Table of Contents
Reportatio A Sentences Commentary
Principia
Principium II
Principium III
Principium IV
de Fide
Lectio 18, De fide
Lectio 19, De fide
de Notitia
Lectio 20, de Notitia
Lectio 21, de Notitia
Lectio 22, de Notitia
Lectio 23, de Notitia
Lectio 24, de Notitia
Lectio 25, de Notitia
Lectio 26, de Notitia
Lectio 27, de Notitia
Lectio 28, de Notitia
Lectio 29, de Notitia
Lectio 30, de Notitia
Lectio 31, de Notitia
Lectio 32, de Notitia
de Fruitione
Lectio 34, de Fruitione
Lectio 35, de Fruitione
Lectio 36, de Fruitione
Lectio 37, de Fruitione
Lectio 38, de Fruitione
Lectio 39, de Fruitione
Lectio 40, de Fruitione
Lectio 43, de Fruitione
Lectio 44, de Fruitione
Lectio 45, de Fruitione
Lectio 46, de Fruitione
Lectio 47, de Fruitione
Lectio 48, de Fruitione
Lectio 49, de Fruitione
Lectio 50, de Fruitione
Lectio 52, de Fruitione
Lectio 53, de Fruitione
Lectio 54, de Fruitione
Lectio 55, de Fruitione
de Trinitate
Lectio 56, de Trinitate
Lectio 57, de Trinitate
Lectio 58, de Trinitate
Lectio 59, de Trinitate
Lectio 60, de Trinitate
Lectio 61, de Trinitate
Lectio 62, de Trinitate
Lectio 63, de Trinitate
Lectio 64, de Trinitate
Lectio 65, de Trinitate
Lectio 66, de Trinitate
Lectio 67, de Trinitate
Lectio 68, de Trinitate
Lectio 69, de Trinitate
Lectio 70, de Trinitate
Lectio 71, de Trinitate
Lectio 72, de Trinitate
Lectio 73, de Trinitate
Lectio 79, de Trinitate
de Caritate
de Libertate
de Incarnatione
Lectio 132, de Incarnatione
Notanda
Primum notandum
Consequenter circa materiam incarnationis verbi adhuc ulterius procedendo magis materiam eluciendo videnda sunt aliqua materiae declarativa Unde primo videndum est quid sit sumptum Suppositum est ultimata alicuius naturae subsistentia sed quia difficultas est ad hoc suppositum intelligendum ideo notandum est quod ordo tendentiarum uni rei ad alteram reperitur multiplex
Quinque tendentia
prima est formae quo ad suum subiectum siveie est forma substantialis alia accidentalis Et dividitur quia quaedam est habitualis prima nota est ut est tendentia animae separatae ad suum corpus proprium
2a est partis ad partem in ordine ad suum totum constitutive Et ista consurgit ex hoc quod contentum tendit ad aliud respectu cuius fuit unio
3a est locati ad suum locum naturalem et hac tendit ignis ad concavum orbis lunae quia quidam sibi locus est naturalis
Secundum notandum
unde advertendum est quod praeter has quinque tendentias est alia scilicet cuiuslibet rei ad seipsam / vel ad sui subsistentiam si nata sit subsistere vel in alterius si non sit nata subsistere in se vel in alio tanquam in quodam termino habente rationem quietis / licet non ultimate quantum ad creaturas et hic terminus vocatur subsistentia Iuxta quem modum quodlibet compositum substantiale sibi et suae naturae derelictum tendit in seipsum tanquam in se deinde omnia accidentia et suae partes tendunt subsistere
Tertium notandum
3o notandum est quod denominationes concretive omnium tendentium in aliquid tamquam in subsistentiam suam vel in illud in quo subsistunt communicantur ipsi substantiae unde et accidentia in toto composito naturali sive inhaereat materiae sive non / denominationes concretivis communicant scilicet subsistentiae principalis unde caritas quaquam inhaereat alicui subiecto non pro tanto denominat compositum causandum ita est in proposito de subsistentia
Corollaria de tendentia creaturarum
Consequenter sequitur quod tales creaturae variabiles sunt secundum cursum beneplacitum divinae voluntatis sicut alias visum est de tendentia ignis ad concavum orbis lunae qui sic ipsi concavo subiacet quod non tamen potest dorsum tendere et ad hoc naturaliter quietari
Ex quo sequitur quod licet quodlibet compositum substantiale suae naturae derelictum tendat in propria subsistentiam potest tamen non tendere et hoc secundum communem naturae cursum
Ex quo sequitur quod quodlibet compositum substantiale est substantia vel ypostasis patet ex radice iam tacta nam tendentia creaturae ad se vel ad aliud est variabilis igitur deus potest subspendere eam tamquam in propria susistentiam Sequitur ulterius quod quaelibet creatura potest in deum tendere tamquam in subsistentiam ultimatam Ita quod actualiter appetat in deum subsistere / Et quia divinae potentiae non repugnat hanc terminare
Conclusio quod stat naturam humanam non tendere in se vel ad eius subsistentiam propriam sed in Deum
Corollaria
/ et sic ex 2o ex primo notabili et deus erit huius naturae suppositum vel ypostasis ex 2o / Et ex 3a notabili sequitur quod deus sic recipiat realiter denominationes concretivas tam substantiis quam accidentibus naturae competentibus
Ulterius quod verbum recitat quod sub?tat scilicet talia praedictat unde salvabitur quod verbum est risibile vel etc / Et ista est manuductio clarissima quo ad hoc licet diffinitionum sit clare de hac materia persuadere teste ysaya propheta "generationem eius quis enarrabit" / quasi vellet dicere nullus
Ex praedictis igitur sequitur quod nulla natura est essentialiter suppositum vel subsistentia nisi realiter sit tria supposita vel 3es subsistentiae / patet / ex deductione prima nam quaelibet creatura tendit tendentia contingenti et ab ea removibilis est / igitur non in se et intrinsece unica ideo sola natura divina natura est in se intrinsece et essentialiter suppositari et non aliqua alia natura quin possit de suppositari sola autem divina non quia intrinsece ad suas ypostases immutabilis est et invariabilis
Sequitur ulterius quod quaelibet subsistentia potest desinere esse subsistentia absque hoc quod aliqua res desinat esse patet per tendentiam rei in suam subsistentiam
et tamen nulla creatura desineret esse creatura nec aliquid a parte rei desineret esse et cum hoc staret quod aliqua res desineret esse homo et aliqua inciperet esse asinus vel lapidis Et non sequitur a incipit esse asinus igitur a incipit esse nec etiam sequitur de desinit quia deus inciperet esse homo et tamen non inciperet esse aliquid etc
Item in alio casu non supernaturali sed naturali stat quod aliquid incipit esse homo et tamen non incipit esse aliquid patet / nam signata ultima parte hominis praeter brachium tunc illa res non est suppositum vel ypostasis et tamen per sublationem brachii a inciperet esse homo et haberet subsistentiam hominis Ex quibus patet quod praedicta concretiva suppositalia contingenter competunt creaturis sicut esse hominem contingenter isto modo de natura humana diceretur ex eo quod ratione tendentiae possunt talia praedicata a natura propria remotiori quia ad nutum dei est variabilis ipsa natura
Dubium de unione
Utrum quaelibet res sit a deo supposibilisunde circa hoc advertendum est quod dubium est inter doctores utrum quaelibet res sit deo unibilis
et est quaedam oppinio dicens quod non nisi sit innata subsistere subsistentia propria / quoniam accidentia non possunt in se subsistere nec esse intrinsece sua subsistentia sive partes essentiales non possunt subsistere per se ideo non possunt uniri
Alii dicunt quod immo possunt et sic difficultas est vocalis et non realis nam si per subsistere intelligatur esse suppositum alicuius rei prima oppinio haberet veritatem Sed si intelligatur subsistere esse subsistentia alicuius tunc deus potest esse cuiuslibet subsistentia vel suppositum et quamlibet rem sibi unire suppositaliter Et iste modus et magis tendendus quam primus verbum recipit denominationes concretivas sic iacere in sepulchro / quod quid non posset esse nisi competeret sibi ratione naturae assumptae / Et simile est de anima quae fuit realiter unica in triduo nam christus descendit ad inferos hoc enim esse non posset nisi christus esset respectu cuiuslibet creaturae potest habere habitudinem talem qua consurget ydiomatum communicatio quia potest esse cuiuslibet creaturae subsistentia ergo potest recipiere denominationes concretivas
pro quo est advertendum quod ydos vocabulum est graecum a quo ydyoma dicitur et ydo onoma quod est nomen quam nomen formale vel proprium ipsius rei
2o notandum est quod naturae creatae duplex competit ydioma id est praedicatum explicans rei proprietatem quodam proprium et intrinsecum et inseparabile ut humanitati competit esse humanam intrinsece etc similiter animae competit esse volibilem
Alia autem sunt praedicata quae non competit inseparabiliter naturaliter sicut esse hominem / et sic de talibus quae quidam concretive sumpta supponunt pro humanitate naturaliter tamen possunt separabiliter probari et remobilia sunt a subsistentia quia possunt non subsistere et talia et consimilia vocantur ydiomabilia vel ydiomata natura experimentia sive forma Unde notandum est quod talia possunt communicari subsistentiae qua naturae est subsistibilis unde vi unionis humanitatis ad verbum non communicat sibi praedicata scilicet quod verbum sit humanitas vel naturalitas Alia autem quae sunt concretiva sunt remobilia sicut et subsistentia Et ideo sicut deus analogus potest esse creatura subsistentia potest denominari concretive quod est corpus sicut verbum Verum est tamen quod nomina generis sumuntur potest concretive nunc denominative
Ex prioribus patet quod unio ypostatica est unio virtute cuius natura divina humana sit humanae subsistentia / Ita quod tota ymaginatio tendentia creaturarum ad bene placitum est divinae voluntatis deinde quod deus subsistet et terminetur subsistentiam Sed quia doctores utuntur terminis armatis ideo non possunt sanctores a parte comprehendere
Quod haec unio est similis unioni accidentis ad suum subiectum
Unde pro maiori declaratione est ymaginandum iuxta dictum doctoris subtilis quod haec unio est valde similis accidenti ad suum subiectum unde quantum ad aliquid dissimilitudo nam accidens informat subiectum realiter sed hoc debet tolli a hac unione ex eo quod verbum dei non posset informative nam hoc tolleret sibi perfectione suam vel etc
Alia est quia subiectum est subsistentia accidentis et hoc dicit perfectionem in subiecto esse alterius subsistentiam nam haec habet rationem finis conservantis Et sic ex hoc consurgit denominatio concretiva Nunc ad propositum circumscribendo communem talem ymaginationem habitudinem ymaginantur aliam habitudinem ad verbum virtute cuius denotat denominationes concretivas sicut albedinus ad suum subiectum ita etiam de unione ad suum subiectum unibile tunc semper denominationes concretivas recipiet Et sic totum attribuitur verbo sicut mori vel pati etc Et sic intelligitur fieri communicatio ydiomatum ut conceditur quod ipse deus est homo immensus quod creavit caelum quod est fons omnium bonorum Talia enim praedicata deo attribuuntur et sic praedicata humana huic subiecto attribuuntur scilicet homo etc
Notanda: qualiter deus utitur creatura
Ultimo advertendum est quod deus utitur creatura generaliter tamquam instrumento et praecipue in bonis operationibus licet servetur libertas
2o dicitur quod deus potest duplici modo specialiter uti instrumento uno modo ipsum movendo ad operationes speciales exercentes secundum influxum naturae 2o modo speciali modo tamquam simpliciter extrinseco ut verbi gratia anima potest uti extrinseco et intrinseco Et sic ymaginandum est quod verbum utitur humanitate specialiori modo ipsam elegendo ad operationes exercentes alio modo tamquam proprio instrumento ad operationes proprias exercendas
Opinio Chatton
unde pro maiori declaratione sequar viam istam / videlicet / quod tanta est unio verbi ad humanam naturam quod verbum sit sic humanitati illapsum quod sit sua volitio idem nam eadem est comparatio dei et humanitatis assumptae Et sic deus humanitatem sibi rapuit cum tanta intimitate quod omnis operatio quae est executiva ad extra / animae christi realiter competit Unde ex hoc consurgit quod humanitas non per se subsistat sed divina subsistentia Ex quo consurgit quod sibi competunt denominationes concretive / et hanc ponit sanctus thomas sed chaton magis declarat / unde talis est sensus quod naturam humanam elevavit
Ex quo infertur quod caa christi humanitas christi nullo modo est peccabilis Et hoc patet ex duplici radice tum quia omnis sua operatio est supra seipsum et speciali dei motione quare non potest exiret in malum tum quia omnis divina cognitio vel volitio est sua cognitio vel volitio
3o sequitur quod haec est formalis beatitudo patet / quia est summus gradus attingendi summum bonum ergo
4o haec beatitudo non dependet ab anima aliquo modo immo potius econtra scilicet a sua beatitudine et in ea subsistat et sui subsistentia est beatifica
5o sequitr quod vi unionis huius est potens ad cuiuslibet effectus productionem quia sic in deum rapta est quod omnis dei cognitio et volitio est sibi cognitio Ex quo patet quod tam regiminis spiritualis in ecclesia militante quam naturalis in orbe caelesti est causa unibilis immediate subordinata ad omnem effectuum productionem
Ex quo patet etiam quod in primo instanti suae conceptionis habuit divinum super omnia astra et suppremum gradum influentiae et supra totam curiam angelorum patet quia omnium quae deus cognoscit cognoscit est bene sicut dicunt quasi omnes doctores maxime ricardus de sancto victore / quia sua potentia est per velle imperativum quod est velle divinum tale est infrustrabile Et ex hoc salvabitur quod si ultima intelligentia daretur non posset ad gradum verbi pertingere nisi per unionem ypostaticam patet quia iste est suppremus gradus est et in hoc concordat augustinus dicens "In rebus per tempus ortis nullam maior gratia"
Et ex hoc salvatur quod beata virgo habuit suppremum gloriae gradum et tamen non est ita beata sicut anima christi Et tunc quia dicitur esse plena gratia quaeritur quo modo adaequabitur christo nam si gloria christi esset creata adaequaeretur salvaretur quod anima christi beatorum esset licet sit plena omni gratia / et istud misterium debet a doctoribus resolvi
Opinio Scoti
Sed contra hoc arguit scotus / nam communis oppinio tenet quod unio ypostatica non facit nisi supplere vicem suppositi et verbum nullam gratiam confert naturae eo modo Et dicunt quod posset in puris naturalibus substentare naturam Unde scotus arguit nam natura per prius subsistit in se quam exeat in actum quia actiones sunt suppositorum et actus primus ergo etc
Conclusiones
Secuntur distinctiones textuales conclusio prima distinctionis primae quae est de iudicio et iudicatis et est dubium utrum deus exerceat equaliter iudicium secundum misericordiam et iustitiam Ad quod respondetur quod ita unde poenam quam malus sive dampnatus non dicitur sibi mala nec inducit in deum malefacere cuius causa est quoniam melius est deampnato ut sic affligatur quam si non nam mediate ipsa poena aliqualiter reordinatur quare potius sibi poena est eligenda quam fugienda
Quantum tamen ad notitiam sensualem sit laesiva hoc non obstante adhuc deus exercet suam misericordiam nam quodlibet peccatum dignum est infinita poena igitur deus faciendo poenam finitam misericorditer agit et hoc non est mirandum ratione divinae immensitatis
