Quaestio 1

Sequitur distinctio. 22. CIrca distinctionem 22. in qua magister agit de hiis que coueniunt deo temporali ter et relatiue ad creaturam: que renda sunt aliqua de diuina cau salitate vt actualiter exercetur circa creaturas. Et primo. Quero vtrum ad omnem per se effectum positiuum cause secunde deus concurrat per se effectiue.

Quod non. Gene. 2. Requieuit deus ab vniuerso opere. glosa: requieuisse dicitur non quia operando lassus: sed quia nouam creaturam facere ces sauit: sed constat quod quotidie fiunt noui effectus creaturarum.

¶ Item: August. 7. ciuita. 30. Deus res quas condidit sic administrat vt eas motus propri os agere sinat. hoc autem non esset verum. quia nulla esset actio propria secunde cause: sed communis sibi et prime cause.

¶ Contra. Ioh 1 omnia per ips um facta sunt. Super quo Augu. Omnis forma omnis compago / omnis modus a deo est.

¶ Item Ioh. 5o. Pater meus vsque modo operatur: et ego operor.

¶ Item. magister. primo sententiarum. dist45. cap. 4o. Uoluntas dei est causa omnium que naturaliter fiunt / vel facta / vel futura sunt.

¶ Dices: est causa mediata: quia producit causas eorum: non quod agat per se immediate: sed sicut sol causat lu men et lumen causat visionem ad quam per se non at tingit sol per actualem causalitatem.

¶ Contra. non ex hoc esset verum sed simpliciter falsum dicere quod deus agat talia. si enim sol gignit herbam vel serpentem qui pungit vel mordet / vel infrigidat non ex hoc vere dicitur quod sol egit talem effectum in me pari etiam ratione diceretur causa peccatorum.

¶ In ista questione non fiet specialis descensus ad causationem actuum interiorum qui sunt mali. quia de his in questione sequenti Sed hic inquiritur in generali an ad omnem effectum per se positiuum agat deus per se effectiue. non solum quia causauit causam quomodo sol causat lumen quod causat visionem que etiam causa retur si per se possibile vel impossibile maneret lumen sine sole. quod sic. quia magis consonat dictis Respondeo sanctorum et rationi. Probatu primo in simbolo dicitur Factorem omnium visibilium et inuisibiliter Item Augusti. 3. tri. cap. 4. Uoluntas dei est prima et summa causa omnium corporalium specierum atque mo tionum. et infra. Hec omnia quae per corporales motus fiundeus operatur. Item. 5. ci. 2. A deo omnis modus est / omnis species / omnis ordo: a quo est mensura / numerus / pon dus: a quae est quicquid naturaliter est cuiuscumque generis est: cuius cumque estimationis est: a quo sunt semina formarum forme seminum: motus seminum atque formarum. Item Augustinus. 12. ci. 25. Tam species quae adhibentur extrinsecus cuique materie corperali quam alia quae intrinsecum causas habent facit deus. illa enim vi diuina effectiua quae acce pit speciem mundus cum fieret: et rotunditas celi et rotunditas solis eadem vi diuina effectiua accepit spe ciem rotunditas oculi et rotunditas pomi et cetere figure naturales quas videmus in rebus quibusque nascentibus intima creatoris potentia quae dicit celum et terram ego impleo: et cuius sapientia attingit a fine vsque ad finem fortiter: et disponit omnia suauiter et infra. Deus dat vnicuique seminum proprium corpus quomodo voluerit. et infra. Quelibet igitur corporales vel seminales cause rebus gignendis adhibeantur ipsas omni no naturas quae sic vel sic afficiantur: non facit nisi sum mus deus: cuius occulta potentia cuncta penetrans incommutabili presentia facit esse quicquid aliquo modo est in quocumque est: quia non nisi faciente illo tale vel tale esset sed prorsus esse non posset. Hec augustinus. Item li. 22. ciui. c. 2 4. Ut diaboli natura subsistat ille fa cit qui summe est: et facit esse quicquid aliquo modo est. Item Ansel. de casu diaboli ca 1. Non solum non est aliqua alia essentia nisi illo faciente: sed nec aliquatenus ma nere potest nisi eodem ipso seruante.

¶ Preterea per rati onem arguitur primo sic. effectus cause secunde conseruatur per se a deo: non minus quam lumen a luminoso. igitur dependet in suo esse effectiue a deo. antecedens et consequentia probantur supra distin. 2o.

¶ Confirmatur. effectus quilet in suo esse dependet per se a prima causa. igitur in suo fieri Antecedens patet: vbi prius consequentia probatur. quia vel suum fieri est suum primum esse: vel non est minus dependens quam suum esse.

¶ Preterea in ordine essentiali causali seu cau sarum effectiuarum posterior in causando supponit et exigit causalitatem prime cause: aliter non esset orde essenti alis in causando. sed prima causa que est de us est prima causalitas in ordine essentiali causarum effectiuarum: nec est essentialior et magis per se orde alicuius cause secunde ad aliam priorem in causan do: quam ad primam.

¶ Confirmatur. nulla causa secunda in agendo magis dependet a causa secunda extrinseca superiore et preordinata: quam a prima: sed a quadam se cunda sic dependet quod non potest agere nisi illa secunda preordinata coagente. patet de potentia et obiecto respe ctu actus: et de sole et homine respectu prolis: et de voluntate et cognitione respectu actus volendi. igitur.

¶ Con firmatur: actor de causis. Prima causa plus influit in effectum secunde cause: quam causa secunda.

¶ Preterea. ad omnem rem quam deus simpliciter vult esse et fieri agit deus: sed omnem effectum cause secunde vult deus esse et fieri saltem circumscribendo actus malos. igitur maior probatur. primo per Augusti. 83. q. q. 3. hoc est al quid fieri deo agente quod deo volente. Et idem super illud psalmus. 1 44. Iustus dominus in omnibus viis suis. glo. Apud deum hoc est velle quod facere: quia ex eius voluntate res habent esse.

¶ Secundo. si deum simpliciter vellea / esse no sit deum facere a esse: sequitur quod velle dei non est efficax et omnipotens. quia non est sufficiens ad faciendum illud esse

¶ Tertio. voluntas nostra per velle suum est causa sal tem partialis alicuius effectus: quia per imperium mouet alias potentias: et per suum actum causat habitum. igitur deus volendo aliquid: erit saltem causa partialis illius.

¶ Quarto. deum velle simpliciter caelum vel angelum esse: est deum producere caelum vel angelum. igitur pari ratione deum velle b / esse erit deum facere b / esse. antecedens patet. quia non aliter creat angelum nisi volendo simpliciter ipsum esse. Si enim preter velle requiritur actio vel exa cutio media quae sit c / tunc deus volendo csesse: facit con esse. alioquin erit processus in infinitum. ergo pari ratio one volendo simpliciter b / esse: ponit b / in esse. Patet igitur maior principalis: sed minor probatur. quia b / dum est fu turum non habet fore: nisi quia deus vult b / fore. voluntas enim diuina determinat alteram partem futuri contin gentis. patet specialiter in praedestinatione electorum. ergo tale futurum non habet praesentialiter esse nisi deus velit illud esse. quod enim habet fore quia deus simpliciter vult illud fore habet esse: quia deus vult illud esse.

¶ Confirmatur. si creatura potest agere absque hoc quod deus vult illam agere ergo creatura potest esse absque hoc quod deus velit illam esse. Probo conunam. quia res non est minus dependens in suo agere quam in suo esse: immo magis. muste enim cau se secunde dependent ab aliquibus in operando: a quibus non dependent in essendo.

¶ Confirmatur. si cre atura possit agere deo non volente: igitur deo nolente probo consequentiam. quia cuius volitio nichil confert vel non influit cause secunde operanti: et nolitio nichil obest cause secunde operanti.

¶ Preterea. deus non posset per suam voluntatem impedire voluntatem nostram ab actu suo: stante cognitione: nec causam secundam proximatam. patet. quia causa totalis esset praesens et impedimentum ni chil esset. consequens est falsum. quia causis secundis quibuscumque approximatis hoc solo posito quod deus velit illas no age re non agunt. aliter causa secunda non subesset po testati diuine. Ex quo arguitur sic. quod cessat agere ex hoc solum quod deus non coagit nec vult illud agere: indiget in agendo causalitate et actiuitate diuinat causa secunda est huiusmodi. ideo enim ignis in camino non egit in tres pueros: quia deus igni non coagebat: et genera lem influentiam causalem substrahebat.

¶ Preterea. deus vnamquamque causam secundam determinat ad hunc effectum singularem. igitur sibi coagit ad hunc effectum antecedens patet. quia causa naturalis est ex se indifferens ad in finitos similimos possibiles: nec conuenientius ponitur determinari ab aliqua causa quam a / prima: loquendo in lumine fidei. consequentia patet. quia si non agit non determina causam secundam: noc videtur aliter determinare nisi coagendo et influendo libere ad hunc determinatum effectum.

¶ Preterea. deus ordinat et dirigit cau sas secundam naturales in per se determinatos fines in suis actionibus: igitur illis coagit. consequentia patet. quia non vi detur aliter ordinare nisi ad eundum finem coagendo: nec est huiusmodi ordinatio sine causalitate determinata. antecedens probatur. quia agens naturale agit per se propter finem: et per se intendit finem. 2. phisi. sed agens omnino non cognoscens non ex se ordinat et dirigit in finem nec ex se intendit. hoc enim nonconuenit primo ex se ni si cognoscenti. ergo hoc virtute superioris cause intel ligentis.

¶ Preterea. ad omne bonum quatenus bonum deus agit: sed omne per se positiuum causabile est bonum quatenus est. igitur. maior patet. quia omne bonum quatenus bonum est a deo. Hec est ratio anselmi de casu diaboli. ca. 2. dicens. Sicut a summo bono non est nisi bonum: et omne bonum est a summo bono. ita a sun¬ mo bono est essentia: et omnis essentia est a summa essen tia. Hoc etiam est argumentum Augusti. 2. de libe ro arbitrio. ca. vl. Nullum tibi bonum vel sentienti vel intelligenti occurrat: quod non sit ex deo. quippe omnem rem vbi mensuram et numerum et ordinem videris: deo artifici tribuere ne cuncteris. Et. 3. li. ca. 19. Omnis natura bona est: omnis ergo substantia aut deus / aut ex deo est. quia omne bonum aut deus / aut ex deo est. Idem po nit de vera religione ca. 3 4. et. 12. de ci. capi. 5.

¶ Preterea. deus potest coagere cause secunde: ergo coagit causis secundis. antecedens patet. quia hoc est perfectus nis: et quia posset melius mouere trahendo nauim quam supplendo vicem alterius hominis. consequentia probatur. quia argu menta partis aduersarie quae fiunt contra consequens possunt eque duci contra antecedens.

¶ Confirmatur. si ponitur non concu rere aut igitur quia non habet vim coagendi et cooperdi: et hoc non. tum quia non posset cooperari: vt di ctum est: quia non posset adiuuare voluntatem nostram co operando. aut quia coagere cause secunde infert impe fectionem in deo: et hoc non. tum quia non posset coope rari voluntati ad actionem bonam: tum / quia non est im perfectionis in deo quod concausat causis secundis secundu causalitatem finalem. igitur nec concausare effecttiue quia oppositum magis videtur derogare perfectioni divine: scilicet quod causa secunda particularis contineat effe ctum: sicut causa totalis non indigens concursu prime cause. non igitur arguit imperfectionem in deo quia non concurrunt simul causa prima et causa secunda: ex indigentia prime cause: sed ex liberali comnicatione et baenficentia qua vult causas secundas agere secum.

¶ Pre terea. ad hoc videtur articulus parisiesi. dicens sic. quod in causis secundis efficientibus cessante prima non ces sat secunda ab operatione sua: dum tamen secunda operes secundum naturam suam. error.

¶ Contra. probatur quod non co git per se effectiue coniter causis secudis attingendo effectum causaliter: sed tantum quia produxit primo naturales causas ordinando eas secundum certas leges: et ille agunt secundum virtutes sibi datas. deus tamen interdum per se agit ad quosdam effectus miraculosos et supernaturales. et ad productionem anime intellectiue et gratie et donorum spaumalium Arguitur ergo primo sic. sequitur quod omnis effectus simpliciter et absolute loquendo esset productus libere: non naturaliter quia concurreret per se causa libera et principalis: immo in infinitum. magis libere quam naturaliter. quia in infinitum ma gis causaretur et dependeret a prima causa quam a se cunda. nec concursus cause naturalis impedit: quia etiam ad actus nostros liberos concurrit obiectum et no ticia: et quia non magis naturaliter et necessario ageret ignis quam voluntas humana: quia vtrumque in agendo de penderet a causa superiore concurrente: qua coagen te impossibile est causam secundam non causare: et qui non coagente impossibile est causam secundam / causare et eque libere influit et coagit isti sicut illi: et equi subest potestati eius hec sicut illa: et eque indiget hec sicut illa.

¶ Secundo. nulla causa secunda poterit ex acti ne et causalitate sua argui esse perfectior. immo eque perfecta cum suo effectu. Probo consequentiam. quia non oportet causam partialem et equiuocam esse perfectiorem suo et fectu: cum non contineat illum nisi partialiter et diminu te et insufficienter. falsitas consequentis probatur. quia tunc propi imperfectionem cause ex vna parte et perfectionem effectus et alia parte: non poterit argui quin hoc sit causatiui illius: et ita accidenti ratione sue imperfectionis non repugnabit producere substantiam. nec ex imperfection musce poterit sufficienter argui quod non sit productiua hominis vel asini.

¶ Tertio. quod deus eundem motorem seu idem agens respectu eiusdem mobilis passiui et re spectu eiusdem effectus simul iuuaret et impediret: et simul eidem respectu eiusdem coageret seu influeret et resisteret. consequens est falsum. quia ista videntur contraria. probatur consequentia Si ego leuem graue sursum: deus michi coagit et influit effectiue per te: et simul coagit et influit grauita ti ad resistendum et tenendo ipsum deorsum. Sicut enim creatura non potest agere nisi deo adiuuante et coagente: ita nec resistere nisi deo conresistente. Similiter si a / calidum agit in b / frigidum: deus coagit ipsi a / ad corrumpendum frigiditatem et generandum calidita tem: et similiter coagit ipsi b / ad generandum frigiditatem et corrumpendum calorem. ergo simul coagit ipsi a / et etiam resistit eidem: quia iuuans illud quod michi resistit et quod in me contraagit: resistit michi. Ex quo vltra sequitur quod deus simul influit et agit ad conseruationem effectus et destructionem eiusdem. quia si a / calor agit in b frigiditatem: deus influit ad conseruandum b / in esse. quia deus per se conseruat causaliter effectum omne quod est et simul influit ipsi a / ad destructionem ipsius b. Ex quo vltra sequitur quod non proueniat aliqua actio: quia totale actiuum in nulla proportione excedit totalem resistentiam: immo nec excedit. ex quo vltra sequitur quod deus resistit sibi ipsi probo. quia resistens alicui actiuo vel motiuo: resistit ad iuuanti illud actiuum et motiuum: sed deus resistit ipsi ab calefactiuo: et ipse deus adiuuat effectiue ipsum a ad talem effectum. ergo. consequens autem est falsum: quod deus resistat sibi ipsi. quia illud cui aliquid resistit patitur difficulta tem: et quia sibi ipsi resistit. ergo nulla proueniret actio. quia resistentia erit equalis potentie motiue.

¶ Quarto sequitur quod nulla causa secunda mouebit in tempore: sed in instanti. probo. quia nulla erit proportio resistentie ad totalem causam motiuam: immo altera causa mouens ex cedit in infinitum totam resistentiam mobilis passiui

¶ Confirmatur. propter augmentationem resistentie non remittetur actio et velocitas: quia semper erit proportio in infinitum maioris inequalitatis: et quia potentie infinite nulla resistentia praestat difficultatem

¶ Quinto. sequi tur quod in infinitum nunquam ad duplatione motori duplaretur velocitas motus. quod est contra experientiam: et contra regulas arist. 7. phi. Probo consequentiam. quia totalis potentia motiua non poterit duplari: non sufficit autem duplare partialem motorem. quia. 5. hominibus trahentibus nauem additio vnius duplaret velocitatem: quia esset duplatio motoris partialis. probatur etiam consequentia. quia numquam poterit duplari excessus vel proportio potentie totalis motiue ad resistentiam mobilis: immo nulla propori tio numeralis erit inter potentiam totalem motiuam: et potentiam mobilis. aut illa non potest duplari nec sub duplari.

¶ Si dicatur quod virtus prime cause licet sim liciter et realiter non possit duplari: tamen equiualenter et vt exercetur circa hoc mobile. quia cum agat mobili libe re potest influere et coagere perfectius vel imperfectius ergo diceretur quod duplato motore particulari duplatur equiualenter potentia motiua prime cause: vt fertur super hoc mobile et duplatur secundum influentiam et vt influit.

¶ Contra. probo / quia hec responsio non valet stando in lumine naturali. quia secundum philosophos deus non agit extra se nisi necessitate naturali. et ita per istud argumen tum habetur saltem quod in lumine naturali non est ponendum deum concurrere effectiue per se in omni actione. quod videtur contra dicta in superioribus.

¶ Secundo. quia deus quo ad influentiam generalem influit vniformiter nunc et prius.

¶ Tertio. quia si duplatio intensius et perfecti us influit nunc quam prius: quaero vbi et in quo sit formaliter hec inequalitas: seu maior et minor perfectio influen tie causalitatis. si in deo / ergo deus mutatur. si in effectu contra. quia est prior et causa illius diuersitatis in effi ctu. ideo enim sequitur duplo maioris effectus. quia du plo perfectius influit deus: et quia duplo maior est proportio potentie motiue ad passiuam vel ad resistem tiam

¶ Sexto principaliter. frustra fit per plura quod potest fieri per pauciora: sed hic effectus potest fieri per pauciores causas: quia posset fieri sufficienter ab altera tantum deus enim si agit est se solo causa sufficiens ad positio nem effectus. ergo superflue ponitur quod tam causa secunda quam prima concurrunt.

¶ Confirmatur. aliqua causa se cunda est causa totalis et sufficiens respectu alicuius sui effectus. ergo frustra ponitur causare simul prima cau sa: quia non indiget deo cooperante. antecedens probatur mul tipliciter. primo. quia calor videtur principium sufficiens in genere cause effectiue ad generandum sibi simile. et sic de qualibet causa vniuoca. alioquin nullus effectus sim pliciter et absolute esset productus vniuoce: sed eque vel ma gis equiuoce: quia per se exigeret causam equiuocam prin cipalem.

¶ Secundo. aliqua continentia virtualis et cau salis in causa secunda videtur non solum equalis et ade quata producibilitati effectus: sed excedens. igitur sufficienter potest in talem effectum. consequentia patet. quia virtualis continentia est ratio agendi. antecedens prorobatur. quia virtualis continentia in calore. 10. graduum est maior quam producibilitas calorui duorum graduum. quia sicut entitas ad entitatem: sic actiuitas ad producibilitatem.

¶ Tertio. non oportet causam effectiuam sufficientem esse in infinitum ma iorem suo effectu: igitur sufficit finita. antecedens probatur. quia causalis et virtualis continentia si sit maior producibili tate effectus seu effectu producibili sufficit ad illum effectum. in quacumque enim proportione sit illa maior. pro bo: quia talis virtus est magis potens producere quam talis effectus sit difficilis produci.

¶ Confirmatur. si quilibet effectus requirit necessario ad luam productionem poten tiam actiuam infinitam: sequitur quod quilibet effectus sit infinite difficultatis. et per consequens productio vnius non esset ma ioris difficultatis quam alterius.

¶ Dices / ille effectus non est infinite difficultatis ad producendum quia illa potentia infinita concurrens non agit nec influit in finite.

¶ Contra. si agit et influit finite tantum: ergo talis actio non per se exigit virtutem infinitam: sed potest suppleri per po tentiam finitam. quia finitum quatenus finitum potest supple ri per minus infinito.

¶ Quarto. quia actio que non est cre atio non repugnat creature: sed totalis productio effectiua huius caloris de subiecto transmutabili non est creatio. igitur potest conuenire et commnicari creature.

¶ Quinto. aliquo potentia motiua creata est totale et sufficiens motiuum b / mobilis. igitur et sufficiens producti uum alicuius effectus. antecedens probatur. quia resistentia ip sius b / mobilis est finita. igitur potest excedi et vinci a po tentia finita: sed potentia motiua excedens resisten tiam alicuius mobilis sufficit ad mouendum illud mo bile: sine auxilio alterius motoris. probo. quia ex quo excedit resistentiam. igitur est plus potens mouere quam mo bile sit potens resistere: et quia est praecise tante difficul tatis quante resistentie. et econtra.

¶ Confirmatur. potentia secunde cause vt distinguitur a prima aut habet aliquam proportionem ad potentiam seu resistentiam b mobilis: aut nullam. Si secundum / igitur propter variationem cause secunde non variabitur proportio. igitur nec actio. si primum / aut ergo habet proportionem maioris inequalitatis: et propositum quod erit sufficiens mouere immo abum dans aut minoris inequalitatis: et constat quod proportio nem finitam. igitur per additionem finitam poterit esse proportio equalitatis: et maioris inequalitatis.

¶ Sexto probatur idem antecedens. quia potentia creata est sufficiens ad destruendum aliquid. igitur ad producendum aliquid. consequentia patet quia licet difficilius sit construere quam destruere idem: non tamen est in infinitum difficilius quodcumque minimum producere quam hanc rem destruere. antecedens probatur. quia resistentia qua cre atura resistit corruptiuo est finita cum virtus illius sit finita. igitur potest vinci et superari a virtute finita. probatur illud. quia sol per suam absentiam est causa sufficiens corruptionis luminis: et voluntas libere cessando et de sinendo agere.

¶ Septimo principaliter. nullius effectus deus est causa partialis effectiua: sed cuiuscumque effectus est causa: necessario est totalis. igitur non communicat causis secundis. antecedens probatur multipliciter. quia actio seu causalitas seu influentia secundum quam formaliter deus agit et influit est infinita: ergo sufficiens et totalis antecedens patet. quia non potest per potentiam creatam suppleri. consequentia patet. quia si est infinita non maiori infinitate quam infinita te dei. igitur non potest esse perfectior.

¶ Secundo. quia causalitas partialis dicit imperfectionem. agere enim partialiter est agere diminute et insufficienter: et appositio concause videtur esse ex indigentia et insufficientia alterius causalitatis. additio enim concause est additio adiutorii.

¶ Confirmatur. causalitas partialis est minor totali. igitur imperfectior totali. Si enim non minor neque imperfectior. igitur est sufficiens et totalis.

¶ Confirmatur. sicut posse partialiter causare ad posse totaliter cau sare: ita actu partialiter causare ad actum totaliter causa re: sed posse tantum partialiter causare est posse imperfectum et diminutum et insufficiens: et est imperfectius quam posse totaliter causare. igitur.

¶ Tertio probatur principale antecedens Deum velle angelum esse est causalitas et productio suf ficiens et totalis respectum angeli. igitur deum velle b / ca liditatem esse est causalitas et productio totalis ipsius b. pone quod deus comnicet igni ad b / caliditatem volendo b / agere cum igne. consequentia probatur. quia formaliter et simpliciter vult hoc esse sicut illud: et secundum velle non minus perfectum vel minus infinitum: nec minoris difficultatis vel perfectionis est facere angelum esse quam b / caliditatem esse. Si igitur velle angelum esse est causatio illius sufficiens et totalis: sequitur. etc.

¶ Confirmatur. velit deus angelum esse omnino simpliciter et vniformi efficacia: sicut vult b / esse: aut tunc producitur angelus. et propositum quod sic velle est causatio totalis: aut non. igitur deus formaliter et simpliciter vult angelum esse. et tamen angelus non est. ergo eius voluntas est insufficiens et impotens.

¶ Quarto. actio seu causalitas secundum quam deus agit b / caliditatem concausando igni est eque perfecta cau salitas in causando: sicut causalitas qua se solo cau saret b. igitur nunc est totalis productio ipsius b. et frustra additur simul alia causalitas. vel sic deus nunc eque perfecte causat et influit ad esse ipsius b. sicut si se solo produceret b: igitur nunc producit b totaliter. antecedens probatur. tum / quia ita formaliter et simpliciter vult nunc b / esse sicut vellet tunc. tum / quia si non equalis causalitas et influentia. igitur antecedenter in deo est varietas prior effe ctu: tum quia aut tunc causaret infinite perfectius quam nunc causat quando coagit: aut finite perfectius: si primum contra quia causalitas creature esset infinita. probo. quia causali tates cause secunde simul cum causalitate qua deus con causat equiualent illi causalitati secundum quam deus se solo causaret b. quia b / effectus est totaliter et equaliter ab istis duabus et ab illa sola. si secundum contra. tum / quia gradus causalitatis et influentie quo illa causalitas esset parfectior est formaliter infinitus. igitur secundum illum excedit infinite: tum / quia causalitas et gradus influentie qua de us nunc concausat erit totalis causalitas respectu eiusdem effectus in eadem proportione minoris. et adhuc propositum.

¶ Quinto. deo coagente isti cause ecunde ad b / motum: pone quod cessante actione et motione cause secunde deus agat et influat omnino eadem et vniformi causalitate qua prius causabat quantum erat ex parte sui nec perfectius nec imperfectius causi do et eodem modo et gradu in fluentie influendo. hoc enim est possibile. cum enim diuina potentia in causando non dependeat a causalitate cause secunde: eandem et vniformen causationem potest habere circumscripta causa secunda: quam habebat cum ageret causa secunda. hoc igitur posito / aut b. motus ponitur: aut non. si primum igitur gradus causalitatis et influentie quo deus prius causabat erat totalis causalitas: et nichil faciebat causa secunda. quia per illam causalitatem ponitur totaliter effe ctus: qua vniformiter stante circumscripta omni alia cau salitate ponitur ille effectus: et illud non habet causalitatem respectu b / effectus. quo circumscripto et nu la alia suppletione causalitatis nouiter posita: sed ceteris paribus vt prius: ponitur eque benem b / effectus. si secundum / aut igitur nichil ipsius b / poneretur. et ita deus mouet eter causat: et nichil mouetur vel causatur aut po nitur aliquae pars ipsius b. et tunc creatura habet certam portio nem in effectu: et deus aliam portionem distincte quod est falsum: et vltra causalitas diuina non excederet infinite causalitatem cause secunde. quia eadem esset proportio cau salitatis aggregate ex causalitate diuina et cause se cunde. qua proportio est totius b / effectus ad illam parten et vltra pone quod subduplus motus ad b / ponitur.

¶ Contra. quia per aliam remissionem secundi motor fuisset remissio illius motus ad subduplum. igitur vniformis motus sequitur ex totali remotione cause secunde et ex eius subdupla tione praecise et vltra cessante motione cause secunde deus potest se solo continuare equalem motum. continuit igitur equalem et vniformen motum: aut deus tunc agit et influit vniformiter actione et causalitate et ita per illam prius totaliter ponebatur ille motus aut alia et difformi vel perfectiori. igitur formaliter in deo est difformitas et varietas.

¶ Sexto probatur idem antecedens pri cipale. deus ageret prius naturaliter ad eundem effe ctum quam secunda causa. igitur in illo priori nature causatur totaliter effectus a causa prima et effectus prius naturaliter intelligitur esse productus a prima causa quam causa secunda cau set. et per consequens nichil agit causa secunda. antecedens proba tur. quia prima causa non agit posterius naturaliter quam causa secunda. patet. nec simul naturaliter quia si causando hoc non est prius quam illa secundum quod causans. igitur hec non est prima in causando: nec illa secunda magis quam econtra. nec hec est illi essentialiter praeordinata in causandom nec potest hec agere sine illa magis quam econtra.

¶ Octa uo principaliter arguitur. quia prima causa agit / ideo cau sa secunda agit: aut econtra / aut neutrum. si tertium contra quia altera non esset prior in causando: nec essent esse tialiter ordinate in causando. si secundum / patet quod non. quia prima causa dependeret a secunda in causando ma gis quam econtra. si primum contra. quia ideo voluntas produceret actus qui sunt mali: quia deus moueret eam ad in los actus: et quia deus faceret voluntatem causare ta les actus. quia loquendo de influentia et causalitate di uina generali deus vniformiter concurrit secundum generalem in fluentiam ad realitatem positiuam actus prohibiti et calo ris.

¶ Nono. aut deus coagit et influit infinite aut finite. non primum / quia infinite excederet resistentiam eius influentia et causalitas vt transit et fertur super effectum vel passum: et ita nulla erit velocitas finita. Si secundum / igitur potest suppleri per causam finitam. et habetur propositum.

¶ Decimo. causam secundam agere est ali quid realiter et positiue nouum et non malum: immo est conditio perfectionis et huiusmodi. deus non est causa igitur non cuiuslibet positiui causati: deus est per se causa prima pars antecedentis patet. quia per illud ponitur effectus per se et causaliter. secunda pars probatur Primo. quia illud esset cau satum prius ipso bi/ calore producto per illud agere: quia illud est causa caloris. calor enim causatur per causam secundam agere: et ita a deo et causa secunda non poterit esse aliquis effectus: quin sint nouiter duo effectus.

¶ Secundo. quia sit illud nouum a / tunc si deus est cau sa effectiua ipsius a / igitur poterit esse causa totalis ipsi us a / et ipsius b. igitur causa secunda aget b / et tamen solus de causabit a / et b / quod est contradictio.

¶ Tertio. quia voluntatem agere effectus dei esset. ergo non esset liberum quia effectus vt effectus non habet formaliter libertatem acti uam. igitur voluntas vt causans non erit libera

¶ Quan to. deus poterit ponere prius sine posteriori. igitur vo luntas aget et nullum actum producet.

¶ Quinto. deus non concurrit nec coagit causis secundis in destruen do et corrumpendo: igitur nec in producendo. antecedens probatur. quia deus cum sit conseruatiuum omnium entium: non est causa destructiua alicuius. et probatur per Augusti. 83. qua qu. 21. Quod est causa omni enti vt sit: non est causa non essendi et vt non sit. et probat. quia deus non est causa mali: sed tantum boni. sed non esse et destructio rei mala est. quam bona enim est res: tam mala est destructio eius: aut sal tem cuius generatio bona est: eius corruptio mala est. Moc etiam est argumentum Anselmi de casu diaboli. ca 1 A summo bono non est nisi bonum: et a summa essen tia non est nisi essentia. nichil ergo et non esse non est ab illo a quo non est nisi bonum et essentia.

¶ Undecimo. deus non concurrit nec coagit causis secundis ad produ ctionem monstrorum et entium imperfectorum et deformium igitur nec aliorum pari ratione. antecedens probatur. quia deus cum sit sum mum bonum: eius perfecta sunt opera. Deuterono. 32. non videtur esse actor monstri defectuosi et deformis: quia tale monstrum est peccatum in natura. 2. phis. Monstra sunt peccata eius quod fit propter aliud. non videtur etiam actor eorum qua deordinant vel deturpant et deforman pulchritudinem et compositionem vniuersi: et exorbitant a debito ordine quem ipse deus instituit. licet possit concedi veraciter quod

¶ Ad primum. omnis creatura producta est liba re non necessario vel naturali necessitate: et quod omnia contingenter eueniunt. tamen loquendo vt plures et vten do propositionibus secundum communem acceptionem: negatur consequentia quia effectum produci naturaliter secundum communem intellectum est ef fectum produci a solo ordine et concursu causarum naturalium cum generali dei influentia: et effectum produci libe re / est effectum sic produci quod vel a causa libera sola vel quod cum generali dei influentia in toto ordine causarum secundarum ex quo dependet ille effectus concurrit causa libera: in cuius potestate est residuum illius ordinis quo ad causare vel non causare talem effectum. et secundum hoc distinguimus quasdam productiones ab aliis: et has dicimus naturales: et has liberas.

¶ Ad secundum negatur consequentia. ad probationem non oporte vniversaliter causam partialem particularem esse nobiliorem effectu: sed tote lem particularem oportet esse nobiliorem effectu aut forte aliquam particularem: puta principalem. Ex sola igitur ratione perfectionis et imperfectionis non arguitur hoc non habere vim aliquam effectiuam respectu illius: sed arguitur ex aliis mediis. frustra enim et irrationabiliter ponitur hoc vim habere effectiuam respectu illius vel musca respectu asini. ex quo experientia / nec ratio sumpta ex experientiis ostendit hoc.

¶ Ad tertium potest dici quod consequens non est inconueniens de adiutorio et resistem tia generali et illimitata quae idem iuuat et eidem resistit ratione diuersorum quibus simul influit: sic est sol calefaciendo adiuuat quemlibet eorum duorum pugnantium si per calefactionem excitet et fortificet illos: et consequentur vtrique resistit et impedit in hoc quod vtrumque iuuat. sic etiam possum tibi coagere leuando graue: et te impedire addendo pondus. potest tamen dici quod deus principaliter et directe adiuuat hanc causam se cundam: et secundario et indirecte resistit ei. et ideo proprio et per se non resistit cause secunde cui coagit. nec vltra sequitur quod proprie resistat sibi ipsi. sic etiam sol potest desiccare: sicut nec sol resistit sibiipsi: quia non est in eo formaliter principium quo agat: et principium inclinatiuum et tendens in contrarium. sic etiam sol potest desiccare ef indurare lutum et simul resoluere glaciem proximam: ex cuius resolutione impeditur condempsatio et indurato lu ti.

¶ Ad quartum negatur consequentia. ad probationem. licet nul la sit proportio resistentie ad virtutem prime cause secundum quod est infinita et omnipotens: tamen est proportio ad totalem potentiam motiuam particularem. et hoc sufficit vna cum generali influentia dei ad determinatam velotatem motus. vel potest dici quod est proportio resistentie ad totalem potentiam motiuam non secundum illud quod est essentialiter: nec secundum illud quod absolute posset: si aliqua causa ibi inclusa vellet: sed prout exercetur et tendit circa hoc passum per ordinem et secundum ordinem institutum a deo.

¶ Ad confirmationem per idem.

¶ Ad quintum negatur consequentia. ad probati onem per illud. Arguitur. quod deus non solum non coagi imo quod nec potest coagere cause secunde ad aliquem ef fectum diuisibilem. per idem etiam arguitur. quod influentia celestis vt iouis vel saturni non concurrit: quia non po test duplari. potest igitur dici quod quamuis non cuiuslibet cause partialis duplatio sufficiat ad duplationem motus vel effectus: tamen non oportet duplare causam vniversalem quae influentia generali et indifferenti quantum est ex se influit vbique et omnibus causis secundis: tam potentie motiue quam poten tie resistiue vel contrarie contractiue. ideo nec proportio motus secundum velocitatem simpliciter sumitur secundum proportionem resistentie ad talem potentiam secundum quod talis et tan ta potentia. sufficit igitur duplatio totalis cause par ticularis.

¶ Item potest dici quod ad duplationem actionis vel effectus non oportet totalem causam secundam seu par ticularem duplari secundum absolutam quantitatem sue virtutis vel perfectionis. quia aliquando hoc est naturaliter impossibile: sed sufficit quod dupletur proportio potentie actiue vel motiue particularis totalis: vt est potentia mo tiua et actiua applicata ad agere ad potentiam passiuam: ita quod totalis causa secunda particularis sic se habens vt nunc magis in duplo potest super potentiam vel resistentiam passiui quam prius. siue hoc fiat per duplationem seu per qualemcumque augmentationem cause: siue per aliquam applicationem causarum: siue per diminutionem impedimenti extrinseci vel intrinseci. verbigratia. secundum Aristo. 2. phisi. sol et homo generant homi nem. et secundum medicos quilibet planeta habet certo mense specialem influentiam et actionem circa embrionem: et inter dum contingit quod duplo maior fit actio circa istum emm: prionem quam circa alium in tempore equali: nex tamen virtus celestis duplatur secundum absolutam quantitatis virtutem forma liter inexistentis planete.

¶ Similiter. posito quod virtus visiua concurrat effectiue ad actum visionis: tunc si praesente tanto lumine causatur tantus gradus visionism: contingit interdum quod quedam augmentatio luminis et citra duplum augmentabit visionem ad duplum

¶ Consimiliter de lumine et obiecto visibili si concurrunt effectiue ad actum visionis: quia continget interdum quod per solam du plationem alterius videbit oculus duplo perfectius quam prius siue dupletur intensiue siue extensiue obiectum visi bile vel sonus audibilis.

¶ Similiter. si candela portetur versus cameram motu vniformis vehitionis: causabitur continue lumen maius extensiue in camera appropinquante lumine ad latera camere et circa finem: cum corpus candele incipit ingredi cameram causatur duplo velocius lumen extensiue in camera quam pri us: et tanen non duplatur potentia effectiua secundum absolutam latitudinem principii per se et immediate effectui: sed propter situalem oppositionem: quia intempore duplo minori opponitur et fit praesens actio tanta pars passiui. non igitur oporniversaliter duplari totalem virtutem particularem et secundam sed sufficit proportio duplo maior potentie motiue ad passiuam: secundum dispositionem praecedentem supposita vniformi influentia generali.

¶ Item. diceretur quod ille regule de proportione motuum et actionum non tenent in virtute libera respectu effectus immediate procedentis ab illa. non dico de effectu procedente ab illa mediante actu volendi tanquam principio per se et imme diate effectiuo: et naturaliter effectiuo

¶ Aliter diceretur ad rationem quod quamuis formaliter et simpliciter non dupletur potentia vel causalitas et influentia diuina seu auxilium diuinum: tamen equalenter in quadam similitudine po test dici duplari: ita vt dicatur duplo perfectius agere cum duobus vel cum duplo actiuo: quam cum subduplo. nec solum intelligitur ista equiualentia secundum libertatem prime cause per qua libere agat: nunc quasi maiori nunc minori conatum applicata contemperando se motori particulari qualiter possent sibi coagere intensius vel remissius adhibendo conatum: immo est huiusmodi equalentia potest intelligi: supposito quod deus in lumine naturali poneretur cocausare necessitate naturali cuilet cause secunde secundum generalem influentiam: quod declaratur sic. Si sortes foret virtutis ita vniversalis et illimitate quod michi coageret hic ad tractum huius nauis: etibi rome existenti coageret ad tractum alterius nauis vel inihi coage ret vna manu / et tibi simul coageret alia manu: sicut commentator ymaginatur de intellectu humano respectu plurium hominem: et si sortes non minus perfecte michi co ageret ex hoc quod tibi coageret / nec econtra: sed cuilet ita perfecte coageret: et ad effectum ita perfectum sicut si alteri coageret tantum: tunc sortes coagendo simul michi et tibi equiualeret in mouendo duobus motoribus et sua causalitas equiualeret duobus motoribus: et ed ualenter duplo perfectius coageret duobus motoribus ad duos effectus quam alteri tantum. Ex quo sequitur quod si sortes eque perfecte coageret michi et tibi simul mouentibi idem mobile: sicut coagebat michi et tibi ad diuersos motus: tunc sortes duplo perfectius coageret motori duplato: quam motori subduplato. et per consequens si sortes coageret michi ad tractum huius nauis certa vel locitate ad duplationem velocitatis: sufficeret dupla tio mee virtutis vel additio alterius hominis equalis mi chi. quia statim duplaretur tunc equiualenter causalitas et adiutorium sortis. Sic autem in proposito diceretur deus enim est causa vniversalis illicita influens et coagens generaliter omnibus et vbique: nec minus perfecte coagit huic actiuo particulari ad hunc effectum ex hoc quod alteri actiuo coagit ad similem vel dissimile effectum.

¶ Dices licet secundum istam ymaginationem deus secundum quandam equiualentiam duplo perfectius coagat duobus actiuis ad duos effectus quam alteri eorum ad alterum effectum tantum: non tamen sequitur quod duplo perfectius duobus actiuis ad vnum effectum: quam alteri eorum tantum ad effectum similem patet. quia sol agit lumen in hac parte medii per hoc quod agit in medium: et in illa alia. similiter nec minus perfecte agit in hac parte per hoc quod agit in alia: et coageret caundele ad go nerationem luminis in hac parte medii: non minus parfecte ex hoc quod coageret simul alteri cansdele ad producendum lumen in alia parte. et ita duplo perfectius coagit duabus caundelis et duos effectus quam alteri tantum: non tamen duplo perfectius agit duabus caundelis ad eundem effectum luminis in eadem parte medii quam alterius tantum. quia si sol et causa dela producunt tantum gradum luminis in hac parte medii ad duplationem candele: non semper duplatur lumen ita dicetur de deo.

¶ Respondeo. licet sol non duplo parfectius coagat duobus actiuis ad eundem effectur in eodem subiecto quam alteri tantum ad effectum consimilem in eodem subiecto: nec equaliter coagat duobus actiuis ad vnicum effectum et ad duos effectus: tamen prima ca sa equaliter coagit duobus actiuis concurrentibus ad vnum effectum: et illis seorsum concurrentibus ad di uersos effectus. et ratio est: quia est causa non tantum cogens: sed est essentialiter preordinata et vniveralis a qua sed ordinem essentialem in causando dependet causa par ticularis. sol autem est tanquam causa particularis cum candela ad productionem luminis: sicut candela cum candela. aliter autem coagit causa particularis cause per ticulari: et cansa vniversalis essentialiter prima. causam enim particularem coagere cause particulari non est nisi simil cum ea agere ad eundem effectum sine per se ordine esse tiali huius causalitatis ad illam. et ideo si coago tib ad tractum nauis tanquam causa particularis addite alio homine: non moueo perfectius quam prius: quantum est ex per te mei: sed equaliter et vniformiter siue formaliter siu equiualenter: sed quia quaelibet causa secunda ordine essen tiali dependet a prima in causando sicut est dependem tia et et ordo essentialis ipsius effectus ad causam particularem tanquam posterioris dependentis ad prius: quo dependet: ita cuiuslibet cause secunde particular ad primam. et ideo addita noua causa particulatur causa prima coagit illi noue addite quasi incipere agere noua causalitate et nouo auxilio equali priri et quasi nouiter terminando nouam dependentiam ideo tunc prima causa equiualenter duplo perfectius causa ita quod si pria causa in coagendo esset fatigabilis et pr teretur difficultatem: difficilius esset sibi coagere du obus quam vni: et magis fatigaretur coagendo duobus quae vni. non sic autem commotor particularis coagit plur bus motoribus ad eundem effectum.

¶ Ex his patet ad improbationem illius responsionis ibi posite. huiusmodi enim magis et minus perfecta causalitas nullibi est for maliter et realiter an effectum: sed tantum virtualiter et implicite et equiualenter in prima causa propter eius illimitationem.

¶ Ad sextum principale dicitur quod conuenienti fit per illa plura: quia conuenientius est quod cause secundo habeant proprias actiones quas apte nate sunt habere secundum virtutes acceptas a deo: quam quod priuarentur actionibus propriis: et deus se solo omnia ageret. sicut enim et plenitudine voluntatis divine conicatur esse creaturis ita et agere: maxime ex quo diuina voluntas quae est pri ma regula rectitudinis determinauit ordinem et di positionem causarum: conuenientius est res sic admini strari et regi.

¶ Ad confirmationem negatur antecedens. et ad primam probationem calor non est simpliciter sufficiens et totale principium effectiuum caloris nisi in genere cause secunde particularis inferioris.

¶ Ad improbationem licet producatur vniuoce ab hoc actiuo et equiuoce ab illo. loquendo tamen secundum communem acceptionem sermonis / postion dici effectus simpliciter vniuoce productus. quia sic distingui mus productiones: vt vna sit a suo simili vt causa par ticulari inferiori nobis nota: et hec dicatur simpliciter vniuoca productio alia vero sit productio effectus a nullo sibi simili specie: et hec dicitur simpliciter equiuoca genera tio.

¶ Ad secundam probationem dicendum quod virtualem comtinentiam in causa esse equalem producibilitati effectus potest intelligi quia est aliud si mpliciter equale secundum illud quod est realiter: et sic conceditur de vi vocis: quod continentia virtut seu virtualis in calore decem graduum est maior quam producibilitas caloris duorum graduum: quia illa virtualis con tinentia est realiter ille calor decem graduum et illa producibilitas est realiter ille calor duorum graduum sic negatur consequentia. quia ad hoc quod iste calor producibilis ponatur in actum exigitur in totali productiuo virtualis con tinentia in infinitum maior quam sit ille calor.

¶ Alio mo do potest intelligi quod potentia passiua secundum quam hoc est pro ducibile: non per se et necessario respicit et exigit maiorem virtualem continentiam in aliqua sui causa: et quod ille effectus non exigit causam maioris continentie virtualis: quam sit ille effectus producibilis: et sic negatur antecedens

¶ Ad tertiam probationem negatur antecedens. ad probationem patet ex dictis. cansa enim non esset ma gis potens producere: quam effectus sit difficilis produ ci: nisi in totali causa sit continentia virtualis in inf nitum maior effectu.

¶ Ad confirmationem. effectum esse difficultatis infinite ad producendum / potest intelligi large: eo quod nulla virtus finita est potens et sufficiens ad producendum illum totaliter et precise. et conceditur consequens. nec vnus est maioris difficultatis respe ctu cause infinite quam alius: sed respectu causarum secundarum.

¶ Alio modo proprie et stricte: eo quod sit resisti tia vel difficultas formaliter infinita: et sic negatur consequentia quia productio effectus vel corruptio respectu prime cause nullam prestat difficultatem: sed tantum respectu can se secunde cui potest aliquid resistere: quia respectu cause secunde / vnus effectus est maioris difficultatis quam alter. ideo simpliciter conceditur quod productio vnius est maioris difficultatis quam productio alterius.

¶ Ad quartam potest negari maior: vel maior est vera. quia potest commnunica ri secundum rationem causalitatis effectiue in ordine cause secundum supposito essentiali ordine ad primam causam. et hoc est conuenire illi partialiter: non vt totali cause. tota lis enim causalitas effectiua equiualet causalitati cres tiue quo ad formalem seu virtualem continentiam in prin cipio productiuo.

¶ Ad sextam negatur antecedens. ad probati onem dicendum quod ad mouendum b / sufficit potentia ef cedens ad resistentiam ipsius b / sufficit inquam in ord ine cause secunde particularis non simpliciter: quia resistentia mobilis non est respectu cause prime sed secunde ideo consequenter conceditur quod a / est magis potens mouere in ordine motoris particularis: quam b / sit potens resistere. supposito tamen concursu et auxilio cause pri me essentialiter preordinate.

¶ Ad confirmationem. habet proportionem inequalitatis maioris: et ideo potest mouere in suo ordine: vt dictum est. hec enim proportio non est respectu prime cause secundum suam absolutam potentiam.

¶ Ad sextam probationem negatur antecedens. ad probatione presupponitur semper causa vniversalis et prima essentialiter preordinata: vt dictum est.

¶ Ad septimum argumentum principale negatur antecedens. ad primam probationem infert solum quod est sufficiens vt sit tota is: non tamen quod de facto sit totalis: quia illa est libera

¶ Dices. non minus perfecte agit et applicatur nec minus conatur: quam si esset causa naturalis. quia eius vi gor et virtus est indiuisibilis: igitur non minus totalites est quam tunc. negatur consequentia.

¶ Ad secundam probationem. verum est de causa partiali quae non potest esse totalis propter defectum et insufficientiam potentie: non autem de partiali ex libera eius conicatione

¶ Ad confirma tionem negatur: nisi de partiali quae potest esse totalis: et que continet virtualiter et eminenter causalitatem additam: nec est ibi proprie pars et totum nisi secundum vnitatem et multitudinem entium.

¶ Ad aliam confirmationem potest nes rimaior. si accipitur posse cum precisione. quia pote tia perfecta potest agere effectum imperfectum libere. nec hoc derogat eius perfectioni: sed non posse nisi partialis est imperfectionis. vel si maior conceditur in generali su mendo similitudinem: sic est fallacia figure dictionis: mutam do posse sic et tale agere in praecise posse sic et tale.

¶ Ad tertiam probationem negatur consequentia. licet sequitur quod sit sufficiens ad producendum totaliter si voluerit.

¶ Ad probationem non infert propositum: quia angelus non est natus produci nisi a solo deo: calor autem potest produci a solo deo et simul a deo et creatura.

¶ Ad confirmatio nem. si vult b / esse a deo et a causa secunda: tunc impossit bile est quod velit angelum sic esse: sicut vult b / esse: sumendo similitudinem quo ad precisionem vel multitudinem causa litatis: sed similiter vult quo ad identitatem actus: et quo ad simpliciter velle: et conceditur quod tunc angelus haberet esse et negetur vltia consequentia.

¶ Ad quartam negatur consequentia. illa et causalitas est idem velle diuinum: et dicitur causa totalis: quando non concurrit alia causa: et dicitur partialis si concurrit alia causa.

¶ Ad quintam dicendum quod b / motus ponitur: et non sequitur quod prius esset totalis: et quod causa secunda nichil faceret. quia licet diuina volitio sit sufficiens ad ponendum totaliter effectum: tum ex sui libertate potest compati aliam causalitatem ad eundem effectum.

¶ Ad sextam conceditur antecedens. deum enim prius natural ter causare / est deum non dependere in causando a causa secunda: sed econtra: et deum posse illud agere sine causa secunda: non econtra. et negatur consequentia. est enim ymagi natio falsa quod causare prius naturaliter sit causare in quadam mensura: in qua secunda causa non causet

¶ Ad octauum principale. videbitur in sequentibus vbi inquiretur de ordine prime causalitatis et secunde simul concurrentium.

¶ Ad nonum. videbitur infra in quaestionem speciali de hoc.

¶ Ad decimum. hec propositio a / cau sam secundam agere est nouum / est distinguenda: sicuti et ist a / causa secunda agens est noua vel aliquid nouum. in sensu diuisionis: falsa est. supposito quod a / preesset sed suam entitatem. quia illud quod est causam secundam age re seu secunda causa nunc agens non est nouum: quia non est verum quod sit et non praefuit. in sensu autem compositionis verum est. quia licet illud esset tamen non erat causam secundam nunc agere: sicut nunc erat causa secunda agens. et in hoc sensu causam secundam agere licet sit causabile: quod ipsa est causa secunda: tamen non est nouum causabile distinctum ab entitate cause secunde. ideo non sequitur quod sit aliquod causabile quod non causatur a deo si pona in actu. de hoc supra in prologo. q. i. et infra vbi quaeri an ideo causa secunda causet quia deus causat.

¶ Ad vndecimum negatur antecedens: ad probationem videbitur dist. 38 vbi inquiretur vtrum quod non est ideo nonsit: quia deus non vult illud esse

¶ Ad duodecimum negatur antecedens. ad probationem. licet opera dei primaria sint perfecta secundum perfectionem eis debitam et conuenientem quod tali statu et tem pore secundum dispositionem artificis sapientis: licet etiam opera dei quo ad totum vniuersum sint pulchra et ordinata quo etiam ad opera a solo deo codita: tamen alia opera particularia ad quae deus coagit sunt in se tur pia et difformia difformitate nature non culpe: ni propter defectum influentie prime cause: sed propi defectum in causa secunda actiua vel passiua: tum illa non sic deturpant vniuersum quin sapientia dei ordinet illa seu de illis: ita vt conferant ad decorem vniuersi. vnde Augu. de hoc loquens. 10. ci. 8. sic ait. Deus creator est omnium: qui vbiet quando et quem causari oporteat / ipse nouit: sciens quarum partium similitudine vel diuersitate pulchritudinum vniuersitatis conterit: sed qui totum inspicere non potest tanquam difformitate partis offenditur quoniam cui congruat et quomodo referatur ignorat.

¶ De hoc etiam diffuse Augusti. 2. ci. ca. 18. et ca. 22. et. 23. de clarans multis exemplis quomodo pulchritudo alicuius corporis totius resultat ex contrariis et differentibus con uenienter ordinatis: vt nigredo pupille in ymagine Siperse consideretur videtur habere difformitatem potius quam pulchritudinem: tamen relata ad alias partes oculi et vultus / decorat ymaginis picturam. Similiter vox grossa et rudis in se considerata si referatur ad aliam per modum tenoris / constituit melodiam et armoniam. Idem etiam Augusti. enchi. 2. de hoc agit.

¶ Ad argumenta. in principio quaestionis dicitur requieuisse: qui nouam creaturam substantialem secundum speciem creare cessauit: quin iam continetur virtualiter in naturis conditis: tamen nouas secundum numerum quotidie producit.

¶ Ad aliud August. intendit quod deus non agit omnia se solo nec priuat creaturas actionibus ad quas accepert virtutem a deo. talis autem actio dicitur propria huic cause secunde: non quin cum ea concurrat prima cansa: sed dicitur propria quia non communis cuilet cause secunde: sed isti conuenit et non illi. vt calefacere conuenit calori: et frigefacere frigiditati: vel dicitur propria: quia ex propria natura ei conuenit