Quaestio 2

¶ Secunda questio. ¶ SEcundo circa distinctio nem. 20. et. 21. Quero vtrum sufficienter pro bari possit vltimum finem omnium esse primum principium effectiuum omnium.

Quod non quia nullum ens permanens in esse quieto indiget aliqua causa extrinseca effectiua. quia ad quietem inesse cum sit priuatio sufficit priuatio causae habitus. scilicet cause trans mutantis.

¶ Item: secunde intelligentie non habent causam effectiuam. secundum philosophos probo. quia ens intransmutabile non indiget causa transmutante. igitur non indiget causa effectiua. quia causa effectiua diffinitur. 2. phi si. quod est principium. vnde motus.

¶ Contra. primum ens est conseruatiuum omnium aliorum. igitur effectiuum. antecedens et consequentia patent ex questione precedente.

Prima conclusio. In lumine naturali ponendum est aliquod ens esse primum effectiuum. sic quod est incausatum effectiue nec est effectiuum virtute superioris effectiui essentia liter subordinati. probatur: aut .a. effectiuum est huiusmodi et propositum. aut est causatum effectiue ab alio: et virtute prioris effectiui est effectiuum. et de illo queri tur vt prius. igitur vel erit status ad aliquod tale effectiuum vel erit actualis multitudo causarum effectiuarum simul existentium infinita.

¶ Dices. sufficit infini tas successiua in causatis et in causis effectiuis. ita quod omne effectiuum nunc existens est causatum effectiue et aliquod eorum nunc existens est causatum effectiue ab ali quo iam corrupto. vt homo nunc viuens ab aliquo iam mortuo.

¶ Contra. vt arguit Scotus. quia tota ista multitudo seu vniuersitas infinitorum sibi succedentium est causata. igitur habet causam non aliquid illius vni uersitatis. igitur causata ab aliquo extra totam illam multitudine de illo queritur vt prius.

¶ Confirma tur. quia talis successio infinita generabilium et corrup tibilium non perpetuatur nisi in virtute alicuius permanentis quod nihil est illius successionis. sed est essentialiter prius et a quo dependet quodlibet illius successionis. et quod est infinite durationis. vt habetur 8. phisi. circa medium. et istud est probabile. talis enim perpetuitas successionis non perseuerat nisi mediante perpetuitate materie ex qua subiectiue et passiue fiunt generationes et corruptiones. talis etiam difformitas non perpetuatur nisi mediante aliqua causa celesti influente. vt ostendit experientia de tali. ergo influen te et conseruante. queritur vt prius et erit status in ali qua causa effectiua prauia vel actualis infinitas huiusmodi causarum.

Secunda conclusio In lumine naturali tam quam probabilius ponendum est ens simpliciter primum habere vim effectiuam cuius oppositum nituntur quidam imponere Arist. et eius commenta. dicen tes deum habere solam causalitatem finalem. et mouere so lum per modum amati et desiderati. primum autem effectiuum dicunt esse primum motorem primi mobilis: et non habe re causam effectiuam. sed tantum finalem. scilicet deum. probatur igitur conclusio enti perfectissimo attribuenda est causalitas perfectionis. sed continere virtualiter nobilissimos effectus est perfectionis. quia hoc est esse actualissimum.

¶ Confirmatur quod habet vim effectiuam respectu nobilissimorum causabilium videtur nobilius eo quod nullam habet vim productiuam. alioquin nam no bilitas et perfectio posset argui vel cognosci in causa ex suis actionibus nec vna causa posset argui nobilior alia pro pter nobiliores effectus et operationes. quia si posse in effe ectus nobilissimos non arguit ens cui conuenit esse perfectius eo quod nullam vim actiuam habet multominus eo quod aliquam vim actiuam habet sed imperfectiorem

¶ Confirmatur. debilitas et infirmitas agendi est imperfectionis. ergo multo magis totalis in potentia agendi et priuari totaliter potentia et virtute productiua

¶ Preterea. esse summe bonitatis est perfectionis et nobilitatis igitur et esse primum effectiuum respectu causabilium nobilissiorum probatio consequentiae. quia esse effectiuum est esse communicatiuum: efficem enim est communicare perfectionem et ex communicatione anim bonitas.

¶ Preterea habere vim effectiuam respectu causabilis eterni con uenit secunde intelligentie ergo et prime. consequentia patet. quia conuenit secunde intelligentie ratione perfectionis. et attribuitur sibi non ratione imperfectionis. et quia pari ratione non repugnat prime intelligentie. antecedens probatur. per con mentatorem. in de substantia orbis. tractatu. 2. Cor pus celeste indiget. non tantum virtute mouente in lo co: sed largiente ei in se et in sua substantia permanentiam eternam. et infra. celum habet virtutem. non tantum mouentem sed agentem et conseruantem. finis enim significat agens significatione necessaria sicut motus significat mouens. et infra. loquens de primo mouente ait. quidam dixerunt Aristo. non dicere ipsum esse causam agentem totum: sed mouentem et illud fuit valde absurdum. non enim est dubitatio in hoc quod mouens caelum est agens ipsum.

¶ Preterea. cui non repugnat vis motiua localiter / nec vis seu causalitas effectiua. quia mouens secundum quod huiusmodi reducitur ad causam effectiuam. causa enim effectiua diffinitur quod est principium. vnde motus. sed primo enti: scilicet deo. secundum philosophos conuenit vis motiua loca liter. quia primus motor. quem probat Arist. 8od. phisi. est primum ens de quo tractat methaphisicus nam Arist. loquens. 12. metha. de primo ente. repetit rationem positam. 8. phisicorum. et concludit primum ens esse huiusmodi cuiusmodi concluditur. 8. phisi

¶ Confirma tur. frustra enim poneretur secundum philisophos in vni uerso. preter primum motorem. quedam intelligentia ociosa que omnino esset impotens agere. et specialiter. quia Arist. 12. metha. inquirens numerum substantia rum spiritualium ponit numerum earum secundum numerum orbium celestium. quia si qua alia esset foret ocio sa. Et commentator ibidem. commento. 43. Declaratum est substantias eternas esse plures vna. et quod in eis est prima. scilicet illa que omnia mouet. et ibidem. quod autem moderni dicunt substantiam primam esse priorem mo tore totius falsum est. immo quelibet est principium substantie sensibilis secundum motorem et finem. et ideo dicit Arist. quod si alique essent non. mouentes essent ociose et sicut in comintatibus primus princeps habet propriam actionem que est nobilissima. et si non: esset ociosus quam actionem intendunt omnes qui sunt sub illo principe. sic motores orbium inferiorum / intendunt hunc mo tum diurnum. qui est primi motoris actio: et alii sunt ropter istum.

¶ Preterea. primum ens est vltimus nnis omnium: sed vltimus finis est primum principium effectiuum. ergo. maior patet. quia in hoc conueniunt philosophter et probatur. quia ens inferius et ignobilius / est per se ordinabile ad ens superius et perfectius. vt ad finem participandum et imitandum. et aliquo modo at tingendum. minor probatur primo. quia Aristo. 12.. metha. loquendo de primo motore: et repetens pro bationem. 8. phisi. dicit illum esse bonum / et finem / et principe vniuersi: nec videtur ibi facere mentionem de alia substantia priori. et ad idem est ibidem commenta tor. commento. 42. et. 43. ponens quod agens primum motum est finis vltimus. et commen. 6. et. 25. et36.

¶ Secundo quia frustra ponerentur due substantie prime secundum duo genera causarum. quarum vna esset causa finalis omnium nihil potens producere. et alia esset primum et perfectissi imum effectiuum habenstantum causam finalem. maxime cum uste due rationes causandi non repugnent. vt est pro batum distinctione. 19 quia causalitas effectiua non est perfe Contra. ctio simpliciter. sed habet imperfectionem annexam. probo primo. cause efficientis est habere causam priorem et superiorem. scilicet finalem et moueri ab alio. scilicet fine. patet quia efficiens efficit propter finem tanquam propter melius efficiens. etiam intendit finem. consequentr igitur intendit per se in alterum. sed tendentia huiusmodi dicit imperfectionem

¶ Secundo. causalitas effectima magis conuenit entibui diminutis et imperfectis vt elementis quam entibus perfectius ribus vt mixtis. ignis enim est magis actiuus quam homo vel lapis. angeli etiam non sunt effectiui alicuius substantie. immo nec qualitatis absolute. igitur non est perfectio simpliciter

¶ Tertio. actio et causalitas effectima competit entibus inferioribus ratione cuiusdam imperfectionis. igitur non est perfectio simpliciter. antecedens probatur. quia conuenit eis eo quod sunt corruptibilia. et non possunt in se perpetuati. ideo ad generandum sibi simile secundum specie vel genus data est eis causalitas effe ctiua. vt participent esse diuinum. secundum esse immortale vt possunt datur etiam eis causalitas effectima vt acquirant perfectiones quibus carent.

¶ Quarto. si causalitas effectima arguit maiorem perfectionem et praecellentiam in causa effectima. aut igitur respcum eius quod agitur. aut respectu eius in quod agit non primum. quia effectus potest esse perfectior: vel equae perfectus cum causa effectiua non secundum. quia aliquid potest agere in aliquod perfectius se. albedo enim causat visionem in oculo.

¶ Secundo principaliter primum ens non habet vin motiuam localiter ergo nec vim effectiuam. antecedens probatur. quia. 8. phisi. et. 12 metha. at. esse virtus infinita. igitur mouet in non tempore. si moueret effectiue. cum igitur Arist. et commenta. dicant ipsum mouere intelligitur per modum finis vt amatum et appetibile. negatur assumptum. Ad probati Ad primum onem primam. patet. dist. 10.

¶ Ad feram. si antecedens intelligitur particuliter. sic quod duorum entium quorum vnum est nobilius altero contigit interdum ignobilius esse ma gis actiuum negatur consequentia. interdum enim quadamconditio perfectionis magic reperitur in ente simpliciter imperfectiori. tamen cum mul tis imperfectionius vt simplicitas et independentia magis conuenit parti quam toti. sed alia conditio perfectionis simpliciter eminentior couenit enti perfectiori. et cum paucioribus inperfectionibus vt totum est maioris actualitatis et conti nentie et po tentie. potest est dici ad antecedens quod quamuis aliquae causalitas effectiua puta agere sibi simile magis reperiatur in entibus imperfectioribus. alia tamen causalitas et nobi lior operatio vel nobiliori modo conuenit enti perfectiori quod enim agit sibi simile agit cum transmutatione et altera. tione sui et corruptione per relationem passiui. sed ens nobilius habet propriam operationem nobiliorem quae attingit vlti mum finem et ei vnitur vt sue naurae conuenit.

¶ Ad tertiam. com uenit ei sine ratione alicuius imperfectionis tamquam ratione eius. per quod formaliter eis conuenit principiare effective. immo per illud quod est perfectionis. per primum virtualiter continens conceditur tamen quod eis conuenit ratione imperfectionis tollende vel subleuande vel subleuande scilicet corruptibilitatis vt aliquo modo manet. conuenit etiam ratione perfectionis acquirende et attingende vt participent esse diuinum.

¶ Ad quartam dicit praeminentiam quo ad hanc conditionem respcum cuiuscumque carentis hac conditione quatenus caret ea. nobilior enim cond tio est agere quam pati: et subiici et dare esse quam accipe. Ad secundum principale negatur quod apud philosophos probetur sufficienter esse virtutis infinite intensiue. vt videbitur infra. di. 42. oncusio in luine naturali tamquam probabilius ponendum est Textia ens simpliciter primum esse principium productiuum intelligentiarum secundarum probatur. sit. a nomen secunde intelligentie tunc sic .a. est causatum primi entis. scilicet secundum causalitatem finalem igitur et causatum alicuius causae effectiue. antecedens patet supra. consequentia pr batur multipliciter. primo quia causalitas finalis solet poni illud quod amatum vel intentum agens agit et illud gratia cuius aliquod efficiens efficit. causatum etiam per se ordinatum in alterum vt causam finalem et non ordinat primo seipsum. igitur ordinatur ab alio effectiuo.

¶ Item: commentator in de substantia orbis. finis significat agenssignificatiue necessaria sicut motus significat mouens.

¶ Item omne causatum habet esse sufficienter ex suis causis et virtute causarum suarum: sed nullum causatum ha bet esse sufficienter per solam causalitatem finalem et causalitas finalis non sufficit ad positionem effectus alioquin causalitas effectiua superflueret. sed .a. ha bet esse sufficienter per primam causam. et prima cau sa sufficit ad ponendum causaliter ipsum .a. quia a solo primo ente dependet. igitur.

¶ Confirmatur. nullum contingenter causatum vel causabile habet esse suf ficienter ex causalitate finali siue effectiua. igitur. Similiter de causato naturaliter et necessario / cum iusmodi ponitur a. secundum philosophos. similiter nullum causatum cause finalis ponitur nouiter nisi mediante aliquo efficiente nouiter. igitur nullum causatum eternum cause finalis ponitur sine effectiuo eterno. consequentia patet: quia sicut causatum finaliter contingens et tempora le ad causam contingenter et temporaliter causan tem. sic eternum et necessarium ad eternam. et quia causalitas que per possibile vel impossibile posita de nouo non sufficeret ad positionem nouam effectus sine causalitate effectiua ipsa ab eterno posita non sufficeret in ferre esse causati nec per eam seu propter eam poneretur sufficienter esse causati sine eterna causalitate effectiua.

¶ Preterea. quod per se et essentialiter dependet ab aliquo ente extrinseco et necessario in fert et exigit esse illius non dependet precise ab illo secundum causalitatem finalem: vt ostensum est. question precedenti. indiget enim per se conseruari ab illo: et conseruatio est causalitas effectiua. sic est de a. et diprimo ente

¶ Confirmatur. commentator. 12. metha commento. 36. Sicut aliquis mouetur ad conseruam dam suam sanitatem. sic alie intelligentie mouent. quia intelligunt et quod perfectio et substantia earum est in motu et a mando primam substantiam.

¶ Preterea. quod naturaliter et secundum rectam rationem magis amat primam causam quam esse proprium habet esse a prima cau sa et dependet in suo esse ab illa tanquam a conseruan te et manutenente secunda intelligentia est huiusmodi. quia amat primam vt finem vltimum et seipsam amat propter illam et in ordine ad illam et gratia illius.

¶ Pre terea. commenta. 5. metha. commento. 3. Apud Arist. virtutes intelligibiles absque materia sunt a virtute non mixta cum materia.

¶ Preterea. hoc negaretur. quia secunde intelligentie / sunt necessarie et eterne sed hoc non impedit. quia. 2. metha. Sempiternori sunt cause que sunt maxime. quia sunt causa aliis vet sint vbi commentator commento. 4. Hec est prima causa omnium vt sint. et. 55. metha. cap. de necessario naturarum est altera causa. quia celum est eternum et necessarium secundum philosophos. et tamen dependet ab alieffectiue secundum commentatorem. in de substantia orbis. Si militer de accidentibus celi. et similiter de mam prima et. 8. phisi. c. 4. Aliquorum sempiternorum querenda sunt principia et causa. triangulus enim habet tres etc. Sed est aliqua huiusmodi perpetuitatis altera causa et commentator. 12. metha. commento. 51. Scientia dei est causa entis. ens autem est causa scientie nostre.

¶ Con tra. nullum ens in se formaliter necesse esse est effectum ab alio quelibet intelligentia. immo quodlibet corpus celeste secundum philosophos est necesse esse in se formaliter. quia sunt entia incorruptibilia. carent enim materia que est principium potentie ad non esse. igitur. maior probatu quia aliter sequitur. hec contradictio quod idem sibi relictum circumscripto extrinseco esset et non esset. vt deducitur questione precedenti. Sequitur etiam hec repugnantia quod .a. est ex se impossibile non esse. et quod non est ex se impossibile non esse. prima pars probatur. quia est ens in se for maliter necesse esse. secunda pars probatur. quia .a. est effectiue causatum et dependens ab alio continue in suo esse. igitur non ex se habet esse. igitur non ex se habet no cesse esse. igitur non est ex se impossibile non esse.

¶ Confirmatur maior. quia aliter sequeretur quod aliquod ens permansiuum non ex se necessarium esset ab alio ne cessarium. consequens est falsum. Tum / per commentatorem. 12. metha. commento. 41. Nichil est possibile et non necessarium ex se et necessarium ab alio nisi motus celi eo quod habet esse ab alio. scilicet motore. Tum / quia implicatur con tradictio. Si enim non ex se necessarium. sed ex se contin gens non esse. igitur sibi simpliciter non repugnat non esse: sed sibi simpliciter conuenit posse non esse. quia hoc sibi formaliter ex se conuenit. Si autem sit necessarium ab alio. ergo non potest simpliciter non esse quia ad ipsum non esse sequitur necessarium non esse.

¶ Se cundo principaliter. sequitur quod intelligentie et celum producuntur effectiue per creationem. consequens est impossibile secundum philosophos. quia communis animi conceptio in qua omnes philosophi conuenerunt est quod ex nihilo nihil fit 1 phisi. consequentia probatur quia causatio effectiua que non est motus / neque mutatio / neque eductio de subiecto est creatio. non enim sunt plures species causalitatis effectiue.

¶ Dices secundum philosophos quod ex nihilo nihil fit nouiter post non esse. ita quod fiat ex nihilo tanquam ex termino a quo precedente. sed aliquid potest de pendere effectiue ab alio ab eterno sine praesuppoione principi matalis passiui transmutabilis

¶ Contra quod habet ex se virtutem causandi effectiue aliquid eternaliter sine subiecto posset sufficienter quantum est ex se dare in li nouiter esse si illud non esset. non enim minus posset illi dare esse nouiter quam eternaliter. quia totaliter et suf ficienter continet ipsum virtualiter sine respectu ad subientum materiale. igitur primum ens haberet secundum philosophos positionam causandi simpliciter ex tempore

¶ Tertio. commen. 12. metha. commen. 43 contra quosdam dicentes quod a motore primi celi prouenit anima primi celi. et motor orbis consequentis sic ait. ibi non est prouentus nec consecutio nec actio. ita vt dicamus quod vna actio consequitur vnum agentem. et infra. mos autem qui est inter modernos dicentes quod a tali motore prouenit talis motor. aut consequitur / aut procedit / aut talia verba non vere intelliguntur de istis principiis abstractis. omnia enim ista sunt dispositio nes agentium superfice tenemus non vere. ab agente enim nihil prouenit nisi extrahere illud quod est in poten tia ad actum. sed illic non est potentia vnde nec agens: tantum enim illic est intelligens et intellectum perficiensperfectum hec ille.

¶ Quarto. quod .a. causari finaliter a primo non infert causari effectiue ab illo. aut etiam abaliquo. probatur primo. quia vt probatum est. distin. 9. ratio vltimi finis et primi effectiui non conueniunt eidem.

¶ Secundo. quia ex. 2. de anima. homo est causa finalits aliorum infra se. sicut deus respectu omnium. et tamen homo non habet ex hoc causalitatem effectiuam respectu aliorum

¶ Tertio. illud non arguit causalitatem effectiuam inter a. et. b. ad quod exigitur et sufficit differentia et inequalitas perfectionis essentialis inter .a et .b. sed causalitas fina lis est huiusmodi. quia eo solo pomnito quod .a. sit eminentioris essen tie quam .b. sequitur quod .b. ex nam sua est ordinabile ad .a. quia in ordine vniuersi ens per se et specifice inferius est gratia di gnioris. Quarto. materia et forma sunt propter compositum et gratia compositi finaliter. licet compositum non habeat causa litatem effectiuam. et si aliquod compositum esset om nino ingenitum adhuc materia et forma essent fina liter gratia compositi. negatur maior secundum philosophos. sicul Ad primum. etia filius dei est ens in se forma liter necesse esse. et habet per productionem esse ab atioSimiliter aliquorum verorum eternorum et necessariorum est dare verum propter quid et causale: vt supra ostensum est.

¶ Ad probationem maioris primam. patet questionem precedenti. Ad aliam. si ly ex notet causalitatem effe ctiuam siue positiue siue priuatiue. negatur prima pars quia non a se effectiue: sed ab alio effectiue est ens inpossibile non esse. si vero ly ex notet causalitatem vel quasi causalitatem formalem. coceditur prima pars. et ne gatur secunda: probatio autem procedit quod non a se effective

¶ Ad confirmationem. licet consequentia non valeat de suban intelligentie secunde vel corporis celestis. quia sunt in se et ex se formaliter necesse esse. licet ab alio causaliter effectiue. tamen consequens non videtur impossibile de ente ad cidentali secundum philosophos. probo de lumine causato a sole in partibus sui differentis quod naturaliter impossibile est non esse. et tamen non est ex se et in se formaliter ens necesse esse. quia est eiusdem rationis cum lumine cau sato a sole in partibus quarundam aliarum spherarum quod est corruptibile. quia continue intenditur vel remittitur propter variam approximationem solis ad illas partes.

¶ Item. alicuius vnius gradus lum nis intensi / aliquis gradus est eternus et naturaliter incorruptibilis. alii vero gradus corrumpuntur. probatur de lumine causato a sole in quibusdam parti bus sphere differentis mercurium vel venerem propin quis planete mercurii/ vel veneris. ille enim partes nun quam sic elongantur a sole quin recipiant aliquod lumen a sole: et ita non est euidens quin aliquis grad remissus semper maneat: sed gradus qui additur pro pter maiorem appropinquationem solis tollitur propter elongationem.

¶ Item. si quantitas sit forma acci dentalis alia realiter et totaliter a subam et qualitati bus ipsa est eiusdem rationis in omni corpore: et in aliquo corpore est corruptibilis. igitur in nullo corpore est ex se et per se ens formaliter necesse esse. et tamen in celo non potest corrumpi. igitur ab alio habet necessita tem essendi

¶ Item. aliqui ponunt spheram elementi terre et elementi ignis non posse totaliter corrumpi: sed ponunt quasdam partes eternas. et tanmen alie partes eiusdem rationis corrumpuntur

¶ Ad primam igitur improbationem consequentis videtur comentator dicere opposi tum. in de substantia orbis. tractatu. 2. dicit enim celum esse finite permanentie ex se sicut et motus eius: sed ha bet permanentiam eternam in se et in sua substantia ab alio.

¶ Item. si secundum commentatorem. ratio quaere motus. li cet sit possibilis ex se. tamen necessarius ab alio sit. scili cet motore necessario mouente: et non impedibili: pari ratione de entibus superioribus permansiuis. non est igitur multum innitendum dictis commentatoris. potest tamen dici pro intentione commentatoris quod nullum ens aliud a motu est ex se possibile non esse et perpetuum et neces sarium ab alio. sic quod quelibet eius pars sit simpliciter possibilis non esse potentia naturaliter reducta aliquando ad actum. et tamen ab alio sic perpetuetur quod semper sit aliqua eius pars et quod semper du ret vniformiter nec possit per contrarium impediri. et hoc est. quia motus habet esse tantum in fieri et in actu permixto potentie secundum quodlibet sui.

¶ Ad secundam improbatione negatur prima consequentia. sicut de motu tenetur. igitur in esse et prohibetur cadere in non esse virtute alicuius principii non possibilis naturaliter impediri. sicut igitur impedimentum simpliciter inuincibile red dit simpliciter impossibile illud quod impeditur sicut virtus que simpliciter non potest impediri reddit simpliciter necessa rium illud respectu cuius impediri non potest si sit virtus agens naturali necessitate.

¶ Ad secundum principale negatur consequentia. accipiendo proprie creationem. vt accipi tur communiter a philosophis. scilibet pro causatione effecti ua alicuius totaliter de nihilo vt termino a quo pre cedente. et sic creationem negauerunt philosophi. sumendo vero large creationem actiue ex parte creantis pro cau salitate effectiua totali alicuius suppositi / non de subiecto vt principio concausante materialiter / et passiue et naturaliter presupposito et exigito vt cre itionem passiue ex parte producti pro totali depen dentia alicuius suppositi ab aliqua causa effectiua sic in lumine naturali conceditur creatio.

¶ Ad improbationem responsionis ibi posite. negatur ma ior. secundum philosophos. quia ille modus producende de nouo repugnantiam includit. ideo ad illum nulla est potentia. et ideo si tale causabile non esset actu repugnaret sibi capere esse. vel quia illa maior videtur conditionalis. ideo conceditur. quia ex hypotesi ante cedente inferuntur contradictoria. posset enim et non posset producere illud si non esset .a. quod scilicet mo do ponitur eternaliter productum.

¶ Ad tertium commentator non intendit ibi negare causalitatem effectiuam vniversaliter patet per allegata ex ipso supra. et quia ibidem dicit quod illic est causa et causatum secundum quod dicimus quod intellectum est causa intellectionis causalitas autem conueniens obiecto respectu intellectionis magis videtur effectiua quam alia. Dicendum igitur quod commentator ibi negaret causalitatem effeetiuam nouam que facta sit per transitum de non esse ad esse vel causalitatem contingentem que fit ci potentia separabili ab actu. negat etiam ibi causalitatem ef fectiuam quae fit per transmutationem que proprie dicitur actio quia actio proprie habet passionem sibi correspondem tem et per consequens habet subiectum transmutabile. vnde commen. ab agete nihil prouenit nisi extrahere illud quod erat in potetia ad actu: sed causalitas effectiua est esse a quo aliud siue per transmutationem et extractionem de potentia ad actum siue per dependentiam simplicem huius ab illo vt a quo habet esse. intendit igitur commenta. quod in exprimendo illam causalitatem que est in superioribus non est vtendum verbis que ex sua impositione vel comni acceptione sonant causalitatem effectiuam cum nouitate et transmutatione subiectia.

¶ Ad quartum. negatur assumptum

¶ Ad primam probationem patet sup. Ad secundam et tertiam probant solumquod non iversaliter ex causalitate finali hus. ad illud arguitur: causalitas effectia huius ad illud. sed bene arguitur causalitas effectiua alicuius ad illud et vltra. si illud per se et essentialiter dependet ab hoc extrinseco et indiget eo: et infert ipsum esse. et ex hoc arguitur quod non tantum est causalitas finalis huius ad illud sed alia. sic autem est de ente secundo respectu primi entis.

¶ Ad quartam. necesse est tam compositum quam partes eius habere causam effectiuam. et si compositum esset in causatum to taliter effectiue non esset compositum. et ita non esset causa finalis materie et forme.

¶ Item. si compositum est set omnino in causatum effectiue. et partes essent gratia compositi. tamen esse materie vel esse forme non in ferret esse compositi tanquam esse alterius extrinseci pr oris essentialiter a quo dependeat esse / et quo indigeat: sed quia / nec materia / nec forma est suppositum vel indiuiduum completum. sed ens diminutum secundum existentiam et subsistentiam. ideo infert esse compositi non sic de ente secundo respectu primi.

Quarta conclusio. In lumine naturali tanquam probabilus po nendum est ens simpliciter primum esse principium effectiuum omnium aliorum entium immediate vel mediate: probatur. quia est conseruatiuum omnium aliorum per se. sed huiusmodi conseruatio est causalitas effectiua vt deducitur questione praecedenti.

¶ Preterea. est causa effectiua secunde intel ligentie. igitur consequeter et mediate omnium aliorum: quia causa cause est causa causati in per se et essentialiter dependentibus.

¶ Preterea. 12. metha. a tali principio / dependet caelum et natura.

¶ Preterea. commentator. 2. metha. commento. 4. hec est prima causa omnium vt sint sicut ignis est causa in rebus calidis.

¶ Preterea. hoc videtur per fectionis simpliciter: sicut de causalita te finali

¶ Preterea. ad quemlibet effectum cause par ticularis inferioris concurrit aliqua causa superior vt essentialiter preordinata. igitur et primum ens antecedens probatur. quia causa inferior determinatur ad hunc effectum numero a superioribus.

¶ Contra. pari ra tione in lumine naturali esset ponendum quod habet vet effectiuam totalem et immediatam respectu cuiuscunque effectus consequens est falsum secundum philosophos. quia superflue rent causalitates effectiue secunde: cum agat necessario secundum philosophos. quia impossibile est caelum et eius motum non esse. consequentia probatur. quia si causalitas effectiua eo quod est condictio perfectionis simpliciter attribuitur prie mo cum causalitas totalis sit perfectionis et causa litas partialis non sufficiens esse totalis sit imper fecta et diminuta saltem cum habere vim effectiuam totalem et immediatam non minus sit perfectionis quamha bere partialem. sequitur quod dictum est.

¶ Respon sio. philosophi dicerent quod esse causam totalem et immediatam alicuius effectus inferioris est imperfectionis targueret imperfectionem in prima causa. probo: quia nullum materiale potest immediate transmutari a pure spirituali. secundum Arist. 7. metha. contra platonem

¶ Item. in prima causa formaliter esset nouitas et variatio: nouitas enim et difformitas in effectibus non haberet pro causa: nisi varietatem et nouitatem in prima causa totali et immediata. ideo varietas generationis et corruptionis in inferioribus assigna tur ex aliis causis in quibus est continua varietas.

¶ Item: esset eque immediatum cuilibet effectui et toleretur ordo essentialis causarum et causalitates secunde effectiue. tollere autem ordinem essentialem causarum in vniuerso: et actiones proprias a rebus est auferre essentias rerum. secundum commentatorem. 9. metha phi. et est deordinare vniuersum. hoc autem infert imperfectionem in primo principe.

¶ Item: ponitur esse necessario causans. ergo omnia simul produce ret. cum autem dicitur. quod causalitas partialis est dim duta diceretur quod non est imperfectionis sed perfectionis in primo ente quod sit causa prima in toto ordine essentiali causarum et superior omnibus aliis a qua ordinate procedatur vsque ad effectum imper fectum: et continens eminenter totum illum ordinem infra se et perfectionis est quod sit causa remotior ab imperfectis et vltimis. proximum enim et immediatum imperfectissimis est aliqualiter imperfectum. et sicut non est imperfectionis in primo ente quod sit vel timus finis non immediatus cuiuslibet / nec est imperfectionis in principio primo alicuius scientie quod non sit principium immediatum ad sciendum conclusionem vltimam.

Quinta conclusio. Secundum veritatem fe dei catholice ests sim pliciter primum habet vim effectiuam immediate totaliter respectu omnis entitatis positiue causabi lis per se effectiue. probatur. quia est omnipotens et infini tus in virtute libere actiua.

¶ Preterea. respectu cuiuslibet entitatis talis habet vim destructiuam igitur tur et productiuam. quia potest entitatem reparare in se vel in simili.

¶ Preterea. habet vin productiuam illius concurrente aliqua causa secunda. igitur et sine illa. probo consequentiam per articulum. Quod deus non potest in effectum cause secundarie sine ipsa causa secundaria error.

¶ Preterea. deus habet vim effectiuam totalem cuiuslibet bonitatis cau sabilis. sed omnis entitas per se causabilis est quedam bonitas causabilis. quia secundum Augusti. in pluribus locis omne quod est inquantum est bonum est et patet. quia bonum est quod omnia appetunt et cuius oppositum naturaliter refugiunt: sed omnia naturaliter appetunt esse primo ratio essendi videtur prima ratio perfectionis simpliciter in actuali existentia.

¶ Contra. si attribuitur deo. hoc videtur quia est perfectio simpliciter. sed hoc est falsum. probo: agere non est perfectionis simpliciter in deo. igitur nec posse agere. antecedens patet. quia contingenter et separabiliter deo conuenit. et ita deus fieret nunc perfectior / nunc imperfectior. quia careret perfectione que sibi prius conueniebat. consequentia probatur. quia agere non est minoris perfectionis quam agere posse cum actus fit melior et dignior potentia. 9. metha.

¶ Secundo. posse agere .b. non dicit perfectionem simpliciter. probo. quia non semper conuenit deo. consequentia patet vt prius. deus enim quando que cresceret et quandoque decresceret in perfectione. antecedens probatur. quia adueniente actuali productiones. cessat posse agere: secundum talem productionem. quia 9. metha. potentia opponitur actui et rem esse actu est existere rem non ita sicut in potentia. et quia secundum commentatorem 1 phisi. potentia materie ad recipiendum destnit et cedit adueniente actuali receptione. igitur. similiter de actione. loquor enim de potentia distante ab actu quod talis non conuenit deo respectu cuiuslibet causabilis.

¶ Tertio. non posset argui / nec cognoscialiqua causalitas secunda. probo. quia licet ad presentiam ipsius .a. ponatur .b. effectus. et ad remotionem remoueatur non ex hoc erit certum nec sequitur necessario quod .b. sit causaliter effectiue ab .a. possibile enim erit quod deus producat totaliter b. ad presentiam a. nac est certum quin sic ordinauit. sicut in sacramentis ad presentiam quorundam signorum producit gratiam. sed consequens est inconueniens. quia non esset certum de aliquo quod sit ho mo / vel quod sit ignis. quia non innotescit nisi per opera tiones aliquas / quas deus se solo poterit agere. et consequenter: nulla erit certitudo demonstratiua. et scientifica de entibus per causas secundas.

¶ Quarto. deus posset producere totaliter in anima alicuius summum odium / et contemptum dei: t ita talis odiret et contemneret deum non inordinate

¶ Ad primum. negatur minor. Ad probationem. negatur consequentia. agere enim non est predicatum seu condictio perfectionis simpliciter. vt distinguitur contra non agere. quia deus non est perfectior ex eo quod agit / nec imperfectior ex eo quod non agit. tamen agere dicit antecedenter perfectionem scilicet habere principium / et potentiam actiuam. tamen accipiendo perfectionem simpliciter pro conditione essendi predicabili de ente que non infert imperfectionem in eo cui attribuitur. immo que infert imperfectionem in eo cui non conuenit secundum actum nec secundum potentiam. negatur antecedens. Ad probationem antecedentis negatur consequentia. quia perfectio realiter significata et pro qua supponit manet eadem inuariata licet ab illa nunc actu non procedat alia perfectio. Ad probationem principa lis consequentie conceditur quod illud quod est realiter agere scilicet ipsa res actu agens non est minoris perfectionis quam agere posse id est res potens agere. tamen conditio praedicabilis de ente que dicitur agere actualiter non dicit perfectionem sim liciter sicut posse agere. quia licet neutrum istorum inferat imperfectionem in esse illi de quo verificatur. tamen vnum illorum et non alterum infert imperfectionem inesse il li de quo non verificatur et cum dicitur quod actus est melior et dignior quam potentia. dicendum quod quedam est po tentia ad primam perfectionem seu ad primum actum essendi quaedam autem est positiona ad secundariam perfectionem accidentalem acquiren dam quaedam vero est ad communicare alteri perfectionem pri mam vel secundam primo et secundo modo actus est dignior quam potentia in bonis. quia dignius est esse quam posse esse et perfectius est habere scientiam quam posse habere. Sed ter tio modo non vniuersaliter actus est melior simpliciter quam positioa specialiter ille cui attribuitur actus et positioa cuius scilicet est communicare licet sit melior illi cui comicatur perfectio.

¶ Potest etiam dici quod actus tertio modo est melior ostensiue. quia agere est signum perfectionis in eo quod agit in agentibus etiam secundis videtur quod eis melius sit agere quam posse agere. quia per agere imitantur primum ens et acquirunt aliquo modo esse immortale: et per hoc participant esse diuinum et attingunt finem suum.

¶ Ad secundum posse agere / potest sumi absolute pro non repugnantia ad agere: et sic est perfectionis: et stat cum actu. Alio modo pro priuatione actionis cum non repugnantia ad eandem. primo modo negatur antecedens. secundo mo conce ditur quod non est perfectio simpliciter sicut dictum est de agere.

¶ Ad tertium. negatur consequentia. licet enim non possit esse certum secundum certitudinem euidentie demonstra tiue et per se scientifice. tamen potest esse sufficienter certum certitudine competente tali materie obiectile. si enim ad presentiam .a. sequitur regulariter .b. debet poni eius causa nisi aliunde sufficienter vel pro babilius ostendatur .b. non esse ab .a. sed ab alio totaliter alioquin est irrationnabilis proteruia. nunc autem nec ex ratione naturali nec per experientias / nec per scripturam habetur deum esse causam totalem omnium effectuum. immo scriptura et doctrina sanctorum attri buit causalitatem quibusdam creaturis. et August. 7. ciui. 30. Deus res quas condidit sic administrat vt eas proprios motus agere sinat. non est igitur ponendum miraculum nisi experientia vel scriptura cogat.

¶ Ad quartum. conceditur consequens quamtum ad realitatem positiuam per se causabilem.

¶ Ad improbationem conceditur consequentia. quia non esset odium dei et contemptus dei iuxta acceptionem com munem istarum orationum. videtur tamen quod in demente vel somniante posset esse sine culpa.

Sexta conclusio. Deum / habere vim effectiuam omnium aliorum totalem et immediatam non potest sufficienter in lumine naturali probari. probatur. quia posset proba ri deum posse creare de nichilo nouiter et adnichila re quodlibet aliud ens. cuius / oppositum senserunt philosophi. quia motus celi / et tempus non possunt essare secundum eos.

¶ Contra. vt arguit Scotus. 7 quaestione sui quodlibet. quod continens virtutem actiuam alicuius cause secunde eminentius et perfectius quam con tineat illa causa secunda potest immediate in effectum illius cause secunde absque illa causa secunda: sed primum ens est huiusmodi. quia continet illam absque imperfectione. cau sa autem secunda continet illam diminute cum modo imperfectio nis. igitur maior probatur. quia ad productionem effe ctus non requiritur modus imperfectus virtutis actiue. quia nulla imperfectio est ratio agendi: sed potius impedimentum actionis: et quia ideo causa equiuo ca producit effectum ita perfectum sicut produceret causa vniuoca. quia continet virtutem actiuam cause vniuoce modo non minus perfecto quam causa vni uoca.

¶ Responsio. secundum Scotum / negando maiorem secundum philosophos. licet enim contineat illam virtutem modo quodam eminentiori: non tamen potest in effectum illius cause nisi in suo ordine causandim ordo autem cause prime in causando est causare vt cau sa suprema et remota totius ordinis essentialis cau sarum.

¶ Ad probationem. licet causare per se non dicat imperfectionem nec imperfectio requiratur per se ad causandum. tamen causare imediate necessario re quirit imperfectionem. sicut conditionem necessariam in causa proxima et immediata effectui vltimo generabili et corruptibili. talis autem imperfectio repugnat cause prime non autem cause equiuoce particulari secunde ideo ei non repugnat esse causam proximam et immedia tam effectui in ordine causandi.

¶ Ad argumentum in principio quaestionis. patet questione praecedenti.