisset: ergo equalitatem Dei numquam appetiit.

7. Adhuc, Anselmus, ibidem, "Quid illud fuerit quod appetiit, non video; sed quidquid fuerit, suflticit scire, quod hoc quod appetierunt demones, aliquid fuit ad quod crescere potuerunt: quod non acceperunt quando creati sunt, ut ad illud suo merito proficerent." Sed equalitas Dei esse non potuit, ad quod suo merito proficerent. Ergo equalitatem Dei numquam appetierunt.

8. Adhuc,Augustinus in libro XI super Genesim ad litteram: "Factus continuo Lucifer a luce veritatis se avertit, superbia tumidus, et proprie potestatis delectatione corruptus." Ergo non appetiit equalitatem Dei, sed excellere in propria voluntate et potestate.

9. Adhuc, Bernardus super Cantica, sic dicit: "Potuit contingere (si tamen non incredibile putetur) plenum sapientia et perfectum decore, homines prescire potuisse tuturos, et non ad impa rem gloriam cum Angelis profecturos. Sed si prescivit, absque dubio in Dei Verbo vidit, et invidit, et molitus est habere subjectos, socios -dedignatus. Infirmiores, inquit, sunt inferiores natura, non decet esse concives, nec equales in gloria?." Ex hoc ascipitur, quod appetiit preesse hominibus, et non equalitatem Dei.

10. Adhuc, Bernardus tractans illud Isai, xiv, 14: Sedebo in monte testamenti, sic dicit, ibidem: "Voluit Altissimi per vim similitudinem obtinere, scilicet ut quemadmodum ipse Deus super Cherubim sedens gubernat omnem angelicam creaturam: ita et ipse alter sederet regeretqie genus humanum. Absit, absit: iniquitatem meditatus est in cubili suo, mentiatur iniquitas sibi." Ex hoc accipitur, quod non appetiit equalitatem Dei, sed ut perfectam haberet potestalem et liberam super homines.

Sed contra hoc iterum esse videtur, quod hoc appetendo non videtur peccasse:

1. Partes enim beatitudines sunt, perfectum nosse, perfectum posse, et perfecta bonitas: cum ergo ipse et omnis rationalis creatura facta sit ad appetendam beatitudinem, non videlur peccasse appetendo partes ejus.

2. Adhuc, [Joan. m, 2: Cum apparuerit, similes et erimus. Sed ad illam similitudinem magis ordinatus est Angelus, quam homo. Ergo appetendo illam non peccavit, sed meruit.

4, Adhuc, Anselmus: "Beatitudo est ex commodis, quam appetit omnis rationalis creatura, et tanto magis, quanto magis cognoscit, et maxime appetit maximam beatitudinem." Maxima autem est, que est in Dei similitudine, et equalitate; et illa maxime appetenda est: illam ergo appetendo nihil peccavit,sed meruit.

4, Adhuc, Rationes Anselmi videntur non valere: quia secundum doctrinam Aristotelis in IL Posteriorum, alia est scientia quia, et alia propter quid: et licet xqualitatem Dei non possumus comprehendere per scientiam propter quid, eo quod incomprehensibilis es‘, possumus tamen eam scire per scientiam quia: scimus enim, quod immensa et infinita est: et hec scientia sufficit ad movendum appetitum: ergo Lucifer per hanc scientiam potuit appetere equalitatem heatitudinis Dei, non obstantibus rationibus Anselmi.

Solutio. Dicendum cum Sanctis, quod diabolus nihil appetiit, nisi beatitudinem, ad quam pervenisset, si stetisset. Sed in beatitudine tria sunt principaliter, scilicet perfectio potestatis, perfectio scientie, et perfectio bonitatis. Et appetibile Angeli fuit perfectio potestatis, non considerata perfectione scientie, nec considerata perfectione bonitatis. Appetibile autem primi hominis fuit perfectio scientie non considerata perfectione potestat's et bonitatis. Appetibile Antichristi erit perfectio bonitatis, non considerata scientia et potestate.

Quod qualiter sit, secundum Anselmum sic nolandum est: Ad perfectionem potestatis tria exiguntur, scilicet ut ase et non ab alio potestatem habeat, et ut habeatur statim, et ut non proficiatur ad eam per meritum, et ut in subjectis per potestatem alterius resistentiam non inveniat.Similiter ad perfectionem scienti# similia his tribus tria exiguntur, scilicet ut a se habeatur, et non per meritum ab alio exspectetur, et ult in scibilibus nihil habeat resistentie. Et hoc est quod dixit demon, Genes. 11, 5: Eritis sieut dii, scientes bonum et malum. Deus autem ase habet, et non ab alio, nec per meritum exspectat. Similiter sine difficul tate omnia scit et considerat. Similig etiam tria sunt in perfectione bonitatis, Volet enim Antichristus a se habere bonifatem, et non per meritum ab alio exspectare, et quod in bonitate nihil sit sibi comparabile. Et hoc est quod dicit Apostolus, Il ad Thessal. u, 4: Qui adversatur et extollitur super omne quod vocatur Deus, aut quod colitur, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se tamquam sit Deus.

Si autem queritur secundum hoc, Quomodo verum sit quod dicit Anselmus, quod appetiit hoc ad quod pervenisset, si stetisset ?

Respondet Anselmus, quod adperfe ctionem potestatis quidem venisset, ita scilicet quod ad modum perfectionis sux pertectam potestatem habuisset: sed illo modo non habuisset, quo appetiit, habuisset enim a Deo polestatem, et ex profectu meriti. Et ideo dicit Anselmus quod non in appetibili, sed in modo appetendi peccatum fuit. Sic etiam patet, qualiter voluit similis esse Deo in habendo scilicet perfectam potestatem a seipso sicut Deus. Unde Anselmus in libro de Casu diaboli sic dicit: "Quidquid habebat, debebat velle: et in hoc non peceavil. Voluit igitur aliquid quod non habebat, nec tune velle debebat: sicut Heva voluit similis esse Deo, prius- — quam Deus hoc vellet. Nihil autem velle poterat nisi justitiam, aut commodum: ex commodis enim constat beatitudo quam yult omnis rationalis creatura. Justitiam vero nolendo, peccare non potuit. Peccavit ergo volendo aliquid commodum, quod nec habebat, nec tune velle debuit, sed per meriium exspectare: quod tamen ad argumentum sue beatitudinis esse potuit. Plus ergo aliquid quam acceparat, inordinate volendo, voluntatem suam extra justitiam extendit: ac cum hoc voluit, quod Deus illum velle nolebat, voluit inordinate similis esse Deo’."

Per noc patet solutio ad quinque prima: quia secundum hoc conceditur, quod squalitatem Dei in perfectione potestatis appetiit: et, ut dicit Anselmus, "per talem voluntatem non tantum voluit esse similis Deo, sed etiam major Deo secundum aliquid. Unde etsi noluit omnino esse par Deo, tamen contra voluntatem Dei voluit quod voluit: et ex hoc ipso voluit inordinate esse similis Deo, quia propria voluntate que nulli subdita esset, voluit aliquid: solius enim Dei esse debet sic propria voluntate velle aliquid, ut superiorem non sequatur voluntatem." Et post pauca subdit Anselmus: "Non solum autem voluit esse equalis Deo, quia presumpsit habere propriam voluntatem: sed etiam Deo major esse voluit, volendo hoc quod Deus illum velle nolebat: quoniam voluntatem suam supra Dei voluntatem posuit."

Et per hoc patet solutio ad omnia preter ultima. quatuor, quod in contrarium adducuntur: ad quorum primum dicendum est, quod in appetibili non fuit peccatum, sed in modo appetendi, sicut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod similes ei erimus participatione beatitudinis sue: sed non erimus similes ei per habere beatitudinem a nobis, sicut ipse habet a se. Ad hoc tamen antiqui, quibus consentit Magister in libro H Sententiarum, distinct. VI, cap. Preterea sciri oportet, dicunt, quod duplex est similitudo, scilicet equiparantie sive paritatis: et illam appetiit diabolus. Et est similitudo imitationis, scilicet qua imitabimur ipsum secundum quod compelit nobis ex imitationis merito, et illa similes ei erimus quantum possumus, et quantum debetur nobis.

Ad aliud dicendum, quod duplex est appetitus, ut dicit Anselmus, scilicet naturalis, bonus, nec malus est: et ille crescit secundum quantitatem appetibilis. Alius est appetitus ordinatus ratione, et ille appetitus secundum Aristotelem, est cum eligentia, et ille non extendit se ultra id quod appetere debet, el appeli compelit unicuique secundum rationem: et hoc ideo est, quia eligentia cum ratione est et intellectu. Et iste appetitus secundum Anselmum, limitatur a justitia, nec crescit nisi quantum extendunt se rationes juris et honesti. Et ille non potest esse impossibilium, sed eorum que ratio dicit possibilia esse ad obtinendum.

Ad ultimum dicendum, quod scientia quia, sufficit ad movendum appetitum naturalem, sicut probat objectio: sed quia appetitus demonis fuit cum eligentia, intellectu, et ratione: ideo non potuit esse respeclu impossibilis, ut dictum est, sed potius respectu ejus ad quod aptus ex naturalibus erat demon, el quod ex profectu meriti habuisset, si stetisset.

MEMBRUM II. Quod fuerit peccatum primum Angeli mali ?

Secunpo queritur, Quod fuerit ejus peccatum primum ?

Et videtur, quod superbia. 1. Per diclum Augustini paulo ante inductum, ubi sic dicit, quod cadens diabolus fuit superbia tumidus, et proprie potestatis delectatione depravatus.

2. Adhuc, Eccli. x, 13: Inttium omnis peceati est superbia, Quod exponit Augustinus in libro XI super Genesim ad litteram. de primo peccato demonis et hominis.

3. Adhuc, Tob. tv, 14: Superbiam numquam in tuo sensu, aut in tuo verbo dominari permittas: in ipsa enim inttium sumpsit omnis perditio. Sed omnis perditio non sumpsit initium, nisi in primo peceato diaboli. Ergo superbia fuit primum peccatum ejus.

4. Adhuc, Bernardus super Cantica: "In coelo concepit dolorem, et in paradiso peperit iniquitatem, prolem malitia, matrem mortis et #rumnarum omnium prima parens superbia’." Nam etsi dicatur, Sapient. n, 24: Invidia diabolt mors introivit in orbem terrarum, initium tamen omnis peccati est superbia.

5. Adhuc, Appetitus propriz potestatis, est in potestate excellere, ut paulo ante dictum est: et hic fuit appetitus demonis: in propria potestate excellere, superbia est: ergo primum peccatum fuit superbia.

6. Adhuc, Augustinus in libro XI saper Genesim ad litteram: "Quando dejecerit superbia diabolum, ut naturam suam bonam prava voluntate perverteret, Seritura non dicit; ante tamen factum fuisse, et ex hac eum homini invidisse, ratio manifesta declarat: in promptu enim est omnibus hec intuentibus non ex invidentia superbiam nasci, sed potius ex superbia invidentiam ," Ex his expresse accipitur, quod superbia fuit primum peccatum ejus.

Contra: 1. 1 ad Timoth. vi, 10: Radix omnium malorum est cupiditas. Super quod dicit Augustinus sic: "Hac enim diabolus cecidit, quiutique non amavit pecuniam, sed propriam potestatem. Proinde amor proprii boni perversus, privavit sancta societate turgidum spiritum, eumque coarctat miseria jam per iniquitatem satiari cupientem." Ex hoc accipitur, quod avaritia sive cupiditas fuit primum peccatum diaboli, et non superbia. -

2. Adhuc, Videtur quod primum peecatum ejus fuit inobedientia. Dicit enim Anselmus in verbis paulo ante introductis, quod voluntatem suam supra voluntatem Dei posuit, etin hoc major Deo esse voluit. Et hoc est inobedientia. Ergo inobedientia fuit primum peccatum ejus,

3. Adhuc, Ut dicitur, Ezechiel. xxxvun, 12, Angelus ex consideratione propria pulchritudinis cecidit: conferre ergo debuit, quod ex consideratione proprie pulchritudinis intumescere non debuit: et non contulit: ergo omisit: omissio ergo primum peccatum fuit.

4, Adhuc, In omni rationali natura rex qui in appetibilibus et faciendis regere debet, dissipabit malum: cujus ratio ponitur, Proverb. xx, 8: Rex qui sedetin solio judicii dissipat omne malum intuitu suo. Sed tune non rexit, nec malum dissipavit: ergo omisit: ergo omissio primum peccatum ejus fuit.

Solutio. Dicimus cum Sanetis, Augustino, Anselmo et Gregorio, quod superbia primum peccatum dzemonis fuit, et ex superbia nata est invidia qua dejecit hominem. Unde Augustinus sic dicit in libro de Conflictu vitiorum et virtutum: "Quam densissimis putamus in terra superbiz tenebris lutum involvi, si potuit in ceelo stella que mane oriebatur, per superbiam lucis sue globos amittere." Et iterum, in libro XI super Genesim ad litteram: "Invidia sequitur superbiam, non precedit: non enim causa superbiendi est invidia, sed causa invidendi superbia. Cum ergo superbia sit amor propria excellentie, invidia vero sit odium felicitatis aliene: quid inde nascatur in promptu est. Amando enim quisque excellentiam propriam, vel paribus invidet, quod ei coequentur: vel inferioribus, ne sibi coequentur: vel superioribus, quia eis non equatur. Superbiendo ergo invidus, non invidendo quisque fit superbus." Et inducit illud Psalmi, xxxv, 12 et 13: Non veniat mihi pes superbie, ef manus peccatoris non moveat me. Ibi ceciderunt qui operantur iniguitatem.

Notandum tamen, quod sicut dixit Prepositivus, seperbia dicitur tribus modis. Uno modo generaliter, scilicet appetitus altitudinis vel excellentie in quocumque, sive in laude, sive in alio: et hec superbia proprie dicitur ¢emor mentis. Unde Gregorius tractans illud Evangelii Luce, xvm, 11: Deus, gratias ago tibi quia non sum sicut ceteri hominum, in homilia ejusdem Evangelii dicit sic: "Tumor mentis obstaculum est vel ritatis: qui quatuor modis fit, scilicet cum aliquis ex se credit habere bonum quod habet, vel ex propriis meritis credit hoc meruisse, vel falso jactat se habere quod non habet, vel putat se omnibus plus habere." Et quatuor antiqui comprehenderunt in hoc versu: "Ex se, pro meritis, falso, plus omnibus, inflant."

Alio modo adhuc generalius dicitur superbia, secundum quod dicit Augustinus in libro XI super Genesim ad litteram, quod amor proprii boni cum aversione a summo induit rationem superbia, et hae superbia non est speciale peccatum, sed initium omnis peccati. Et hee dicitur pes superbiz, ita quod sit intransitiva constructio: quia ibi primo stat iniguitas, quando manus peccatoris diaboli per tentationem movet peccantem.

Tertio modo dicitur superbia specialissime, appetitus excellentiz in potestate ad dignitatem pertinente: et hoc fuit primum peccatum demonis, et primum peccatum hominis. Demon enim excellere voluit in dignitate potestatis propria, homo vero execellere voluit in dignitate excellentie propria.

Similiter avarifia dicitur duobus modis: generaliter scilicet, et spiritualiter, Generaliter dicitur avaritia nimius amor proprii boni cujuscumque. Et hec non differt a superbia generalissime dicta secundum rem, sed secundum rationem tantum. Dicitur enim superbia amor ille, secundum quod avertit a summo bono. Avaritia vero dicitur idem amor, secundum quod convertit ad commutabile bonum. Unde Augustinus super epistolam Tad Timoth. vi, 10, super illud: Radiz omnium malorum est cupiditas: "Caveamus superbiam et avaritiam,non duo mala,sed unum malum." Et propter hoc superbia dicitur initium peccati, quia principium peccati est ex parte forma, que est aversio ab incommutabili bono. Avaritia vero dicitur radix, quia ex parte conversionis ad commutabile bonum, trahit succum delectationis et libidinis, quo nulritur in peccato. Secundo modo dicitur avaritia specialiter, amor nimius pecunie vel bonorum fortune, que pecunia vel numismate, ut dicit Aristoteles in V £ thicorum, numerantur. Et hee proprie dicitur philargyria, ut dicit Augustinus: et hec non fuit primum peccatum demonis vel hominis. Quod autem hoc verum sit, accipitur ad Augustino in libro XI super Genesim ad litteram sic dicente: "Merito initium omnis peccati Scriptura definit dicens, Eccli.x, 15: Initium omnis peccati est superbia. Cui testimonio non inconvenienter aptatur illud quod Apostolus ait, I ab Timoth. vi, 10: Radix omnium malorum est cupiditas. Si avaritiam generalem intelligamus, qua quisque appetit quid amplius quam oportet propter excellentiam suam, et quemdam proprie rei amorem, cul sapienter nomen Latina lingua indidit, cum appellavit privatum, quod potius a detrimento, quam incremento dictum elucet. Omnis enim privatio minuit. Unde itaque vult eminere superbia, inde in angustias egestatemque contruditur, cum a communi bono ad proprium damnoso sui amore redigitur. Specialis autem est avaritia, amor pecuni#, cujus nomine Apostolus per speciem genus significans, universalem avaritiam volebat intelligi, dicendo: Radix omnium malorum est avaritia. Hine enim et diabolus cecidit, qui non amavit pecuniam, sed propriam potestatem. Proinde perversus sui amor privat sancta societate turgidum spiritum, eumque coarctat miseria jam per iniquitatem satiari cupientem ."

Per hoc patet solutio ad sex prima: patet enim, quod appetitus excellentie in propria potestate, primum peccatum fuit demonis, sicut dictum est in precedenti membro istius questionis.

Ad id quod objicitur in contrariuam de inobedientia, dicendum quod vitia sive peccata rationem habent a finibus voluntatis que sunt ultima volita. Inobedientia vero rationem habet a contemptu precepti in quantum preceptum est: quod quia contemnere non intendebat Angelus, ideo speciale primum peccatum suum esse non potuit inobedientia, sed consequens et commune, secundum quod Ambrosius de peccato dicit, quod "omne peccatum est prevaricatio divine legis et ccelestium inobedientia mandatorum."

Ad id autem quod objicitur de omissione, dicendum quod ratio illa supponit falsum, hoc scilicet, quod non contulerit. Dicit enim Anselmus in libro de Casu diabolt, et verba sua in membro precedenti posita sunt, quod scivit se non debere appetere quod appetiit, et hoc scire non potuit, nisi ex collatione rationis.

Ad ultimum dicendum, quod error fuit rationi admixtus, et hic error secundum Anselmum,fuit presumptio impunitatis: et hic error non fuit speciale peccatum, sed est error eligentiz et inquisitionis, vel ignorantia precedens omne peccatum, secundum quod dicit Philosophus in Isl Ethicorum, quod "omnis malus est ignorans." Que tamen ignorantia nec meretur ignoscentiam nec misericordiam,

sed potius objurgationem et vituperationem.

Ad hoc tamen ultimum dixerunt Prapositivus et Gulielmus Altisiodorensis, qnod Angelus non tenebatur conferre: et ideo non omisit, quia aliter non poterat evadere, scilicet avertendo se ab appetitu proprii boni et delectatione propria potestatis.

MEMBRUM III. Quae fuerit primi peccati causa?

Tertio queritur, Que fuerit primi peecali causa ?

Et videtur, quod nulla. 1. Affectus enim sivé appetitus non movetur ad acquirendum bonum vel ad fugiendum malum, nisi facto sibi nuntio, ut dicit Aristoteles in IIE de Anima, cap. de movente. Et dicit ibidem, quod appetitum non movent nisi duo, scilicet intellectus, et phantasia: et quod intellectus semper est rectus, phantasia autem et recta, et non recta. Sed in Angelo non est nisi intellectus, et ille semper est rectus: rectum autem numquam movet ad non rectum, sive ad peccatum: ergo videtur, quod Angelus peccare non potuit per causam quam in seipso habuerit: nec per exteriorem causam moveri potuit ad opus: exterior enim causa movens intellectualem naturam ad opus, non est nisi Deus, qui numquam movet ad peccatum: ergo motus Angeli ad illicitum nec intra nec extra causam habere potuit; et sic videtur, quod ad illicitum motus non fuerit.

3. Adhuc, Dionysius dicit in libro de Divinis nominibus, qaodmalum demonis est contra deiformem intellectum esse !: sed intellectus deiformis est super simplices rerum veritates, in quibus non est deceptio: intellectus ergo impossibilis tuit ad deceptionem: ergo non movit ad peccatum: omnis enim motus ad peccatum ex deceptione est, ut dicit Augustinus.

3. Adhuc, Augustinus in lib. super Genesim ad litteram,et ponitur in Glossa super primam epistolam ad Timotheum, i, 144, super illud: Adam non est seduclus, mulier autem seducta in prevaricatione fuit, dicit sic, "Non est credendum virum spirituali mente preditum, hoc putasse, quod sicut Deus sciens bonum et malum futurus esset: sed in hoc decipi potuit, quia credebat veniale quod erat damnabile." Ergo multo minus credendum est hoc de Angelo, quod fuerit deceptus: eo quod a principio sux creationis intellectu deiformi fuit preditus: ergo et deceptione intellectus non fuit inclinatus ad peccatum: et ad aliud inclinans in se non habuit: ergo peccatum suum nullam causam habuit ex parte inclinantis et moventis appetitum.

Contra: 1. Damascenus in libro Il de Fide orthodoxa: "Demon liberi arbitrit sui electione versus est ex eo quod est secundum naturam, in id quod est contra naturam: et elevatus est adversus Deum qui fecit eum, adequariipsi volens. Et sic primo desistens a bono in malum devenit ." Ergo liberi arbitrii electione peccavit. Sed electio, ut dicit Aristoteles in Il Lthicorum, nonest sine intellectu et ratione: ergo intellectus ejus ad peccandum movit.

2. Adhuc, Anselmus in libro de Casz diaboli: "Angelus ideo deseruit justitiam, quia voluit quod velle non debuit: et hoc modo, id volendo quod non debuit, deseruit illam. Nulla autem causa pre cessit hanc voluntatem, nisi quia velle potuit. Nec ideo quia velle potuit, voluit quod non debuit: quia similiter potest bonus Angelus velle, nec tamen voluit. Nam nullus vult quod velle potest sine alia causa, quamvis numquam velit si non potest. Cur ergo voluit? Non nisi quia voluit. Nam hee voluntas nullam aliam habuit causam qua impellereiur aliquatenus aut attraheretur: sed ipse sibi (si dici potest) efficiens causa effectus fuit ."

3. Adhuc, Augustinus in libro de Libero arbitrio: "Efficiens causa peccati non est, nisi voluntas deficiens, et a bono incommutabili ad bonum commutabile se convertens."

Solutio. Dicendum, quod peccatum voluntatis Angeli causam habuit errorem, scilicet in conceplu intellectus. Concepit enim ante delectationem proprie potestatis, ut dicit Augustinus, et sic cecidit superbia depravatus, appetendo in hoc equalilatem Dei, ut in prahabitis dictum est. Et hoc est quod dicit Damascenus, quod propria electione peccavit: que, sicut dicit Aristoteles, sine intellectu esse non potuit: et cum coneiperet hoc ut proprium bonum et privatum, a bono incommutabili aversus fuit: et sicut dicitur, Jacobi, 1, 14, privato bono illectus, a summo bono abstractus est et dejectus.

Ad primum ergo dicendum, quod quando dicit Aristoteles, quod intellectus semper est rectus, intelligit hoc per comparationem intellectus ad intelligibile, ad quod non procedit nisi ex principiis rerum, que numquam nisi recta esse possunt. Si autem comparatur intellectus ad intelligentem tunc ipse intelligens principium est sui intellectus, per hoc quod, ut dicit Aristoteles, est dominus sui actus intelligere hoc vel illud, vel non intelligere: et nihil ita recte intelligit, quin possit deflecti ab ipso ad circumstantias deceptionis et erroris.

Ad aliud dicendum, quod intellectus Angeli deiformis est, et malum demonis contra deiformem intellectum esse: et ideo in intelligente est deflecti a veritatibus rerum super quas est deiformis intellectus, ut dicit Plato: et sic deflexus concipit circumstantias deceptionis et erroris privati boni, et ex illis inclinatur voluntas ad appetendum malum.

Ab auiwp dicendum, quod sicut Adam spirituali mente preditus, non fuit deceptus in appetibili principali quod hoc crederet, sed in circumstantiis ejus, scilicet quod veniale esset quod erat damnabilé deceptus fuit: ita et demon numquam deceptus fuit in hoc, quod omnino equari posset Deo, sed quod posset equari in hoc quod esset libere potestatis, et quod Deus non ulcisceretur ad interitum eternum quod juste ulcisci poterat. Presumpsit enim de Dei bonitate, quod non faceret ulciscendo in creaturam rationalem,quod juste facere poterat, sicut in antehabitis ex verbis Anselmi determinatum est.

Primum quod in contrarium objicitur, concedendum est: quia hoc idem dicit qaod dictum est.

Ad aliud dicendum, quod quando dicit Anselmus, quod voluntas nullam habuit causam, intelligit hoc de voluntate comparata ad volentem, non ad volitum: comparata enim ad volentem, sibi causa est in omnibus, quia principium actionis sue est in ipsa. Sed comparata ad volitum, oportet quod habeat causam id quod faciat nuntium de volendo: et illud potest esse rectum, et non rectum, ut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod dictum Augustini verissimum est: sed quod deficit a bono incommutabili, causa est intelleclus errans, et in- errorem suum voluntatem inclinans.