Quaestio 1

TRACTATUS I. DE PRIMO PRINCIPIO. QUAESTIO I. Utrum unum principium sit omnium ?

Quod autem principlum unum sit omnium, queremus quidem hic principaliter, sed secundario adjungemus improbationem erroris Platonis, Aristotelis, et Epicuri: quos errores Magister dicit circumstare hune articulum.

Ad primum objicitur sic: 1. Magister in libro Hi Sententiarum, dictinctione I, dicit, quod "creationem rerum insinuans Scriptura, Deum esse creatorem initiumque temporis, atque omniim visibilium et invisibilium creaturarum, in primordio sui ostendit, dicens: In principio creavit Deus calum et terram ‘." Ergo omnium creatorum visibilium et invisibilium unum est principium.

2. Adhuc, Ibidem, "His etenim verbis Moyses spiritu Dei afflatus, in uno principio a Deo creatore mundum fa ctum refert." Et hac verba licet Ma gister ponat, tamen Bede sunt. Ergo omnium rerum que in mundo sunt, unum est principium effectivum.

3. Adhuc, Ambrosius in Hexameron etiam dicit, quod "Moyses dicit, quia Deus fecit ccelum et terram: audisti auctorem, dubitare non debes." Et paulo post: "Cum tot oracula audias quibus testificatur Deus quod fecit mundum, noli eum sine principio esse credere." Ergo credere non licet, quod ab uno principio, Deo scilicet, non processerit omne quod in mundo est. Unum ergo est omnium principium.

4. Adhuc, Sancti probant hoc, Damascenus sic: supponit enim, quod principium non cognoscitur nisi ex comparatione ad principiatum secundum eminentiam principii super principiatum: in omnibus autem principiatis, ex hoc ipso quod principiata sunt, de necessitate sequitur mutabilitas, quia principiatum esse, est aliquo modo mutatum esse: et ideo dicit Damascenus, quod omne creabile vertibile est: vel secundum electionem, ut creatura spiritualis: vel secundum naturam, ut creatura corporalis: vel secundum utrumque, ut illa que est composita ex corporali et spirituali. Seguitur ergo, quod omne mutabile, principiatum est: et nullum principiatum universaliter potest esse omnium principium: ergo nullum mutabile potest esse omnium principium: mutabile ergo quod de necessitate principiatum est, erit a principio immutabili, quod ante omne mutabile est. Quod autem ante omne mutabile est, non est nisi unum :; ergo unum solum est principium omnium principiatorum spiritualium et corporalium.

3. Adhuc, Omne principiatum secundum esse suum et bonum, dependens est ad aliud quo in esse et bono perficiatur. Ista igitur dependentia, aut deducetur in infinitum ut semper unum ab alio dependeat, ita quod in nullo uno ‘stet quod ad aliud non dependeat: aut circulariter reflectitur in seipsam, aut stat in uno a quo alia sic accipiunt perfectionem in esse vero et bono, quod ipsum plenitudinem esse veri et boni habet in seipso, quam anullo accipit, sed in omnia transfundit.

Sed primum horum stare non potest: sicut enim dicit Aristoteles in primo de Anima, et in primo Posteriorum, demonstrationes non abeunt in infinitum: theorice enim stant ad causam, practice autem ad opus: cum igitur resolutio principiali in principium, via demonstrationis theorica sit, nullo modo potest abire in infinitum: et si abiret in infinitum, numquam esset devenire ad hoc vel illud principiatum: ante quodlibet enim hoc vel illud essent infinita, que non contingit pertransire nec actu nec intellectu.

Eodem modo secunda via impossibilis est: quia probatum est in primo Posteriorum, quod non contingit circulo fieri demonstrationem: sequeretur enim, quod idem esset principium et principiatum a seipso: et verificarentur contradictoria de eodem, erit enim idem principium et non principium, et idem principiatum et nou principiatum, quod valde inconveniens est.

Relinquitur ergo, quod tertia via stet, scilicet quod omnia sint principium, vel a principio: et quod omnia que sunt a principio, dependeant ab uno quod a nullo alio dependet, et omnibus largitur esse verum et bonum.

6. Adhuc, Omnis multitudo reducitur ad unum, ut probatur in Il Arithmetice: constat autem, quod multitudo est in principiatis: ergo hec multitudo est multitudo processuum ab uno.

Dicit etiam Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod "que multa sunt processibus, sunt unum principio !:" constat autem, quod omnia principiata, processibus sunt multa: omnia ergo talia sunt unum principio: quecumque autem sunt unum principio, ab uno descendunt principio, et eorum principium est unum: ergo omnium principiatorum est principium unum.

In contrarium ejus videtur esse, 1. Quod dicit Manicheus, scilicet quod aliud sit principium boni, et aliud principium mali, sic objiciens: Bonum et malum sunt genera aliorum, ut dicit Aristoteles in Predicamentis: nec di-. cuntur genera aliorum, secundum quod genus dicitur ambitus pradicabilium secundum unam rationem, sicut substantia et qualitas dicuntur genera: videtur ergo, quod genera dicuntur, quia a diversis principiis sunt fluentia: videtur ergo, quod duo principia sint, unum boni, et alterum mali. Sed quia de hac questione in prima parte Summe theologiv, tractatu de summo bono, multum disputatum est, ideo que ibi dicta sunt, hic subjaceant et supponantur’.

2. Alia via adhuc plura videntur esse principia. Videtur enim, quod spiritualium et corporalium non idem sit principlum: omne enim principiatum per se aliquam habet similitudinem cum principio: constat autem, quod primum principium summus spiritus est, eternus, et increatus: cum hoc autem nullam habet similitudinem creatura corporalis: ergo videtur, quod creatura corporalis non ab eodem principio sit, a quo est creatura spiritualis.

3. Adhuc, Quzecumque ab eodem principio fluunt, ejusdem ordinis sunt et consentanea sibi invicem: corporalis et spiritualis creatura non sunt consentanea sibi invicem. Sapient. 1x, 15: Corpus quod corrumpitur aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. Ergo corporalis creatura et spiritualis non sunt ab eodem principio, per locum a destructione consequentis.

4. Adhuc, In omnibus proportionabilia sunt efficiens, et id ex quo fit, sive materiale principium: dicit enim Aristoteles in IX prime philosophizg, et Commentator ibidem idem asserit, quod "nihil est in potentia in alio, nisi quod uno et eodem motore educitur de illo:" si ergo spiritualium et corporalium non est idem materiale principium, non erit idem motor qui et corporalia et spiritualia de potentia educat in actum: constat autem, quod non est idem materiale principium spiritualium et corporalium: aliud est ergo principium spiritualium, et aliud corporalium, et sic sunt duo principia.

3. Arguunt etiam Manichei ad hoc, dicentes quod corporalia plerumque confusa sunt et inordinata, spiritualia autem ordinata: inordinata autem et ordinata ab eodem principio non videntur esse: et sic videtur esse aliud principium corporalium, et aliud spiritualium. Et alia multa ex Evangelio inducuntur, et epistolis Pauli de Deo hujus seculi, et de arbore bona et de arbore mala, et plantatore bono et plantatore malo: que diligenter in prima parte Summe theologiz, questione de summo bono et summo malo notata sunt, nec hic oportet repetere.

In conTrarium hujus est, quod mundus archetypus, omnium eorum que facta sunt, principium est, eo quod sunt in ipso sicut artificiata in arte artificis. In omnibus autem generaliter verum est, quod una est ars et una est scientia oppositorum et dissimilium et inzqualium: hoc ergo maxime est in prima arte, cum, sicut dicit Aristoteles in sexto Ethicorum, ars sit factivam principium cum ratione omnium eorum de quibus est ars. Est autem ars prima, que dicitur mundus archetypus, una notitia boni et mali: boni per formam, mali per privationem, et corporalis et spiritualis creature, et ordinati et inordinati, mobilis et immobilis, materialis et immaterialis, et multi et unius: dicit enim Dionysius in libro de Divinis nominibus?, quod "cognoscit mobilia immobiliter, materialia immaterialiter, confusa in ordine ad unum inconfusibiliter, multa unite :" ergo omnium horum prima ars videtur unicum principium: sed quorumdam per se, qua propria virtute facit et constituit, et vocat ad esse et veri formam et boni: quorumdam autem per deflexionem ab ilo, non principii, sed principiati a principio: que deflexio principiatum facit deficere a participatione perfecta esse, veri, et boni, quod omnibus largiter influit primum principium.

Et hoc est concedendum: hoc enim consonat fidei Catholice, et etiam philosophia.

Unde dicendum, quod quando queritur de uno principio, queritur de principio quod est in ratione efficientis, et forme, et finis universi esse veri et boni quod est in omnibus creatis, et sine quo nihil de esse vero et bono potest esse in aliquo creatorum. Et hoc principium non potest habere aliquid prajacens ex quo et in quo operetur ut in materia, nec potest uti instrumento, nec dispositionibus aptantibus materiam. In omnibus enim principiis que supponunt materiam et utuntur instrumento et dispositionibus, aliquid de esse est a materia, et-aliquid ab instrumento, et aliquid a dispositionibus: et sic illa principia non sunt causa universi esse veri et boni quod est in causatis, nec sunt sufficientis potentiz ad producendum in esse sua causata, et sic non possunt prima esse principia. Primum enim principium sive prima causa est, ut dicitur in libro de Causis, dives in se, et "dives in omnibus", et ut habetur etiam, ad Roman. x, 12°. Et quod dicitur dives, dicitur propter abundantiam potentie et virtutis in producendo: et ideo si in aliquo deficiat potentia in producendo, sequitur quod non sit dives, et per consequens, Tod nec sit principium primum,:

Hoc autem modo querendo de principio primo, omnibus ratione utentibus ipsa veritas persuadet, primum principium non esse nisi unum solum, sicut probant auctoritates et rationes ad primam partem inducte.

Ad id ergo quod objiciunt Manichei ?, dicendum est, sicut dictum est in prima parte Summe theologie , tractatu de bono et malo, questione, Utrum sit summe malum, sicut est summe bonum ? quod error Manichzorum ex ignorantia provenit. Putabant enim, quod sicut bonum est quod est a bono, et plantatum in forma boni ejus a quo est: ita malum esset, quod est a malo, et plantatum in forma mali ejus a quo est: et hoc jam in prehabitis ostensum est esse falsum: malum enim non est forma mali, et malitia non est forma: sicut enim dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: "Malum nec est quid existens, nec quid in existentibus :" unde non est forma, sed defectus pulchri et boni secundum formam: et ideo illud in quo est malum, malo non formatur, sed deformatur, et privatur modo, specie, et ordine in esse, et forma veri et boni, propter quod non potest habere principium efficiens, sed deficiens, ut dicit Augustinus: et hoc est liberum arbitrium hominis vel Angeli deflexum a summo bono.

Et quod dicit Philosophus, quod bonum, et malum non sunt in genere, intelligit, quod non sunt in genére uno, secundum quod unum genus facit una coordinatio praedicabilium: sed sunt in omni genere, ita quod bonum in substantia est substantia, et’ in qualitate. qualitas, et in quantitate quantitas, et sic de aliis. Malum autem in omni genere est ut privatio boni: et sicut ens secundum formam et actum, et privatio entis secundum formam et actum, non reducuntur in diversa principia agentia in natura, sed in unum agens, et in alterum deficiens ab illo, quod non est agens, sed deficiens ab actione: ita bonum et malum reduci non possunt in diversa principia agentia, sed in unum agens, etin alterum deficiens ab illo: et hoc est quod dicit Augustinus in libro LXXXIII Questionum sic: "Omne quod deficit, ab eo quod est esse deficit, et tendit in non esse. Esse autem et in nullo deficere bonum est, et malum est deficere. At ille ad quem non esse pertinet, non est causa deficiendi: boni ergo tantum causa est. Et mali non potest esse aliqua causa nisi deficiens: causa autem deficiens in nullo potest esse principium primum '."

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est, quod omne principiatum aliquam similitudinem habet cum principio, si per se et non per accidens principiatur ab illo: sed illa similitudo in his que agunt secundum intellectum, non est nisi se- cundum convenientiam idew et ideati: et quia intellectus agens sive practicus divinus, exemplar est tam corporalium quam incorporalium seipso et uno exemplari immateriali, ideo principium est tam corporalium quam incorporalium, quamvis corporalia dissimilitudinem habeant in natura ad ipsum et substantia. Et hujus exemplum est, quod intellectus artificis hominis non operatur aliquid secundum rationem et artem, nisi cujus exemplar et ratio est apud ipsum: se cundum quod etiam dicit Aristoteles, quod in hac consideratione fundamentum est ex fundamento, et paries ex pariete, et ictus sive plaga ex plaga, et universaliter domus illa que est in lapidibus et lignis ex illa que est in anima archite- ctonici, quamvis intellectus architectonici in substantia et natura nullam penitus habeat similitudinem cum fundamento, tecto, et domo.

Et quod dicitur, quod principiata conveniunt cum principio in susbtantfa et natura, non universaliter verum est, nisi de illis principiis que naturaliter et substantialiter sunt in principiatis, et sic constituunt ea. Et hoc intellectui agenti sive practico non convenit respectu suo rum principiatorum: quia de ipso dicit Anaxagoras, quod est separatus et immixtus nulli, nihil habens commune: et ideo similitudinem non habet ad sua causata, nisi per exemplar.

Ad aliud dicendum, quod quecumque sunt ab eodem principio essentiali et connaturali, consentanea sunt: sed non est verum, quod quecumque sunt ab eodem principio effectivo, quod secundum intellectum operatur, et separatum est ab effectibus suis, illa sint consentanea: possunt enim ex principiis intrinsecis esse discordantia, sicut corpus et anima: corpus enim propter corruptiohem contractam (que /omes vocatur) potest impelli ad unum, et anima ex imagine Dei quam intra se habet, potest in= clinari ad oppositum: cum tamen sint ab eodem principio, sicut dicit Apostolus, ad Roman. 7, 22 et 23: "Condelector legi Dei secundum interiorem hominem: video autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis mex, et captivantem me in lege peccati quae est in membris meis".;

Ad aliud dicendum, quod spiritualium nullum est materiale principium, ut dicit Boetius: quia illa de nihilo creantur, ut probat Augustinus in libro VI szper Genesim ad litteram.

Et quod dicitur, quod proportionalia sunt efficiens et materia, non generaliter est verum, nisi de efficiente quod in causando supponit materiam: de talibus enim loquitur Philosophus in IX. prime philosophiz, et non de aliis: et ideo de primo principio nihil facit ad propositum: illud enim uno modo secundum rationes diversas exemplariter producit et spiritualia et corporalia, eo quod ipsum est principium universi esse, ut dictum est.

Ad ultimum dicendum, quod confusa’ Ad object.5. et ordinata ab eodem separato principio esse possunt: quia confusionis et ordi nationis non est causa, quod a principiis diversis sint-: sed: potius ordo ad principium secundum quod est in actu perfecto, causa est ordinationis, sed defluxus ab ordine in causato (quod mutabile est et quod deflecti potest) causa est confusionis et inordinationis: et ideo argumentum hoc peccat secundum non causam ut causam.