Table of Contents
Reportatio A Sentences Commentary
Principia
Principium II
Principium III
Principium IV
de Fide
Lectio 18, De fide
Lectio 19, De fide
de Notitia
Lectio 20, de Notitia
Lectio 21, de Notitia
Lectio 22, de Notitia
Lectio 23, de Notitia
Lectio 24, de Notitia
Lectio 25, de Notitia
Lectio 26, de Notitia
Lectio 27, de Notitia
Lectio 28, de Notitia
Lectio 29, de Notitia
Lectio 30, de Notitia
Lectio 31, de Notitia
Lectio 32, de Notitia
de Fruitione
Lectio 34, de Fruitione
Lectio 35, de Fruitione
Lectio 36, de Fruitione
Lectio 37, de Fruitione
Lectio 38, de Fruitione
Lectio 39, de Fruitione
Lectio 40, de Fruitione
Lectio 43, de Fruitione
Lectio 44, de Fruitione
Lectio 45, de Fruitione
Lectio 46, de Fruitione
Lectio 47, de Fruitione
Lectio 48, de Fruitione
Lectio 49, de Fruitione
Lectio 50, de Fruitione
Lectio 52, de Fruitione
Lectio 53, de Fruitione
Lectio 54, de Fruitione
Lectio 55, de Fruitione
de Trinitate
Lectio 56, de Trinitate
Lectio 57, de Trinitate
Lectio 58, de Trinitate
Lectio 59, de Trinitate
Lectio 60, de Trinitate
Lectio 61, de Trinitate
Lectio 62, de Trinitate
Lectio 63, de Trinitate
Lectio 64, de Trinitate
Lectio 65, de Trinitate
Lectio 66, de Trinitate
Lectio 67, de Trinitate
Lectio 68, de Trinitate
Lectio 69, de Trinitate
Lectio 70, de Trinitate
Lectio 71, de Trinitate
Lectio 72, de Trinitate
Lectio 73, de Trinitate
Lectio 79, de Trinitate
de Caritate
de Libertate
de Incarnatione
Lectio 14, Prologus
[Recapitulatio praedicta conclusio: cum fide, ratio naturalis potest devenire in cognitionem articulorum fidei]
Consequenter circa fidei materiam prius fuit tactum qualiter fides habet roborare intellectum et eius activitatem augere et illuminare in tactum quod vi roboris et augmenti activitatis intellectus in actum augetur quod sic ductus in lumine naturali potest venire in cognitionem articulorum fidei per media intrinseca vel extrinseca quae habent ordinem tamquam principia ad conclusiones per media eiusdem generis cum conclusionibus secundum quod ex petitionibus et communibus acceptantibus deducitur triangulus Alio modo potest fieri per media extrinseca ut per auctoritatem quia euclides dicit quod si exierim in actum staret quod non recordare medii tamen scirem et arguerem quod quicquid est demonstratum est solum sed hoc demonstratum ergo hoc est scitum et ita potest esse de articulis fidei quia adiutorio fidei possunt sciri et hoc dupliciter quia aliqui sunt qui non relucent immediate in lumine naturali sicut articulis incarnationis Alii sunt articuli habentes habitudine necessarii tamquam tamquam causa ad effectum et non est dubium quin effectus generat causae similitudine ut alias dixi nam deus non solum concurrit active respectu productionis creaturae ut essentia sed ut 3es personae ita quod effectus producitur a deo ut trinitas est Ideo habitudo effectus ad deum est ut ad causam talem Ideo dicimus quod articulus trinitatis relucet in natura Ulterius dictum est quod de dubio humana non se extendit ad illa adiuta tamen fide posset tantum elevari per fidem quod in lumine naturali deduceretur non solum quo ad roborationem ymmo et tantum quod deductio esset ita clara quod sicut in statu innocentiae Sed quia materia est ardua / si dicta aliqua probabiliter illa dicam ne videar in errorem pelagii decidere
[Media extrinseca per quae potest probari fides]
Et ergo restat addere media extrinseca materia fidei declarativa Circa quae sit ista propositio quam guillelmus parisiensis in libro de fide et legibus videtur ponere videlicet / quod ab initio mundi usque ad incarnationem per praedicantes hanc fidem facta fuerunt miracula in atestationem fidei / unde fidem tollit impedimenta quae possunt impedire Ita quod assensus non est ex fide sed fides iuvat Et miracula etiam duraverunt quamdiu lex fuit rationalis et licita / nam christus non venit solvere legem sed adimplere et sic usque tunc deus misit prophetas promulgantes nostram legem et sicut per praedicatores erat dictum quod veniret salvator / et tempus in daniele limitatum esset adveniente ergo tempus ipsi sunt separati a fide et tunc fuit lex impleta et tunc recesserunt a iudaeis miracula quod fuit signum perditionis legis in ipsis / et post ascensionem relicta fide in apostolis concomitabantur miracula et illa fuerunt continuata quamdiu fides erat infirma ratione suscipientium et istud bene moveret quod esset firma fides et vera
[Ratio octo Scoti ad probandum fidem]
Plus rationes morales pro probandum fidem
primum probatur quia prophetae praedixerunt a longe illa quae de directo evenerunt signum est evidens quod a deo loquebantur quia cum multum distaret a curis saecularibus signum est quod hoc non revelatum est a dyabolo et tamen ita saepe eveniebat ideo fiebat deo revelante 2m probatur quia semper concordaverit uniformiter ad moysem quantumcumque essent distantes / et sic uno spiritu prophetabat et signum est quod non erat humanum quia nec humano spiritu hoc poterat fieri quod quid multum debet movere 3m probatur nam si videamus quales fuerunt prophetae in vita et in moribus reperiemus quod multi se morti propter fidem exposuerunt et ergo istud tunc excludit fallaciam et sedi?nem Et sic malitiose non sunt excogitati unde deus et natura voluerunt homini dare quod simul communicarent propter homo quod homo non est sufficiens 2o quod naturaliter unus crederet alteri et hoc propter necessitatem conversationis politicae quia naturale est quod credam puerum esse natum de tali minime unde si ita fieret politia facilissime regeretur / sed nos abutimur isto et efficimur mendaces quod est contra naturae provisionem / et contra religionis tenorem quoniam mendacium est nephandissmum et ideo non potest stare cum hominibus bonorum morum et bonae conservationis et ergo auctoritas scribentium debet movere quod ista est vera religio 4m probatur quia si fides promulgata fuisset per clericos forte imputaretur humanae intelligentiae sed sic non fuit ymmo per homines rusticam status Et istud fuit valde mirabile quod unus rusticus in tantum elevaretur quod ita eleganter et arduissime coram philosophis sic loqueretur unde apostolus "videte fratres vocationem vestram qua vocati est" etc nam dominus noster rusticos sumpsit ad fidei nostrae catholicae promulgationem Et sic signum fuit quod spiritus sanctus in ipsis loquebatur 5m probatur quoniam licet plures libri essent scripti de fide solum tamen illi fuerunt recepti qui fuerunt per spiritum sanctum edoctus 6m probatur de limpiditate numerum quia illi semper habuerunt potestatem faciendi miracula ymmo credo quod fides posset dici potestas faciendi miracula non quod nunc habeat suum exercitium quia forte requiritur in certo gradu / licet gregorius dicat quod est potentia communicata tamen non dico quod ista fiant in deo principaliter agente Et si dicatur apud gentiles reperiuntur miracula dicit latentius quod daemones libenter volunt coli ideo quandoque faciunt miracula et applicant aliqua venenosa vel huiusmodi per quae homines ingrossantur et postea per aliam applicationem sanantur Etiam licet aliquando videantur esse miracula in illa secta non tamen propter fidem / nec miracula leguntur sic facta fuisse magna 7mum probatur videlicet de rationabilitate contentarum vel continentium quia nihil fides nostra praecepit quod sit contra rationem ergo vivendo secundum ipsam non indigemus punitionibus / ymmo et iustitia in ipsa est per quam puniuntur malefactores unde notandum est quod difficultas credendorum est impertinens ad agibilia quia si si credamus quod deus sit trinus et unus tanta reverentia sibi debetur sicut si esset unica persona et unico cultu coli debet nam et philosophus ponit eam non esse trinum / ideo continet agibilia ratio?ma Ideo avicenna reprobans legem suam approbat nostram in sua metaphysica dicens legem voluptas optime tradidit nobis noster propheta macomet et felicitatem animae altius tradunt theologi Ita quod ad vivendum secundum animam requiritur oppositum legis voluptatis ideo avicena dicit quod corpus debet debilitari et a motibus suis restringi et in tantum quod fit quoddam saeculum intelligibile in quo describitur totus ordo universi et species singulem rerum et hoc introduco per eum avicenam quia de illorum secta fuit Quantum tamen ad credibilia sunt aliqua diffi?a et hoc ex parte debilitatis intellectu cum respectu cuiuscumque multa dubitemus Ideo alias dictum est quod philosophus debet aliqua credere quae non potest debite intelligere In aliis autem sectis praedicat vicia quod est contra rationem 8vum probatur scilicet de stabilitate ecclesiae et firmiter credentium nam et fides nostra catholica introducta fuit / quando ratio?num imperium erat in maxima potentia et converterunt simplices sicut fuerunt sancti magnos et potentes Unde quidam si lex nostra ex deo non poteris dissolvere / et licet refrigeratur tamen nonquam erit quin semper deus nobiscum sit Item in materia morali non semper oportet habere demonstrationem quia multae sunt probationes quibus fides est probata unde notandum est quod sunt 8to modi probationis primo per testes legem pactum iuramentum miraculum tormentum vacem et conformitatem testium Pro testes unde actuum primo "eritis mihi testes in iudea et iherusalem" per legem / unde in evangelio mathi christus arguit sathan / "non temptabis dominum deum tuum sed illi soli servies" / per pactum / unde 10 ayand "Qui perseveraverit usque in finem hic salvus erit" vel alibi et melius "Olim deus loquens in patribus per prophetas novissime diebus istis locutus est" etc per iuramentum quo non erat maius unde "per memet ipsum iuravi dicit deo" per miraculum unde 10 "In nomine meo daemonia erit" per tormentum unde apostolus "sancti per fidem vicerunt regna" etc sequitur ibidem "alii ludibria et bibere" experti et carceres secti cepti sunt temptati sunt in occisione gladii mortui sunt pro christo per veracem unde "non est inventus in ore eius dolus" nam cum testis est verax cici creditur unde certissime si ista bene advertantur ab intellectu elemento et illuminato ista faciunt sibi fidem et sic per talia probatur fides nostra
Corollaria contra aliquos, qui dicunt quod theologia est scientia superior fide
Ex quo posset inferri corrollaria contra aliquos et de heuta quod est scientia et supra fidem unde videtur michi quod habitus fidei debet poni superior quia nobilior est
Dicitur tamen quod habitus theologicus est clarior quia quanto aliquid magis appropinquat ad summum tanto nobilius est modo sic est de claritate theologiae Unde notandum est quod aliquae sunt denominationes essentiales aliae vero modales / non communicantes proportionaliter sicut essentiales et stat quod una inferior communicetur inferri superiori et non inferiori sicut fides habet una proprietatem secundum quam magis approximatur deo quantum supprema intelligibilia / sic dicitur quod possibile est quod theologia habeat aliqua denominationem modalem quam non habet fidem ergo est superior speciei sed consequentia non valet
Et de heuta ponit quod habitus theologicus est scientia et requirit fidem sed hoc non videtur verum / quia nulla conclusio potest esse evidentior suis principiis Ita quod si aliqua praemissarum sit dubia et conclusio et si aliqua credita et conclusio
/ ergo si theologia praesupponat fidem tamquam praemissam quae pure creditur sequitur quod habitus erit pure creditus Alii dicunt quod non est habitus adhaesivus et sic non est scientia / sed est declarativus Alii dicunt quod non est nisi quaedam notitia vel proportionatas aliquibus conclusionibus debiblia sed salva eorum gratia quia tunc sequeretur quod theologia non esset nisi una pars logice et sic nihil cognosceret assensive sed solum haberet promptitudinem Alii sunt modi sed longum esset narrare Ideo dicitur quod theologia est habitus adhesivus assensivus
[Duae conclusiones]
Prima conclusio: scientia et fides sunt compossibiles simul
[Prima objectio et responsio ad primam conclusionem]
quarum prima Scientia et fides sunt adinvicem compossibiles de eodem modo obiecto adaequate ut si capiatur ista deus est de ista est fides / et cum hoc ipsa scitur et scientifice cognoscitur ergo Tamen doctores faciunt difficultatem utrum simul possint stare evidentia et non evidentia / unde ergo gregorius dicit quod actus non est actus compossibilis quia si quis posset habere actum fidei et actum assentiendi sequitur quod quis assentiret et non assentiret / quia sequitur iste assentit per fidem ergo non evidenter et iste assentit scientifice ergo evidenter
Unde conceditur quod sortes assentit non evidenter a et sortes assentit evidenter a nec sunt de praedicatis contrariis ut quod sortes videat hominem et non hominem / Et tunc quando arguitur ergo evidenter assentit a et non evidenter conceditur consequentia si negatio sit infinitas et sic stabunt illae duae simul Si tamen neganter teneatur illa est falsa unde ymaginandum est quod actus scientificus est actus clarus et actus fidei est obscurus sed quae repugnantia est quod eadem res videatur videatur diversis cognitionibus sicut de notitia christi in verbo alicuius rei et non in verbo Vel aliud ponatur exemplum applicetur michi res quam videam intuitive et etiam quod videam ipsam per speculum tunc videbo eam clare et tamen minus clare ut nomen est et nihilominus istae duae visiones non erunt contrariae et ergo sic illa ratio non concludit
Secunda et tertio objectio et responsio
/ Et si arguatur primo per apostolum dicentem Fides est non apparentium ergo meritum fidei non apparet Debet intelligi quod est non apparentium per ea quia per fidem non videtur clare sed aenigmatice et ita augustinus videtur dicere quod fides non est nisi credere quod non videri et hoc verum est per fidem
2o arguitur quia pari ratione in patria potest esse actus fidei cum beatifica visione quod est contra augustinum libro de fide christiana ubi dicit quod "sola caritas remanebit"
dicitur quod consequentia non valet Ulterius dicitur quod intelligitur de actu et non de habitu Tamen credo quod manebit quod ad ultimum utrumque quia per fidem intellectus abnegat se Ideo rationes non obstant quae licet remittitur non esset nisi decoramentum beatifice visionis Et si dicatur quod apostolus dicit quod fides evacuaverit verum est quo ad actum Et ista est oppinio durandi
Unde doctor iste arguit contra quia clara dei visio repugnat aenigmati sed dico quod non repugnat absolute 2o dico quod non sunt contraria sicut iam dictum est de speculo 3o arguit quia fides non staret cum visione sensitiva sed negatur sibi antecedens quia actus in se non repugnant Tamen alii doctores dicunt quod quod habitus scientificus stat cum fide et habitus fidei cum actu scientiae probatur primum sit habituatus aliquis in credendo quod deus est et fiat sibi postea demonstrato habitu creditativi stabit iste cum habitu scientfico quia non contrariatur et sic erunt simul habitus scientificus et habitus creditivuus Et etiam cum actu scientiae stat habitus credentiae quia ponatur quod actus creditativus exeat in actum tunc apparet hoc satis
Secunda conclusio: lumen naturale in infinitum procedit cum adiutorio fidei
2a conclusio est quod lumen naturale in infinitum procedit ascendendo per veritatum latitudinem a principiis distantium et hoc adiutorio fidei intellectum est levante quia lumen naturale in tali est parvae efficaciae sed per fidem roboratur iuvatur et illuminatur et secundum quod magis iuvabitur secundum hoc lumen naturale maiorem habebit efficaciam Et istud sequitur ex dictis quia ex quo fides roborat intellectum sequitur quod lumen naturale habet potentiam cum adiutorio sine quo non haberet
Circa quod ymaginantur 10 gradus quibus variatur etc Ex quo patet quod eadem propositio potest diversemode sciri / Et sic ymaginatur quod sunt multae veritates quae sunt scibiles per varios processus et sic dabitur aliquis gradus fidei ita intensus quod lumen naturale sine discursu in actu exibit unde aliqui sunt ita debilis intellectus quod non capiunt istam propositionem geometricam Si ab aequalibus aequalia demas quae remanebit erunt aequalia et tamen est principium et demonstratur Confirmatur quia privatur et discursus non requiritur nisi propter luminis deffectum ergo si lumen proprium esset sufficiens statim posset in conclusionem / et sic staret quod conclusiones essent deducibiles Ex quo patet quod prolixitas deductionis conclusionis est ex deffectum intellectus Et per hoc salvatur quod arduissime veritates bene breviter posset haberi
On this page
[Media extrinseca per quae potest probari fides]
[Ratio octo Scoti ad probandum fidem]
Plus rationes morales pro probandum fidem
Corollaria contra aliquos, qui dicunt quod theologia est scientia superior fide
Prima conclusio: scientia et fides sunt compossibiles simul
[Prima objectio et responsio ad primam conclusionem]
Secunda et tertio objectio et responsio
Secunda conclusio: lumen naturale in infinitum procedit cum adiutorio fidei
