Sectio 25

§ 25

¶ 2o principaliter probatur minor principalis rationis posita supra § 23 quod scilicet non acceptando dictam posit institutionem papalem de regibus nostris gentes illa moveantur iusta et legitima causa et iuris auctoritate. Et probatur sic.

¶ Ille habet iustam et legitimam causam non acceptandi vel saltem differendi principis vel etiam papa mandatum siue quamlibet aliam ordinationem: qui per eam putat iniuste grauari: maxime si illud grauamen sit in totum populum vel regnum et ex eo timetur aliquod magnum scandalum oriri: aut periculosa turbatio totius populi vel regni siue aliud malum simile venturum.

Sed illi populi et regna presertim principes et reges eorum etiam post fidem susceptam possunt se rationabiliter reputare iniuste se et suos multum grauari per sepe dictam pape institutionem de uniuersali dominio et iurisdictionis totius illius orbis ad reges nostros et merito timere magnum scandalum et grauamen ac periculosissimas turbationes in toto populo immo in populis et regnis acceptando dictam institutionem cum viderint se omnes alienigeno et ignoto domino esse subiiciendos quod naturaliter omnibus hominibus ingerit timorem et sic admirari possunt de mente et bonitate ac de iustitia pape: turbari et exasperari in animis suis.

ergo eiusmodi populi gentes et reges earum legitimam et rationabilem causam eiusmodi pape institutionem non admittendi vel saltem differendi eius acceptationem etc /.

Consequentia nota cum maiore et probatione maioris precedentis rationis.

¶ Minor probatur quantum ad primam partem scilicet quod possunt rationabiliter se reputasse et suos iniuste grauari etc. Quia sicut probatum est in prima ratione nulla specie probationum et sic neque per ius diuinum aut naturale vel etiam ciuile et canonicum possit probari eisdem: quia in neutro cautum reperitur: quod pro habenda cura conuersionis et salutis spiritualis ipsorum obligentur recipere reges nostros et extraneos in universales dominos: quinimmo econuerso ius ipsum diuinum et naturale habent in suum favorem ut quilibet mediocriter doctus potest per se intelligere et nos in dicto tractatu comprobatorio et latius in libro nostro de unico vocationis modo omnium gentium ad veram religionem explanauimus consequens est: quod ad defensionem suam iure possunt opponere exceptionem iniusti grauaminis maximeque lesionis: et veraciter se sentire existimareque grauissime et valde enormiter ledi. cum sint regna et populi liberi et nulli preter dominos suos subiecti: et ipsi principes non recognoscentes superiorem arbitrantes et rationabiliter sentientes quod industriam: curam et expensas regum nostro m rum que subituri sunt vel iam subierunt propter suam conuersionem et reductionem ad christum ex more christianorum obtulisse ipsi christo gratis: sicut et ipsi gratis receperunt.

¶ Nam grauamen manum et lesio magna immo maxima ab uniuersis hominibus censetur: uel mutare dominum vel alium superiorem recognoscere et habere plures dominos aut quod dominus eorum non sit liber. Ut in c. fi. de dilationibus. Et quod ibi notat doctores et in c. suborta de re iudicata et in l. imperialem § preterea ducatus de prohibita feudi alienatione per federicum et notant Innocentius in c. auditis de prescriptionibus et hostiensis et panormitanus et Felinus, et alii, in c. dilecti de maioritate et obedientia, et in c. fi. eo titulo, et idem panormitanus in c. fin. de causa possessionis et proprietatis

¶ Sed si predicta grauamina et lesiones aliquis populus uel ciuitas seu prouintia: siue regnum etiam inter christianos populos antiquos sentiret ex literis aut rescripto uel qualibet ordinatione pape cum prima fronte deuiet a naturali ratione et contra publicam utilitatem et que pararent perpetuum preiuditium eiusmodi literis mandato seu ordinationi cuicumque iuste et rationabiliter non obtemperaret nec ratum haberet etiam si haberet secundam iussionem ergo longe rationabilius et iustius illi populi et nationes etiam post fidem susceptam cum tunc erunt teneri et recentes ac neophiti id est nouiter conuersi ad fidem possunt prefatam institutionem non habere ratam, nec illam acceptare: vel saltem differre consensum immo et resistere illi: per argumentum a minori quod validum est in iure ut in c. quemadmodum § nam si potest de iure iurando et in c. cum in cunctis de electione. Facit dictum Ioannis andree in quod si per priuilegium principis proprio motu concessum uniuersitatem aliquam grauiter ledi contingat est super hoc ipsius principis remedium implorandum ut notatur in c. suggestum de decimis et panormitanus in c. 2, de immunitate ecclesiarum columna 5.

¶ Facit ad hoc notabilis sententia Innocentii in c. inquisitioni de sententia excomunicationis. Ubi dicit quod si papa mandat laico sibi non subiecto temporaliter quod alicui det rem suam non tenetur ei obedire si non apparet legitima causa obediendi cum non sit ei subiectus temporaliter. Quod dictum facit ad multa secundum Panormitanum in c. que in ecclesiarum de constitutionibus ad idem Clement. Pastoralis de re iudicata ubi ponderatur quod Rex cecilie non suberat imperatori: tu adde quod etiam si sit ei subiectus potest non obedire: quando non est vel apparet legitima causa uel saltem expectare secundam iussionem iuxta predeterminata.

¶ Pars secunda minoris scilicet quod principes et maiores eorum merito timere habent scandalum graue ac turbationem periculosam probata est in § 21 et videbitur etiam in § 30 in quibus memorate fuerunt plures rationes quare merito timere habent scandalum uniuersi habitatores illarum regionum possunt: acerrime perturbari: et implacibiliter scandalizari: iustam igitur et rationabi liter lem causam habent non acceptandi memoratam papalem institutionem vel saltem differendi eiusmodi consensum vel acceptationem. Et sic idem quod prius /.

¶ 3o principaliter idem probatur sic. Ille habet legitimam et rationabilem causam non parendi acceptandi aut differendi principis et papa mandatum literas vel quancumque ordinationem: qui ad non parendum acceptandum vel saltem differendum inducitur probabili et iusto timore.

Sed populi et gentes ille cum suis principibus et superioribus inducuntur ad non parendum acceptandum et differendum consensum ad predictam pape institutionem probabili et iusto timore.

ergo iustam et rationabilem causam non parendi acceptandi vel saltem differendi etiam postquam fidem susceperint institutionem prefatam mandatum vel quacunque ordinationem

Maior probatur, quia timor iustus etiam probabilis qui alias secundum iura vocatur cadens in constantem virum qui est instantis vel futuri periculi causa et mentis trepidatio ff. quod metus causa, l. 1 quando scilicet timetur malum graue grauiter id est ex causa probabili excusat in omnibus que homo propter iustum metum seu timorem facit, propter peccatum unde excusat anullat rescindit et tollit actum requirentem liberum consensum ut patet per totum titulum ff. quod metus causa, et per cap. abbas, et cap. dilectus extra que vi aut metus causa fiunt. Adeo quod contractus celebratus per metum in his que consensum liberum requirunt: et ipso iure nullus vt legitur? et notatur in l. similiter § fine ff. eo et vide panormitanum et alios in c. veniens. El. 2o de sponsalibus ubi patet quod ea que fiunt per metum talem regulariter non tenet: dummodo sine culpa sua quis incidat in metum, et potest peti rescisionem eorum que acta sunt per actionem quod metus causauit ut in dictis iuribus. Et ea que inducunt iustum timorem seu metum secundum S. Thomam, in 4. distinctione 29. quaestione 1. articulo 2o. argumento 2. et in corpore: sunt mors verbera et cruciatus ut in d. c. cum dilectus dehonestatio per stuprum et servitus vel isti quidem ff. eodem isti. eodem. § 1. 2. et 3. et vincula que reducunt ad seruitutem. Ut in l. neque timorem. ff. eodem

¶ Metum etiam iustum infert perditio omnium vel maior pars temporalium honorum ut in d. c. Abbas et c. frequens. de restitatione spoliatorum. lib. 6 si non potest quis sustentari sine bonis que perdere timet. Ut notatur per panormitanum et alios in d. c. abbas. et glossa in l. aduocati. C. de aduocatione diuersorum iudiciorum notat pecuniam esse vitam hominis: et quod bona temporalia non sunt aliud quam vita corporalis: vnde sicut metus mortis excusat vt (dictum est) ita metus perdendi bona temporalia vel maiorem partem illorum. Et ratio est quia si in materia odiosa equiparantur omnia bona et maior pars bonorum ut in d. c. abbas frequens: idem videtur in casu fauorabili ut notat Panormitanus in d. c. abbas. inde est: quod bona temporalia vt necessaria semper sequuntur conditionem persone ut in c. 1, de iure patronatus et in authent. ingressi. C. De sacrosanctis ecclesiis nam vita nostra corporalis sustentari non potest sine adiuuamento temporalium. Et econtra 1. q. 1 si quis obiecerit. et glossa in d. c. abbas. ex hoc non solum quando quis sine illis rebus viuere non potest: sed etiam quando grauem iacturam patitur. Et facit pro hoc c. presbyteros 50 distinctione et l. penultima. C. eodem. Et predicta habet talem effectum excusandi: etiam si sint solum in comminatione et non illata quando probabiliter estimatur quod ita erit. argumentum eorum que notantur in d. cap. cum dilectus de his que vi metuve fiunt

unde timorem iustum inducunt verba minatoria vel sola petentia tyranni qui solebat male tractare homines non acquiescentes precibus suis. Nam tunc sole preces ingerunt iustum timorem notatur per glossam et doctores in d. c. cum dilectus. debet ergo iudex considerare personam minantis. Nam sunt aliqui homines qui qui minantur et statim execuuntur et alii multa minantur et nihil faciunt ut notat bartholus in tractatu de tyrano Et Innocentius. Et hostiensis et alii in d. c. cum dilectus Inferunt quoque iustum metum mine et terrores potentium: et hoc si tales potentes solent sevire post minas: alias mine non excusarent Bartholus in d. l. metum. ¶ Idem intelligitur de minis et terroribus mariti vel prelati.

¶ Et predicta intelliguntur si ea vel aliquod predictorum immineant persone proprie: siue filiorum, siue uxoris et huiusmodi secundum sanctam Thomam vbi supra articulo 2o et in d. l. isti quidem, ff. eodem

¶ Minor autem scilicet quod gentes ille inducuntur ad non acceptandum dictam institutionem iusto timore etc. Probatur quia sicut supra dictum est et dicetur: primus pes quo hispani regiones illas sunt ingressi hoc fuit quod inopinate gentes illas pacifice in suis domibus existentes inuaserunt eas inauditis cedibus / incendiis gladiis / trucidationibus rapinis nulli sexu vel etati aut dignitati parcentes occidebant quibus etiam crudeliter deuastabant uniuersa: et scandalis et perturbationibus clamoribus luctibus lamentis et timoribus totum illum orbem impleuerunt: nihil aliud principaliter preseferentes nisi ut incuterent timorem et horrorem sui ipsorum animis innocentum: quatenus post illos tute in seruitute accerrima pro libitu tenerent. Nempe si nondum experti fuissent iniustos / crudeles et execrabiles hispanorum mores iustissime et meritissime adhuc timere et uade formidare poterunt sibi et suis imminere predicta mala iustum timorem inducentia m: videndo gentem ignotam barbatam et robustam: sibique aspectu terribilem armis tam efficacibus circumseptam: & moribus a se distantissimam: et suspicantes se oportere velint nolint cum illis in ire consortium ac in propriis terris et domibus recipere debere perpetuis temporibus moraturam. Nulli enim mentis sane dubium esse poterit quin persuadeat sibi tales gentes probabili et iusto metu necessario fore mouendas et horribiliter concutiendas: ne ab eiusmodi hispanorum gente feroce: bona sua: dominia: dignitates: et iurisdictiones subripiantur: verbera: et cruciatus: vincula dehonorationes per stupra et adulteria: seruitus insuper propriis personis et filiorum uxorumque inferrentium est: et mortem prout plenissime & pessime pro dolor factum est.

¶ Et si addas quod maiorem et probabiliorem metum faciet uniuersis populis magnis et paruis scilicet incertitudo integritatis / rectitudinis et affectionis ad ipsos principis vel domini futuri: tunc erit plenior minoris propositionis probatio. Dictum est enim supra. ¶ 25 quod Reges alterius extranee et ignote gentis solent parum affici ad gentem cui denuo preficiuntur. Et sic non curare multum de eis: sed oneribus indebitis et extorsionibus oppressiuis iniuste grauare atque interdum usque ad exalandas animas subditorum inclementer affligere. Et ex hoc merito ualde timere potuerunt et poterunt.

¶ Quia ergo non solum attenditur quod est: sed quod esse poterit: eo quod euentus sunt in hominum consideratione l. pater filio: ff. de heredibus instituendis et l. autem facta § euentus ff. de poenis et § posteriore insti quibus modis testamenta infirmantur et in l. generaliter § si libero homini ff. de fideicommissaris libertatibus.

Ideo concludendum est satis probatam esse minorem scilicet quod populi et gentes ille cum suis regibus uel principibus et superioribus etiam post fidem susceptam inducuntur ad non parendum uel acceptandum vel saltem differendum consensum institutionis papali de regibus nostris: probabili et iusto timore.

¶ Manet igitur clara et inconcussa principalis nostre minoris propositionis veritas videlicet populos illarum regionum Iustissimam et valde rationabilem causam habere: non acceptandi memoratam pape institutionem etiam post fidem susceptam: vel saltem differendi ac suspendendi consensum: et proinde penas nec temporales nec ecclesiasticas mereri ergo nemini licitum est illas inferre non magis post fidem susceptam: quam dum erant infideles.