Table of Contents
Reportatio A Sentences Commentary
Principia
Principium II
Principium III
Principium IV
de Fide
Lectio 18, De fide
Lectio 19, De fide
de Notitia
Lectio 20, de Notitia
Lectio 21, de Notitia
Lectio 22, de Notitia
Lectio 23, de Notitia
Lectio 24, de Notitia
Lectio 25, de Notitia
Lectio 26, de Notitia
Lectio 27, de Notitia
Lectio 28, de Notitia
Lectio 29, de Notitia
Lectio 30, de Notitia
Lectio 31, de Notitia
Lectio 32, de Notitia
de Fruitione
Lectio 34, de Fruitione
Lectio 35, de Fruitione
Lectio 36, de Fruitione
Lectio 37, de Fruitione
Lectio 38, de Fruitione
Lectio 39, de Fruitione
Lectio 40, de Fruitione
Lectio 43, de Fruitione
Lectio 44, de Fruitione
Lectio 45, de Fruitione
Lectio 46, de Fruitione
Lectio 47, de Fruitione
Lectio 48, de Fruitione
Lectio 49, de Fruitione
Lectio 50, de Fruitione
Lectio 52, de Fruitione
Lectio 53, de Fruitione
Lectio 54, de Fruitione
Lectio 55, de Fruitione
de Trinitate
Lectio 56, de Trinitate
Lectio 57, de Trinitate
Lectio 58, de Trinitate
Lectio 59, de Trinitate
Lectio 60, de Trinitate
Lectio 61, de Trinitate
Lectio 62, de Trinitate
Lectio 63, de Trinitate
Lectio 64, de Trinitate
Lectio 65, de Trinitate
Lectio 66, de Trinitate
Lectio 67, de Trinitate
Lectio 68, de Trinitate
Lectio 69, de Trinitate
Lectio 70, de Trinitate
Lectio 71, de Trinitate
Lectio 72, de Trinitate
Lectio 73, de Trinitate
Lectio 79, de Trinitate
de Caritate
de Libertate
de Incarnatione
Lectio 100, de Libertate
Circa corruptelam peccati
Consequenter circa materiam de responsionem deorum antequam procedatur ulterius aliqualiter oportet insistere circa corruptelam peccati quae est radix haeresum et omnium malorum morum et malarum cogitationum praeter rationes inductas quia aliquibus non videtur quod ex peccati corruptela creatura incidat in tot errores parvos et malos mores et malas cogitationes et in tot deffectus
Rationes quod errores mores ac malas cogitationes ex peccati corruptela
Prima ratio
Et ideo arguitur primo auctoritate scripturae sacrae ubi dicitur Corpus aggravat animam et depravat sensum multa cogitantem per corpus quod aggravat animam intelligitur corpus infectum corruptela culpae originalis et poenae sequentis nam ipsum aggravat animam quia sicut sunt quantitates motivae in corporibus ita in spiritualibus Ideo dicit augustinus in libro confessionum "Amor meus pondus meum" nam sicut levitas movet corpus sursum et gravitas deorsum ita caritas movet mentem sursum erigendo in deum et cupiditas quae est vitiosa qualitas aggravat animam et movet eam deorsum quia inclinat creaturam ad contrarium sui finis debiti ad ad quem caritas ducit Ideo bene dicitur quod cupiditas aggravat animam id est deprimit vires quantum ad potentiam rationalem eam detrudendo in tenebras et deprimit anima quantum ad peccatum et poenam.
Secunda ratio
2o arguitur ex imaginatione doctorum antiquorum nam anima rationalis creata est in orizonte distinguente lucem a tenebris / vel in emisperium lucis distinguens eam a regione tenebrarum Et virtutes tam morales quam gratuite movent eam ad regionem lucis in qua regione adam fuisset semper in statu innocentiae si cupiditas non eum movisset ad regionem tenebrarum inferius et per consequens quantum ad lumen cognoscendae veritatis obtenebratur rationalis potentia in regione tenebrarum ymaginandum est tamen quod anima de se creata est in orizonte distinguente lucem a tenebris et ipsa per virtutes movetur in regionem lucis et emisperium rerum spiritualium Et viceversa ipsa movetur per cupiditatem in tenebras ubi obfuscatur lumen intelligentiae
Tertia ratio
3o arguitur auctoritate apostoli dicentis quod "nihil est nobis tamquam ex nobis" et quantum ad vim rationalem loquitur quia ipse intelligit cognitione igitur quantum ad veritatem caritatis perficit intellectum non sufficientem eam ex nobis adquirere sed sufficientia nostra ex deo est igitur anima cupiditati subiecta tendit in errores nec sufficit in veritates cognoscendas de sua felicitate aliquid cogitare unde augustinus contra iulianum et pelagium plura scripsit Ad istam tamen ymaginationem consonat nam ipse ait quod oportet animam cupiditate vel caritate dirigi nec anima sufficit quantum ad intellectum practicum habere intellectum rectum de agibilibus nec bonum effectum in volitionibus rectis sed quicquid elicit deficiendo vult quia semper fruitur creatura et habet creaturam pro obiecto nam omnis actio deliberata extra caritatem est mala et peccatum et fruitio creaturae
Quarta ratio
4o arguitur auctoritate aristotelis in primo ethicorum qui licet sub terminis nostris et theologicis non dicat tamen aequivalenter dicit quod in nobis est aliquid quod adversatur rationi et est quaedam infirmitas naturalis existens in nobis / cuius cura sanatur per virtutes et componitur creatura talis quod in ea vires inferiores obediunt rationi sed semper intellectus obedit sensui nisi per virtutes sanetur
Et confirmatur ex auctoritate tullii in libro de tusculanis quaestionibus dicentis quod a nativitate homo habet quod natura eius sit recta quantum ad primaeva institutionem et tamen contrariae pravis oppinionibus et erroribus inevitabiliter inducitur anima / et ideo consequenter dicit evidenter fabulas poeticas esse periculosas iuvenibus et esse expellendas a civitatibus Sed forte ipse capit nomen poetarum pro ioculatoribus
Quinta ratio
5o arguitur auctoritate platonis secundum quod recitat macrobius in de sompnio cypionis qui ponit quod anima inhaerendo corpori et coniunctio eius cum ipso est quaedam eius mortificatio non quod anima desinat esse sed per unionem ipsius cum corpore privatur a suis operationibus vitalibus nam illa unio imponit laesionem animae cum unitur cum corpore quia anima coniuncta corpori indisponitur ad veritatis contemplationem et inclinatur ad falsitatem nam corpus vocatur se sepulchrum animae infernum animae et animam vocat mortuam Et nedum scriptura concedit corruptelam sed etiam philosophi Unde secundum macrobium anima ex communicatione eius cum corpore inebriatur letheo fluvio qui fingitur esse fluvius infernalis per cuius potationem potantes obliviscuntur suae felicitatis modo letheus fluvius est in corpore quia per communicationem animae cum corpore ipsa anima redditur in humilis ad summi finis consecutionem et caeca atque prona est ad assentiendum falsitatibus et variis erroribus et ponit infernales fluvios animam laedentes secundum potentias
Sexta ratio
2o experitur difficultatem et violentiam a principio ad bene operandum quia doctrina est contra eorum inclinationem / ideo verberibus et terroribus inducuntur pueri ad doctrinam quia magis refugiunt eam et refutant frequentare scolas et tendunt ad contrarium aliud quam deberent tenere modo doctrina est dispositio convenientissima quae tamen ab eis refugitur
3o experimur deffectus maiores circa individua humanae speciei / nam alia animalia statim nata vitari sibi procurant et homo non
Item illa habent prudentiam sufficientem pro vita conservanda sicut formata quae parvum est animal et tamen homo derelictus non haberet aequalem prudentiam bestiis ymmo minorem quia adveniente mala consuetudine creatura efficeretur peior unde si homo nutriretur inter aliam esset peior animalibus et ideo homo sine virtutibus est animal sceleratissimum secundum philosophum in libro politicarum Et sic natura humana derelicta tendit de directo in malum sed de primaria sui iustitione non ymmo in bonum summum directa tamen ab agente infallibili
Opinio Rabbi Moyses
Ex istis radicibus sequitur proba?tas vel verisimilitudo illius quod dicit rabbi moyses in 3o libro de duce dubiorum de gente casede quae est gens sabiorum credente deum esse creaturam puram corporalem quia caelum vel ignem ponit esse deum et dicit ibi aliqua quae sunt incredibilia sed tamen attenta peccati originalis corruptela est bene credibile nam dicit quod gens huiusmodi concessit adam fuisse et esse prophetam lunae et colere lunam qui de terra promissionis veniens attulit arborem auri cum frondibus quae faciunt hominum depravationes ex peccati corruptela et ibi ydolatriam artem ymagini et divinationum et artes sacrilegas habuisse originem
2o sequitur quod difficultas resistendi dyabolo non oritur ex poteste et magnitudine illius sed ex pronitate resistentiae quia tanta facilitas humanae naturae est ad malum quod minimus impulsus sufficeret
3o sequitur contra inpugnantis brovardin dicentem quod ydolatriae adorabant rem pure corporalem tanquam deum nam aliqui contra hoc dicunt quod numquam fuit tanta deliratio humanae mentis quod iudicaret creaturam corporalem esse deum Sed oppositum dicitur quod ex corruptela peccati est inclinatio ad sacrilegas falsitates et tanto deteriores quanto vehementius mens movetur in eas
4o sequitur probabile dicere amarum diligere denarium absque relatione in aliud / nam secundum institutionem politicam denarius est constitutus et ad procurandum necessaria modo constat aliquem tantum delicare quod denarium ad usum non diligit ut apparet experimento quod si aliquis habundet denariis tantum quod non solum diligat propter usum sed propter formam Eo modo erit avaritia quae recte dicitur ydolorum servitus / quia stat quod aliquis tanquam pro fine ultimo prostituat sibi divitias omni usu circumscripto
5o sequitur possibilitas adorationis ignis per caldeos unde deus abraham verberavit de vi caldeorum nam abraham natus est in caldea nisi colebatur ignis tanquam deus sed quia reprobavit cultum illum ponendo differentiam inter agens principale et eius instrumentum fuit ob he? in igne positus et deus eum liberavit Et hoc est quod ait esdras neemiae 4o capitulo abraham faciens orationem suam ait "tu domine deus qui eripuisti abraham de igne caldeorum" unde tanta potest esse deliratio creaturae quod ipsa adoret corporale tanquam deum unde sapientiae 13mo scribitur "nec operibus attendentes cognoverunt quis esset artifex aut ignem aut lunam aut caelum aut elementum et tales rectores deos putaverunt" et sic creaturam coluerunt
Obiecto caldaeis[?] et responsio
Sed contra arguitur de caldeis quia gens caldesim est gens caldeica et tamen adoraverunt solem pro deo principali et lunam pro deo minus principali ex eo quod experiebantur nobiles operationes solis et lunae tamen scriptura dicit quod abraham est liberatus ab vi caldeorum
Respondetur quod caldeorum opinio fuit quod caelum sit de natura ignis / probatio quod sit ignis nam dicit tullius in 6o libro de republica hoc sententialiter nam ipse vocat stellas sempiternos ignes scilicet in textu quem exponit macrobius et sic non est discrepantia quod caldei colant solem et ignem tanquam deum summum et inter omnes effectus existentes infra concavum orbis lunae ignis est nobilior
Et ex hac peste remanserunt vestigia usque nunc inter christianos Unde vetulae faciunt ignem superstitiose in certis noctibus et ibi statuunt invocationes superstitiosas et sacrilegas ut evitent mala et maxime laesiones ab igne pro toto anno erunt faciunt de ossibus nunc de lignis cicuiendo ignem saltando supra et infra et ex ars quae vocatur pyromantia sumpsit originem Ubi de occultis superstitiosi volunt iudicare de omnibus secundum sonum factum in igne praecipue ad haec facta et in certis temporibus anni Et tunc sunt regulae secundum sonos varios ad eliciendum iudicia diversa Et etiam secundum quod flammae variae figurantur Et haec omnia sunt vestigia ydolatriae antiquissime Ita quod per fidem christianam non possunt evelli Et ex hoc habuit originem cyromantia ydromantia / et geomantia quae adhuc maxime viget quia multi adhuc utuntur ea loco vere astrologiae vel medicinae quaequid ars nullo colore veritatis firmatur sed pure gratuite acceptatur ab anima corrupta labe peccato originali vel dicitur quod geomantia in proiectione punctorum reducitur ad causas per se nam stat quod si sint diversi proicientes qui faciunt iudicia de omnibus et faciant figuras secundum perietatem et imperitatem et tamen non reducitur secundum eas ad causas per se scilicet caelum et motus caelestes licet appareat sed reducitur ad malum nam stat quod duo proiciant in eadem hora et tamen habebunt figuras varias
Alia obiectio et responsio
Contra dicta inquiritur de dubio praecipue quantum ad corruptelam nam vel corruptela est habitus intellectus vel voluntatis si intellectus igitur non immutat potentias concupiscibiles et irascibiles si voluntatis tunc non immutat immediate potentiam cognitivam et sic nulla est corruptela omnium virium animae laesiva.
Respondetur quod nec iustitia originalis est qualitas vera nec eius privatio Sed ymaginandum est sic quod iustitia originalis dicetur esse pro tanto in aliquo quod talis habitudo est in eo quod vires inferiores obediunt viribus superioribus et paratae sunt semper obedire ut exteriora elementa vel membra obediant animae et rationi in statu innocentiae et nunc non obediunt et ideo subtractio iustitiae originalis non erit positiva qualitas nec ipsa iustitia maxime sed erit habitudo potentiarum talis quod vires inferiores obediebant rationi in illo statu vel natae erant obedire
Alia obiectio et responsio
sed consequenter oportet dicere quod privatio iustitiae originalis est dispositio talis quod potentiae sensitivae non obediunt rationi ymmo econverso ratio est subiecta viribus sensitivis et sic potentia rationalis esset nunc laesa non quia perdidit aliquam qualitatem bonam et acquisivit malam sed quia ordo alius est quod erat in statu innocentiae.
Sed diceret aliquis quod ex hoc non sequitur caecitas intellectus nec sequitur nisi difficultas in exercendo vim imperativam seu exsequendo et ideo praeter hoc additur quod nedum propter culpam originalem sublata est obedientia virium inferiorum ad rationem sed etiam sublata est specialis dei assistentia quantum ad potentiae elevationem
2a via respondendi quod cupiditas est inficiens qualitas totum animae regimen et caecans intellectum et perturbans potentias scilicet rationalem concupiscibilem irascibilem
sed secundum varios actus diversi nominibus et sic anima quae est unica tripliciter operatur et ita qualitas unica est tripliciter animae immutativa quod sit aliqua dupliciter apparet de fide ut dicunt guillelmus parisiensis guillelmus autissiodorensis quia nedum ipsa fides est primae veritatis cognitio sed amor / et tenet adam quod omnis amor est cognitio et sic non repugnat quod cupiditas sit qualitas prava caecans intellectum et se habet per modum habitus continentis totam latitudinem omnium habituum pravorum ut caritas continet omnes habitus virtuosos et omnem latitudinem omnium virtutum Ita de cupiditate dicitur quod ipsa est immutativa vitiose et erroneae multas nam per eam inclinatur ad assentiendum falso et iste modus respondendi 2us et bene probabilis et sic finis lectionis fe pa
