Lectio 106, de Libertate

primo secundum viam platonicam tenendum est quod anima sit creata cum omnibus notitiis et virtutibus ei possibilibus sed propter coniunctionem cum corpore non potest exire in actum ideo indiget longo studio et exercitio plus vel minus secundum corporis dispositionem et secundum quod est magis vel minus corpori immersa et tunc propter vehementiam alicuius lucidi in corollariae dispositio anima quasi reflectitur a se et utitur notitiis sibi concreatis secundum gradum et proportionem suae reflectionis quia anima modicum corpori immersa in tali causa plura videt et magis immersa minus / nam contingit dispositionem esse talem quod anima nullatenus veritates occultas videbit et hoc narrat saberiensis de seipso nam a suo instructore sacerdote in iuventute fuit ei applicatum lucidum et tamen nihil vidit Et ob hoc deo regratiatur / et forte divina providentia fuit praeservatus a tali nephario quia talis reflexio non fit sine maxima non fit sine maxima spirituum motione quae est tanta quod iuvenes redduntur inhabiles et habent potentias taliter disproportionatas quod vix possunt se iuvare post huiusmodi reflectionem

2o potest salvari secundum viam aristotelis qui licet ponat animam esse a principio suae creationis tamquam tabula rasa in qua nichil depictum est ipsa tamen secundum eum est coniungibilis intellectui agenti et ab eo potest immediate irradiari et illustrari et per hoc occultas veritates cognoscere qui quidem modus cognoscendi non est consuetus nec secundum doctrinam ab eo traditam in 3a de anima scilicet cognoscere per fantasmata iuxta illud "necesse est quemcumque intelligentem fantasmata speculari" Ita quod talis visio quae fieret per coniunctionem animae intellectui agenti non fieret per fantasmata Et iuxta primum modum hoc potest contingere per vehementiam applicati ad animam et fit modus ita acutus et in tantum quod anima convertitur ad opera interiora et deserit extrinseca igitur ex coniunctione intellectus agentis cum anima ipsa revelat veritates secretas

3a via huic similis est et videtur fundari in dictis augustini dicentis quod deus est verum lumen intelligentiarum nostrarum et per recessum a cupiditatibus et passionibus corporalibus et ab impedimentis quae habet anima circa vires sensitivas et corporales coniungitur vero lumini et sic contemplatur videndo veritates altas in deo immediate Et pro ista via allegatur scriptura in psalmo "Signatum est super nos lumen vultus cui domine" et illud lumen innatum immutare intellectum nisi ponat obicem applicando se nimis ad operationes et passiones corproales / et sic anima non impedimenta sed quasi ad se recurrens vel carens instrumento concurrit ad extra in tantum quod sensus visus privatur spiritibus requisitis ad visionem corporalem Et deinde coniungitur vero lumini et ibi contemplatur veritates occultas

4o potest salvari iuxta oppinione magistri guillelmi parisiensis ponentis tres virtutes theologicas et praeter illas ipse ponit virtutes naturales nobis innatas quae sunt perfectiores quam morales / et tunc dicit quod anima non impedita a corpore utitur illis viribus naturalibus nam sapientia est ei innata et aliae virtutes naturales igitur anima ad se rediens cognoscit ardua et occulta

5o potest salvari quod sit anima humana sit tamquam speculum quantum est de se et quantum est ad modum speculorum naturalium diversificatur secundum diversitatem completionis corporalis sub qua consistit varie repraesentat ut plana specula repraesentat res sub dispositione certa et concava repraesentant rem sub maiori figura quam sit res et sperica repraesentant rem sub maiori figura quam res sit

et iterum specula oblonga repraesentant figuram oblongam et aliam formam alterius quantitatis quam sit obiectum

Et intellectum quaedam sunt specula quae repraesentant obiectum sine figura ut patet 3o metheorologicam Et ita anima ad se rediens erit speculum in quo influentiae causabiles et intelligentiae repraesentant effectus Et sic anima secundum corporum dispositionem repraesentabit alio et alio modo Et ideo quantum ad hoc apparet quod huiusmodi veritatum revelatio quae habetur per iuvenes potest salvari absque daemonum operatione Tamen illae operationes sunt illicitae tamen quia laedunt iuvenes tamen 2o quia vel nihil conferunt nisi ad terrendum quia auditis certis verbis anima ducitur in terrorem et reducitur anima ad se Et istam variationem complexionis quae est in lucido salvatur quia existentis in dementia et melancholia anima abstrahitur in tantum quod cognoscit aliquas veritates non tamen negatur quin culpis homini exigentibus aliquando daemones operentur

primo latenter operando et temptando et hoc potest fieri reducendo fantasmata ut species sensibiles reservatae in memoria reducitur ad actum id est daemon applicat potentiae ut ipsa moveatur et fiat mutatio Et ex consequenti volitio illicita et tandem dyabolus facit incidere animam in malos actus / Et de isto modo non loquitur in proposito

2o daemon operatur causas naturales applicando ad mirabiles effectus producendos et pure naturales nam ingenii subtilitate et temporis diurturnitate ipse daemon novit causas naturales applicare Et sic potuit fieri de generatione ranarum per magos pharaonis quia potuerunt per naturalem applicationem causarum naturalium et daemone consulente ranas producere et efficere et sic faciunt multos aegrotare per latentem applicationem causarum naturalium vel herbarum nocivarum et multos etiam possunt sanare per aliquarum medicinarum applicationem

Ex quo quod tempestates tollunt et inducunt quando placet eis et praedicunt futura et producunt effectus dependentes ab ipsis ex quibus venerantur tanquam deus et tales effectus eis attribuuntur tamquam causis principibus

3o daemones de operantur circa nos motus locales proiciendo lapides portando res materiales de loco ad locum Sicut legitur de filio hominis scilicet de christo quem sathan portavit supra pinnaculum templi et montem excelsum dubitur tamen quia daemon cum sit incorporalis quo modo movet corporalia quia nec habet membra nec substentationem aliquam sicut essent manus tibiae et brachia etc

Aliud est genus operationum daemonum quod est apparentia daemonum sub forma corporis vel in specie hominis vel bruti / vel alicuius animalis ad quam formam ad quam sequuntur operationes proportionales ut voces / ymmo et mulierum concubitus nam in genesi legitur quod ante diluvium daemones cum mulieribus commiscuisse Et haec ostendit guillelmus parisiensis narrando quod humi a daemonibus processerunt et ponit quod in cvpro ex daemonibus fuerunt plures geniti et mellinus et fuit in anglia ut dicitur

Hic respondetur secundum magistrum guillelmum parisiensem quod haec omnia sunt praestigia concurrente motu locali Et quantum ad motum localem non negatur quin daemones defferant homines de loco ad locum Sed de forma est difficultas nam videtur homini quod sedeat supra equum et si de aequo quaeratur utrum sit diabolus et de aliis operationibus quomodo ab eis procedunt tenetur quod omnia talia sint praestigia et apparentiae falsae / quia non est differentia inter obiectum et species Et haec omnia reducuntur ad illam deceptionem in qua virtus cognitiva non scit distinguere inter speciem et eius obiectum Unde in apparentia sub specie hominis obicitur ut aliud quia alterata est potentia interior vel intensa est species repraesentans hominem et anima specialiter est ad eam conversa et non potest anima taliter disponi et converti ad fantasma quin potentia iudicet quod hoc sit aliud quam homo et sic potentia iudicat quod est equus / et ita dicitur de specie vocis quia solam vocis speciem percipiens ad intra iudicat esse vocem ad extra nam omnes operationes facit tales vel quia ante fuerunt in anima huiusmodi species vel depingendo in animam similes aeque intensas quibus positis anima iudicat se videre equum ingenii audire tangere et realiter audire et tamen non erit nisi species rei et obiecti et ratione huiusmodi intensionis speciei vel ratione alterationis animae qua indisponitur rationalis potentia quae non potest corrigere sensum vel ratione alicuius indispositionis alterius Unde secundum hoc nec esset ibi equus nec homo nec membrum virile in choitu mulierum / sed corporaliter mulieres delectarentur ac si esset ibi homo

Sed contra quia ipsi videntur delectari cogitando et movendo Respondetur quod si delectentur / hoc est gaudio spirituali quia faciunt hominem corrurere in peccatum ideo gaudent Et secundum hoc esset facile omnia salvare nam quod daemon moveat corpora localiter nullus negat / de apparentiis tamen quae sunt praestigia nec est ibi verum obiectum sed est praecise fantasma / et per hoc salvatur modus in generationibus homini / et hoc dupliciter nam primo habito praestigio / daemon potest in mulieribus semen aptatum applicare subito et ibi generabitur puer vel fetus et hoc est valde mirabile quod sit sine virili semine

2o realiter secundum philosophiam potest haec fieri per applicationem causarum naturalium sicut flumen convertunt in sanguinem circa possunt aliquid convertere in semen et ponere in muliere praestigiata / non quod ipse daemones habeant membrum virile sed imprimendo fantasma Et sic omnes huiusmodi operationes ad motum localem reducuntur quia mulier ita operatur ac si esset vir

Aliter posset dici quod daemones possunt aliqua materiam disponere quantum ad figuram et colorem quod apparet sub specie hominis vel equi / et possunt applicare causas facientes sonum ut per modum talem formarent voces / ideo dicunt experti quod huiusmodi voces sunt terribiles et ineptae

2o dicitur quod ipsi possit assumere corpora iam figurata utrum corpora mortuorum recenter et possunt movere lingam cum ipsa sit flexibilis sed vox non est ita propria ac si esset de linga viventis

3o ipsi possunt assumere corpora vivorum et ducere ad nutum ubi volunt et exercere operationes similes licet viventes non sentiant unde verisimile est quod corpora unia inhabitarent licet non delectentur quia ob haec nulla est eis indita delectatio nec per se nec per accidens

Sed tamen est aliorum oppinio sicut platonis qui dicit quod daemones sunt realiter corpora et augustinus videtur esse illius opinionis nam plato facit unam rationem quam recitat calsidius commentator suus in tymeo suo nam dicit quod totus ordo universi est secundum numerum cui scriptura sacra satis concordat et philosophus 9o metaphysicae videtur dicere quod omnia fecit deus in numero igitur suppositio platonis est vera

2o ipse supponit quod numeri cubici sunt perfectissimi et quod factura mundi est secundum eorum habitudinem et modum nam inter duos numeros cubicos proximos sunt duo media proportionalia scilicet medium maius et medium minus et secundum hoc inventus est numerus elementarum Et invenitur etiam quadruplex genus potentiarum nisi dabuntur duo extream scilicet substantia spiritualis et substantia pure materialis et duo media sunt species humana participans aliquid de materiali et erit aliud medium magis attendens ad spirituale quod erit daemonum et sic inter naturam pure intellectivam et pure materialem sunt duo media unum hominum aliud daemonium et hoc participat magis cum materiali et daemones recedunt magis a materiali Et tunc non est dubium quin daemones possent corpora aliqua condempsare Ex praedictis igitur apparet quod vi artis tales superstitiones nullam habent efficaciam Sed istae deceptiones aliquando fiunt vi naturae aliquando vi scripturae Et aliquando exigentibus culpis tanta a gravitate potest esse quod talis creatura seducitur a dyabolo Sed contra arguitur quia carmina et verba habent efficaciam et hoc non videtur esse nisi per artem igitur contra dicta consequens apparet de iudeo quodam nomine zami qui dicit verba in aure tauri coram beato silvestro constantino et helena et taurus cecidit tamquam mortuus igitur verba habent efficaciam et possunt facere alterationes

Respondetur quod de per se nihil faciunt nisi materialiter

primo quia aer informatus sono potest esse venenatus ipso / ideo interficeret hominem ut si secundum penes emittat vicem vel dicitur quod ex dispositione corporali sonus potest esse taliter dispositus quod respectu sortis est venenosus Item epydimiatus homo interficeret loquendo

2o sonus potest esse ita accutus quod ratione terroris interficiet sicut de tonitruo potest enim esse ita intensum quod auditu interficeret audientem et esset tanta turbatio armoniae interioris quod creatura penitus interficeretur.

3o sonus potest per accidens interficere ut generando gaudium vel tristitiam nimis accutam et vehementem nam addito tali nocumento potest dissolvi huiusmodi creatura

4o potest contingere ex armonia laesiva quia licet verbum esset compositum ex multis sonis proportionatis nam potest esse talis complexio parvorum sonorum quod corrumperet spiritus ut habetur in musicam pitagoras nam ipse nocte studens vidit iuvenem incitatum spondeo quasi furens volebat rumpere domum mulieris et ipse pitagoras cecinit per dulcem melodiam et sic incitigans ipsum per cantum suum ab ira refrenavit

/ Et boecius narrat exemplum quod empedocles mitigavit anni suum volentis hospitem suum hospitem interficere et haec mitigatio fuit per huiusmodi melos Et cum hoc dicitur quod sonus potest esse ita disproportionatus quod omnino corrumperet spiritus interiores et tandem sequeretur mors Conceditur tamen quod in homine malo potest esse tanta nequitia quod per plures voces dyabolus operetur.

Sed alio modo dicendum quod forte talia sunt falsissima nam tales magi homines decipiunt ut ab eis habeant pecuinas vel per quaestum vel propter inanem gloriam quae ut communiter dicitur multos impedivit ad vere philosophandum

2o levitas credendi potest esse causa de hiis quae sunt contra veritatem pollitiae / et consimiliter dicitur de sortillegiis quod non habent efficaciam nec possunt esse causae naturales / aliquando tamen dyabolus ibi operatur

Advertendum tamen est quod aliqui in sortiuntur se ipsos ex alteratione sui corporis nam potest ita esse quod sortes non potuit cognoscere uxorem suam in a hora et ex hoc tantum potest indisponere et turbare interius ex verecundia et passionibus aliis interioribus quod inhabilitatur omnino ad faciendum illud ad quod erat habilis

De sigillationibus et ymaginationibus factis ut si aliquis ymaginetur quod aliqua ymago est facta contra ipsum Ex hoc de pauperatur magis quia per intensam ymaginationem quam habet ad illam ymaginem fit negligens in suis negotiis et inde pauper / Econverso autem quando aliquis habet ymaginationem et lapides animatur ad prudenter agendum in suis factis et per diligentiam fit dives.

Ista tamen omnia reprobatur in sacra scriptura / universaliter dicitur de carateribus quod nihil faciunt quia sunt quaedam sigilla quibus creatura se sigillat dyabolo in signum subiectionis ut dicitur quod abraham habuit signum subiectionis dei igitur dicitur quod huiusmodi homines decepti habent signum subiectionis dyaboli et sic in istis nulla datur ars nec regula maxima tamen dispositio ad hoc est esse miserrimum

Contra tamen ista omnia fides est summa medicina quoniam ipsa vincit dyabolum Ideo scribitur Cui fortes resiste in fide

2o nedum ipsa valet ad hoc sed etiam ipsa fortificat animam quia ipsa est supprema et ultima dispositio animae in hac vita Et cum sit convenientissima sequitur quod reddit animam sanissimam.

Ex quo apparet quod tales magi non deberent permitti in bona pollitia cum sint mali et impediunt bonum pollitiae

2o dicitur quod fides expellit dyabolum et ei resistit et singulas potentias animae bene ordinat et resecat omnes errores et huiusmodi deceptiones Et ex consequenti ipsa tenet potentias inferiores in bono ordine et facit eas superioribus obedire

3o dicitur quod fides nedum animam bene gubernat sed et corpus nam ipsa facit milites aggredi bella et inde salutem sperare et praemium obtinere

Item ipsa fides facit aggredi opera machanica quae sunt utilia et necessaria ad bene regendum pollitiam

5o ipsa fides vincit omnes apparentias quae sunt contra dictamen rectae rationis

6o dicitur quod ipsa est vita animae ideo ait scriptura quod iustus ex fide vincit

de fatuitate onusis dicitur quod omnia talia nihil sunt sed huiusmodi deceptiones procedunt ex deffectu humanae miseriae et talia debent abici a pollitia ut iullius cesar qui fuit prudentissimus imperator contempsit huiusmodi omnia nam narratur quod dum transiret in affricam cecidit de equo et tunc dicit teneo te africa licet sui milites qui erant praesentes multum dolerent de suo casu ipse tamen contempsit gaudebat Sed circa hoc advertendum est quod deus ex sua minima multa facit circa nos ad revocandum nos a peccatis ad gratiam et de hoc videatur salberiensis nam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum et sic finitur praesens materia vel quasi