Table of Contents
Reportatio A Sentences Commentary
Principia
Principium II
Principium III
Principium IV
de Fide
Lectio 18, De fide
Lectio 19, De fide
de Notitia
Lectio 20, de Notitia
Lectio 21, de Notitia
Lectio 22, de Notitia
Lectio 23, de Notitia
Lectio 24, de Notitia
Lectio 25, de Notitia
Lectio 26, de Notitia
Lectio 27, de Notitia
Lectio 28, de Notitia
Lectio 29, de Notitia
Lectio 30, de Notitia
Lectio 31, de Notitia
Lectio 32, de Notitia
de Fruitione
Lectio 34, de Fruitione
Lectio 35, de Fruitione
Lectio 36, de Fruitione
Lectio 37, de Fruitione
Lectio 38, de Fruitione
Lectio 39, de Fruitione
Lectio 40, de Fruitione
Lectio 43, de Fruitione
Lectio 44, de Fruitione
Lectio 45, de Fruitione
Lectio 46, de Fruitione
Lectio 47, de Fruitione
Lectio 48, de Fruitione
Lectio 49, de Fruitione
Lectio 50, de Fruitione
Lectio 52, de Fruitione
Lectio 53, de Fruitione
Lectio 54, de Fruitione
Lectio 55, de Fruitione
de Trinitate
Lectio 56, de Trinitate
Lectio 57, de Trinitate
Lectio 58, de Trinitate
Lectio 59, de Trinitate
Lectio 60, de Trinitate
Lectio 61, de Trinitate
Lectio 62, de Trinitate
Lectio 63, de Trinitate
Lectio 64, de Trinitate
Lectio 65, de Trinitate
Lectio 66, de Trinitate
Lectio 67, de Trinitate
Lectio 68, de Trinitate
Lectio 69, de Trinitate
Lectio 70, de Trinitate
Lectio 71, de Trinitate
Lectio 72, de Trinitate
Lectio 73, de Trinitate
Lectio 79, de Trinitate
de Caritate
de Libertate
de Incarnatione
Lectio 98, De libertate [Bnf 3074 Transcription]
Circa divinam providentiamConsequenter ex hiis quae tacta sunt circa divina providentiam inferuntur propositiones aliqualiter materiae declarativae
Corollaria
Primum corollarium
prima ergo Ex hiis propter quae magis admiramur divinam sapientiam apud tamen intellectum bene dispositum magis et clarius apparet dicere divinae sapientiae et bonitatis profunditas sunt enim aliqua contra quae intellectus numerat si sit male dispositus et etiam contra divina providentiam ut de malorum pro spece?te et de bonorum adveniente et persecutione et de praedestinatione aliquorum antequam a?us boni vel mali egrevit / ut de esau qui fuit re probatus et iacob praedestinatus Nam dicit deus Iacob dilexi esau autem odio hu? Et de nativitate puerorum qui sine baptismo decedentes dampnantur Sed nihilominus carrentium et oppositum quia in hiis non debemus murare sed potius in talibus relucet divinae sapientiae et bonitatis profunditas nam ad nullam regulam finitam resolvendo sapientiam infinitam salvaretur ordo ordo iustitiae igitur et praeter illam limitam reducitur est ad aliam omnino immensa et infinitam
Secundum corollarium
2m correllarium est sicut male dispositis divina providentia est occasio ita pro accidens desperationis et odii / occasio inquam non data sed accepta / Ita bene dispositus divina providentia est tam spei et amoris prima pars est non / nam multi et multi philosophorum negabant deum esse vel saltim rebus providere 2a pars scilicet quod divina providentia sit causa spei et amoris in bene dispositis probatur quia quidquid operatur circa regimen universi opera totum in bonum ipsius universi et cuislibet eius partis nam ipsa est cuiuslibet rei in finem directivam et in suam perfectionem ergo ex regimine universali et particulari debet consurgere amor in regente et curante et in intellectu bene disposito debet consurgere amor specialiter curantis
Tertium corollarium
3m correlarium divinae providentiae cognitio est maximum contra fortunae adventem remedium et virtutis pacie? inductivum / probatur quia cognita divina providentia advenientes quae contingunt sunt eligibiles et perfective directiveque creaturae in suum finem Et advenientes sunt quoddam bonum secundum dictaminem rectae rationis eliciendum Et isto cognitio forma esset amplexanda nec esset durior fine adduceret privatione divitiarum sive privationem sanitatis Cui concordat tullius qui fuit paganus dicens Quia nec aegritudo corporis ymmo nec privatio famae non sunt mala et in hoc bene dicit no re probatur a beato augustino nec ad aliis doctoribus / Et sic patet quod divinae providentiae cognitio est remedium contra advenientem Et haec per exemplum declaratur quoniam aeger sciens evidenter medicum infallibiliter posse eum curae gratanter recipit medicinam pongitivam et dolorosam ita proportionaliter cum advenientes formae sunt tamquam medicinae et sanitatis inductive sequeretur quod nedum adver?tes illae sunt tollerandae ymmo toto desi?no amplexandae
Ex quo sequitur quod in inferno poena sensus est maior dampnatis quam eius carentia patet quia licet illae poenae non sit ad felicitatem ductive nec directive sunt tamen creaturae ordinative seu ordinatio quia illae creaturae sunt extra actum merendi pro illo statu / nihilominus est in eis quaedam ordinatio quantum cum reatu est possibile quae non est a deo sed a deliquente creatura ergo substractus poenae redderet de?nem maiorem in dampnato quod in applicatione rei affligeret ipsam creaturam
Quintum corollarium
5m correlarium ceteris remanentibus dampnati deberent deberent rationabiliter eligere tanto gradu cruciari nec mutari et hac data octione / ut si daretur octius / vel esset in ?? teste eorum re manifeste in dirigente quod poena numeretur secundum dictamen rectae rationis deberent elicere quod non patet quia quantas poenae est creaturae reformatu et dat ei quemdam modum dignitatis et bene eodem quantum ad hoc ergo ratio recta dictaret stante casu dampnationis remissiorem gradum ex fugiendo dicta octione
Sextum corollarium
6m correlarium providentia non est nec etiam probat respectu mali vel culpae immediate / patet quia culpa providentia est causa effectiva et ordinativa rei in suum finem sed peccatum est dispositio contraria de ordinativa rei in summum bonum ergo supra ipsum non cadit minuente executio divinae prout / Et pure se habet deus permissive respectu culpae / et quicquid sit de substantia actus utrum peccatum sit huiusmodi substantia vel sit quaedam actio quae dicit respectum quaemdam et quod non esset aliquid positivum commissionis probabile esset tenere quod peccatum sit quaedam relatio vel quaedam respectus cuius deus non est causa sed solum permittit esse talem respectum / Et haec salvaretur apud illos qui positiva quod relatio est res distincta a rebus absolutis ?? ipsi dilent quod relationes non sancti entitates sed sunt quidam modi rerum qui non requirunt causalitatem entitatis
Simile est de illis qui ponentes complex significabilia nam tales non ponunt ea esse entitates ymmo ponunt quod sunt aeterna quae nullo modo dpendent effective ad aliquo nec sunt producibilia nec indigent causa effectiva Et sic diceretur de peccato quod dato quod ponatur actus inquantum ens non esset sub ratione deformitatis quia ut sic divina providentia esset eius causa immediata nam ipsa invente est peccatorum ordinativa ut ex hiis meliora eliciat quoniam dicit beatus augustinus quod expedit quosdam peccasse turpiter ut postea in peccatum superbiae ad quod proni erat non declineret Et sic providentia divina elicit virtutes ut humilitatem post gravia peccat Ideo dicebat apostolus quod "diligentibus deum omnia cooperantur in bonum" scilicet electis qui diligunt deum nam recordatio peccatorum est humilitatis inducatio et superbiae victatio et ha?rt punitionem et poena quae sunt quaedam loquitur universi decorativa nam ex malis elicit divina providentia multa bona ut poenam infligendo mala vittemus
Septimum corollarium
7m correlarium divina providentia non tollit libertatem arbitrii creati patet quia ipsa imponit legem libero arbitrio creato ergo dat ei libertatem ad implendum legem vel praeceptum nam dat contrario sequitur quod deus esset causa peccati quod est contra praecedens correlarium ymmo si sic deus necessitaret creaturae ad peccandi / patet quia si deus det legem faciendi a vel b et necessitet voluntatem ad transgredendum tunc necessitat voluntatem ad peccandum igitur divina providentia deordinat creaturam quod implicat nam haec repugnat summe ve?ti nam divina providentia debet rem in suam perfectionem dirigere
Ex quo sequitur quod cum lege posita stat voluntatis libertas Et sit divina providentia non tollit libertatem liberi arbitrii ymmo potius ponit / nam illud concedunt morales et omnes philosophi ymmo fides nostra habet haec concedere Et licet ratio in contrarium esset dissimilis ad solvendum non propter hoc esset veritas relinquenda seu neganda / ut stat quod sortes nesciat a propositione a contradictione deffendere quam scit tamen esse veram evidenter et quod nullo modo sciat solvere insolubile ad contrariam Et in talibus recurrerendum est ad infirmitatem ingenii Et sic in proposito dicitur quod licet materia futurum contigentium cum magna difficultate possit salvari cum divina praedestinatione et praescientia nihilominus diff?us procedit ex duobus vel hoc est ex ignorantia artis desera?te vel sophistice vel ex debite ingenii vel ex duobus simul Et in illo casu profitenda est dei veritas e?l?ous sufficienter solveretur argumentum quod communiter fit in hac materia
Octavum corollarium
8m correlarium divina providentia non tollit casum et fortunam in rebus et huic additur quod nihil est fortuitam vel casuale respectu divinae providentiae 2a pars debet esse nota quoniam prima causa omnia universaliter cognoscit et nihil latet eam quia nihil agit quin cognoscit omnes habitudines effectus ad suas causas et per consequens nihil agit praeter propositum vel intentum et quidquid agit cognoscendo omnes habitudines sui effectus sed causa formata respectu effectus est agens ad propositum non intendens effectum a sua operatione ut sortes vadens ad campos intentione colendi ag?m et repperit the?rum illa repertio est praeter voluntatem sortis quia finis operationis eius erat colere ag?m et in illo loco latebit thesaurum inventum nam a proposito egit sortes et agendo accidit quod non proposuit sed deus cognoscit omnes habitudines et nihil agit quin sciat illud antequam agat nec eius effectus est fortuitus respectu ipsius nec est effectus casualis quia talis effectus est in agentibus extra propositum
Nonum corollarium
9m correlarium per mutationem divinae providentiae recedet causa fortuita ab effectu fortuito nam stat voluntate creatura tam? divinam providentiam imitari quod nihil ei fortui?m posset contingere ut de anima christi quae secundum magistrum sententiarum novit omnia quae verbum ergo novit omnium rerum habitudines ergo effectus fortuctus non contineret ei quia ipsa cognoscit effectus antequam fiant
Et ex haec patet intellectus propositionis philosophi in libro de bona fortuna dicent quod "ubi est maximus intellectus ibi est minima fortuna" Et ex hoc non oportet intelligere quod elevati philosophi habeant fortunam magis asperam quam alii quia quanto elevatio intellectus est maior tanto magis videt rerum habitudines et per consequens ea quae sunt per accidens praevidet ubi depressus intellectus non videret Et raro continet ei aliquid a fortuna quia illud congingere est absque intentione et praevisione / Et sic quantum ad vel propter ignorantiam vulgus fixit fortunam esse numera et quadam causa latentem / quod non oportet dicere / quia sufficit doctrina ars tradita in 2o philosophorum et in libro de bona fortuna / nam ex ignorantia habitudinis rerum continet quod agens agat fortuite nihilominus est advertendum quod fortuna quandoque potest ca?i pro divina pro materia licet effectus non sit fortuitus respectu divinae providentiae est tamen fortuitus respectu causae particularis intentus t? a deo nam deus est tam per se quod voluntas agat per accidens nam deus potest dirigere sortem ut vadat ad ag?m ut ditetur Etiam haec est possibilis quod duo homines concurrerent respect eiusdem effectus et tamen quod effectus esset fortuitus respectu unius et intentus respectu alterius ut si plato posuisset aurum in agro sciens tamen locum et velletur quod sortes repperiret et haberet modo si sortes fodiat terram ratione culturae et repperiat aurum tunc repertio illa esset effectus fortuitus respectu sortis et intentus respectu platonis et in ista materia posset multa dici ad particularia quo modo si homines sunt fortuiti et temora et loca sed haec omnia resolvuntur ad causas particulares
Consequenter dicitur quod executio divinae providentiae respectu universi posset introduci sed illud remittetur ad guillelmum parisiensis in libro de universo ubi introducit quod divina providentia est diffusa in brutis et vegetatibus nam ibidem inducit quomodo aranea ita subtiliter texti fila sua et qua arte hoc facit et quomodo ibi relucet divina sapientia Et de formica sibi providente in aestate pro hyene quae fungit granum ne pululet Et de apibus quomodo habent regem sine aculeo et punctura et hoc significat quod non debet vigere tyrranus in regibus sed clementia dilectio et begnitas Et quo modo apes componuntur sibi domum?las 6 angelorum rem una fila quae inter alias filas ex agoniis noncupatur et talis fila replet locum ubicumque ponatur et ideo docuit apes nulla sive provisa divina illam geometriam
Pro maiori tamen declaratione praedictorum in alia lectione sciendum est quod falsum vulgaciter dictum in 3a acceptatione scilicet pro enumerato vel su?ato vel a diis aut deabus decreto tempore nativitatis alicuius haec potuit habere originem Duo modo per modum demeruit vetularum quae ratione gravium peccatorum potuerunt illudi a debus et a deo suo relinqui scilicet ut dyabolum colerent et divinum honorem deo substraheret ac demonibus attribuerent et hoc contingit de casu peccati in peccatum quod tangit apostolus ad romanos primo Sed quod ita fuerit falsum historiae sunt plene
Nam biblia narrat fuisse magos ydolatrias phitiones et ariolos primi regnum capitulo 28vo qui quidem suis exigentibus de multis fueri ad deo reluti in maisu dyaboli Et cum haec testator ista historiae generalium nec reprobantur in hoc quod dicunt quod in ydolis habitabant daemones et dabuit responsa deceptiva ut de ydolo appolinis delphici quod fuit multum famosum ydolum in quo daemon responsa dabit Et potuit ita esse quod daemones dixerunt aliqua futura de puris ut colerentur a vetulis et a suis parentibus et nascentibus
2o iste error potuit habuisse originem ex libidine mentiendum vetualrum nam ille potuerunt fingere quod haberent decreta deorum cuius poenitus nihil erat nam ex paria satis est ad hoc vel alia causa potest etiam si causa quasitus ut parentes aliquid darent huiusmodi maledictis vetulis et ideo dicebant parvos esse fatatos ad prospe?tem et audisse decreta deorum vel potest esse propter inanem gloriam ut familiares deo re putaretur quoniam tales vetulae delectabantur in hoc quod mira scire dicebantur
3o potuit habuisse ista oppinio ordinem sive originem ex deceptione vetularum quae deceptae crediderunt aliquando se au?re responsa deorum et daemonum et tamen nihil audierunt Et haec potuit accidisse multis modis et inter alios est magis apparens scilicet fortis et vehemens ymaginatio quae potest esse tanta quod bis discretiva non sufficieret discernere inter actum et obiectum ita quod illud quod ymaginatur creditur esse praesens et sic mulieres deceptae ex consuetudine audiendo potuerit credidisse se responsa a daemonibus audivisse
Alii sunt modi secundum modi sed radix prima defficit in hoc quia dato quod ita esset non debemus propter hoc ponere neccessitatem facti quia daemon etiam mendax / unde habetur iohannis 8vo quod ipse est pater mendicii et homicida quare suum dictum non imponit necessitatem ymmo quod plus c dictum dei et revelationis divina nullam penitus imponunt necessitatem et per consequens a fortiori nec dictum dyaboli quia ">ipse ab initio peccavit" ut habetur primae iohannes 3o et "invidit humano generi / quia invidia dyaboli intuit in orbem terrarum"
