Praeambulum

Distinctio quinta de necessitate utriusque uie predicte. Continuatio intensionis. Videtur autem non solum quod quid est cognoscere esse ad cognoscendum causas accidentium in subiectis et cetera. Cum iam mouerit Philosophus questiones incidentes circa ordinem illorum a quibus debet incipere actor huius scientie, utrum, scilicet a substantia anime procedendo ad potentias an e conuerso, an ab operibus ad potentias, an e conuerso, an ab obiectis ad opera aut e conuerso. Intendit ergo in hac parte ostendere quod uia utraque communis et utilis est in hac scientia et illa que ab accidentibus ad substantias procedit et illa que e conuerso modo procedit, et ostendit quod quamuis illa que per priora procedit uerior sit, tamen illa que per posteriora progreditur aliquando est utilis, et hec pars spectat ad presentem lectionem et sic patet uniuersalis intensio in hac parte.

Diuisio. Recipit autem hec pars diuisionem in partes duas, in quarum prima ostendit quod uia procedens per accidentia posteriora ad priora principia substantie est utilis in scientia. In secunda, scilicet in hac, cum enim habeamus tradere fantasiam de accidentibus et cetera, ostendit in quibus accidentibus est necessaria hec uia et in quo statu cognoscendi, quia iste modus est necessarius circa accidentia que cognoscimus per uiam ymaginationis sensibilis et sunt nobis nota. In tercia, scilicet in hac, omnis enim demonstrationis principium est quod quid est et cetera, ostendit quod post cognitionem factam per accidentia posteriora deuenimus ad cognitionem substantie et tunc uia diffinitiua procedemus que est uia necessaria.

Hec est autem diuisio huius partis.

Diuisionis recollectio. Sunt igitur in presenti lectione tres partes, in quarum prima ostendit quod uia precedens per accidentia posteriora ad priora principia substantie est utilis in scientia. In secunda ostendit in quibus accidentibus est necessaria hec uia et in quo statu cognoscendi. In tercia ostendit quod post cognitionem factam per accidentia posteriora deueniemus ad cognitionem substantie.

Sententia prime partis de utilitate processus ab accidentibus ad substantiam. Circa primam partem procedit Philosophus hoc modo dicens quod cognoscere substantiam rei et principia ipsius non solum est utile in scientia ad cognoscendum causas passionum inherentium subiecto, et secundo ponit exemplum cum dicit, sicut in mathematicis quid rectum et quid oblicum et quid linea et cetera, sicut et in scientiis mathematicis ad cognoscendum quod triangulo inest hec passio que est habere tres angulos equales, duobus rectis non solum est cognoscere necessarium quid est linea et quid est superficies et quid figura que cadunt in diffinitione trianguli et similiter est in aliis scientiis. Set etiam accidentia magnam conferunt cognitionem ad cognoscendum substantiam et principia ipsius.

Sententia secunde partis de ostensione accidentium quibus hec uia competit et in quo statu, consequenter accedit ad secundam partem dicens quod cum habuerimus cognitionem accidentium de quibus inuestigationem habemus secundum uiam imaginationis et fantasie que est uirtus proxima sensui media inter sensum et intellectum cognoscens formas accidentales et eas intellectui representans, que accidentia sunt manifesta sensui nostro et sunt manifesta secundum quod accidunt rei determinate loco et tempore que cognoscitur secundum uiam ymaginationis que accidentia sunt nobis manifesta. Propinqua autem omnia quedam secundum suam cognitionem. Accidentibus igitur primo cognitis tunc secundum uiam determinabimus de substantia et principiis ipsius et de ipsius diffinitione. Et tunc erit certa cognitio rerum in scientia que cognitio est per causas primas et per principia prima.

Sententia tercie partis de necessitate uie diffinitiue. Consequenter accedit ad illam partem in qua ostendit quod cognitio per principia substantie que est cognitio diffinitiua est necessaria ad cognitionem accidentium. Supposuit enim quod non est perfecta cognitio nisi per priora substantie principia. Et primo hoc ostendit dicens quod diffinitio substantie est principium cuiuslibet demonstrationis et innuit talem rationem: omnis certa cognitio accidentium est per demonstrationis principium, set demonstrationis principium est diffinitio, ergo omnis certa cognitio accidentium est per diffinitionem substantie. Et sic ostensum est ex predictis quod cum sit duplex uia in scientia, scilicet una procedens ab accidentibus ad substantiam et principia ipsius quedam e conuerso. Illa autem que est ab accidentibus ad substantiam non est completa set illa que est a substantia et a principiis ipsius incipiens ostendens accidentia de subiectis necessaria est et perfecta, deinde secundo cum dicit, quare secundum quascumque diffinitiones non contingit accidentia cognoscere et cetera, ostendit quod non quodlibet genus diffinitionis est principium demonstrationis accidentium de subiectis, quod diffinitiones per quas habetur cognitio accidentium per causas communes remotas et accidentales et transcendentes non sunt certe ad cognitionem et demonstrationem accidentium de substantia, sicut sunt diffinitiones logice, immo sunt huiusmodi diffinitiones uane. Et causa huius est quia non demonstrant rem intentam cum procedant per communia principia intenta et transcendentia et non per causas proprias rei neque per causas per quas inherent enim passiones proprie subiecti. Et sic declaratur intentio philosophi circa hanc partem.

Hic restant adhuc tres questiones inquerende que sunt communes presenti lectioni et precedenti. Prima [lec5 q1] questio est utrum eadem communis diffinitio competat omnibus differentiis anime uel non. Secunda [lec5 q2] questio est cum sint multe potentie anime utrum sit ponere unam potentiam immediate egredientem ab anima mediante qua alie ab anima egrediantur. Tercia [lec5 q3] est utrum anima sit eadem cum suis potentiis ut dicatur quod quelibet potentia anime sit anima.