Quaestio 4

Quod non. quia deus non agit nec influit infinite ad extra. probo. quia non posset perfectius et efficacius coagere et influere vni cause secumde quam alteri vel ad vnum effectum quam ad alterum. quia non potest influere perfectius quam infinite. consequens est falsum cum agat et influat libere vt voluntas no stra. igitur.

¶ Contra. quia agit et influit potentia et principio in infinitum perfectiori. igitur causalitate et influentia in infinitum perfectiori.

¶ Primus articulus ¶ An deo coagente cause secunde. in infinitum agat et influat actualiter.

¶ Secundus articulus. an in infinitum perfectius quam causa secunda.

¶ Tertius. an perfectius coagat et influat vni cause secunde quam alteri et ad vnum effectum quam alterum

Quo ad primum. non quaeritur an deus agat infinite. quo ad infinitatem effectus id est an agat infinitum effectum. quia constat quod non. Nec quaeritur an coagendo cause secunde: agat infinite quo ad infinitatem principii actiui d iest an agit principio actio infinito effectiuo secundum perfectionem virtutis. quia constat quod sic. sed quaeritur an agat infinite quo ad modum et efficaciam causandi et influendi. et quo ad actualem vsum siue actuale exercitium causalitatis. ita quod dicatur agem et influere infinite non secundum infinitatem absolutam entitatis in causa vel in effectu. sed secundum infinitatem causat vt actu causanti / et vt applicate effective ad ex et vt tendit seu fertur ad exa super effectum et quod iste modus et intellectus influendi infinite differt a duobus prioribus. declaratur primo. quia voluntas creata inter deum agit perfectius et efficacius nunc quam prius: non quia principium actiuum quam est ipsa sit in se perfectus quam prius nec quod effectus procedens sit perfectior. sed magis conatur et efficacius applicat se / et tendit in aliud quantum est ex se. licet interdum non sequatur vel eliciatur actus perfectior propter imperfectionem cause concausantis vel propter aliud impedimentum consimiliter de effectu exteriori. quia possibile est vt nunc eque perfecte et eque efficaciter sim applicatus ad trahendum nauem sicut prius quantum est ex parte meiet tamen non sequitur eque velox. immo tardior motus nauis.

¶ Item. igne et sole simul calefacientibus idem subiectum contingit quod ignis perfectius influat / et calefaciat licet virtus que est in sole sit simpliciter in se perfectior. licet etiam omnis gradus caloris qui est ab igne sit. tunc etiam a sole: et econtra.

¶ Item. secundum hunc modum diceretur quod deus perfectius producit et excellentiori modo cu producit per creationem supernaturaliter quam cum producit educendo de potentia materie in coagendo cause phisice. licet idem sit in deos principium productiuum: et licet terminus productus per crestionem sit interdum ens imperfectius. quia forma accidentalis / vt fides infusa et terminus productus naturaliter sit substantia vt ignis iuxta. igitur hunc intellectum videndum est an deus coagens cause secunde agat et influat actualiter infinite quo ad modum et efficeciam et applicationem: et intelligitur de influentia dei generali secundum quam influit causis secundis regulariter et communiter

¶ Et primo arguam ad vtramque partem articuli. deinde respondebitur et primo arguitur pro parte affirmatiua illa causa agit infinite que est infinita non solum in essendo: sed etiam in causando. deus est huiusmodi. quia in exercitium causalitatis non transit de infinitate ad finitatem. et quia sicut est independens in essendo. ita et in causando. Secundo. deus ageret et influeret imper fecte et diminute. quia omne finitum secundum quod finitum est imperfectum et limitatum / cum possit dari eo perfectius.

¶ Tertio. si agit et influit finite / aut igitur finitate quae sit deus / vel in deo formaliter aut finitate que sit creatura vel in creatura formaliter. Non primum. quia quia quid est in deo est infinitum. Non secundum. quia non causat formaliter per aliquid extra se inexistens formaliter creature. quia causat formaliter per suum velle

¶ Quarto. illud causat infinite et causalitate seu influentia et efficacia infinite perfecta quod causat et influit tam perfecte et modo tam perfecto intensiue quod talis causalitas et talis modus causandi non potest conuenire nec communicari virtuti create et finite quantumcumque perfecte nec potest suppleri per virtutem finitam: et cui non potest equi ualere in causando quecunque virtus finita quantumcumque perfecta. patet. quia quodlibet finitum potest communicari creature et potest supplere per finitum: sed primum agens est huiusmodi. probatur. quia creatura posset agere independenter nec indigeret influentia prime cae

¶ Quinto deus creando causat infinite. igitur etiam coagendo secunde cause. consequentia patet. quia concursus secunde cause non simperficit in infinitum causalitatem diuinam. antecedens probatur quia creando producit modo tam perfecto et eminenti quod non potest communicare virtuti finite / nec totaliter nec partialiter / nec ad talem modum producendi. poteot etiam partialiter attingere virtus finita

¶ Sexto. possibile esset quod aliqua creatura ageret eque perfecte aut etiam perfectius quam deus. probo. quia si deus influit finite. igitur non in infinitum. sed in certa proportione vel citra certam proportionem perfectius quam b. virtus finita: sed vltra omnem proportionem di tam contingit dare virtutem finitam actiuam per fectius quam sit .b. quia in duplo in triduplo. etc.

¶ Septimo. illa virtus agit et ad agendum applicatur infinite que in agendo conatur et nititur infinite. deus est huiusmodi. igitur. maior patet. quia secundum quod magis nititur secundum hoc perfectius agit quantum est ex parte sui: et efficacius applicatur ad agendum. minor probatur. quia illa virtus conatur infinite / in agendo que agit conatum infinito: et applicat se ad agendum secundum vigorem infinitum. sic est quod vigor prime cause / est infinitus et om ino simplex et indiuisibilis.

¶ Octauo. deus est infinite actiuus respectu .b. effectus. igitur infinite agit respectu. b effectus aut potest influere infinite. consequentia probatur. quia eo modo agit quo est actiuus et tantum agit vel agere potest respectu .b. quantum est actiuus respectu .b. antecedens probatur. quia esse actiuum respectu .b. est perfectio simpliciter. deus enim non esset ens vniuersaliter perfectum nisi hoc sibi conueniret sed omnis perfectio sim pliciter conuenit deo infinite et immense. igitur.

¶ Nono. Deus infinite vult respectu positionis ipius .b. effectus. igitur infinita causat respectu positionis .b. effectus. consequentia probatur. quia velle .b. esse est causare .b. in esse: et eo formaliter causat .b. quo vult .b. esse. antecedens probatur. quia infinite intelligit. quia in infinitum perfectius quam intellectus creatus. igitur infinite vult.

¶ Confirmatur. infinite sapienter influit igitur infinite perfecte secundum voluntatem influit.

¶ Decimo. si diceretur agere finite hoc esset quia ad effectum tantum finitum agit: sed hoc non valet. quia deus non perfectius ageret quam creatura / et eque finite et imperfecte. sicut creatura. quia ad effectum equae imperfectum eundem nec magis influeret causa prima / quam secunda

¶ In oppositum arguitur Primo sequitur quod causalitas agentis secundi superfluit et nihil agit ad effectum. sed per causalitatem diuinam ponitur totaliter effectus. probo. quia causa infinita non solum est in virtute absoluta. sed etiam in causando et influendo actualiter et quo ad actuale exercitium causalitatis et secundum actualem applicationem ad agendum est causa sufficiens totalis. patet. quia tali precise posita et omni alia circunscripta sufficienter ponitur effectus. et quia sicut causa infinite virtutis potest sufficienter et totaliter ponere effectum. ita causa infinite actionis et influentie actualis ponit totaliter effectum. sicut enim causatiua potentia ad positionem effectus potentialem. sic causalitas actualis ad actualem positionem effectus.

¶ Secundo. sequitur quod deus ageret effectum infinitum. probo. quia si agat infinite. igitur ita perfecte sicut posset et secundum vltimum potentie. quia non potest magis perfecte quam infinite. igitur agit quantum potest

¶ Tertio. quia actio denominatur et specificatur a termino ad quem. et agens dicitur agere perfectius et imperfectius secundum maior est vel minorem perfectionem termini ad quem. probo consequentiam. quia praecise tantum ignis calefacit quantum passum calefit. et quia non secundum quantitatem medii inter agens et terminum. quia tale medium nichil est: nec secundum maiorem vel minorem quantitatem principii productiui. quia idem principium positio agere magis vel minus perfecte maxime principium liberum patet de voluntate mea.

¶ Quarto. sequitur quod deus nichimouebit nisi velocitate infinita. probo. quia virtus motima non que solum in essendo. et secundum illud quod est sed etiam in mouendo: et secundum quod actu mouens / et applicata ad motionem non habet determinatam pro portionem ad mobile nec agit secundum determinatam proportionem potentie motiue ad potentiam mobilis mouet velocitate infinita. quia velocitas motus oritur ex proporton cause motiue in actu mouentis ad potentiam mobilis loquor enim de influentia dei generali. Si autem deus mouet infinite. igitur in mouendo et secundum quod actualiter exercens motionem excedit improportionabiliter mobile et potentiam mobilis. igitur inquantum mouens non agit ex de terminata proportione.

¶ Confirmatur. deus infinite mouet .b. igitur .b. infinite mouetur a deo: tam enim perfecte mouetur a deo quam perfecte deus mouet ipsum. igitur b. mouetur infinite.

¶ Confirmatur. hec ratio pricipalis et precedens si virtus infinita ageret et moueret necessitate naturali ageret effectum infinitum: et moueret velocitate infinita. igitur et si agat infinite. licet libere. consequentia probatur. quia taliter et tam perfecte agit ex quo agit infinite sicut si ageret necessitate naturali. Non enim ageret tunc perfectius quam infinite: et quia tunc ideo moueret infinita velocitate quia moueret ex infinita proportione potentie motiue ad potentiam mobiliter

¶ Quarto. sequitur quod quelibet virtus motima finita posset mouere quodcumque mobile nec terminaretur per maximum in quod potest vel per minmum in quod non potest contra Arist 1. celi. et mun. consequentia probatur. quia virtus coagens et coadiuuans esset infinita / et excederet infinita resistentiam mobilis. etiam secundum quod actu influens et coad iuuans et applicata ad mouendum. quanto autem motor aliquis perfectius adiuuetur a motore concurrente tanto potest perfectius mobile mouere. igitur si infinite adiuuatur a motore concurrente potest in infinitum maius mobile mouere.

¶ Confirmatur. sequitur quod propter quamcumque augmentationem resistentie mobilis vel diminutionem potentie motiue vel actiue non cessaret nec remitteretur motus vel actio in inferioribus. probo. quia semper potentia motiua non solum in essendo: sed in mouendo / et agendo excederet infinite resistentiam mobilis. et pe consequens in nulla proportione numerali excederet minu quam prius: et loquor de concausatione diuina secundum influentiam generalem.

¶ Quinto. possibile est deum resistere cause secunde resistentia finita et eam impedire finite igitur et eidem influere infinite. consequentia probatur. quia possibile est deum influere cause secunde: et eam adiuuare tantum precise quantum prius resistebat illi. antecedens probatur. quia possibile est quod tantum deus precise impediat .b. motorem in mouendo c. mobile: et tantum precise eidem resistat quantum est resisteret certa resistentia mobilis finita que impediret b. motorem. supplere. ad subduplum in mouendo. c. mobile. potest enim impedimentum et resistentiam huius.

¶ Sexto. deus coagendo speciali influentia non agit nec influit infinite secundum illud speciale auxilium. igitur nec secundum generalem. consequentia patet. quia specialis influentia non est in infinitum imperfectior quamgeneralis influentia. immo interdum est eque vel magis perfecta et efficax in agendo. probo. quia ex motore particularis / et inftuentia generali simul proueniebat .b. certa velocitas. et per additionem influentie specialis dupletur velocitas gradus cau salitatis et influentie superuenientis non est minus potens quamgradus influentie presupposite. antecedens principole probatur. quia deus potest sic influere speciali influentia quod illud auxilium speciale potest suppleri per virtuto finitam: et quod ille gradus auxilii et influentie specialiequiualet in ratione auxilio creature. probo. quia te michi prius coagente ad motum nauis deus potest specieli auxilio supplere causalitatem auxilii tui: ita vt te recedente remaneat equalis gradus velocitatis. igiturtur gradus auxilii et influentie specialis addite equ ualet in ratione causandi simul auxilio et causalita ti priori. econtra etiam si deus iterum mihi influat sola influentia generali: et tu iterum mihi vt prius coagas proueniet eadem velocitate. igitur. Ex hoc patet quod deus agit finite non solum secundum finitatem effectus quia respectu equalis effectus potest influere magis vel minus perfecte.

¶ Septimo. sequitur quod prima causa equaiter et eque perfecte coageret omni cause secunde effectine et ad omnem effectum. consequentia patet. quia cuilibet coageret in finite. consequens improbabitur in tertio articulo specialiter: quia ad duplationem motoris particularis numquam duplaretur velocitas. quia non posset duplari totalis causalitas et influentia mouens nec excessus vel propotio potentie mouentis ad mobile.

¶ Confirmatur quia deus non posset duplos / vel quadruplo perfectius vel imperfectius agere et influere nunquam / vel vni quam alteri prius. quia infiniti secundum quod infinitum non est accipere duplum / et triplum / et subtriplum patet de linea infinita. sed consequens est falsum. quia potest michi coagere et me iuuare duplo perfectius quam te iuuet: probo. quia si moueo .b. certa velocitate: et tu equalis virtutis moues equale mobile equali velocitate deus potest michi coagere / sic quod .b. mouebitur duplo velocius. igitur duplo perfectius et efficacius / michi deus influit quam prius. igitur gradus auxilii secundum quem deus nouiter michi in fluit: est equalis priori. immo equiualet totali causalitati priori.

¶ Octauo. sequitur quod deus non potest continue imperfectius coagere et continuam influentiam suam substrahere et remittere vsque ad non gradum coagendi / et influendi. consequentia patet. quia si per ymaginationem aliqua latitudo infinita remittatur continue in ista hora per remissionem vni formem non pertransilitur remissio huius latitudinis infinite tempore finito: nec peruenietur ad non gradum. tempore finito. patet de remissione caloris infiniti. in instanti enim medio esset medietas remissa pertransita et exhausta: que tamen esset finita sed falsitas consequentis probatur. quia hoc potest voluntas creata ex sua libertate. scilicet continue maius et minus michi coagere vsque ad non gradum co agendi. et quia si potest substrahere influentiam suam totaliter. ita vt causa secunda non agat vt de igne trium puerorum. igitur potest continue influentiam suam lubstrahere sic vt causa secunda continue imperfectius agat: et quia per continuum augmentum resistentie et impedimenti potest continue remitti actio vsque ad non gradum: sed deus potest supplere vicem illius impedimenti et resistentie. sicut potest supplere vicem auxilii creati. igitur.

¶ Nono. Si deus agit et influit infinite / aut igitur infinitate existente extra deum. et patet quod non / aut infinitate inexistente formaliter ipsi deo. et hoc non. quia hec infinitas est talis et tanta quod maior non potest esse / nec intelligi. quia quanta est sua essentia: et per consequens deus eque perfecte ageret ad extra sicut ad intra: et tam perfecte quam imperfecte est beatus: sed hec sunt falsa. probo: quia deus quantum est ex parte sui eque efficaciter et perfecte ageret vel influeret: sicut si ageret necessitate naturali. Secundo. quia non posset perfectius influere et adiuuare nunc quam prius auxilio speciali. Tertio. quia pari rationem quodlibet actiuum tam perfecte precise ageret quam perfectum esset ipsum in sua essentia et ita non poset agere pefectius vel impefectius nunc quam prius

¶ Confirmatur. si deus dicitur agere infinite hec esset ex infinitate in principio actimo. sed hoc non valet. quia principio eterno et necessario agit temporaliter et contingenter. igitur principio infinito potest agere et influere finite Ignis etiam non semper tantum calefacit quantum in se formaliter est calidus. sed tantum quantum passum calefit etiam quia influit gradu influentie contingenti et temporali: sed nihil contingens et temporale est infinitum.

¶ Confirmatur. modus agendi sumitur ab effectu non a causa. agens enim dicitur calefacere. quia calor causatur a motu.

¶ Confirmatur. hoc esset quia hec influentia est realiter eadem ipsi deo: sed hoc non valet. quia anima est realiter sua capacitas. et tamen anima est finita: et capacitas dicitur infinita.

¶ Decimo. deus non minus perfecte diligit et acceptat voluntatem bene agentem vel eius actionem quam coagit voluntati bnen agenti / vel cause naturali: sed non infinite illam diligit et acceptat vel approbat. quia duplo plus vel minus hanc quam illam. et quia potest continue per horam minus: et minus acceptare vsque ad non gradum acceptationis vel continue per horam magis: vel magis acceptare per intensionem vniformiter vsque ad certum gradum per continuam remissionem vel augmentationem voluntatis vel actionis create. et quia non diligit infinite secundum infinitatem que deus est. quia non posset magis acceptare istum quam acceptat / nec secundum infinitatem existentem in actu. quia est finitus. nec secundum infinitatem praemii. quia est solum infinitas durationis. quia premium est posterius acceptatione bomintatis. et quia diligeret te equaliter sicut deus quia ad idem premium patet. igitur quod deus dilectione infinita diligit finite. igitur et potentia infinita potest agere finite.

Respondeo. secundum quod superius tangebatur. deum agere causaliter seu influere finite vel infinite potest intelligi tripliciter. Primo: secundum finitatem vel infinitatem effectus et termini procedentis a deo: et sic deus agit finite et est denominatio sic specificata ab extrinseco finito. Secundo. secundum finitatem vel infinitatem principii per se et immediate productiui: et sic deus agit infinite: et est denominatio sic specificata ab extrinseco infinito. Tertio modo. secundum fininitatem vel infinitatem cause non in se absolute sed vt actualiter agentis et applicante ad effectum et tendentis / et transeuntis super effectum: vel secundum infinitatem efficacie in agendo: sed hoc tertium membrum potest quadrupliciter intelligi.

primo: vt intelligitur causaliter secundum infinitatem alicuius medii interpositi: et sic deus non agit nec influit ininnitate. quia nullum est medium inter deum et terminum vel si sic est finitum.

Secundo modo. secundum causalitatem sue cause vt causantis nobilitatem et excellentiam: et sic deus agit infinite. quia non solum est ens in se absolute formaliter infinitum: sed agit etiam modo infinite excellenti et eminenti quia independenter tanquam primum effectiuum et vltimus finis agens propter seipsum vltimate et tanquam habens plenam omnipotentiam.

Tertio modo. secundum conatus vel vigoris infiniti totalem non partialem applicationem. et sic licet in deo non sit proprie conatus. quia sibi non correspondet aliqua resistentia. conari enim proprie. ideo non conuenit nisi virtuti cui aliquid est difficile et vnum difficilius altero: et cui aliquid potest praestare impedimentum per quod non possit agere simpliciter vel non tam perfecte et que terminatur per maximum in quod potest vel per minmum in quod non potest secundum distinctione talem cum enim magis appropinquat ad vltimum quod: vel vsque ad quod posset. dicitur magis conari. tamen sumendo conatum pro vigore deus isto modo agit infinite secundum rem / et veritatis proprietatem. licet finite secundum ymaginationem: et interpretatiuam similitudinem. quia agit / quasi illius virtus esset diuisibili. et quasi nunc ageret maiori: nunc minori proportione et gradu sue virtutis.

Quarto modo secundum virtualis continentie terminationem et adequationem vltimatam exhaustationem: vt si agere infinite sit ita perfecte agere quod non posset plus intensiue vel extensiue pro tunc: et sic deus non agit infinite. nunquam enim sic agit quin in infinitum plus posset intensiue vel extensiue quo ad multitudinem producibilium potest igitur dici quod contentio et controuersia in propositioito videtur magis verbabilis quam realis. huiusmodi enim finite determinationes finite vel infinite possunt varie exponi et vnus conuertit se ad vnam expositionem et alius ad aliam. Si quis autem aliter exponat agere finite vel infinite. et quorat an deus agat sic vel sic quibuscunque verbis vtatur reducendum est ad aliquem sensum predictum.

Aliter etiam posset responderi ad argumentum quod agere attribuitur deo et cause secunde sub variis modificationibus et specificationibus quarum quedam conueniunt tam deo quam cause secunde. quedam autem conueniunt soli deo et repugnant cause secunde. quedam autem econtra. sicut deus agit principio infinite perfectionis et independenter: et tanquam causa prima essentialiter pre ordinata et ordine essentiali prerequisita a causa secunda: et hec conditiones et differentie agendi / repugnant cause secunde. Sed agere effectum finitum: et agere tempore finito et velocitate finita: et agere nunc effectum inaiorem nunc minorem: sunt. differentie et conditiones agendi conuenientes deo / et creature.

Cum ergo queritur. an deus agat finiter vel infinite. potest dicit quod agit finite: quo ad circunstamtias agendi communes deo: et cause secunde in agendo: sed agit infinite quo ad modos et circunstantias agendi proprias deo: sub quibus causare attribuitur deo: non creature. quidam igitur aspicientes ad conditiones et determinationes sub quibus agere attribuitur tam deo quam creature dicunt deum agere finite. Alii autem aspicientes ad modos et differentias sub quibus agere conuenit soli deo: dicunt quod agit infinite: non est autem inconueniens dicere idem agere finite et infinite secundum varios sensus. sicut .a. quantum est diuisibile finite secundum partes eiusdem quantitatis et diuisibile infinite secundum partes eiusdem proportionis. similiter .b. ignis est diuisibilis infinite secundum partes integrales homogeneas eiusdem rationis. sed est diuisibile tantum finite in duo secundum partes essentiales alterius rationis que sunt materia et forma. Similiter. diligo deum finite secundum potentiam et conatum et actum diligendi. sed infinite secundum appreciationem et proportionem obiectiuam. Si vero altera pars sit absoluto sermone dicenda. videtur conuenientius dicendum quod deus agit et influit infinite quia hoc magis sonat perfectionem diuine causalitatis et differentiam eius a causalitate creature. non solum secundum illud quod est in causando: et quia nulla est finitas nisi effectus ex qua dicatur finite agere. igitur pari ratione diceretur agere precise tam finite quam causa secunda: quia ad eundem effectum.

¶ Ad rationes igitur posterius positas.

¶ Ad primum. negatur consequentia. Ad probationem. conceditur quod est sufficiens ad hoc quod sit to talis. ita quod non indiget concursu cause secunde effectiue. etiam ipsa causalitate prime cause: non augmentata formaliter: et realiter: tamen de facto non est totalis. quia ex liberali bonitate sua sic ordinauit libere vt causa secunda simul ageret: et non priuaretur actione sibi conueniente. Et eum dicitur sicut virtus et potentia actiua. etc. negatur de potentia liba

¶ Ad secundum. negatur consequentia. Ad primam probationem. si intelligitur quod agit non per partem potentie: nec peprincipium imperfectius nec per medium inefficacius conceditur et no infertur propositu. Si intelligitur quod non posset perfectiorem effectum producere nec plus intensiue vel extensiue secundum speciem vel genus. negatur. sicut di voluntate nostra. respectu actus volendi producti immediate ab ea. Ad secundam probationem. conceditur quod alidenominatio agentis vel actionis sumitur conueniente a termino. si enim causetur albedo dicitur dealbatio et non dealbatiuum. tamen non oportet secundum quamlibet conditionem et denominationem termini denominari agens de nominat ion consimili. non videtur etiam quin in proposito posset dici deus agere finite secundum hanc expositionem id est terminum finitum. licet absolute et simplici sermode loquendo conuenientius dicatur aliter.

¶ Ad tertium principale. negatur consequentia Ad probationem. illud foret verum de causa mouente. ex naturali necessitate et de causa particulari et limitata cui potest aliquid resistere et difficultatem prestare. non autem de causa vniuersali libera vniversaliter influente omni cause secunde. et cui nihil potest resistere vel difficultatem prestare non enim secundum proportionem resistentie et mobilis potentie ad talem virtutem attenditur velocitas motus.

¶ Ad cofirmationem. si ly infinite in antecedente et consequente notet eandem infinitatem et vniformiter sumatur. conceditur consequentia. nec veltra sequitur quod infinita velocitate moueatur. sed quod illa virtus est infinita. si autem ly infinite sumatur aliter et aliter in antecedente et consequente. ita quod in antecedente notet infinitatem vigoris in principio motiuo. et in consequente notet infinitatem vel citatis in motu. negatur consequentia. Ad probationem. dicendum est de hac determinatione perfecte sicut dictum est de hac determinatione infinite. Ad aliam confirmationem. negatur consequentia. Ad probationem. concedo quod nunc agit eque perfecte quo ad omne naturaliter praecedens effectum causaliter. nec ex hoc infertur propositum. ageret enim sic quod non posset pl secundum dispositionem in qua esset. tunc vel potest dici quod si ageret necessitate naturali non ageret. et ita nec nunc agit eque vel magis velminus perfecte quam ageret tunc

¶ Ad quartum. negatur consequentia. nisi consequens intelligatur deo supernaturaliter sibi volente influere quasi supplendo tantum vel tantum auxilii. sed loquendo de auxilio diuino non secundum generalem influentiam et circumscribendo extrinsecum adiutorium. negatur conequentia. Ad probationem. proceditde auxilio naturali vel de auxilio particulari et limitato non de vniuersali secundum generalem influentiam et liberam. Ad confirmationem. per idem.

¶ ¶ Ad quintum. si tantum vel tantum impedire notent quantitatem effectus a quo impeditur vel cause secunde que impeditur. conceditur quod de impedit et resistit finite. quia finita virtutem et afinito effectu impedit et vniformiter exponendo coagit finite Si vero notent perfectionem principii per se impeditiui vel differentiam impediendi actiue aut gnaliter alicuius se tenentis formaliter ex parte dei / aut alicuius distincti ab effectu et a causa secunda. negatur quod deus resistat vel impediafinite. Ad probatione. dicendum quod talis modus impediendi et resistendi. non potest conuenire alicui finito: nec suppleri per aliquod creatum. deus enim sic impedit. quia per substractionem causalitatis essentialiter praeordinate et per sui velle substantiale. sic se habet quod causa secunda quam tumcumque aut geatur non potest agere simpliciter vel non tantum effectum.

¶ Ad sextum. negatur antecedens. Ad probationem. negatur quod proprie et simpliciter posset per causam secundam suppleri causalitas seu influentia diuina quo modo deus supplere potest causalitatem cause secunde. proprie enim supplere causalitatem diuinam est quod causa secunda agat deo non coagete: nec influente vel quod causa secunda agat modo ita parfecto: et nobili. sicut deus: puta independenter vel quod principio diuino per se et immediate productiuo incomicato realiter causa secunda posset eque perfecte agere sicut prius. his enim modis deus potest supplere causalitatem cause secunde effectiue. tamen potest diciquod causa secunda potest supplere aliquam diuinam causalitatem et influentiam secundum quid et improprie: et in quadam similitudine. sicut enim si a. potest in tantum effectum coagente sibi. b. agente. secundo et .b. absente: si .a. iterum producat equalem effectum dicitur supplere causalitatem priorem. ita possibile est deo mihi coagente sine causa secunda sequi talem effectum qualis et quantus sequeretur / adiuncta mihi tali causa secunda. igitur et econtra. ideo in quadam similitudine diceretur deus interdum supplere causalitatem cause secunde. interdum econtra. sed vere et proprie nec causalitas secunda potest supplere divinam nec ei simpliciter equiualere. sed deus suo velle infinito et libero coagit tali actiuo ad talem effectum cum tali vel sine tali causa secunda: et dicitur agere generali influentia cum sequitur effectus ex proportione causarum secundarum determinata secundum communem cursum a deo primitus institutum. dicitur autem agere speciali influentia cum sequitur maior. dicitur autem resistere cum sequitur minor.

¶ Ad septimum. videbitur in tertio articulo

¶ Ad octauum. si intelligitur vera et realis remissio vel diminutio continua alicuius deo formaliter inexistentis vel alicuius principii precedentis cessationem actionis: conceditur consequens. Si autem intelligitur continue imperfectius agere et influere secundum continuam remissionem effectus ceteris paribus ex parte causarum secundarum. et per consequens quasi quedam remissio influentie ex parte dei non realiter et formaliter: sed virtualiter et equiualenter et interpretatiue in quadam similitudine et transsumptione. negatur consequentia probatio autem procedit in primo sensu.

¶ Ad nonum. dicendum est quod ab infinitate que est deus et principio per se et immediate infinito et modo tam excellenti quod repugnacreature taliter agere secundum proprietatem et differentiam que soli infinite virtuti conuenit. Ad probationem. conceditur quod tanta infinite quanta ipse est infinitus: sed negatur quod eque perfecte agit ad extra sicut ad intra vel sicut est beatus loquendo de qualicumque modo infinitatis et qualicumque denominatione. quia agit ad intra principio infinito et terminum productum infinitum tanta infinitate quanta est deus infinitus. immo eadem infinitate principi et termini: et tali infinitate cui ad eundem terminum non potest coagere virtus finita nec finita mensura vel diratione potest mensurari productio ad intra.

¶ Ad duas probationes illius assumpti. patet ex dictis.

Ad tertiam verum est de agente immediate quod per suam subamm inuaria tam agit quicquicd agit.

Ad quartam. improbationem ille gradus non est contingens nec temporalis proprie quia non est aliquod contingens. sed est contingenter et temporaliter aliquid influens.

¶ Ad confirmationem negatur minor. Ad probationem. negatur consequentia. alique et determinationes sunt secundum quas dicitur esse vel aliquod praedicatum de deo secundum quas est dicitur agere de deo: et aliquae non sicut deo est sapiens et iustus et agit sapienter et iuste et est ens primum independens agit et primo et independenter. sed deus est naturaliter et necessario ens et non agit naturali necessaritate et est aeternus et non agit eternaliter: et ratio est quia eadem determinatio addita variis determinabilibus alium et alium sensum constituit et difformiter accipitur et notat aliud et aliud. interdum annotat vniformiter idem. cum igitur dicitur quod deus agit naturaliter et necessario et aeternaliter notatur alia necesitas et aeternitas quam illa quae denotatur cum dicitur deus esse eternaliter et necesario manifeste igitur. patet ex significatione propositionis quod aliud importatur par huiusmodi determinationem additam huic determinabili et illi importatur enim aeternitas effectus et necesaria existenta effectus cum negatione libertatis divine. Ad aliam confirmationem quaedam denominationes agendisumuntur ab effectu que denotant qualitates et conditiones causati puta / quis qualis quantus: vt mouere velociter vel tarde. quedam vero sumuntur ab intrinseco cause: et de notant conditionem formalem et intrinsecam cause: vt distinguitur a causato. vt causare independenter influere magis vel minus: agere libere vel naturaliter: scienter vel non scienter.

¶ Idem enim effectus potest procedere seu produci a causis concausantibus secundum praedictas differentias

¶ Ad decimum. potest dici deum approbare et acceptare voluntatem vel actionem infinite vel est finite secundum diuersas acceptationes talis denominationis et deterinationis. delegit enim infinite quia delectatione infinita: et modo infinite nobili. quia gratis et propter semetipsum finaliter et infinite quia ad bonum infinitum formale saltem infinitum secundum durationem et ad infinitum bonum obiectiue: quod est ipse deus.

¶ Item. potest dici diligere finite: quia determinat et adiudicat illud ad bonitatis gradum finitum: et acceptat et ordinat ad primium formale finitum intensiue: ita et secundum diuersos sensus potest dici agere finite vel infinite: tamen ex aliqua ratione conuenienter dicitur diligere finite: ex qua non diceretur agere finite. quia voluntatem tantum diligere est aliquid. non solet mensurari ex reali quantitate actus diligendi. quia eodem actu diligimus hoc propter illud: et ita magis illud quam hoc: et dicimur diligere deum super omnia: licet actu gradualiter re misso. Solet igitur talis de nominatio attendi ex quantitate boni ad quod acceptatur vel boni quod preferretur ei: vel cui preferretur. Et quia deus acceptat hominem ad formale primium finitum intensiue: praeferret illi ad bonum finitum. ideo dicitur diligere finite

¶ Secundus articulus An deus in infinitum perfectius agat: quam causa secunda simul coagens. et non intelligitur an agat virtute et principio in infinitum perfectiori. quia constat quod sic. aut ad effectum in infinitum perfectiorem: quia constat quod non. sed an agat modo in infinitum perfectiori et nobiliori et efficatiori et fortiori et vehementiori: vt notatur comparatio prine cause et secunde. non secundum illud quod sunt in se realiter: sed vt feruntur et tendunt in alterum tanquam terminum tantum: et vt applicantur ad agedum et vt exercent actualiter operationem siue actionem et quod iste intellectus differt a prioribus probatur. quia voluntas dicitur perfectius agere ad vnum actum quam ad alium: cum magis conatur agere hunc quam illum. licet actus non sit realiter perfectior: nec principium immediatum illius actus sit realiter perfectius. Consimiliter ego perfectius traho nauem quam tu qui mecum trahis ad eundem effectum et equale velle consimiliter bonum honestum dicitur infinitum magis eligibile quam bonum delectabile: non quod sit in se formaliter infinitum nec quod sit homineligibile electione infinita: sed quia est preeligibile illi: quamuis illud dupletur et quadrupletur Et arguitur quod deus in infinitum perfectius agit quia plusquam in duplo et plusquam in quadruplo. probatio quia si virtus cause secunde dupletur et quadrupletur adhuc non aget ita perfecte et ita efficaciter: sicut prima causa. quia non primo et independenter sed dependenter et cum indigentia. et quia secundum auctorem de causis / causa prima plus influit quam secunda.

¶ Confirmatur quia si tantum in certa proportione finita perfectius agit cum omni proportione finita data sit dare virtutem creatam et finitam altera perfectiorem in mouendo: sequitur quod prima causa et secunda in eadem proportione excedent quandam virtutem datam in agendo. igitur prima et secunda sunt equeles in agendo et eque perfecte agunt. Ex quo vltra sequitur quod aliqua causa secunda perfectius agit quam prima et causalitas prime poterit suppleri simpliciter per causam secundam: quia ei equiualebit in mouendo et agendo

¶ Preterea. ad idem possunt adduci quedam materie primi articuli. In oppositum. causalitas cause secunde superflueret et nichil faceret. probo. quia duorum trahentium vel mouentium b / mobile si vnum in infinitum perfectius moueat quam reliquum: sequitur quod reliquum nichil faciat ad motum. quia reliquo circumscripto vel cessante: et nulla variatione facta circa alterum secundum quod mouens seu circa motionem alterius: ita quod quantum est ex se non moueat perfectius quam prius. immo ipso vniformiter se habente: non solum in essendo sed in mouendo effectiue quomodo me et te trahentibus nauem: et te postea cessante ego vniformiter me haberem vt prius in mouendo: sequitur tunc quod b / mouetur eque velociter vt prius. probo. quia si in certa proportione minus velociter quam prius. igitur in eadem proportione ambo mouentia simul mouebant perfectius quam alterum igitur in certa proportione finita vnum mouebat perfectius quam reliquum. si enim sit certa proportio finita ali cuius totius ad partem: erit et certa proportio ipsius partis ad. residuam partem. si autem proueniat effectus eque perfectius vt prius. igitur ille gradus causalitatis et influentie est sufficiens et totalis respectu illius effectus. igitur et prius erat causalitas sufficiens et totalis. quia causa illa ponitur causare et influere nunc et prius secundum omnino eundem gradum causalitatis et influetie

¶ Respondeo. non agit in infinitum perfectiuam id est perfectiorem effectum: sed agit in infinitum perse: tius perfectiori principio. Si vero notetur modus et qua si vehementia et efficacia vigoris applicati et differentia in modo agendi: sic potest concedi quod infinite perfectius: iuxta dicta in primo articulo.

¶ Ad illud in oppositum negatur consequentia.

¶ Ad probationem. probat. quod est totalis quantum est ex sufficientia illius quia talis et tantus effectus posset prouenire ex illa circunscribendo secundam causam: et nulla variatione facta circa primam causam. posset etiam prouenire effectus perfectior vel imperfectior iuxta voluntatem dei: nulla variatione facta in prima causa in mouendo: et in quacumque entitate ymaginabili precedente effectum. Ratio autem pro prima parte non videtur valere: quia virtus hominis non potest supplere virtutem et causalitatem solis in generatione hominis nec econtra. et voluntas non potest supplere vicem obiecti in causando voluntatem: nec econtra. et ita quodliet istorum in infinitum perfectius ageret altero: et econtra.

¶ Tertius articulus. An prima causa perfectius coagat et influat vni cause secunde quam alteri: vel ad vnum effectum quam ad reliquum: vt differentia magis et minus perfecta agendi non sit primo et precise differentia maioris et minoris perfectionis in effectum: sed sit differentia prior: sicut voluntas nostra dicitur magis vel minus perfecte agere et fortius. conari et applicari ad agendum. licet interdum non sequatur maior effectus: quia cum imperfectiori habitu et noticia: vel cum maiori impedimento et resistentia habet interdum remissiorem actum: licet magis nitatur et efficacius agat quantum est ex parte sui. Et contingit quod voluntas meaet tua eque perfecte conantur et eque efficaciter applicantur et tendunt in actionem quantum est ex se: et tanen ex variis circunstantiis est in equalitas effectuum. Queritur ergo an deus ex parte sui omnino vniformiter et equeliter influat et coagat: et quod differentia effectuum sit precise ex differentia causarum particularium. et hu¬ ius articuli sunt due partes. Prima pars. an simpliciter et absolute ita sit vel esse possit. Secunda pars an stando precise in influentia generali secundum quam deus de comni lege coagit causis naturalibus deus perfectius coagat et influat vni cause quam alteri / puta secunde cause: perfectiori quam imperfectiori.

Quo ad primam partem arguitur quod perfectius coagat quia deus ageret naturaliter non libere. ex qua sic semper esse perfecte ageret quantum est ex se: nec posset perfectu us vel imperfectius agere.

¶ Confirmatur. quia hoc potest homo vel angelus ex libertate arbitrii. igitur et diuina voluntas quae est perfecte libera. antecedens patet vt predictum est.

¶ Secundo. deus perfectius agit et influit illi cause cui coagit et influit auxilio speciali vltra generalem influentiam: quam illi cui coagit solum influentia generali. sic est igitur. maior patet. quia illa causa magis adiuuatur a deo. igitur deus perfectius adiuuat eum. quantum enim illa adiuuatur per influentiam generalem: tantum adiuuatur ista per influentiam specialem. et eum hoc etiam influtia generali adiuuatur a deo: non autem illa a deo

¶ Confirmatur. pono quod tu sis me in duplo fortior tunc deo coagente michi mouenti a / mobile: et tibi mouenti b / mobile equale secundum generalem influentiam solum: tu mouebis b / duplo velocius quam ego a. contingit autem quod deus auxilio speciali michi potest coagere sic quod mouebo a / eque velociter sicut tu b. patet. quia deus potest me adiuuando supplere vicem et auxilium alteri hominis michi equalis: qui si michi coageret: mouerem equae velociter sicut tu. posito igitur casu quod deo supplente vicem talis auxilii creati: et me specialiter adiuuando. ita vt a / moueatur a me eque velociter sicut tu moues b.

¶ Arguitur sic. a principiis naturalibus inequalibus respectu mobilium equalium ceteris paribus: non proueniunt motus vel effectus equales: et deo omnino equaliter et vniformiter adiuuante et influente sed hic proueniunt equales motus: igitur cetera non sunt paria. sed non est disparitas nisi in auxilio et influentia diuina. igitur deus non equaliter nec vniformiter influit.

¶ Contra. illa causalitas et influentia ex qua cum d / eadem causa secunda non potest prouenire tanta latitudo effectus et qua non sufficit ad tantam latitudinem effectus: non est eque perfecta causalitas et influentia: sicut illa causalitas et influentia. ex qua cum d / eadem causa secundua potest prouenire tanta latitudo effectus et quo sufficit ad tan tam causalitatem effectus: nec ex ea potest prouenire tanta latitudo effectus. quia ego cum sola dei influentia generali non possum mouere quodcunque mobile: vel quantacumque velocitate sed determinata tantum. circumscripto alio auxilio et influentia dei speciali. igitur sufficit. et hec differentia influentie non est precise differentia effectuum: quia est prior et causa differentie effectium. Ideo enim prouenit effectus perfectior vel imperfectior: quia deus magis vel minus adiuuat.

¶ Confitmatur. si non aliter et magis vel minus perfecte influit igitur hec influentia est deus. consequens est falsum. quia influ entia generalis esset influentia specialis. igitur si deum agit influentia generali: sequitur quod coagit auxilio et influentia speciali. patet per silogismum expositorium ex qui vtraque premissarum est eadem.

¶ Tertio. sequitur principiliter quod deus omnino equaliter et vniformiter ageret et influeret ad actum positiuum qui est malus: scilicet ad positiuum substratum malicie: et ad positiuum actus boni. consequens est falsum. quia hoc prohibet / et illud precipit: et quia ad hoc inclinat et inspirat vel suggerit: non sic de illo. et quia non equaliter et vniformiter vult hoc et illud quia vniformiter essent deo causaliter ascribendi et at tribuendi actus boni et mali.

¶ Quarto. deus non omnino vniformiter sed difformiter et aliter vult hunc effectum et illum. igitur difformiter agit et coagit ad in los. consequentia patet. quia eo deus est causans b / in esse: quo vul b / esse. antecedens probatur. quia deus quedam vult efficaciter qua scilicet potest se solo: circumscripto libero arbitrio creato: quedam autem vult non efficaciter. vt me bene facere: et omnes homines saluos fieri. quedam autem vult voluntate beneplaciti. quedam autem voluntate signi. quedam voluntate concessionis vel permissionis. deum autem velle sic et sio / non est velle omnino. et eodem modo. alioquin doctores frustra distinguerent deum velle diuersa diuersimode. et ita alietas et differentia volendi non est primo et precise alietas et differentia effectiua effectuum vel obiectorum sic vel sic volitorum. Tum / quia huiusmodi effectus interdum nichil sunt: et deus est sic volens ab eterno. Tum / quia deus non est volens formaliter per aliquid extra se. igitur non est sic formaliter volens per aliquid extra se. per illud enim est volens per quod est sic volens. Tum / quia tanta diuersitate volet deus quascumque creaturas: quanta esset differentia illarum creaturarum. et ita aliter velle equum esse: et asinum esse.

¶ Quinto. deus perfectius agit er influit ad vnum effectum quam ad alium: equalitus vel maioris perfectionis. igitur quantum est ex se perfectius coagit vni cause quam alteri vel coagere potest antecedens probatur. quia perfectiori et excellentiori modo producit cum producit supernaturaliter creando: quam cum producit educendo de potentia materie simul cum actiuo phisico: quia modus producendi supernaturalit per creationem non potest conuenire nec communicari virtuti create propter eminentiam talis modi producendi. nec oportet terminum productum per creationem esse perfectiorem essentialiter. quia talis effectus interdum est accidens. vt charitas vel fides infusa: et alius effectus est substantia. et quia idem numero vel specie potest a deo produci per creationem et causa secunda educendo de potentia materie.

¶ Sexto. deus perfectius causat et influit quando se solo producit b. effectum: quam causaret si produceret b / vel simile cum causa secunda. igitur potest pari ratione perfectius coagere vni cause: quam alteri. antecedens probatur. si enim deus coagens michi ad mouendum b / mobile gradu d / velocitatis: eque perfecte influit: sicut si se solo moueat b / equali gradum velocitatis. sequitur quod ego nichil ago. probo. causalitas et influentia diuina causalis quaind deus se solo agit est sufficiens et totalis. igitur si omnino secundum eandem eque dperfecte causat et influit: nunc sequitur quod huiusmodi influentia causalis est causalitas sufficiens actualiter et totalis

¶ Septimo deus potest magis et minus impedire. igitur magis et minus iuuare et influere pari ratione cause secunde. antecedens probatur. quia potest in impediendo et resistendo equiualere tante vel tante resistentie et indisponi et vicem tanti vel tanti impedimenti supplere. impediendo enim precise quantum impediret talis vel talis resistentia. Hec autem differentia resistendi siue impediendi non est primo et praecise in effectu. Tum / quia quanto. magis impedit: tanto minor est effectus. et ita maioritas impedimenti non est maioritas effectus. Tum / quia illa differentia est prior et causalis respectu differentie effectus. ideo enim prouenit effectus perfectior vel imperfectior: quia deus magis vel minus impedit: vel vicem maioris vel minoris resistentie supplet et ei equiua let.

¶ Octauo. hoc esset: quia infinite coagit et influit cuilet cause secunde. sed hoc non valet. quia etiam infinite distat a qualibet creatura secundum perfectionem: et tamen vna creatura magis distat vel magis accedit ad deum secundum perfectionem quam alia.

¶ Nono. sequitur quod deus de potentia absoluta non posset facere quod intensum calefactiuum praesens passo disposito et sine impedimento produceret calorem remissum et modo tardo. consequens est falsum. quia si deus potest facere quod illud actiuum tunc nihil agat: igitur et quod remissius vel imperfectius agat. probatio consequentie. quia hoc esset deo influente et concausante im perfectius. et habetur propositum: aut deo totaliter substrahente influentiam generalem: et patet quod non. quia tunc nichil fieret: aut deo influente secundum generalem influentiam eque perfecte: sicut aliis actiuis naturalibus. sed contra. quia a fortiori virtute praesente passo disposito et ceteris paribus: etiam supposita equaliter et vniformit influentia generali: sequitur maior effectus.

¶ Decimo deus magis perfecte coagit voluntati bone magis conanti ad bonum: igitur et cuilet cause secunde naturali perfectiori. consequentia patet. quia voluntas magis initens equiualet perfectiori cause. antecedens probatur. quia quanto voluntas magis quantum est ex se initatur ad bonum: tanto magis digna est iuuari a deo. igitur tanto magis iuuat eam deus ad agendum.

¶ Deinde specialiter stante influentia generali secundum quam coagit causis naturalibus communi et regulari cursu. probatur quod magis et minus perfecte influit effectiue vni quam alteri: non solum secundum maioritatem et minoritatem effectus: sed prius naturaliter vel causaliter quam sit maioritas et minoritas effectus. probo: quia aliter nunquam ad duplationem vel quadruplationem motoris cuiuscumque particularis duplaretur velocitas motus vel perfectio effectus: quod est contra regulas Aristo. 7. phisi. consequentia probatur. quia ad duplationem motoris particularis non duplabitur influentia totalis et causalitas motiua: nec duplabitur excessus neque proportio cause motiue vt mouentis et influentis super resistentiam vel potentiam mobilis: ex quo deus non perfectius agit et influit duplo motori particulari: vt detur igitur quod duplo motori particulari deus perfectius coagat et influat cooperando libere causalitatem et influentiam suam agenti particulari. sicut si homo cum altero homine secum trahente duplo fortius et efficacius et vehementius initeretur mouere et applicari se ad mouendum cum homine duplo fortiori: quam cum debiliori: et sic in quadam equiualetia duplaretur totalis potentia mouens secundum quod mouens et equiualenter duplaretur proportio mouentis totalis: inquantum mouentis ad totalem potentiam mobilis.

¶ Secundo. sequitur quod potentia dei est imperfecta et diminuta. probatio. quia illud agens est imperfecte potentie quo eque perfecte influente et agente: et eque efficaciter se applicante ad actualem productionem: prouenit imperfectior effectus propter augmentum resistentie vel diminutionem cause concausantis. sic est de deo: quia crescente resitentia vel diminuta causa secunda: sequitur imper fectior effectus. igitur. maior patet per exemplum in causis tam naturalibus quam liberis. Ideo enim sol est potentie imperfecte: quia propter augmentum resistentie vel diminutionem cause concausantis producit imperfectiorem effectum quamuis quantum est ex parte sui eque perfecte et eque efficaciter initatur agere. similiter et si me et te trahentibus nauem propter diminutionem tui prouenit tardior motus: me tn eque perfecte conante et volente mouere. Similiter de voluntate respectu actus intellectus. et ita videtur quod ille gradus causalitatis et influentie effectiue non sufficit cum tali coagente ad talem effectum sic autem esset: quia deus equaliter et eque perfecte agit et vult agere: et tanen prouenit imperfectior effectus.

¶ Tertio. sequitur quod aliqua resistentia creata finita: est eque potens ad resistendum: sicut diuina causalitas et influentia est potens in agendo: et quod aliqua resistentia est potentior in resistendo: quam diuina influentia actualis in producendo. probo. quia deo et causa secunda mouentibus b / mobile: crescat continue resistentia donec remittatur motus continue vsque ad non gradum. aut igitur tunc continue deus minus perfecte coagit et influit quantum est ex parte sui: et propositum / aut eque perfecte. igitur cum propter augmentum resistentie remittatur motus vsque ad non gradum: sequitur quod illa resistentia continue minus et minus excedetur a causalitate et influentia effectiua mouentis: vt mouentis actualiter donec non excedatur: et sic eque potens resistere sicut illa causalitas et influentia est potens mo uere: et consequentr poterit in ratione resistentie excedere priorem causalitatem: in ratione causalitatis actualis.

¶ Quarto. sequitur quod aliquis gradus in effectu esset totaliter vel principaliter a causa secunda non a prima. probo. quia si deus non perfectius coagit et influit perfectiori motori: cum tamen ad augmentationem mouentis sequatur perfectior gradus in effectu: sequitur quod illa maioritas in effectu sit totaliter vel principaliter a motore secundo augmentato: quia ceteris paribus et omnino vniformiter se habentibus ad illius augmentum ponitur illa maioritas effectus: et ad remotionem re mouetur.

¶ Quinto. in ordine essentiali causarum causa creata superior et vniuersalior perfectius agit et influit cum causa secunda inferiori perfectiori. igitur pari ratione prima causa. antecedens probatur. quia aliter causa particularis inferior posset influere perfectius quam superior sibi essentialiter preordinata: quod est impossibile.

¶ Ad oppositum arguitur. Primo / sequitur imperfectio formaliter in deo. probatio. quia si perfectius concausat isti / et imperfectius concaumsat illi cause secunde: hec imperfectio causalitatis non est solum formaliter in effectu. quia deus non est causans formaliter per aliquid in effectu: et quia tunc deum imperfectius causare non esset nisi deum causare imperfectiorem effectum. et hoc non queritur.

¶ Secundo. sequitur diuersitas inexistens deo formaliter prior effectu. probatio. si deus perfectius coagit et influit isti quam illi: igitur inequaliter et difformiter seu aliter et aliter: hec autem alietas inequalis siue maioritas vel minoritas parfectionis aut est in deo formaliter. et habetur consequentia. aut primo et precise in effectu: aut in secunda causa. non secundum. tum / quia hec alietas perfectioris et imperfectioris causalitatis et influentie est prior alietate et differentia in effectu: et est causa eius. id eo enim prouenit maior effectus ceteris paribus: quia deus perfectius coigit et influit. sicut enim ideo effectus est quia deus causat et dat esse: ita ideo effectus est talis et causatus: quia deus sic causat et agit illum: tum / quia cum identitate vel similitudine et equalitate effectus: stabit alietas et inequalitas influentie. quia si a / posset duplo parfectiorem effectum quam b / potentia subdupla supposita dei influentia gnali: deus potest influentia speciali perfectius coagere ipsi b / vt proueniat similis et equalis effectus. similiter idem b / eiusdem rationis et equalis effectus potest causari a deo per creationem. et ita nobiliori modo et per eductionem de potentia materie co agendo cause secunde. tum / quia deus non est causans formaliter per aliquid foraliter existens in effectu: quia per suum velle. igitur non est causans sic: puta / vniformiter vel difformiter influentia generali vel speciali per ali quid formaliter existens in effectu. per id enim est causans per quod est sic causans. tum / quia si dicitur aliter et aliter: pu ta / perfectius et imperfectius agens et causans secundum alietatem formalem in effectu. igitur pari ratione diceretur causans et influens finite et diminute et dependeni ab imperfectione et dependentia effectus. tum / quia tunc dicere deum perfectius influere isti quam illi: non esse aliud quam quod agit ad perfectiorem effectum: et hoc non queritur nec est dubium. Si detur tertium: contra: per eadem media. si dicitur quod deum perfectius coagere isti cause secuude quam alii: et coagere speciali auxilio isti cause secunde / est deum super naturaliter imprimere et influere isti cause secunde aliquod principium per quod hec causa secunda est magis potent agere.

¶ Contra. tum / quia homo vel angelus potest tibi magis et minus perfecte coagere quasi supplende causalitatem cuiusdam alterius particularis auxilit nichil formaliter causando in te quod sit principium agendi: igitur multomagis deus. tum / quia vt supra probatum est: deus generali et commni influentia concurrendo causis naturalibus perfectius concausat vni quam alteri et tamen deus non infundit supernaturaliter illis causis naturalibus aliquod tale positiuum principium. tum quia deus potest concausare ipsi a / cause secunde ad effectus inequales mediante causa secunda addita igitur et immediate sine illa causa secunda addita. et perconsequens sine tali infuso et impresso quod ponis. consequentia pribatur. quia deus potest immediate supplere totalem causalitatem effectiuam cause secunde. igitur et partialem. tum quia hoc non est deum perfectius coagere et influere vni cause secunde quam alteri vel eidem nunc quam prius: sed est deum mediantibus pluribus causis secundis producere effectum perfectiorem: quam mediantibus paucioribus causis secundis: vel quam mediante causa secunda imperfectiori.

¶ Tertio principaliter. ad confit mationem trium rationum priorum. si deus libere coagit et influit magis et minus isti cause quam illi: vel nunc quam prius. hoc non videtur nisi quia magts et minus conatur et niti patet. quia hoc non est nisi quia libere vtitur conatum et vigore suo secundum magis et minus: sed hoc non valet: quia in deo et set foraliter maior et minor conatus. et per consequens in deo formaliter esset alietas et imperfectio.

¶ Quarto possibile esset deum agere minus perfecte: quam secundam causa agat. probatio. quia deus poterit continue po horam agere et influere minus et minus perfecte vsque ad non gradum agendi. ergo quocunque gradu causalitatis diuine dato: erit in infinitum dare imperfectiorem ante terminum illius hore. igitur erit dare aliquem gradum causalitatis et influentie diuine remissiorem et imperfectiorem quodam gradu causalitatis dato in causa secunda.

¶ Quinto. aut deus in infinitum perfectius coagit ipsi a / quam ipsi b / aut tantum finite perfectius Si primum cum per additionem adiutorii creati finiti: posset equiualenter suppleri ille gradus causalitatis secundum quem deus coagit perfectius ipsi a / quam ipsi b sequitur quod causalitas creature est formaliter infinita. sed tur etiam quod ab a / proueniet effectus in infinitum perfectis or quam ex b. Si secundum / contra. quia sequitur quod causa secunda possit supplere simpliciter et totaliter causalitatem et influentia diuinam secundum quam deus coagit ipsi b probo. quia per causam secundam potest equiualenter suppleri gradus causalitatis et influentie effective: secundum quem deus perfectius coagit ipsi a / quam ipsi b: quia secundum illum gradum deus supplet tantum causalitatem cuiusd cause secunde. sed ille gradus secundum quem deus perfectius coagit ipsi a / habebit proportionem finitam et certam ad gradum causalitatis et influentie secundum quem deus in fluit ipsi bex quo tantum finite perfectius coagit et cau sat tam ipsi a / quam ipsi b: immo videtur esse eadem proportio quae esset effectus ad effectum: vel excessus in effectu a / ad effectum ipsius b. igitur totalis influentia et causalitas diuina respectu b / poterit suppleri per creaturam sicut et gradus et excessus secundum quem deus perfectius coagit ipsi a.

¶ Sexto. cum deus se solo producit aliquid per creationem non perfectius seu perfectiori modo causat quam cum agit cum causa secunda: educendo idem vel simile de potentia materie. igitur per locum a maiori non perfectius coagit vni cause secunde: quam alteri. antecedens probatur. quia vel ageret in infinitum perfectius: aut tantum finite perfectius. Si primum / conta. Tum / quia concursuscause secunde imperficeret et diminueret infinite causalitatem diuinam. Tum / quia si in infinitum imperfectius agit cum causa secunda. igitur taliter agere / potest conuenire virtuti in infinitum imperfectiori: igitur virtuti create: igitur aliqua creatura potest simpliciter et totaliter supplere causalitatem diuinam. Tum / quia causa secunda ageret infinite: et eius causalitas esset infinita. probo. quia tam perfecta est causalitas creature: quanto perfectius agit deus cum agit se solo: quam agat cum agit cum causa secunda similem effectum. probatio. quia intamtum precise perfectius tunc agit: inquantum supplet causalitatem cause secunde. et ita illle gradus seu excessus equiualet in causando causalitati cause secunde. quia causalitas diuina cum causalitate cause secunde equiualet in causando illi causalitati secundum quam deus se solo causaret idem vel simile. Si secundum / contra. Tum / quia ille gradus seu excessus secundum quem tunc perfectius causat deus esset causalitas infinita: quia esset causalitas diuina. tum / quia ille gradus esset conicabilis virtuti create: et ita virtus creata posset causare non educendo de potentia materie: sed creando.

¶ Septimo. sequitur quod causalitas cause secunde et aliqua causalitas diuina sunt eque perfecte in causando: et eque perfecte causalitates consequens est falsum. quia quicquid inexistit deo formaliter in infinitum est perfectius quam creatura. consequentia probatur. sit a / gradus causalitatis et influentie generalis divine: et simul sit b / gradus causalitatis et influentie specialis secundum quam perfectius interdum agit et quo additur vltra al gradum et secundum quem excedit causalitas diuina perfectio rem gradum causalitatis et influentie generalis: et per quem supplet causalitatem d / cause secunde in causando gro effectum: tunc d / causalitas secunda et b / gradus causalitatis et influentie divine sunt equae perfecte quo ad causandum. probatio. quia b / gradus equiualet precise in causando ipsi di / quia equalis omnio effectus proueniet ex a / et d / qui posset prouenire ex a et b. nec perfectior effectus posset prouenire ex a / et b: alioquin propter perfectiorem effectum in supplendo causalitatem cause secunde: non arguitur deum perfectius causare. igitur b / et d / equalent adequate in causando: et quodlibet natum est supplere quodlibet diuisim.

¶ Ex quo vltra sequitur quod aliqua causalitas cause secunde est perfectior et potentior in causando: quam di gradus causalitatis et influentie divine: puta / causalitas secunda dupla ad d: quia ex a: et illa dupla proueniret perfectior effectus: quam ex a / et b / posset prouenire. alioquin vt dictum ex perfectiore effectu vel ex suppletione cause secunde non arguitur deum perfectius agere et influere Ex quo vltra sequitur quod d / causalitas causae secunde est ess perfecta causalitas: sicut a / gradus influentie diuine generalis. consequens est falsum. quia est illi essentialiter subordinata in causando. consequentia probatur. quia di causalitas equiualet in causando ipsi b / gradui et excessuf diuine causalitatis: sed b / est causalitas non minus saltem non in infinitum minus perfecta quam a: quia est causalitas diuina et prima et independens. igitur aliqua causalitas secunda equiualebit in causando ipsi a / gradui et influentie generali. igitur poterit illum supplere ergo creatura aliqua posset agere sine diuina causalitate et influentia generali.

Respondeo. si intelligitur perfectius coagere ex parte effectus id est ad perfectiorem effectum conceditur. si vero intelligitur perfectius formaliter ex parte dei aut cuiuscumque inexistentis formaliter ipsi deo id est ex principio formaliter et realiter perfectiori seu modo efficaciori et perfectiori vere realiter vt per huiusmodi modum perfectiorem efficatiorem intelligatur aliquod intelligibile formaliter inexistens ipsi deo: vel aliquod intelligibile distinctum a causa secunda cui coagit et ab effectu communi vtrique cause prius ipso effectu: negatur. vnde Magister id est sententiarum: distin44 ca. 3. quod ea que facit deus non potest facere alio modo vel meliori quam facit: si modus referatur ad sapientiam artificis. si vero referatur ad rem ipsam quan deus facit / sic conceditur quod potest facere aliter et meliori modo. Potest vltra dici quod quamuis vni cause non coagat perfectius vere et formaliter quantum est ex parte sui loquendo secundum proprietatem rei: tamen potest intelligi coagere per fectius virtualiter et equiualenter et quasi implicite et interpretatiue et in quadam similitudine. licet enim virtus dei sit simplex et indiuisibilis: et producat extra se per velle et intelligere omnino idem simpliciter et indiuisibiliter cum sua virtute: nec agat vel influat actione vel causalitate vel influentia quae sit accidens ineo quasi medium per quod formaliter agat: tamen ratione sue infinitatis et libertatis potest producere extra se inequalia siue seipso immediate totaliter siue concurrendo cum causa secunda: quasi eius virtus vel quasi conatus sue virtutis esset realiter diuisibilis: et nunc ageret maiori parte sui conatus et vigoris: nunc vero minorem parten conatus applicaret ad agendum vel quasi ageret par actum intelligendi et volendi nunc perfectiorem nunc imperfectiorem tanquam per principium quo per se et immediate ageret vel etiam quasi ageret formaliter actione sibi inherente nunc perfectiori nunc imperfectiori. sic igitur intelligendo non secundum propetatem rei sed in figura et similitudine deum perfectius agere: quantum est ex parte sui: potest dici quod deus perfectius agit et causat: quando coagit influentia et auxilio speciali et supernaturali: quam quind solum influentia generali commniter vel etiam frequenter qum coagit et influit creature rationali auxilio speciali agit cum medio perfectiori: quia mediante aliquo dono supernaturali prius collato. Et sic propter illimitationem diuine voluntatis libere et infinite diceretur de deo hoc predicabile agere et influere cum his determinationibus magis et minus: et propter differentiam circunstantiarum concurrentium. Sed loquendo de causalitate et influentia generali secundum quam regulariter influit actiuis naturalibus: quorum vnum est perfectius altero: etiam accipiendo coagere perfectius ex parte sui equiualenter et virtualiter sic posset vtraque pars sustineri. potest tamen conuenienter dici quod secundum influentiam generalem coagit actiuis naturalibus quantum est ex parte sui eque perfecte non solum simpliciter et realiter: sed et equiualenter et interpretatiue. Quia ergo proprie loquendo secundum veritatem et proprietatem rei deus non coagit perfectius quantum est ex parte sui vni cause secunde quam alteri. et quia rationes in oppositum alique videntur posse reluci ad probandum quod deus non coagit de facto cauis secundis: vel quod sit mutatio realis in deo.

¶ Ideo ad primum motiuum in oppositum cum arguitur quod ageret naturali necessitate / negatur consequentia. licet enim non possit perfectius agere id est modo vel gradu perfectiori ex parte sui formaliter: tamen potest etiam secundum disponem in qua est producere plus intensiue vel extensiue: quam producat. et ita potest agere perfectius equiualenter et virtualiter etiam ex parte sui.

¶ Ad confirmationem. si homo vel angelus comparetur ad effectum exteriorem procedentem mediante actu voluntatis interius elicito: negatur consequentia et similitudo. quia deus non agit mediante actu volendi nec intensiori nec remissiori tanquam principio immediato: sicut homo vel angelus. si vero comparetur ad actum interiorem voluntatis procedentem innediate a voluntate / sic conceditur similitudo quo ad hoc: quia sicut deus potest causare inequalia sine inequalitate vere et realiter precedente effectum: sic voluntas creata potest ex sui libertate producere inequales actus sine inequalitate precedente naturaliter actum vel causaliter. ideo sic negatur antecedens quod voluntas perfectius agat quantum est ex parte sui: nisi secundum quandam virtualem equiualentiam et interpretatiuam et implicitam continentiam. sed dissimilitudo est in hoc: quia deus proprie non conatur: quia nichil potest sibi prestare difficultatem vel resistentiam: nec terminatur per maximum quod vel vsque ad quod possit: cum sit omnipotens. et differentia etiam est quia si voluntas magis inititur et perfectius virtualiter igitur quantum est ex parte sui: sequitur quod est perfectior actus volendi: et consequentr perfectior effectus vlterior: aut quod voluntas patitur impedimentum et difficultatem. non sic autem de deo.

¶ Ad secundum negatur maior: intelligendo quod deus quantum est ex parte sui agat perfectius formaliter et realiter: nisi in quadam figura et secundum implicitam equiualentiam. Ad probationem. dicendum quod cum causa secunda dicitur magis adiuuari per speciale auxilium: et cum influentia spatialis auxilii dicitur addi vltra influentiam generalem / non est intelligendum quod ex parte dei aliquis gradus principii vel causalitatis addatur formaliter alteri gradui quasi imperfectiori vel ex quibus fiet vnum in deo principium perfectius vel vna causalitas perfectior. sed deum agere influentia et auxilio speciali / est deum agere effectum in creatura: in quam non potest creatura: vel ad quam tunc non concurrit causa secunda: vel deum tali cause secunde supernaturaliter infundere aliquod principium motiuum vel inclinatiuum et dispositiuum ad aliquem effectum vel est deum agere cum causa secunda ad talem et tantum effectum: qualis et quantus effectus non sequitur ex secunda causa sic disposita et sic conante. nec sequitur extali proportione causarum actiuarum ad passiuas seu resistiuas secundum cursum et ordinem communem a deo regulariter institutum et obseruatum in vniuerso. cum igitur dicitur hec causa secunda magis adiuuatur a deo: igitur deus magis adiuuat illam / conceditur consequentia: accipiendo ly magis / pro eodem: sed in antecedente accipitur pro aliquo se tenente formaliter ex parte creature si sit vel rum.

¶ Ad confirmationem. licet maior sit vera commnuniter et secundum communem cursum et ordinem obseruatum: non tamen est vniversaliter et necessario vera ex quo illis causis naturalibus concurrit vna causa libera.

¶ Ad aliam confirmationem. hec pars minoris scilicet influetia et causalitas diuina generalis cum d / causa secunda non sufficit ad tantam latitudinem effectus vel quod ex d / causa secundacum influentia dei generali: non potest prouenire tanta latitudo effectus est distinguenda secundum compositionem et diuisionem: sicut et ista deus influentia generai influens et d / causa secunda non sufficiunt ad tan tam latitudinem effectus in sensu diuisionis: falsa est quia illud quod est causalitas et influentia diuina generalis sufficit ad tantum effectum: sicut et ista deus coagens et coagere volens ipsi d / ad tantum effectum precise: non sufficit ad coagendum ad duplum effectum. in sensu autem compositionis vera est: quia non est possibile quod dius coagat ipsi d / cause secunde tantum et sic disposit ad tantam latitudinem effectus: et quod coagat ad talem et tantum effectum: qualis et quantus solet communiter sequi secundum ordinem institutum ad talem causam secundam et ad talem proportionem causarum secundarum: sed tunc discursus non valet: sed est fallacia figure dictionis quia in processu ex premissis de possibili formaliter vel equiualenter mutatur quid vel quasi quid in ad aliquid vel mutatur causa in causam causantem taliter id est secundum communem et consuetum vsum. ex discursu tamen concluditur quod illud quod est influentia generalis potest non esse influentia specialis.

¶ Ad aliam confirmationem conceditur consequens. Ad improbationem. si illud accipitur respectu diuersorum: conceditur. quia illud ens quod influit secundum generalem influentiam isti cause: influit secundum specialem illi alteri cause. Si respectu eiusdem: negatur. sicut nec deus influens generaliter et secundum communem ordinem est influens: non secundum communem. ordinem respectu eiusdem. sicut etiam causa totalis non est causa partialis respectu eiusdem.

¶ Ad tertium principale dico qui vniformiter vniformitate et identitate cuiuscumque se tenentis formaliter ex parte dei: et non difformiter vel aliter alietate vel differentia cuiuscumque inexistemtis deo formaliter: vel cuiuscumque precedentis naturaliter vel causaliter effectum: et distanti a causa secunda cui deus coagit: non tamen vniformiter nec eodem modo quo ad circumstantias et determinationes sul quibus attribui potest deo causalitas respectu huius et illius. deus enim sic agit ad positiuum actus boni: et ad positiuum actus mali: quod ancedenter hoc positiuum elicere precipit creature rationali: et prohibet illu positiuum elicere. Ordinat etiam creaturam rationalem ad has operationes: non ad illas. Dat etiam ancedcedenter speciale et supernaturale principium inclintiuum et dispositiuum ad actus bonos scilicet charitatem non autem ad actus malos. Approbat etiam hoc: et re probat illud: et vult hoc simpliciter voluntate bumplacite illud autem vult voluntate signi siue conditionaliter et secundum quid: et quasi cum permixtione inuoluntarii: et quantum eseset ex se mallet illud non poni: sed non vult voluntatem libertate priuari.

¶ Ad quartum negatur antecedens sumendo aliter et aliter velle proprie et formaliter alietate se tenente ex parte diuini velle: non tantum virtualiter et equiualenter propter illimitationem et libertater diuine volitionis.

¶ Ad probationem. deum velle etseficaciter hoc / et non velle efficaciter illud: vel velle hoc voluntate beneplaciti simpliciter: et non illud: non dicunt alium et alium modum formalem volitionis diuine: quae est deus / vel in deo: sed denotant illimitationem volitionis diuine a qua procedunt diuersa diuersimode: et cum variis circumstantiis. denotant etiam varia denominationes formales de diuino velle illimitato in compartione ad diuersa. Et propter hoc doctores distinguunt hoc dictum deum velle aliqua quasi diuine voluntati corressponderent diuersi actus respectu diuersorum. Intelligimus enim et exprimimus diuina in quadam analegia creata. vult voluntas autem creata diuersa diuersimode: et per diuersos actus et per illos producit diuersa diuersimode. ideo in proportione ad voluntatem creatam: dicimus deum velle diuersa multipliciter que multiplicitas non est formaliter et realiter: nisi in effectibus et denominationibus: sed est virtualiter in velle diuino illimitato Deus igitur dicitur velle efficaciter aliquid quando vult illud sic poni inesse quod non relinquit mediate vel immediate in libertate vel potestate voluntatis create positionem illius: sed est determinatus ponere illud et tollere omne impedimentum possibile contingere i causam secunda. dicitur autem velle non efficaciter quoniaparatus est coagere: tamen reliquit hoc in libertate et potestate voluntatis create. Et similiter potest describi de aliis modis et determinationibus volendi in habitudine ad voluntatem creatam.

¶ Ad quintum negatur antecedens Ad probationem negatur assumptum accipiendo modum producendi pro eo secundum quod et per quod formaliter deus est creans vel agens cum causa secunda.

¶ Ad probationem. si ly modus producendi sumatur personaliter et significatiue: sic non potest comnicari creature ille modus producendi: quo formaliter deus est producens cum agit cum creatura: sicut nec modus quo formaliter producit cum creat. Si vero sumatur simpliciter sub hoc sensu producere creando: non potest vere affirmari de creatura. sed producere absolute vel producere de potentia materie potest vere affirmari de creatura et de deo / conceditur. et non probatur propositum

Ad sextum. patet in. 1. articulo: respondendo ad primum

Ad septimum. deum magis et minus impedire vel resistere cause secunde: potest intelligi dupliciter. Uno modo mediate: scilicet inferendo vel auferendo et diminuendo aliquod impedimentum causatum inexistens vel praesens cause secunde. et sic conceditur antecedens: et conformiter in eodem sensu conceditur consequens. Deus enim potest aliquam causam secundam magis et minus iuuare: addendo vel substrahendo adiutorium creatum. Alio modo immediate seipso: et sic si magis et minus resistere et impedire notet maioritatem et minoritatem seu differentiam et inequalitatem veram et formalem in aliquo circa deum formaliter vel in aliquo priori naturaliter et causaliter effectu: a quo impeditur causa secunda: negatur antecedens

¶ Ad probationem. dico quod deus dicitur supplere vicem maioris vel minoris impedimenti quando vult ex tali causa secunda sic disposita sequi maiorem vel minorem effecctum quam consuetu sit sequi ex tali causa sic disposita: et ex tali proportione causarum actiuarum ad passiuas seu resistiuas secundum cursum a deo institutum: et communiter obseruatum. hoc autem fit sine differentia in deo: vel alietate in alio. Si vero magis et minus impedire non notent. nisi differentiam virtualem et illimitationem in deet inequalitatem effectus prouenientis ab effectu qui solet communiter prouenire ex tali causa secunda sic disposita: conceditur antecedens et consequens in simili intellectu: non autem in intellectu quo negatum est.

¶ Ad octauum. conceditur quod infinitas diuine causalitatis est causa propter quam negandum est deum agere magis et minus perfecte sed hec causa non sufficienter explicatur per huiusmodi rationem infinitatis: ideo negatur illud. quia inferret imper fectionis gradum esse in deo formaliter: et alietatem in diuina voluntate. Et cum arguitur quod infinite distat a qualet creatura et tamen magis ab vna quam ab alia: conceditur quia hoc non infert nec denotat aliquam imperfectionem vel alietatem in deo formaliter: sed in creaturis. Ideo enim magis distat ab asino quam ab angelo. quia alia quiddtas est possibilis inferior deo: quae sit media secundum ordinem perfectionis inter asinum et deum: que tamen non foret media inter angelum et deum.

¶ Ad nonum negatur consequentia. Ad probationem. illud non estet deo substrahente totaliter influentiam: nec esset deo imperfectius cau¬ sante ex parte sui formaliter nec esset deo influente secundum generalem influentiam id est sicut consuetum est ad talem et tantum effectum secundum talem proportionem causarum secundarum. sed illud esset deo influente et causante eque perfecte ex parte sui tamen volente sequi talem effectum imperfectum mediante tali causa et stante equalitate et eadem perfectione ex parte diuine causalitatis formaliter. et quia talis effectus non sequitur communiter ex tali causa secunda: ideo diuina causalitas et influentia non diceretur generalis sed specialis: licet omnino eque perfecta immo eadem illi qua causaret si sequeretur maior effectus.

¶ Ad decimum. si intelligatur magis perfecte coagere mediante maiori auxilio creato: conceditur quod deus tali voluntate maiorem gratiam et charitatem confert. si intelligitur quod seipso immediate coagit perfectius ex parte sui formaliter: ita vt modus vel gradus aliquis perfectior intelligatur circa deum: negatur antecedens probatio autem consequentis procedit de maiori auxilio creato vel maiori secundum equiualentiam modo supra exposito.

¶ Nota tamen quod si quis ex diuersitate effectuum et ex differentia circunstantiarum circa creaturas velit enunciare de deo agere cum his determinabilibus magis et minus perfecte. Et respondendo ad argumenta in oppositum / resoluat istam differentiam predicationis in diffeerntiam effectuum: cum omnimoda idemtitate antecedente circa deum: tunc videtur contentio et discordia verbalis.

¶ Deinde. ad illa quibus arguitur de influentia generali respectu actiuorum naturalium inequalium potest dici quod deus quantum est ex parte sui formaliter non influit aliter vel perfectius acteuo naturali perfectiori: etiam accipiendo influere perfectius secundum interpretatiuam equiualentiam: quasi libere contemperans suam causalitatem et influentiam secundum differentiam cause secunde. sicut dicimus hominem vehementius et efficacius se applicare cum fortiori coagente sibi: immo dici potest quod tam formaliter et realiter quam virtualiter et equiualenter deus omnino vniformiter et eque perfecte secundum generalem influentiam coagit omnibus causis naturalibus quantum est ex se. sicut de sole et influentia celesti vel sicut philosophi ponerent de primo motore.

¶ Ad primum igitur in oppositu patet. 8. q. 3. hus dist. respondendo ad quintum

¶ Ad secundum negatur consequentia. Ad probationem negatur maior. si illa causa est ex se sufficiens producere effectum perfectum cum causa imperfectiore si vellet: et quod sequatur effectus imperfectus non est ex impotentia et insufficientia illius: sed ex imperfectione cause secunde cum libera determinatione cause superioris.

¶ Ad tertium negatur consequentia. Ad probatione. illa resistentia non exceditur continue minus a prima causa: sed a potentia cause particularis: quia respectu divine potentie non resistit nec prestat difficultatem: quin effectum eque perfectum posset eque faciliter et eque cito producere. vnde ratio eque potest reduci si ponatur deus coagere per horam continue remissius et im perfectius vsque ad non gradum agendi: ad continuam remissionem cause particularis.

¶ Ad quartum negatur consequentia. Ad probationem. licet ad augmentum cause particularis sequatur augmentum in effectu: et ad remotionem remoueatur: non ex hoc sequitur quod sit totalis vel principalis causa illius augmenti: quia quelibet circunstantia faciens ad augmentum effectus esset totalis vel principalis causa illius augmenti. non igitur ponitur illud augmentum in effectu ad positionem augmenti in causa particulari: ceteri circantiis circumscriptis. quia praesupponitur causalitas diuina et omnium causarum prius ibidem causantiu.

¶ Ad argumentum in principio. q. patet. a3.