Quaestio 37

MEMBRUM I. De prima definitione hierarchiae.

Contra primam istarum definitionum objicitur sic:

1. Ordo hierarchie est pars: et pars non ponitur in definitione totius: ergo male dicitur, Hzerarchia est ordo.

2. Adhuc, Cum dicitur, Hierarchia est ordo divinus: aut intelligitur de ordine qui in Deo est, aut de ordine qui est a Deo. Si primo modo: non potest esse, ut dicit Augustinus, nisi ordo nature, quo alter scilicet sit ex altero, non quo alter prior altero: et secundum hoc unus Angelus esset ex alio, et una hierarchia ex alia: quod heresis est. Si secundo modo: tunc intelligitur de ordine quo universitas ordinata est: et hoc non est verum: quia sic Deus omnia creavit in modo, specie, et ordine: et sic in omnibus rebus esset hierarchia: quod falsum est.

Si forte dicatur, quod ordo dicitur ibi ratio ordinis: tunc videtur esse imperfectus Dionysius, quia omnis ordo deter minatur secundum prius et posterius: et non determinatur, secundum quam rationem prioris et posterioris ordinata sit hierarchia.

3. Adhuc, Cum dicitur, quod hierarchia est ordo divinus, et seientia, et aclio, unumquodque istorum predicatur in recto de hierarchia :- ergo ordo est scientia, et ordo est actio: quod falsum est: ordo enim ut forma et ratio ponitur circa scientiam ‘ct actionem: et in tali habitudine constructionis, que secundum causam formalem est, non construitur rectus cum recto mediante verbo substantivo, sed rectus cum obliquo: ut dicatur, Hierarchia est ordo scientia et actionis: quia aliter non notaretur transitio et diversitasinter causam etcausatum.

4. Ulterius objicitur de hoc quod dicit, Scientia. Unus solus est ordo Cherubin a plenitudine scientie denominatus: et non est idem definitivum communis et proprii: cum ergo scientia proprium sit unius ordinis, non debuit poni in definitione communi.

5. Adhuc, Cum dicitur, Scientia: aut intelligitur de scientia que est de scibili creato, aut de scientia que est de scibili increato. Si primo modo: cum illa pertineat ad cognitionem naturalem Angelorum, que secundum Augustinum, vespertina est cognitio, videtur quod secundum cognitionem vespertinam distinguerentur hierarchie et ordines: quod falsum est. Si secundo modo. Contra: Secundum scibile increatum omnes immediate ordinantur ad Deum: hierarchia autem dicit ordinem superioris et inferioris. —

6. Adhuc, Hierarchia quantum est de vi nominis et compositione, non dicit nisi sacrum principatum: de perfectione autem principatus non est scientia, sed potestas et actio: ergo in definitione hierarchie male ponitur scientia.

7. Ulterius queritur de hoc quod di cit, Acéio. Cum enim status patrie magis sit determinatus quieti contemplationis, quam actioni: et hierarchia ccelestis sit secundum statum patria: videtur quod non convenienter ponitur actio in definitione hierarchiz.

3. Adhuc, Quaecumque in hierarchiis ultima est, illa nihil agit, sed agitur ab aliis superioribus in generali: ergo in definitione hierarchies male ponitur actio.

9. Ulterius queritur de hoc quod dicitur, Deiforme quantum possibile est similans. Deiforme enim aut dicit crea-. tum quid, aut increatum. Si creatum: non potest esse ratio gloriz: quia nihil creatum ratio glorie est. Si increatum: tunc non est deiforme, sed ipse Deus: et sic omni modo dicitur inconvenienter deiforme.

10. Adhuc, Anselmus et Boetius dicunt, quod similitudo est ex uno quod est in pluribus, est enim similitudo rerum differentium eadem qualitas: sed nihil unum re est in Deo et Angelis: ergo nihil est ibi, quod est deiforme quantum est possibile similans: et sic male ponitur in definitione hierarchie,

11. Adhuc, Dionysius in eodem capite: "Interpretatio hierarchie est quantum est possibile similitudo ad Deum et unitas." Queratur ergo, Quomodo sit similitudo, et quomodo unitas ? Et si forte dicatur, quod est unitas in consensione voluntatum, sicut dicit Apostolus, [I ad Corinth. vi, 17: Qui adheret Domino, unus spiritus est. Hoc videtur parum esse: quia etiam hic in via multi per charitatem sic Deo uniuntur.

12. Adhbuc, Hilarius in libro de Essentia Patris et Filii, dicit sic: "Voluntalis tantum inter Patrem et Filium heretici mentientes unilatem, unitatis nostre ad Deum utebantur exemplo, tamquam nobis ad Filium et per Filium ad Patrem obsequio tantum ac voluntatereligionis unitis, nulla per sacramentum carnis et sanguinis naturalis nobis proprietas communionis indulgeretur: cum et per honorem nobis datum Dei Filii, et. per manentem in nobis carnaliter Filium, et in eo nobis corporaliter et inseparabiliter unilis, mysterium vere ac naturalis unitatis sit predicandum. Ergo per sumptionem Eucharistie naturaliter est in nobis Christus, et sumus naturaliter secum unum: sicut ipse dicit, Joan. v1, 57: Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet, ef ego in illo. Ex ex hac auctoritate ulterius videtur, quod sicut Christus est unum cum Patre, ita nos in Christi sacramento efficiamur unum: sicut dicitur, Joan. xvu, 21, ubi Christus dicit ad Patrem de Apostolis: Ut omnes unum sint, sicut tu Pater, in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis unum in sint." Si ergo talis unitas est inter Angelos et Deum, oportet quod aliquid essentiale Dei sit in Angelis, quod uniat eos: sicut in nobis sacramentum est unum, in quo Christus essentialiter est in nobis, et nos in ipso. I ad Corinth. x, 17: Unus panis, unum corpus multi sumus, scilicet in Christo, omnes gui de uno pane participamus. Nihil autem talium est in Angelis. Ergo videtur, quod hierarchia: eorum male definitur per talem unitatem.

13. Ulterius, Queritur de ultima parte qua dicitur, Ht ad inditas et divinitus iluminationes proportionaliter in Det similitudinem ascendens. Ascensus enim ille non est secundum locum, sed secundum quantitatem et dignitatem gloria: secundum hoc ergo videtur, quod quelibet hierarchia potest exaltari continue: et sic media potest venire ad primam, et ultima ad mediam et primam: quod inconveniens est.

14. Adhuc, Queritur cum dicitur, Proportionaliter, ad quid attendatur proportio ? aut enim attenditur ad naturam, aut ad conatum, aut ad meritum. Non ad naturam: quia sic qui esset subtilioris essentie, et perspicacioris intelligentie, et liberioris arbitrii, esset de summa hierarchia: et sic Lucifer qui talem habuit naturam, fuisset de summa hierarchia: quod est contra Damascenum et Gregorium Nyssenum, qui dicunt, quod fuit unus de his qui terrestri ordini preerant. Si ad conatum notatur proportio: cum unus de media vel infima hierarchia continue crescat in tali conatu, et ponatur hoc posse fieri, ille de infima vel media hierarchia erit de superiori: quod falsum est. Si autem notatur ad meritum, idem sequitur: quia cum non habeant meritum nisi custodie, posset multiplicari meritum in inferiori plusquam in superiori, et sic ascenderet ad superiora: quod falsum est, quia gradus hierarchiarum immobiles sunt.

15. Adhuc, Objicitur contra totam definitionem simul. Non enim videtur esse hierarchia ordo divinus, scientia, et actio: sed polius videtur esse similitudo ad Deum, et unitas sciens et agens in modum Dei: dicit enim sie Dionysius in Celesti hierarchia: "Interpretatio hierarchie est, quantum possibile est, similitudo ad Deum, et unitas, ipsum habens omnis sancte et scientiz et actionis ducem, et ad suum divinissimum decorem immutabiliter quidem definiens, quantum vero est possibile, reformat, et suos laudatores, agalmata divina perficit, specula clarissima et munda, receptiva principalis luminis ."

16. Adhuc, Magister Hugo de sancto Viclore in Comments, dicit sic: "In eo quod illuminantur Angeli, fiunt gratie participes: in eo vero quod illuminant, efficiuntur potestatis consortes." Et constat ex his modis hierarchia, quam perficit gratia ex officio et virtute et ministerio. Sed in definitione preinducta nulla fit mentio potestatis in hoc quod illuminat: nec mentio gratia, nec virtutis, nec ministerii. Ergo videtur penitus esse imperfecta.

17. Adhuc, Dionysius in Crelesti hicrarchia dicit sic: "Hierarchia quidem inditz claritatis est repleta, eamque iterum copiose in ea que sequuntur, est declarans secundum divinas leges ." Ergo videtur, quod per refusionem claritatis in inferiora essct hierarchia definienda: et hoc non fit: ergo definitio est imperfecta.

Sorvtto. Aniequam disputemus de secunda et tertia definitionibus, solvamus que objecta sunt contra istam, ne prolixitas objeclionum generet confusionem.

Sciendum ergo, quod ista prima definitio datur per essentialia hierarchia. Est enim hierarchia totum potestativum: totum autem potestativum in suis parlibus sic se habet, quod prima pars potestative clauditur in sequenti sive media, et media in ultima, sicut in II de. Anima dicit Aristoteles, quod vegetativum est in sensitivo, et vegetativum et sensitivum in intellectuali, sicut trigonum cst in tetragono. Et ideo etiam dicunt Dionysius et Boetius quod quidquid potest potentia inferior, potest potentia superior excellenter et eminenter, sed non convertitur. Et ita est in istis cum dicitur, Hierarchia est ordo, et seientia, ef actio: ordo enim dicit hierarchiam secundum quoddam sue potestatis: scientia autem dicit eam, determinando eam in qua est ordo sive potestas ordinis: actio autem dicit eamdem potestatem secundum complementum. Ad primum ergo dicendum, quod ordo dicitur duobus modis, scilicet ratio ordinis sive forma, et res ordinate. Secundum quod ordo dicit res ordinatas, sic dicit Magister in libro II Sententiarum, dist. IX, cap. Hic considerandum, quod "ordo est multitudo ceelestium spirituum, qui inter sein aliquo dono gratie similantur, sicut et in naturalium datorum munere conveniunt." Et per hunc modum non ponitur ordo in definitione hierarchie, sed secundum quod est ratio vel forma ordinis in personis ordinatis.

Et ad hoc intelligendum, sciendum quod hierarchia secundum essentiam consistit in duobus consequenter ordinatis, sicut dicit Hugo de sancto Victore’ in Commento, scilicet in participatione gratie illuminationis, et in effusione ipsius super inferiora. Ad participationem aulem illuminationis tria exiguntur, scilicet conversio ad principiuin illuminationis. Et hance conversionem dicit ordo: nisi enim ordinetur ad principium illuminationis, non accipiet illuminationem. Secundum est receptio luminis. Et hoc dicit scientia: scientia enim non est nisi receptum lumen ab illuminatore. Tertium est effusio luminis in inferiores. Et hoc dicit actio: sicut enim scientia acta est in ipso per illuminatorem primum, ita agit eam in inferior per infusiones illuminationis: et in hoc consistit perfectio hierarchie sive actus hierarchie.

Et quod ita sit, accipitur ex verbis Dionysii in Celesti hierarchia. Dicit enim: "Est unicuique hierarchiam sortientium perfectio, hoc est, secundum propriam analogiam in Dei imitationem “ascendere, et omnium divinius, ut eloquia aiunt, Dei cooperatorem fieri, et ostendere divinam in seipso actionem secundum quod possibile est relucentem. Utpote quoniam ordo hierarchie est, quosdam quidem purgari, quosdam vero purgare: et quosdam quidem illuminari, quosdam vero illuminare: et quosdam quidem perfici, quosdam vero perficere '." Ex hoc accipitur, quod ordo in definitione hierarchie dicit ra tionem ordinationis et conversionis ad primum principium illuminationis, et consequenter ad illuminabilia inferiora: actio autem dicit perfectionem secundum acceptam illuminationem, que est actio acta ab illuminatore post illuminatum secundum proximum illuminatori primo, et consequenter dicit effusionem luminis super inferiores: in quo efficitur Dei cooperator. Et hoc expressius habetur ex verbo Dionysii in fine cap. 3, ubi sic dicit: "Unusquisque hierarchie dispositionis ordo secundum propriam analogiam reducitur ad divinam cooperationem, illa perficiens gratia et Deo data virtute, que divinitati naturaliter et supernaturaliter insunt, et ab ea superessentialiter acta in inferiores, et ad possibilem Deum diligentium animorum imilationem hierarchie manifestata." Sensus est, quod illuminati a Deo deducuntur ad Dei cooperationem in hoc, quod sicut sunt illuminati a Deo, ita illu - minant alios et perliciunt per gratiam et virtutem datam eis a Deo.

Ad aliud dicendum, quod iste ordo habet rationem prioris et posterioris respectu diversorum. In hoc enim quod dicit conversionem ad primum illuminatorem, illuminator est primus, et illuminatus est secundus. In hoc autem quod dicit effusionem illuminationis, illuminatus est secundus, et in quem effudit illuminationem, est ultimus sive postremus,

Et si quis objiciat, quod aeque potentes sunt, qui sunt in una hierarchia: dicendum, guod non intendit illam equipotentiam, nisi in actu hierarchico, et non in aliis.

Ad hoc autem quod objicitur, quod scientia et actio deberent cadere oblique in definitione, dicendum, quod utrumque potest fieri. Si enim dicatur ordo formaliter: tunc constat, quod est ordo scientiea et actionis. Si autem dicatur secundum quod est ratio vel forma ordinis in personis ordinatis: tunc ordo est ordinata polestas, et ordinata scientia, et ordinata aclio in aéceptione illuminationis et transfusione: et ita considerat Dionysius.

Av w quod ulterius queritur de scientia, dicendum quod aliter sumitur scientia in definitione hierarchie, et aliter quando est proprium ordinis qui dicitur’ Cherubin. In definitione enim hierarchie sumitur scientia generaliter pro qualibet illuminatione a verbo descendente per theophanias in intelligentiam angelicam, et ab ipsa intelligentia angelica transfusibilem super alios Angelos inferiores: que non est de scibili increato tantum, sed etiam de aliis que Angelis revelantur. Sed Cherubin denominatur a dono scientie spe-. cialis, que est de scibili increato.

Ad aliud dicendum, quod scientia dicitur ibi de quocumque scibili, quod per theophanias accipitur a Verbo: et ideo pertinet ad cognitionem matutinam, quia cognitio in Verbo matutina est: et ideo hierarchiarum distinctio est secundum cognitionem matutinam, non vespertinam,

Ad aliud dicendum, quod intentio nominis dupliciter capi potest, scilicet per compositionem, et per significatum: composilio enim potius dicit modum significandi, quam significatum. Si accipiatur per compositionem; tunc verum est quod probat objectio: componitur enim nomen hierarchia a tzp3v, quod est sacrum: et 4x4, quod est principatus: et hoc modo de perfectione ejus sunt potentia et actio principaliter. Sed quia potentia et actio determinantur et sunt circa scientiam per illuminationem theophania acceptam, propter hoc de essentialibus hierarchie ponitur etiam scientia.

Ad hoc quod ulterius queritur de hoc quoddicit, Actto, dicendum, quod duplex est actio: simplex quidem, et composita. Simplex est, que simplicis nature est in unum reducte: et de hac dicit Aristo teles in VII Ethicorum, quod si cujus natura simplex est, una et simplici gaudet operatione: et delectatio in gaudio illo non habet contrarium. Et talis actio magis competit beatitudini et quieti: talis enim actio intelligentize est in contemplatione theorematum, quorum veritas perspicue demonstrationis est, et in influentia contemplationis ejusdem super alios: ut in inferioribus fiat, quod in superioribus jam factum est: et sic inferiores per medios, et per medios in summum hierarchie lumen actione thearchica reducuntur. Est etiam actio composita que cum motu est, de qua dicit Auctor sex principiorum, quod "omnis actio in motu, et omnis motus in actione firmatur." Et hoc repugnat statui quietis et contemplationis.

Ad aliud dicendum, quod ultima hierarchia est humana: et hee nihil agit in aliam inferiorem hierarchiam, quia inferior nulla est. Tamen quia persone in eadem hierarchia existentes, ordinate sunt secundum gradus prelationis et subjectionis, una persona agit in aliam transfusione luminis percepte: et ideo in definitione generali hierarchie ponitur actio.

Ad aliud dicendum, quod deiforme dicit creatum formatum ad similitudinem forme Dei proportionaliter: dicit enim habitum scientie formatum ad similitudinem scientiz divine, eo quod lumine divino perficitur: et dicit actionem que supernaturaliter et superessentialiter est

in Deo: et est in Angelo proportionaliter,

ad similitudinem Dei participative, hoc modo, quod sicut Deus lumen quod in ipso est et essentiale sibi est, agit in alium transfundendo: ita participans lumen illud, agat participatum sibi lumen in alium sibi inferiorem, iluminando et communicando sibi lumen perceptum, et sic reducat eum in lumen divinum, ut sic perficiat ipsum.

Ad aliud dicendum, guod similitudo duplex est, scilicet rei, et habitudinis. Similitudo rei, est rerum differentium eadem qualitas. Et de hac loquuntur Boetius et Anselmus. Et talis similitudo non est inter creatorem et creaturam. Similitudo habitudinis est, sicut cum dico, Sicut se habet rector navis ad navem, ita rector civitatis ad civitatem: uterque enim regit arle, non sorte, quamvis non eadem arte ambo regant. Et talis similitudo est inter creatorem et creaturam: quia sicut Deus per theophanias transfundit mundissimum et clarissimum lumen in subjectam creaturam, ita participans illud lumen Angelus, transfundit in alium: et sicut theophaniam percipiens Angelus, agalma, hoc est, imago et similitudo divini luminis efficitur participatione theophanie, ita inferior Angelus illuminatus a superiori, ejusdem luminis efficitur agalma per illuminationem in se transfusam ab Angelo. Et hoc est quod dicitur, Job. xxv, 3: Numguid est numerus militum ejus ? Et super quem non surgit lumen ejus ? Ac si dicat: Quamvis innumerabilis sit numerus militum ejus, tamen nullus ex omnibus est, super quem non oriatur et manifestetur lumen theophanie, que procedit ab ipso. Et in hoc hierarchia est deiforme similans.

Ad aliud dicendum, quod jam patuit in quod est similitudo: quia, ut dicit Aristoteles in X Metaphysicorum, quod unum in qualitate facit simile, et unum in quantitate facit equale, et unum in substantia facit idem: ita dicimus, quod unum in proportione similitudinis facit analogicam unitatem, que a Dionysio in preinducta definitione dicitur uniéas: nec vocatur ibi unitas consensionis voluntatum et charitatis, qualis est inter Deum et Sanctos.

Ad primum Hilarii dicendum, quod Hilarius condemnat hereticos et Arianos: quia inter Patrem et Filium et Spiritum sanctum non dicebant esse unionem, nisi consensus voluntatum: et negabant unitatem ejusdem essentie, qua Pater est in Filio, et Filius in Patre, et uterque in Spiritu sancto. Reprehendit etiam exemplum quod inducebant, scilicet quod. inter nos et Deum non esset nisi unio consensus voluntatis: cum inter nos et Deum etiam sit alia unio, que est ex. conformitate nature humane assumpte in personam Filii, quam ostendit duplex sumptio sacramenti. Spiritualis enim sumptio ostendit unionem que est ex consensu voluntatum et charitatis. Sacramentalis autem sumptio, per quam Christus in utraque natura est in nobis, ostendit unionem que est ex conformitate nature assumpte. Et hoc et non amplius intendit dicere Hilarius: et confirmat per illud quod inductum est de Joanne, v1, 57, et per illud quod inductum est de Joanne, xvu, 21.

Ad id quod ulterius queritur, dicendum quod ascensus ille notatur ad claritatem illuminationis, ad quam continue proficit iluminatus quantum sibi possibile est ex naturali potestate, sic enim omnes Angeli proficiunt: et non nota- tur profectus ad gradum dignitatis, se- cundum quem distinguitur hierarchia: et ideo distinctio hierarchiarum manetinviolata et immobilis.

Ad aliud dicendum, quod proportionatur simul ad naturam et ad conatum: quia qui subtilioris est essentia et perspicacioris intelligentia, majorem habet conatum. Sed conclusio non sequitur propter hoc: quia ascensio non est ad gradum distinctionis hierarchiz, ut dictum est, sed ad modum participationis theophanie, que per illuminationem a superioribus transfunditur in inferiores.

Ad id quod ulterius contra totam de-. finitionem objicitur, dicendum quod Dio-. nysius ceelestem hierarchiam determinat, secundum quod comparatur ad superce-: lestem thearchiam secundum causam efficientem, formalem, et finalem. Et secundum causam efficientem dicit, quod ipsum Deum habet ducem scientie et actionis: secundum causam formalem et exemplarem dicit, quod est deiforme quantum est possibile similans secundum causam finalem dicit, quod in ipsum. est proportionaliter ascendens, sicut quelibet res proficit et ascendit in suum finem ultimum, qui est suum bonum et optimum.

Ad aliud dicendum, quod in hierarchia perficitur gratia illuminationis: et virtus que est ultimum potestatis, intelligitur in ascensu ad deiforme. Officium autem quod est congruus actus persone, ut dicit Tullius, intelligitur in actione secundum se. Ministerium autem intelligitur in actione secundum quod terminatur ad eum secundum quem agit illuminationem perceptam. Et sic omnia que dicit Magister Hugo, implicite intelliguntur in definitione prainducta.

Ad ultimum dicendum, quod refusio in inferiores expresse intelligitur in actione deiformi: et hoc inducitur in preinducta definitione: et ideo definitio perfecta est et qualibet, ut dicit Dionysius, suos phiasotas, hoc est, subjectos per transfusionem illuminationis percepte, facit agalmata divina et specula munda et clarissima, in quibus munde et clare resullat lumen divinum.

MEMBRUM II. De secunda definitione hierarchix ? Secunpo queritur de secunda definitione que est hec: "Hierarchiam qui dicit, sacram quamdam universaliter declarat dispositionem, imaginem divine speciositatis in ordinibus et scientits hierarchicis proprie illuminationis sacrificantem mysteria, et ad proprium principium ut licet assimilatam."

1. Queritur ergo primo de hoc quod dicit, Sacram quamdam universaliter declarat dispositionem: cum enim dicitur, Sacram quamdam, infinitum est et vagum quod dicitur, et non determinatum: per infinitum autem et vagum nihil definitur et deferminatur: ergo hoc modo hierarchia non debuit definiri.

2. Adhue, Dispositio non est nisi situs vel qualitatis: dicit enim Philosophus in Sex principiis, quod dispositio est quedam partium ordo secundum differentias loci vel situs: situs autem in Angelisnon est, quia non sunt corporales: ergo per talem dispositionem angelica hierarchia non debuit definiri.

Si forte dicatur, quod situs est ibi dispositio qualitatis, secundum quod una species qualitatis est dispositio vel habitus. Contra hoc est, quod dispositio sic est imperfectum quid, sicut natura disponitur ad formam, et est imperfecta ad illam.

3. Adhuc, Videtur male dicere cum dicit, Universaliter quamdam declarat dispositionem: hoc enim significare videtur multitudinem declarantium: cum, sicut dicit Philosophus in VI prime philosophie, ea que ponuntur in definitione, ponuntur in ea ut unum, ef non ut multa.

4, Adhuc, Inconvenienter dicitur, quod nomen hierarchie declarat definitionem: cum potius e converso definitio declaret nomen, quam nomen definitionem.:

5. Adhuc queritur, Quare potius dicatur, Divine speciositatis, quam divine bonitatis, vel potentia, vel veritatis.

6. Adhuc, Cum in definitione prehabita posuerit ordinem, scientiam, et actionem, quare hic facit mentionem de ordinibus et scientiis et potentiis hierarchicis, et tacet de actione ?

7, Adhuc, Queritur de hoc- quod dicit, Imaginem. Dicit enim Augustinus in sermone de imagine, quod "ubi imago, continue similitudo: sed non ubi similitudo, continue imago". Et causa dicti est, ut ipse dicit, "quod imago dicit expressam et plenam similitudinem": similitudo autem non. Unde Hilarius in libro X de Trinitate dicit, quod "imago est rei ad rem coequandam et imaginandam species indifferens:" talem autem similitudinem plenam et expressam Angeli non habent cum divina speciositate: ergo videtur, quod male dicatur, Imaginem divine speciostiatis.

8. Adhuc, Queritur de hoc quod dicit, Proprie illuminationis saerificantem mysteria. Non enim proprium est, quod aliunde est habitum: sed in prehabita

definitione ex verbis Dionysii, detezmi natum est quod illuminationes Angelorum sunt indite eis a Deo: ergo non sunt proprie.

9. Adhuc, Dionysius in Celesii hierarchia dicit sic: "Est unicuique hierarchiam sortientium perfectio, hoc est, secundum propriam analogiam in Dei imitationem ascendere: et omnium divinius, ut eloquia aiunt, Dei cooperatorem fieri, et ostendere divinam in seipso actionem secundum quod possibile est relucentem. Utpote quoniam ordo hierarchie est quosdam quidem purgari, quosdam vero purgare: et quosdam quidem illuminari, quosdam vero illuminare: et quosdam quidem perfici; quosdam vero perficere'." Queratur ergo, quare hic facit mentionem de illuminatione, et non de purgatione vel perfeclione?

10. Adhuc, Quaritur de hoc quod dicit, Sacrificantem mysteria: mysteria enim in Greco, Latine sonat occulta: occulta autem illuminationi non conveniunt, sed manifesta: videtur igitur, quod potius deberet dici, Proprie illuminationis sacrificantem manifesta, quam mysteria.

11. Adhuc queritur, Per quem modum sacrificat ? Sacrificia enim sacra efficiuntur per hoc, quod Deo offerunt, et sicde non sacro fit sacrum: illumi- nationes autem non efficiuntur sacre per hoc, quod ad Deum referuntur: sed potius sacre sunt per hoc, quod in theophaniis a sacratissimo lumine descendunt: hierarchia ergo angelica non sacrificat mysteria illuminationum, sed sacratis utitur.

12. Adhuc, Queritur de hoc quod dicit, Ad proprium principium ut licet assimilatam. Si enim per principium intelligitur Deus: ille non est proprium principium, sed commune omnibus: proprium enim est, ut dicit Donatus, quod uni soli convenit.

13. Adhuc, Omnibus licet et omni modo assimilare se illuminationi divine: non ergo deberet dicere, Ué licet: quia hoc videtur specialem quemdam et coarctatum modum liciti ponere.

Soxvutio. Dicendum quod prima definitio de qua jam habitum est, data est per essentialia hierarchie: et colligit ea que hierarchiam essentiant, que sunt ordo, scientia, et actio. Ista autem data est per comparationem exempli ad exemplar: quia sicut thearchia in qua superceelestis hierarchia est, ordine sive dispositione sacra diffundit illuminationes, quibus purgat, illuminat, et perficit inferiora, et ad se reducit: ita imago et exemplum ejus est angelica hierarchia, ejusdem pulchritudinis dispositionem et speciositatis a Deo accipiens, et super inferiores diffundens. Et per hoc patet differentia inter primam definitionem,’ et secundam.

Ad id ergo quod contra istam objicitur primo, dicendum quod verum est, quod sacram quamdam dispositionem dicit indeterminatum et vagum secundum se acceptum, sicut aliquis homo vagum dicit in homine: sed hic non ponitur ut vagum, sed per adjuncta determina tum. Quando enim additur, Proprie illuminationis sacrificantem mysteria: tune determinatur, et sic efficitur definitum, quia sic habet. definitum intellectum.

Av aniup dicendum, quod dispositio generaliter accipitur: et tune dicitur dispositum, guod per rationem congruam est ordinatum: sicut dicimus mundum sapientia divina dispositum, et sermonem ratione sive rationabiliter dispositum, quando bene est ordinatus, et optima ratione probatus, et coloribus rhetoricis sufficienter ornatus. Et pro tali dispositione sive ordinatione ponitur in definitione hierarchia, que ordinata potestas est personarum intellectualium in ordinibus et scientiis et actibus hierarchicis: et non accipitur in speciali significatione, ad quam contrahitur in situm et qualitatem.

Ad aliud dicendum, quod ea que ponuntur in definitione, ponuntur ut unum, et non ut plura: quia omnia precedentia ante ultimum, sunt in ra tione potenti et generis: et illud solum in ratione actus ad quem determinantur potentia et communitates omnium aliorum ad esse specificum: et hunc ordinem multorum ad unum significat, quando dicit, Universaliter quamdam.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Philosophus, nomen implicite dicit ea que sunt tm definitione: et definitio explicite dicit ea que sunt in nomine. Et hoc tangit cum dicit, quod hierarchia declarat definitionem: et in quo declaret, ostendit explicando definitionem.

Ad aliud dicendum, quod speciositas in spiritualibus proprie dicit fulgens et pulchrum in intellectu: et quia illuminatio proprie est hoc quod fulget in intellectu, propter hoc dicit potius, Proprize illuminationis sive speciositatis, quam bonitatis, vel potenti: bonitas enim et potentia attributa communia sunt divine operationis, in qua bonitas movet, potentia agit, et scientia ordinat: quibus non ita proprie convenit specio sitas sive pulchritudo, sicut illuminalioni sapientie que fulget in intellectu. Unde, Sapient. vu, 29, dicitur de sapientia: Hee est speciosior sole, et super omnem dispositionem stellarum: luci comparata, invenitur prior.

Ad aliud dicendum, quod sicut pradictum est, hac definitio dalur per comparationem exempli ad exemplar: hac autem comparatio non fit nisi in ordine et scientia et illuminatione: per actionem autem hierarchia comparatur al inferiora, et non ad exemplar primum: et ideo tacet hic de actione.

Ad aliud dicendum, quod tmago dupliciter potest accipi, scilicet secundum derivationem secundum quod Grammaticus dicit, quod imago dicitur ab imitor, aris: et imago sic dicta dicitur quasi imitago: et sic omne quod imitatur aliquid sive in toto, sive in parte, dicitur imago ejus: et sie ponilur in definitione hierarchia. Si autem accipiatur secundum intentionem proprii significati, sic est expressa et perfecta similitudo, qualis est inter patrem et filium, non inter Angelos et Deum: et in hac significatione non ponitur in definitione hierarchie angelice.

Ad aliud dicendum, quod illuminatio non dicitur propria, eo quod ex propriis sit habita secundum causam: sed quia proprio ordini hierarehico est appropriata, et sic per causam indita esta Deo, et propria, quia proprio ordini hierarchico appropriata.

Ad aliud dicendum, quod ordo quidem divinus est, ut dicit Dionysius, in tribus actibus hierarchicis: sed tamen specialiter facit mentionem de illuminatione, quia illa specialis est, et per illam perficiuntur alii, ut dicit Dionysius. Per hoc enim quod illuminatur quis, purgatur a dissimilitudinis sive privatio-. nis luminis habilu, et ponitur ut speculum in similitadinem et formam luminis theophanie in descendentis illuminatione in ipsum. Et quia hoc lumen propria virtute convertit ef reducit eum qui illuminatus est in primum principium et fontem luminis et sic perticit ipsum, propter hoc etiam perfectio fit per illuminationem, ut dicit Dionysius.

Ad aliud dicendum, quod mysteria dicuntur, eo quod in excellentissima luce deitatis et inaccessibili nobis sunt abscondita, in qua, ut dicit Augustinus, mentis humane invalida acies in tam excellenti luce non figitur, nisi per justitiam fidei emundetur. Unde ista non sunt opposita, mystica esse in primo fonte lucis que nos excellit et omnem creatum intellectum, et manifesta fieri per illuminationem descendentem in nos vel Angelos nobis proportionatam secundum intellectum.

Ad aliud dicendum, quod aliud est sacrum esse, et aliud est sacrificare. Illuminatio bene sacra est per hoc, quod descendit a sacralissimo lumine: sed sacrificatur per hoc, quod ab Angelis in idem lumen refertur et offertur, et sic in suum principium ordinatur: sic enim dicit Dionysius in capite primo Celestis hierarchie, quod "omnis Patre moto manifestationis luminum processio in nos optime ac large proveniens, iterum ut vivifica virtus restituens nos replet et convertit ad congregantis Patris luminis unitatem et deificam simplicitatem '."

Ad aliud dicendum, quod licet Deus sit principium omnium generaliter, ta men per rationem idealem hujus vel illius efficitur proprium. Dicit enim Augustinus inlibro LXXXHIL Questionum, quod "alia ratione facit hominem, et alia ratione facit equum." Et ita per rationem idealem hujus theophanie efficitur proprium principium hujus vel illius: et sic per lumen acceptum assi- milatur proprio principio, et non communi.

Ad ultimum dicendum, quod, ué licet, dicit ibi possibilitatem et facultatem, quam quisque Angelus habet ex naturalibus, subtilitate scilicet essentia, et perspicacitate intelligentie: quia secundum virtutem illorum accipit illuminationem vel majorem vel minorem. Et hoc est quod dicitur, Matth. xxv, 15: Dedit unicuique secundum propriam virtutem, Et Horatius in Arte poetica:

Est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

MEMBRUM III. De tertia definitione hierarchiae.

Tertio, Queritur de tertia definitione que a quibusdam antiquis posita est, que talis est: "Hierarchia est sacrarum et rationabilium personarum ordinata potestas, in subditis proprium retinens dominatum."

1. Et objicitur primo de hoc quod dicit, Ordinata potestas, et non facit mentionem de scientia et actione, que essentialia sunt hierarchiz: et sic videtur definitio diminuta.

2. Adhuc, Objicitur de hoc quod dicitur, Sacrarum et rationabilium personarum. Est enim ecclesiastica hierarchia non diminuta ratione in personis non sacris, et tamen rationabilibus, sicut in Episcopis, prepositis, decanis, et aliis gradibus Ecclesia: non ergo deberet poniin communi definitione, Sacrarum et rationabilium personarum.

3. Adhuc, Objicitur de hoc quod dicitur, In subditis proprium retinens dominatum. Videtur hoc esse contra intentionem Christi, qui primo posuit hierarchas Apostolos, et interdixit eis dominatum. Luc. xxu, 25 et 26: Reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic: sed qui major est in vobis, fiat sicut minor: et gui precessor est, sicut ministrator. Ergo in definitione hierarchia non debet poni, Retinens dominatum, sed retinens ministerium,

4. Adhuc, Sicut in antehabitis probatum est, hierarchia dicit exceptionem illuminationum a superiori, et refusionem in inferiora, et sic dicit duas comparationes: unam ad superius, et alteram ad inferius. Ista autem definitio non facit mentionem nisi de altera, que est ad inferius. Ergo est imperfecta.

5. Adhuc, Cum multa sint dona a quibus denominantur ordines Angelorum, quare definitur potius hierarchia a dono Dominationum,quam a dono Principum et Potestatum, vel ab aliorum aliquo ?

6. Adhuc, Cum unius rei unum sit esse, quod dicit detinitio, videtur quod hierarchie non debet esse nisi una definitio: unde veniunt ergo tres posite?

Sotvutio. Ad primum dicendum, quod hee definitio data est de substantia hierarchie secundum totum, et non secundum ‘partes: substantia autem hierarchi est ordinata potestas: et hic ordo aitenditur in modo percipiendi illuminaliones et transfundendi eas super inferiores: scientia autem et actio partes essentiales sunt, ut in primo membro de prima definitione determinatum est: et ideo ubi totam substantiam hierarchie posuit, non debuit facere mentionem de partibus.

Ab aliup dicendum, quod rerum sacrarum non dicitur propter hoc, quod persone in quibus est hierarchia, sint sacre: sed dicitur propter hoc, quia ordinata potestas talium personarum secundum sacra est distincta.

Ad aliud dicendum, quod est dominium tyrannicum, quod gentium domi nium vocatur, et est ad oppressionem subditorum et hoc interdicitur Apostolis. Et est dominium, quod causatur ex multorum et pulchrorum bonorum spiritualium. possessione, ut dicit Diony. sius, ex quibus aliquis superponitur aliis, et efficitur talis superpositionis incessanter appelitivus, ut dicit Dionysius, et contentiva virtute efficitur inferior contentivus et provisivus. Et hoc dominium non interdicitur hierarchis: sed interdicitur exemplo Christi. Joan. xin, 13: Vos vocatis me: Magister, et Domine: et bene dicitis, sum etenim. Hoc enim pertinet ad superpositionem hierarchie, ut scilicet in bonorum possessione omnibus deterior sit, et contentiva virtute inferiores valeat continere: et bona quibus eminet, inferiores per illuminationes continue transfundat, et sic eosdem suze dominationis incessanter appetitivos faciat, et per hune modum removeat eos a servilibus, que scabellari subjectione affectibus anime tamquam pedibus sunt conculcanda.

Ad aliud dicendum, quod comparatio ad superius in acceptione illuminationum, importatur in ordine, cum dicitur, Ordinata potestas. Ordo enim est inter prius et posterius: et non potest refundi in subjectos ordinata potestate, nis quod prius a principio illuminationum acceptum.

Ad aliud dicendum, quod dominatio a qua denominantur Dominationes, superpositionem dicit causatam a possessione pulchrorum et verorum bonorum generaliter: et ideo convenit omnibus hierarchiis in communi, et ponitur in generali definitione hierarchiw. Alii autem ordines denominantur a donis specialibus, que non omnibus conveniunt: et ideo in generali definitione hierarchie poni non possunt..

Ad ultimum dicendum, quod licet unius rei unicum sit esse, tamen illius consideratio secundum modos quos habet in eo quod est, est plures. Et si consideratur esse illud in essentialibus, sic datur definitio prima. Si autem consideratur in comparatione exempli ad exemplar, sic datur secunda. Et si con sideratur secundum id quod est, sive secundum totam substantiam, sic datur tertia.