Quaestio 3

¶ Sequitur tertia questio. dist. 22. VIso quod dei potentia conquae currit effectiue ad actushumanos qui qi mali sunt quantum ad entitatem positiuam in et ipsis per se causabilem. Quero vtrum di uina voluntas possit esse causa productiua actuum malorum vt mali sunt.

Arguitur quod sic. quia potest velle. inmo vult actus malos. quatenus sunt mali. ergo coa¬ git ad illos quatenus sunt mali. consequentia patet. quia deus non aliter extra se agit aliquid nisi quatenus vult illud esse antecedens probatur. quia exordinatione diuine voluntatis est quod huiusmodi actus sint mali. non enim ex sua essentia habent quod sint mali.

¶ Contra. deus faceret peccatum. et ita peccaret.

¶ Notandum. hic non queritur an deus sit causa per se effectiua mali vt malum est: quoniam mali vt malum est: non est per se aliqua causa effecti ua. secundum August. 12. de ciui. c. 7o. et. 83. q. q. 21. sed eo modo quo actus mali vt malus est. potest esse causam effectiua quod modo etiam voluntas creata dicitur peccare et facere peccatum et esse causa peccati. quod modo etiam aug. 3 de libero arbi c 1t inquirit a quo fit voluntas ma la. et. lib. 2o. c. vlti. Quo modo etiam priuationis queritur et assignatur causa. secundum Aristo. 2. phisi. Et secundum Anselmum. de casu diaboli. cap 1.

Prima conclusio. Deus non vult forma liter peccatum seu malum culpe esse vel fieri ab homine: nec formaliter vult hominem peccare et male agere: nec per consequens vult formaliter actum malum. quatenus malus est probo. quia non placet sibi sed displicet. et odit illud quatenus huiusmodi. igitur non est volens illud secundum quod huiusmodi. pari enim ratione concedendum vel negandum vtrunque.

¶ Preterea. psalmus. Quoniam non deus volens iniquitatem tu es.

¶ Item: Damasce .2. senten. ca. penulti. ait sic Eorum que sunt in nobis quequidem bona sunt deus antecedenter vult et acceptat. que aut peruersa et vere mala sunt neque antecedenter: nec consequenter vult. Et. ca. vlt. Oportet scire quoniam omnia precognouit deus non omnia autem predeterminat. non enim vult maliciam fieri.

¶ Item: hugo 1 sacra. per. 5. 30. loquens contra aliquos qui dicebant quod homines non faciunt nisi hoc quod deus vult quia non aliud volunt aut velle possunt quam quod deus vult sic ait hoc et si de bonis aliquando conceditur de malis nul la ratione approbatur. malis siquidem potestatem tribuit non voluntatem. quo modo ergo non faciunt nisi quod deus vult qui nunquam volunt nisi quod deus numquam vult quia semper malum volunt quod deus nunquam vult.

¶ Pre terea. rationes aduersariorum probant quod simpliciter et absolute vult.

¶ Preterea .a. non est sub illa ratione volitum a deo sub qua ratione non est conforme diuine voluntati. Sed .a. quatenus malum non est conforme diuine voluntati. immo eo formaliter est malum quo difforme velle diuino imperatiuo.

¶ Preterea ad hoc sunt articuli in posterioribus condemnati Arti culus quartus. quod deus facit quod aliquis peccet. et quod sit peccator et vult voluntate beneplaciti quod ille sit peccator error. Articulus quintus. Quod nullus peccat vo lendo aliqualiter aliter quam deus velit eum velle error Articulus septimus. Quod quemlibet peccantem deus vult peccare voluntate beneplaciti error

¶ Ad idem sunt articuli. 10. et. 1i.

¶ Illi autem qui sunt contrarie opnionis concedunt deum velle huiusmodi voluntate bene placiti. ideo contra eos sunt conditi articuli.

Secunda conclusio Deus non est causa actus mali vt mal vel peccati vt peccatum est: nec est causa vt actus sit malus nec actus est a deo inalus.

¶ Ad hoc sunt au ctoritates Ansel. allegate questione precedentia Respondendo ad questionem specialiter de casu diaboli. cap. 20. Motus inquit voluntatis inquantum est aliquid. bonum est et dei est. inquantum vero iusticia caret et quod est malum non dei: sed volentis est sequitur quare quod aliquid est a deo fit et dei est quod vero nihil est est malum: ab iniusto fit et eius est.

¶ Item. de concordia prescientie. et li. ar. circa finem sic dicit malum incommodi vt cecitatem. aut dolorem deum facere non negamus. quia scriptum est. Ipse faciens pacem et creans malum sequitur. sicut autem deus non facit iniusticiam. ita nec facit iniustum aliquid esse. qui tamen facit omnes actiones et motus sequi tur ipsum quoque velle quando quidem recte est bonum et iustum est. quando vero non recte malum et iniustum est est autem aliquid recte esse: et hoc est a deo: non esse vel ro recte non est aliquid nec est a deo.

¶ Item. Aug n. de lib. ar. c. 1 Mali pene deus actor: sed non mali cluspe et pro hac conclusione sunt auctoritates quae adducebantur com tra responsionem ad precedentem questionem. saltem vel re: et intelligende sunt de actu malo. vt malus est.

¶ Iem. August. 83. q. q. 4. et. 21. inquirens de prima causa mali culpe negat deum esse causam illius / quoniam bonorum tantum deus est causa. Et habetur 1 sen ten. dist. 46. c. 11.

¶ Item. dist. 36. ca. 2. magister querit eum deus sciat tam bona quam mala an concedendum sit mala esse a deo et respondet quod insanie est di cere mala esse in deo. illa enim in deo esse intelliguntur que ex ipso et per ipsum sunt. ea vero per ipsum sunt et ex ipso quorum actor est. sed non est actornisi bono rum non ergo ex ipso vel per ipsum sunt nisi bona. et c. 4. adduxit Ambro. dicens quod omnia esse in deo / et per ipsum et ex ipso sunt vnumidem. et ex quo concludit quod mala non sunt in deo. quia non per ipsum / nec actor eorum est.

¶ Item. dist. 38. vbi inquirit an scientia dei sit causa rerum dicit quod prescientia dei non est cau sa malorum. et adducit August. 15. tri. et super Iohan. prescit deus et predicit que non est ipse facturus. si ¬ cut presciuit et predixit infidelitatem iudeorum: sed non fecit: et de predestinatione sanctorum presciuit deus etiam ea que non est ipse facturus id est omnia mala.

¶ Preterea. concedendum esset quod deus facit pecca tum et facit homines peccare quod omnino negandum est. quia Ioh. 8. Qui facit peccatum seruus est pecca ti. Et Boetius. 3o. de consola. prosa vltima. probat quod malum nihil est. quia deus malum id est peccatum facere non potest.

¶ Preterea. Hugo. in sacramen. parte. 2. c. 2c Deus malum non fecit: sed cum factum est inordi natum esse non permittit. quia malorum non est actor sed ordinator.

¶ Item .2. senten. dist. 37. ca. vltimo dicit quod in hoc conueniunt omns catholici tratactores quod deus non sit actor malorum culpe.

¶ Item. lib. i. dist. 46 finaliter hoc determinat magister per di cta sanctorum.

¶ Ad huiusmodi autctoritates responde tur ab aduersariis multipliciter. primo quod deus vult peccata esse et fieri non quod velit simpliciter et per se sed secundum quid et per accidens inquantum vet valent ad exercitium bonorum et puni tionem malorum vel ad pulchritudinem vniuersi ex contra riis per antiphrasim componendam: sicut mercator in naufragiis vult secundum quid et per accidens proiicere merces in mari. sicut etiam medicus vult in medicinis venenum. huiusmodi enim actiones mixte sunt ex voluntario et inuoluntario. ideo quandoque fit denominatio ab vno / quandoque ab alio. vnde prouer 3. Uult et non vult piger.

¶ Con tra. si velle malum et esse causam mali non infert im perfectionem nec indignitatem in deo ex eo quod vult et causat illud per accidens et secundum quid: ergo in voluntate cre ata non infert indignitatem et vituperium. quia voluntas frequenter vult actionem malam non per se et simpliciter sed secundum quid et per accidens. puta / propter bonum vtile vel pelectabile consequens vt si quis velit furare diuiti vt dete pauperi: vel velit adulterari vt habeat prolem qua serut at deo.

¶ Item. deus eque esset actor malorum culpe sicut pene: quod est contra Aug. et Ansel. et Damasce. vt supra allegatum est. consequentia patet. quia condemnationem ho minis non vult nisi secundum quid et per accidens scilicet ex supposi tione quae sibi displicet. vnde Tren. 3. Non enim ex corde hu miliauit et abiecit filios hominum. et Ezechielis. 18. No lo mortem peccatoris. etc. vt. q. precedenti patet.

¶ Item eque essent eiattribuenda peccata et mala culpe: sicut effectus multi causarum secundarum naturalium vel actus quidem humani indifferentes vel non illiciti In actionibus enim huiusmodi multa contingunt per accidens quae non sunt per se intenta: sed per accidens concomitantur actionem vel terminum.

¶ Item. rationes eorum probant quod simpliciter et absolute est causa peccati: vt peccatum / et vult peccatum.

¶ Aliter etiam respondent quod de us non facit peccare hominem cogendo / aut necessitando vel impellendo hominem inuitum: ita vt homo excusetur: et deus accusetur.

¶ Contra. quia sic consimiliter non est actor bonorum vel actuum indifferentium vel naturalium: et ita sancti non haberent magis negare deum actorem malorum quam predictorum. quod videtur manifeste contra dicta eorum.

¶ Aliter respondent / quod deus non est actor malorum actuum sicut bonorum. est enim actor bo norum infundendo supernaturaliter habitus inclinantes ad bonum et facientes ad meritum. vt fidem speacie / et chari tatem: non sic ex parte peccati

¶ Contra. vt priui quia eque esset actor malorum vt mala sunt: sicut actuum indifferentium vel naturalium: et eque essent sibi attribuenda: quia non infundit habitus supernaturales inclinantes ad illo a.

¶ Item. deus non infundit habitum supernaturalem ante omnem actum bonum moraliter vel ex genere. igitur eque esset actor peccati: sicut illorum

¶ Aliter iterum respondent / quod deus non est sic causa ma lorum vt sibi sint imputanda et attribuenda sicut bona. non enim sunt a deo tanquam peccante: nec est actor eorum imputabiliter sicut homo. nullus enim actus est iniustus respectu prime cause: siue sumendo positiue siue priuatiue: siue actum cum priuatione circumstantiarum debitarum: licet sit iniustus respectu voluntatis create declinantis quantum in se est a voluntate diuina et volentis licet non valentis perturbare ordinem causarum superio rum.

¶ Contra. si actus malus vt malus non est deo imputandus et attribuendus: igitur non habet a deo quod simalus: nec est a deo malus: nec deus est causa mali vt malum. et ex opposito si deus est causa actus mali vt malus est. igitur actus est malus respectu diuine voluntatis / et quote nus est a voluntate diuina. consequentia probatur. primo quia pluribus causis concurrentibus ad b / effectum quarum vnasit a / si in b / ef fectu sit aliquis defectus qui non sit ratione ipsius a / cau se: sed ratione alterius cause concurrentis: tunc non est dicendum quod ille defectus vel quod b / effectus vt defe ctuosus sit ab a. vt si fetus sit simus vel huiusmodi: et defe ctus non sit ratione patris: nec imputandus patri sed mostri vel alteri cause: tunc pater non dicitur esse causa illi defectus: nec iuppiter est causa incliationis illius praui ad mala: sed alius planeta. Eodem modo de actu humano procedente a pluribus hominibus si aliquis defectus sit rati one vnius et per vnum et ab vno non abalio: ille cuius ratione non est seipsum excusat quod non sit ab eo: neper ipsum nec sibi imputandum. Et si quaeritur propter quid sit talis defectus in effectu: vel propter quid sit talis e fectus sic defectuosus / non conuenienter respondetur: nisi causa a qua est eo modo quo defectui vt defectus est con uenit habere causam: et similiter quia hec res est lignum a natura: et est ymago ab arte: non econtra: ideo respectu artis est ymago: et respectu cause naturalis est lignum. et natura facit lignum: et ars facit ymagi¬ nem: non econtra. arguitur igitur sic. b / actus vt malus non est deo imputandus: nec est malus respectu voluntatis di uine. igitur non est malus quatenus est a deo: nec a deo est malus: nec a deo habet. quod sit malus. consequentia patet ex dictis vt si b / obiectum sit album ab a / et calidum ab c / tunc non est imputandum a / quod b / sit calidum: sed ipsic: et econtra: vel quod b / sit album / non est attribuendum vel imputandum psic / sed ipsi a. nec est propter quid b / sit huiusmodi. Item .b. effectus non habet ab illa causa quod sit malus vel pecca tum a qua non habet quod sit male elicitus: nec actus est malum culpe quatenus est ab illa causa a qua nullum vel nichil male elicitur: sic est de bonitate diuina. igitur. maior patet. quia eo foraliter est malus et peccatum quo male elicitur. esse enim malum culpe est conditio actus respe ctiua ad causam: immo per denominationem extrinsecam et accidentalem sumptam a causa eliciente dicitur malus.

¶ Item. actus mali vt malus est / non est causa nisi deficiens et defectuosa: quia malum culpe est defectus vi ciosus formaliter. igitur non habet esse malus ab illa causa quae non potest esse deficiens defectu culpabili.

¶ Item. quod illi cause tanquam iniuste sit imputandus actus malus a qua habet quod sit malus et qua est causa illius vi malus. probatur per August 1 de li. ar. ca. 12. vbi inqui rit quid faciat animam seruire libidini et peccare: et di cit quod nichil superius et prestantius illa potest facere eam seruam libidinis: quia iniustum esset. nec etiam inferius ea quia impotens illud esset. ex quo concludit quod nichi faciat animam peccare: nisi ipsa voluntas. et. 3. de lib. arbi. ca. 26. inquirit qua sit prima causa peccati et volluntatis male: et dicit quod illa causa est voluntas: quia si non esset voluntas: non esset cui imputandum sit peccatum. illa igitur voluntas aut est iusta aut iniusta. si iu sta / igitur quisquis ei obtemperauerit non peccabit. Ex quo patet quod illa voluntas quae est prima causa peccati vt peccatum / est iniusta.

¶ Preterea. cuiuscunque entis vel modi essendi deus est causa partialis potest esse causa totalis eo modo quo illi conuenit habere causam: sed deus non potest esse causa totalis actus peccati et ma li vt malus est. quia si est a solo deo: igitur non est malus malicia culpe. maior patet etiam de malo pene: vel negatur.

¶ Dices per idem argumentum / quod deus non est causa actus meritorii vt meritorius: quia si est a solo deo: non est meritorius. potest dici quod quamuis secundum leges po sitas non esset meritorius: tamen non est impossibile quod sit a solo deo: et acceptetur ad vitam eternam. sicut de habitu charitatis.

¶ Preterea. ad hoc sunt plures articuli in posterioribus quod deus facit quod aliquis peccet: et quod sit peccator / error. Item. quod deus facit malum esse et peccatum esse / error. Item. quod deus est causa aliqualiter actus demeritorii: vt est demeritorius / error Item. quod deus est causa et actor peccati vt peccatum est: et mali inquantum malum est. error. Item. quod a deo est quod actus demeritorius sit inquantum demeritorius est error. Item. quidam alii: vt infra tangetur. duas conclusiones positas arguitur primo Conti. q sic. Respectu huius complexe significabilis quod est peccatum esse et fieri: vel sortem peccare aut deus habet formaliter velle et propositum / aut nolle aut nec velle nec nolle: sed tantum permissionem. Si secun dum / contra. quia peccatum non esset aut voluntas dei non esset omnipotens. vt ostendit magister id est senten. distin. 46. et. 47 et per aug. enchi. 7o Deo semper quam facile est quod vult facere: tam facile est quod non vult non fa cere. Si tertium / contra. quia respectu cuiusibet obiectiue intelligibilis significabilis coplexe siue affirmatiue siue negatiue: siue vere siue false i deus actu positiue habet formaliter velle vel nolle / probatur multipliciter. Primo. quia cum deus respectu illius possit habere velle vel nolle: sineutrum habet: igitur potest se habere secundum dispositionem nobi liorem: quia actualiorem. actus enim est nobilior et hono rabilior potentia: cum mediate deus est se haberet secundum voluntatem: sicut dormiens secundum intellectum. quod reprobat Arist. 12. metaphi. immo est summe in actu

¶ Secundo. deus posset mutari: quia nullum actum secundum voluntatem habet circa tale obiectum et posset habere sicut si intellectus nullum actum prius habens circa tale obiectum / inciperet habere aliquem actum vel sicut si deus prius nullum actum secundum voluntatem habens incipe ret habere actum circa aliquid: generaliter diceretur mutari

¶ Tertio. si intellectus diuinus nullum actum foraliter positiue haberet circa tale obiectum: esset imperfectus igitur similiter de voluntate. et sicut intelligere in actu est par fectius quam intelligere in potentia: ita velle vel nolle in actu ad velle vel nolle in potentia.

¶ Quarto. par ratione posset nullum actum volendi vel nolendi for maliter positiuum habere respectu huius quod est an techristum fore: vel respectu cuiuscunque alterius contradictionis de omnibus obiectis extra se. con sequens est falsum. quia antecprstus non esset futurus nec non futurus. consequentia probatur. quia si non derogat perfectioni dis uine voluntatis non habere formaliter actum respectu huius: pari ratione respectu illius: et si peccatum vel compositum ex positiuo et difformitate est futurum: determinate absque hoc quod diuina voluntas habeat forma liter velle respectu illius: pari ratione poterit aliud esse futurum.

¶ Quinto. intellectus diuinus et memo ria habent actum formaliter respectu illius directe: igitur et voluntas. consequentia probatur. quia in deo sunt equales secundum operationem: sicut et in nobis partes ymaginis sunt equales. secundum Augu. 10. tri. penul. et. 15. tri. 23.

¶ Sexto. sequitur quod illud intelligibile non esset iustum nec iniustum: quia nec contra dei voluntatem nec secundum dei voluntatem: nec conforme nec difforme: nec magis no litum quam volitum: nec displicens quam placens.

¶ Septi mo. deus non perfectissim disponeret. et gubernaret omnia: quia perfectius disponeret si haberet actum volen di vel intelligendi circa bona et mala: nec potest perfecte disponere de malis non habendo actum nisi permissionem respectu eorum. sicut enim non haberet perfe ctam noticiam omnium nisi formaliter et distincte actu cognosceret vnumquodque: ita nec perfectam prouidentiam et dispositionem nisi respectu omnium haberet actualiter velle vel nolle. dicitur igitur quod respectu cuiuscumque intelligibilis complexe vere vel false deus habet formaliter actu et positiue velle vel nolle: et quicquid cadit sub permissione diuina: est formaliter volitum a deo.

¶ Secundo princi paliter. deus vult peccatum fore cum est futurum: ergo vult peccatum esse cum est praesens: et deus per suum velle est causa futuritionis peccati: et quare peccatuum est futurum. igitur est per suum velle causa positionis et praesentio cum est praesens. consequentia patet. quia eadem est causa essendi et fiendum et futuri esse et facti esse. secundum Aristo. 2. posteriorum. circa medium. antecedens probatur. primo. quia deus scit b / pectatum fore: et quodliet futurum contingens: et non nisi per determinationem sue voluntatis. si enim b / haberet esse futurum aliunde: esset necessario futurum. et quia de non scit b / esse futurum per essentiam ipsius b / quia nihiest: nec scientia dei dependet a futuris: nec deus scit hoc per suam essentiam aut per suum intellectum aut per suam omnipotentiam vel immensitatem circumscribendo velli diuinum. quia istud naturaliter et necessario sciret. et quia omnia ista sunt indifferentia et indeterminata ad b / for re vel non fore: circumscribendo determinationem diuine voluntatis.

¶ Confirmatur. deus nullo modo scit certitudinaliter bona vel alia indifferentia fore nisi per determinationem sue voluntatis infrustrabilis et non impedibilis: igitur nec mala: et econtra: si mala / igitur et alia.

¶ Confirmatur. nullum possibile esse habet posse esse nisi a deo: secundum Ansel. de casu diaboli. 12. igitur nullum futurum habet esse futurum nisi a deo.

¶ Confirmatur a deo habet quod sit contingens futurum: igitur et quod sit futurum.

¶ Confirmatur. b / peccatum antechrisi est determinate futurum: non ex se / quia est ex se indifferens ad fore vel non fore: igitur determinatur ab aliquo libero non ni si voluntate diuina: quia ab eterno est determinatum fore: et nulla voluntas est eterna nisi diuina. et intelli gitur ratio de malo futuro vt malum futurum.

¶ Tertio principaliter. deus vult b / peccatum fuisse quod fuit igitur vult b / peccatum esse quando est. antecedens probatur. quia est necessarium et non malum. consequentia probatur pari ratione. quod enim deus numquam vult fore et nunquam vult esse: numquam etiam vult fuisse.

¶ Confirmatur. deus est causa quare bil fuit: igitur erat prius causa quare b / erat. consequentia patet vt. ea idem est causa eiusdem secundum esse factum et futurum et praesens. antecedens probatur. quia quicquid necessario est aliquale est huiusmodi. a prima necessitate quae est causa omnis alterius necesse tatis. vnde Anselmus. 2. cur deus homo. ca. 17. omnis necessitas aut impossibilitas: divine subiacet voluntati.

¶ Quarto. omne verum deus vult: cum sit prima et summa veritas: et omnem falsitatem est nolens. sed sortem peccare vel esse peccaturum est verum. igitur deus est hoc volen

¶ Confirmatur. omne verum est a deo: sed peccatum esse vel fore est verum: igitur est a deo. maior pro patur. Primo / quia sicut prima et summa bonitas ad alias bonitates: sic prima veritas ad alias veritates. sed prima bonitas est causa omniss alterius bouitatem igitur prima veritas est causa omnis veritatis

¶ Secundo. nisi prima veritas esset aliquo modo causa omnis veritatis posterioris: sequitur tunc quod veri tas posterior posset esse sine prima veritate: nec de penderet ab ea.

¶ Tertio. hec est vera / antechrstus peccabit: ergo huiusmodi veritatis est certa causa: non solum terin quia esset necessaria nec antecprstus: quia nichil est nec pari ratione aliquid aliud nisi prima veritas. quia etiam quaeque causa secunda causat in virtute prime.

¶ Quarto per Augustinum. 83. q. q. i. Omne verum a veritate verum est: est autem veritas deus. deum igitur habet auctorem omne verum. et 1. lib. de doctri. christi. ca. 4. Omne verum ab illo est qui ait Ego sum veritas. et super illlud 1 corintr. 12. Nemo potest dici dominus iesus: nisi in spum sancto. glo. ambro. Omne verum a quocumque dicatur: a deo est.

¶ Ad hoc respondet magister li. 1. distin. 46 ca. penul. dicens: quod sicut non valet hec argumentatio deus prohibet furtum fieri et furtum fieri est verum: igitur deus prohibet verum: ita non valet / deus vult verum: et furtum fieri est verum: igitur deus vult furtum fieri. dicit igitur quod quamuis hoc verum quod dicitur ista locutione vera / mala fiunt / sit a deo: non ex hoc sequitur quod a deo sit vt mala fiant.

¶ Contra. deus vult hoc verum: igitur vult ita esse sicut significatur per hoc verum: sed non significatur nisi peccatum esse vel fore: igitur quia vnumquodque sicut se habet ad veritatem: ita ad entitatem. 2. metha.

¶ Item. verum potest sumi vt est proprietas signi complexi: et vt est proprietas obiectiue intelligibi lis significabilis complexe. patet. 5. et. 5. metha. fiat igitur argu mentum de vero secundo modo: et stat argumentum.

¶ Item. instantia quam magister ponit non videtur similis argumento praedicto. quia terminus prohibitionis includit negationem prohibere enim furtum fieri est vel¬ le vel precipere nullam actionem furtiuam fieri: vel omnem actionem furtiuam non fieri: modo non sequitur / precipio nullam actionem furtiuam fieri: igitur praecipio nullam actionem fieri: ita non sequitur / prohibeo furtum fieri: et furtum fieri est verum vel est operari: igitur prohibeo verum vel operari.

¶ Quinto pricipaliter. deus vult falsitatem vt falsitas est et est causa falsitatis vt falsitas. ergo pari ratione de malicia. consequentia patet. quia sicut falsitas ad veritatem: sic malicia ad bonitatem. et quia non minus videtur repugnare falsitas summe veritati: quam ma licia summe bonitati. antecedens probatur. Primo / quia quod est causa quare vnum contradictorium est verum: est causa quare alterum est falsum. idem enim ex parte rei est propter quid veritatis huius: et falsitatis illius.

¶ Secundo. quia aliqua falsitas est qua non potest esse nisi a solo deo: et aliqua propositio est quam non potest facere falsam nisi solus deus: scilicet / michael non est: vel petrus non est iustus. et quia solus deus potest facere contradictoriam esse veram.

¶ Sexto. deus intelligit quod a / actus sit malus: igitur et vult. probo consequentiam. Primo. quia non magis inconueniens est diuinam volitionem ferri su per malum: quam diuinam intellectionem nec plus derogat perfectioni divine. probo. quia non est maior simili tudo et conformitas volitionis ad obiectum: quam perfe cte cognitionis quae est exemplaris idea perfecte repraesentatiua.

¶ Secundo. quia est intelligibile relucens in deo: vt in arte causali. probo. quia deus potest peccatum delere et tollere causa liter.

¶ Tertio. quia diuinum intellligere et diuinum velle est omnino idem actus. igitur respectu cuius cumque obiecti est intelligere: et super quodcumque obiecti fertur et transit diuinum intelligere: sequitur quod et diuinum velle.

¶ Confirmatur. si deum intelligere mala non sit deum velle mala aut hoc est propter distinctionem intellectionis et volitionis et hoc non: aut propter distinctionem obiecti: et hoc non quia idem est.

¶ Quarto. quia ea quae sunt extra deum non minus dependent a diuino velle: quam ab intelligere diuino igitur si non stat malum esse et deum non scire illud: sequitur quod nec stat malum esse et deum non velle illud.

¶ Con firmatur .a / actus vt malus seu compositum ex positiuo et deformitate manet in esse. igitur dependet et conseruatur a deo. igitur a diuino velle. igitur et deus vult: immo manutenet illud in suo esse sibi conueniente.

¶ Se ptimo principaliter volens a et sciens et volens b / esse no cessario inseparabiliter copulatum et annexum ipsi a. Si est rationabiliter volens vult b / sed deus vult a / actum positiuum esse: quia ad productionem eius coagit et vult a / esse a voluntate: quia non vult a / esse a solo deo: et quia vult coagere voluntati ad a / vult et leges suas esse et stare: et istis necessario est annexum a / peccatum esse: et habere b / deformitatem. igitur.

¶ Confirmatur. volens ntecedens et sciens et volens consequentiam si est rationabiliter vo lens vult consequens sed deus vult antecedens et consequentiam: qua sequitur peccatum esse et fieri vel fore. igitur. maior probatur. Pri mo. quia posset nolle consequens vel velle oppositum consequentis. et ita vellet repugnantiam. igitur irrationabiliter.

¶ Secun do. qui concedit antecedens et consequentiam: habet concedere consequens. igitur qui assentit antecedenti et consequentie: habet rationabiliter assen tire consequenti.

¶ Tertio. si antecedens est iustum et rectum: igitur et consequens. igitur volens antecedens potest conuenienter velle consequens. prima consequentia probatur. quia ex iusto non necessario sequitur iniustum sicut nec ex vero falsum: quia operans iustum necessita retur ad peccatum. Quarto per Ari. 3. ethi. Irrationa bile est iniusta facientem non velle iniustum esse: aut stuprantem non velle incontinentem esse. minor principalis probatur. quia sequitur a / actus positiuus est libere a volun tate et a prima causa: et tales leges stant. igitur volun tas peccat. et deus vult antecedens. Similiter sequitur. deus sinit mala fieri: igitur mala fiunt: et deus vult antecedens: quia deus vult sinere mala fieri: et sinit volens mala fieri secundum Augu. enchi. 16. et ponitur distin. 46 lib. 1. Similiter sen quitur / iste est penitens vel est iustificandus vel punitur pro peccato: igitur peccat vel peccauit. Similiter sequitur christus passus est mortem illatam a iudeis: igitur iudei intulerunt mortem christo. et deus voluit et acceptauit antecedens quia voluit christum pati: et christus orans ait / Non sicut ego volo: sed sicut tu vis.

¶ Confirmatur. volens aliquid sub conditione determinata si simpliciter et absolute vult illam conditionem: vult simpliciter et absolute illud. sed deus us vult a / actum esse peccatum si a / actus sit: sed simpliciter vult a / esse: quia ad ipsum esse simpliciter agit.

¶ Confirmatur. quero quomodo voluntas creata vult malum si per se et directe. Contra. quia malum vt malum non habet rationem volibilis. et patet. 15. q. i. numquid: si per accidens igitur et deus quia vult antecedens: et inseparabiliter annexum.

¶ Octauo principaliter. deus vult illud et est causa illius quod est homini expediens et vtile ad salutem spiritualem: sed peccare est huiusmodi. probat Augu. de correctione et gratia ca. 35. Scimus quoniam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum. ad Roma. 8. talibus enim scilicet electis vsque adeo deus omnia cooperatur in bonum: vt si qui eorum deuiant et exorbitant etiam hoc ipse faciat eis proficere in bonum. quia humiliores redeunt atque doctiores. et 4 ci. c. 13. Audeo dicere superbis esse vtile cadere in aliquod apertum mainfestumque peccatum: vnde sibi displiceant: qui iam sibi placendo ceciderant. salubrius enim petrus sibi displicuit quando fleuit: quam sibi placuerit quoniam presumpsit. propter quod palu. ait. Imple facies eorum gnominia: et querent nomen tuum domine.

¶ Nono. deus vult et est causa illus quod facit et confert ad pulchritudinem vniuersi: quia totum bonum vniuersi est ab eo: sed peccata vt peccata sunt huiusmodi. probo primo. bona magis apparent commendabilia ad laudem et gloriam dei ex positione malorum contrariorum. Aug. enchi. 7 Singula bona sunt: simul vero vniuersa valde bona. quia ex omnibus consistit vniuersitatis admirabilis pulchritudo: in qua etiam illud quod sibi malum dicitur bene ordinatum et suo loco positum eminentius commendat bona vt magis placeant et laudabiliora sint dum conparantur malis. et patet. opposita iuxta se posita magis apparent: secundum Ari. 2. celi. et. 3. metheororum. et. 1. elem chorum.

¶ Secundo per Augusti. 1. de ci. 18. Neque enim deus vllum angelorum vel hominum crearet quem malum fore presciuisset: sic nisi pariter noscet quibus eos bonorum vsibus commendaret: atque ita ordinem seculorum tanquam pulcherrimum carmen ex quibusdam architectis honestaret id est oppositis iuxta se positis sequitur: sicut si con traria contrariis opposita sermonis pulchritudinem reddunt: ita quadam rerum contrariarum oppositione seculi pulchritudo componitur: sicut in ecclesiastico scribitur. Contra malum bonum: et contra vitam mors: et contra virum iustum peccatorem: et sic intuere omnia opera altissimi. et ca. 13. et sicut pictura cum colore nigro loco suo posito: ita vniuersitas rerum cum peccatoribus pulchra est: quamuis peccatores per seipsos consideratos sua difformitas turpet. Idem ponit Aug. devera religione. 67. Item Aristo. lib de celo et mun do. Mundus constat ex principiis contrariis: vt exsiccis / calidis / frigidis / et humidis: sicut ciuitas ex contrariis gentibus: ex egenis et diuitibus: ex paruulis et senioribus: ex debilibus et fortibus: ex reprobis atque probis. ars quoque naturam imitatur. vt pictu ra ex contrariis coloribus ad decorem ymaginis. et musica ex contrariis vocibus sequitur. hec autem omnia videntur facta boni causa: et prestare salutem per secula.

¶ Decimo principaliter. deus illa vult esse et est causa illorum vt sint et fiant quo esse in vniuerso bonum est: im mo quae esse in vniuerso melius est quam non esse: sed peccata vt peccata et mala sunt huiusmodi: igitur minor probatur. Primo per Augu. enchi. 76. Quamuis ea que mala sunt inquantum mala sunt non sint bona: tamen vt non solum bona: sed etiam sint et mala bonum est. Nam nisi esset hoc bonum vt essent et mala: nullo modo sinerentur ab omnipotente bono cui quam facile est quod vult fa cere: tam facile est quod non vult esse non sinere. et ponitur id est sententiarum distin. 46. Item Hugo de sacramentis 1 lib. parte. 4. c. 5. Nec bona sunt mala: nec mala bona: sed bonum fuit esse et bona et mala: et vo luit vtrumque esse deus: quia vtrumque esse bonum fuit. et c. sequenti sic ait. Et maius bonum fuit esse ex bono et malo: quam ex solo bono. sicut ergo eterne sapientie ignotum esse non potuit omne quod futurum fuit: sic coeter ne voluntati eius displicere non potuit omne quod bonum fuit et vidit totum quod futurum fuit et bonum esse. hoc totum vt esset totum et vidit mala quae essent futura cum bonis: et considerauit quod malis adiuncta bona commen darentur et pulchriora fierent comparatione malorum: et mala quae non erant bona essent bona inter bona. quoniam ex eis ornarentur et commendarentur bona: et amplius bonum acciperent ad decorem et pulchritudinem vni uersorum. sequitur. Permisit vt mala essent: que esse bonum erat: et vt essent cum bonis voluerit: quia bonum erat. Item quod melius sit mala esse quam non esse: immo quam quedam bona esse. ca. 23. sic ait. Contingit quod bonum est: alicuius bonum esse illius et non esse bonum ad omnia et iterum contigit quod malum est alicuius malum esse illius: et bo num omnium esse. quoniam ex eo bonum est omnium: et contingit quod bonum est et alicui bonum minus esse bonum quam quod malum est: et alicui ma lum: quoniam ex eo maius bonum est ex quo omnis bonum est et maius bo num est esse illud a quo maius bonum. non debet autem in compensatione minoris boni impediri quod maius est bonum ab illo qui optimus est. et diximus quod maius bonum est esse bonum ex malo et bono: quam ex solo bono. per mitti igitur mala debuerunt vt essent. precepit igitur deus quod bonum erat singulis: et permisit quod bonum est vniuersis. quoniam et maius bonum erat vniuersitatis quod impedire non debuit. Hec ille.

¶ Undecimo prin cipaliter. Omne iustum est a deo et ipsum vult deus: sed peccatum vt peccatum est iustum. igitur. maior patet. quia dei voluntas est prima regula iusticie: et quia iustum est bonum iusti et honesti / quod est maius quam bonum nature. minor probatur. quia omnis pena peccati iusta est secundum Augu 1 re tracta. 8. Unum peccatum est pena prioris pecca ti: et merito priori peccati corruit homo in sequens peccatum in penam prioris peccati: vt declarat magister per auctoritates sanctorum. 2. li. distin. 36. et per Gregorium. 25. moralis. ca. 10. Si dicatur quod secundum peccatum quod est pena prioris peccati est a deo permittente.

¶ Contra. quia est iustum. igitur a deo volitum. et quia hec reprobat Augu. 5. lib. contra Iulianum recitans illud psalmus. Propterea tradidit illos deus in desiderium. ostendens per multas autortoritates quod deus non solum permittit sed facit cadere in posteriora peccata.

¶ Item. non magis esset pena posterius peccatum quam peccatum prius: quia illud etiam committitur deo permittente: si dicatur quod peccatum est pena quo ad substan tiam actus: et non quo ad deformitatem. Contra. quia interdum quo ad substantiam delectat et attrahit. Item peccatum est pena quatenus nocet: sed nocet qua¬ tenus malum et priuatio boni iusticie. igitur quatenus pec catum est pena. Si dicatur vt dicit magister .2. senten tiarum distin. 36. quod peccatum inquantum est pena peccati est a deo: non autem inquantum est peccatum.

¶ Contra. primo saltem habetur quod deus vult peccatum esse. et est causa peccati quo ad difformitatem inquantum est pena prioris peccati: quia ipsum inquantum est pena est a deo: aut igitur tanquam permittente solum: et tunc consimiliter peccatum inquan tum peccatum est a deo: aut a deo tanquam formaliter volente et tunc propositum.

¶ Item. peccatum inquantum peccatum est nocens et pena: igitur si inquantum est pena est a deo: se quitur quod inquantum peccatum est a deo.

¶ Item. ipsum esse se cundum peccatum et ipsum esse penam sunt necessario inseparabiliter annexa: et habent inseparabilem connexionem vult deus: quia est lege diuina sit hec connexio vt pena significat secundum peccatum. igitur

¶ Duodecimo prin cipaliter hugo 1 de sacramentis: parte. 4 ca. 12. Si dicatur deus vult malum: graue est auditu: et hec re futat pia mens: non quia quod dicitur non bene dicitur: sed quia quod bene dicitur non bene intelligitur.

¶ Tertiodecimo si negaretur hoc videretur quia infert deum peccare et esse iniustum et non recte velle: sed hoc non valet. quia idem re spectu diuersorum potest esse iustum et iniustum et ab vna voluntate esse iuste volitum: et ab alia intuste. patet primo de ipso actu positiuo qui est prohibitus voluntas enim creata iniuste vult et causat illum: voluntas autem increata iuste. patet iterum. quia deus iuste permittit: et rector humanus iniuste permitteret si tam faciliter impedire posset. patet iterum 1 sententiarum: distin. 48 vbi ostendit magister per dicta sanctorum quod homo interdum iniuste vult illud idem quod deus iuste et recte vult: et econtra: homo recte vult oppositum eius quod deus vult. vt bonus filius vult patrem viuere: quem deus vult mori: et malus filius male vult patrem mo ri: quem deus vult bene mori. et iudei male volebant christum pati et crucifigi: quem deus bona voluntate volebat pati. patet iterum per Ansel. de virgi. c. 8. Postquam enim dixerat quod omne quod est debet esse et recte est: querit quomodo verum sit quod mala debent esse et recte sunt. Respon det quod malum debet esse et non esse: debet enim esse respectu diuine voluntatis quae bene et sapienter permittit illud esse: sed non debet esse quantum ad hominem qui iniqua vo luntate concipit. potest etiam poni exemplum quod prercussio aliquan do est recta: et debet esse respectu percussi: qui scilicet meruit et daet pati: sed respectu percutientis non debet esse nec est recta: quia ille non debet percutere nec ad ipsum pertinet

¶ Quartodecimo. Si negatur vel le hoc videtur: quia prohibet illud: sed hoc non impedit. Tum / quia prohibet actum positiuum: dicens / non racias hoc: et tantum per suum velle agit ad illud. Tum / quia deus quedam precipit qua est formaliter nolens. vt de immolatione ysaac quam precepit et quam nolebat quia im pediuit. igitur pari ratione potest prohibere aliquid: licet sit vo lens illud.

¶ Quintodecimo. deus vult b / actionem sortis esse malam: igitur vult sortem male agere secundum actionem b. et vult sortem elicere b / actionem malam consequentia patet. quia idem est b / actionem sortis esse malam: et sor tem elicere b / actionem malam. antecedens probatur. Primo. quia deus vult b / actionem esse prohibita. quia per suum velle eam prohibet. igitur vult b / actionem esse illicitam et malam quia eo formaliter est illicita quo prohibita Secundo. quia b / actionem esse malam non est ex natura ipsius b / nec ex institutione voluntatis create displicet enim volunitati create quod b / actio sit peccatum et illicita. quod igitur b / actio fit mala prouenit ex determinatione et institutione diuine voluntatis quae determinat talem actionem esse malam. igitur deus hoc vult.

¶ Tertio. quia ratio recta et ratio diuini intellectus dictat b / actionem esse malam igitur dignum et iustum est hanc actionem esse malam. igitur sic esse est a deo volitum tanquam iustum et rectum

¶ Quarto. deus vult b / esse: sed b / esse est actionem malam eli citam a sorte: per conuersionem: quia b / esse actionem malam ma le elicitam est b / esse. igitur per idem arguitur quod deus vult sortem esse malum et peccantem: quia sortem esse peccantem et male agentem est sortem esse: sed deus vult sortem esse. igitur

¶ Co firmatur. si deus vult sortem esse / et non vult sorte esse peccantem: aut igitur propter distinctionem in actu vo lendi / et hoc non: aut propter distinctionem in obiecto: et hoc non: quia sortem esse peccantem est sortem esse.

¶ Sextodecimo principaliter. deus vult et facit indignorum indignas promotiones: igitur pari ratione alia mala. antecedens probatur. Ro. 13. non est potestas nisi a deo ideo qui potestati resistit / ordinationi dei resistit. Et Danielis. 4. Excelsus dominatur in regno hominum vt cui voluerit det illud. et Iob. 34. Qui regnare facit ypocritam propter peccata populi. Et Osee. 13. Dabo ei regem in furore meo.

¶ Decinoseptimo. der non solum concedit et licentiat male facere: sed etiam precipit: et ad hoc speciali instigatione mouet / incli nat / et incitat. igitur vult. antecedens probatur. quod concedat et licentiet: quia licentiauit sathanam ad temptandum iob. vnde Iob ait. Dains dedit dominus abstulit. non ait dominus dedit et diabolus abstulit: sed dominus abstulit tanquam principaliter illud imputandum sit deo. Et. 3. Regum vlti. Egrediar et ero spiritus mendax in ore propheta rum. et ait dominus. Egredere et fac. Item. frequenter re ges infideles incitabat et eis inspirabat insurgere contra populum israel. quod tamen erat iniustum ex parte facientium. hec enim faciebant libidine dominationis vel Ielo vlciscendi. vnde Esaie. 10 de senacherib rege at siriorum: ait dominus. Assur virga furoris domini mei ad ger tem fallacem mittam eum: et contra populum furoris meimandabo illi vt auferat spolia et diuidat predam: et po nat illum in conculcationem quasi lutum platearum. Et quod ista fuerint facta specialiter et principaliter deo autcto re / patet. quoniam vt ibidem habetur in textu et in glo. iste senacherib postea punitus est: eo quod illa ascripsit sibi / et potentie: et non deo. vt enim dicit Isidorus. Senacherib fuit quasi instrumentum: deus autem principale mouens Et de Nabugodonomor rege caldeorum contra po pulum israel dicitur similiter ca. 13. Ego mandaui sanctifici tis meis: et vocaui fortes meos in ira mea: dominus exercituum praecepit militie belli venientibus de terra procul: vt disperdat omnem terram. Item. 2. Regum. 16 cum Abisapu vellet prercutere semei maledicentem dicendum: ait dauid. Dimitte eum vt maledicat: dominus enim precepit ei vt malediceret. et infra. Dimitte eum vt maledicat iui ta preceptum dei. Item 2. Thessalonisenses. 2. Im mittit illis dominus errorem: vt credant mendacio. Item Rom 1 Propterea tradidit illos dominus. Dices / tradidit permittendo vel deserendo.

¶ Contra. non aliter traderet bonos quam malos: quia etiam bonos permittit tradi et cadere. Item Isido. li. 2. de summo bono. c. 2. Pena precedentium peccatorum vocatur induratio ve niens de diuina iusticia. Unte propheta ait. Indurasti cor nostrum ne timeremus te. neque enim dum quicunque iusti sunt a deo impelluntur vt mali fiant: sed dum mali iam sunt indurantur vt deteriores existant. vnde apostolus dicit. Quoa veritatem dei non receperunt vt salui fierent: im misit illis deus spaitum erroris. Tacit ergo deus quosda peccare: sed in quibus iam alia peccata precesserunt Mec ille.

¶ Deinde specialiter contra secundam conclusio¬ nem. Primo / deus est causa actus prohibiti secundum posi tiuam entitatem illius. igitur est causa difformitatis et ma licie illius. et per consequens illius vt mali. antecedens supponitur ex conclusione praecedente. consequentia probatur. Primo. quod est per se causa subiecti: est consequentr causa passionis et proprieta tis inseparabiliter consequentis: eo modo quo huiusmodi passio nata est habere causam. patet. quia aliter non est causabilis pas sio huiusmodi: nisi ad causationem subiecti. et etiam. 8. phi sicorum. Quantum agens dat de forma: tantum dat de consequenti bus formam. patet etiam quia voluntas creata non est causa il lius difformitatis per se: quia talis priuatio non est per se causabilis. Et quia secundum Dionysium de diuinis nomnibus 4. Nullus ad malum respiciens: omnino operatur. esti gratis causa illius solum per accidens: eo quod est causa subie cti. scilicet actus positiui. ideo est consequentr causa proprietatis annexe: siue positiue siue priuatiue.

¶ Confir matur. actus malus et difformis est sua difformitas et malicia: ideo causa huius est causa illius. antecedens probatur quia seipso est difformis: quia seipso est difformis recte rationi: et est sua obliquitas et difformitas a recta ratione sicut actus rectus et conformis est sua rectitudo et conformitas ad rationem.

¶ Secundo. deus est causa priuationis boni debiti in esse: non minus quam voluntas creata. ergo actus mali vt malum est quia mali cia per se et formaliter consistit in priuatione habitus. antecedens probatur. sit b / actus bonus debitus in esse: et sit a / actus contrarius prohibitus tunc sic quod est causa alicuius forme in subiecto est causa priuationnis forme: contra rie ponens enim vnum contrariorum in subiecto eo ip so priuat subiectum opposito: sed deus est causa posi tionis ipsius a. igitur.

¶ Confirmatur. Deus est causa omissionis actus precepti: igitur est causa peccati. antecedens probatur. quia sicut deus est prima causa essendi eorum quae sunt: ita est prima causa non essendi eorum que non sunt sicut enim illud quod est ideo est quia deus dat illi esse: ita quod non est ideo non est: quia deus non dat illi esse cum posset.

¶ Tertio. deus est causa principalis priuationis iusticie et rectitudinis debite in esse. igitur peccati vt peccatum. patet consequentia. quia peccatum est formaliter priua tio iusticie debite in esse: secundum Ansel. de conceptu viraginali. ca. 5. antecedens probatur. quia iusticia debita in esse est gratia vel charitas: sed deus est sola vel principalis causa remotionis et destructionis huiusmodi iusticie: quia ipse tol lit huiusmodi charitatem causaliter: auferens autem a subiecto habitum est causa priuationis opposite circa illud sub iectum: huiusmodi etiam habitus non est producibilis nisi a solo deo per creationem et supernaturalem effusionem. igitur non est destructibilis nisi per annichilationem. igitur a solo deo et. quia. 2. phisicorum Presentia cuius et influ entia est sola vel principalis causa habitus: eius absentia vel substractio est sola vel principalis causa priuationis habitus: deus autem est sola vel principalis causa iusticie et rectitudinis.

¶ Confirmatur. quia ha bitus iusticie conseruatur continue a solo deo quandiu est igitur non corrumpitur nisi quia deus substrahit / influentiam: igitur est causa corruptionis eius. Si dicatur quod corrum pitur demeritorie per actionem malam peccatoris.

¶ Contra. quia principalius corrumpitur a deo per media tacta. Et confirmatur. Pone quod per solum peccatum omissionis deus substrahit et aufert gratiam: tunc sola priuatio actus non corrumpit habitu priorem. Item. vel ille actus corrumperet habitum iusticie: secundum quod talis actus positiue vel secundum quod malus. non primum: quia talis actus secundum illud quod est non habet contrarie tatem ad habitum iusticie: quia actus eiusdem rationis potest realiter esse licitus: nec secundum: quia priuatio secundum se non habet vim corrup tiuam habitus positiui.

¶ Quarto. ab eo habet pri uatio boni quod sit mala: a quo habet quod sit priuatio de biti in esse: sed a deo est huiusmodi. maior probatur. quia cir cumstantia debiti obligationis est circumstantia quae completiue et vltimate facit priuationem boni esse malam cete ris paribus: si tollitur circunstantia debiti et obliga tionis / priuatio non erit mala: et si sit priuatio detebiti: erit mala. minor probatur. quia solus deus obligat hominem ad agendum vel habendum b / et solus deus potest obligare vel absoluere ab huiusmodi debito.

¶ Quinto. priuatio glorie in paruulo decedente si ne baptismo est a deo: sed ipsa est formaliter pecca tum. igitur antecedens quo ad primam partem probatur. quia deus eos priuat huiusmodi gloria: et hec priuatio est pe na dam pni. quoniam eos deus punit pro peccato origina li.

¶ Secunda pars probatur. quia est priuatio boni debiti in esse: alioquin non esset eis pena nec malum. Nec va let diccere quod est a deo quatenus pena non quatenus peccatum. quia non est eis pena nisi secundum quod est peccar tum: quia non est eis mala vel pena: nisi secundum quod est priua tio boni debiti in esse: et secundum hoc est peccatum.

¶ Sexto. peccatum originale est a solo deo causa liter. probo. quia quod est a solo deo si est malum: est a deo malum. sed anima intellectiua in instanti creationis est a solo deo: et tunc est mala malo peccati originalis. vel sic. quod est a deo creatum malum est a deo malum: sed anima est a deo creata mala: quia non bona. igitur.

¶ Confirmatur .2. sententiarum. distin. 3 c. 5. et. 5. videtur dicere magister angelos non fuis se creatos a deo malos: nec fuisse malos ab initio sue creationis. quia vt ait Augu. Iniustum est vt hoc in aliquo quod creauit dampnet. et Origenes probat hoc idem ex hoc quia deus maliciam non fecit.

¶ Septi mo. huius actus deus est causa: sed hic actus prou actus malus est hic actus. igitur huiusmodi actus etiam vt mali deus est causa.

¶ Octauo. ab eo habet actus quod sit malus: a quo habet quod sit prohibitus. sed a deo habet quod sit prohibitus. igitur. maior probatur. quia eo formaliter malum et illicitum quo prohibitum. minor probatur. quod ipse deus prohibet huiusmodi actum: nec actus habet quod sit ex natura prohibitus: immo potest esse ex se indifferens primo: et postea prohiberi.

¶ Confirmatur. ab eo habet causaliter actus quod sit malus: ex cuius solius libera et voluntaria ordinatione fit ille malus. sed deus est huiusmodi: quia quod ille sit malus non habet ex natura sua: nec ex ordinatione voluntatis create: sed solum ex institutione diuina: quae statuit tales actiones esse illicitas et malas: et tales esse acceptabiles / et meritorias eandem etiam actionem inuariatam et continuatam: positio deus facere prius esse licitam: et postea esse illicitam quia potest eam concedere pro prima parte temporis: et prohibi re pro secunda

¶ Nono. omne causabile effectiue emodo quo est causabile deus est vel potest esse causa effectiua: sed non solum quod b / actus sit sed quod sit ma lus est causabile effectiue. igitur. maior probatur. quia causa secunda non potest causare nisi causa prima sibi con causante: alioquin causa secunda causaret indepe denter quatenus causaret illud effectiue. Et quia quicquid est aliquale seu aliqualiter se habens seu ha bens aliqualiter esse est huiusmodi dependenter a prima causa et omne causare cause secunde et taliter causare est dependenter causare. igitur qualitercumque causa secun da caus et: ipsa non esset taliter causans nisi in virtute prime sibi concausantis prius ordine essentiali. mi nor probatur. quia actus non solum secundum illud quod est: sed est vt malus est: est quid nouum: et quia non esset volun¬ tati tanquam cause imputandum secundum quod malum: nisi a voluntate haberet causaliter esse malum. patet etiam per Anselmum de concor. ca. vlti. Mala habent a voluntate crea ta non solum quod sunt: sed est quod mala sunt.

¶ Confirmatur. de est causa non solum omnis entis secundi: sed et omnis modi essendi. igitur circunstantiarum actus: igitur actus vt mali.

¶ Decimo. deus potest facere quicquid non implicat contradictionem: vt dicit maxima communis theologorum: sed sortem peccare et b / esse actum malum non implicai contradictionem / igitur.

¶ Dices deus potest facere quid quid fieri ab eo non implicat contradictionem: peccatum autem fieri ab eo implicat contradictionem.

¶ Contra. quia illud attribuitur deo ratione omnipotentie: sed hoc nullam inferret omnipotentiam: quia etiam ego possum facere quicquid fieri a me non implicai contradictionem. immo / si deus non posset facere nisi vnicam rem: adhuc illud esset verum.

¶ Undecimo. deus potest esse causa destructiua et remotiua actus mali vt malus est. igitur et productiua et constructiua. antecedens patet. quia deus se solo potest facere quod nec actus sit: nec sit malus: vel quod sit et desinat esse malus absoluendo hominem a precepto pro tunc. consequentia probatur: quia quic quid deus potest destruere: etiam et reparare in se vel in simili.

¶ Duodecimo. deus intelligit actum ma lum esse secundum quod malus: igitur est vel potest esse causa illius vt mali. probatur consequentia. Primo. quia deum velle b / esse aliquale est deum causaliter facere illud esse tale: et est deum causare illud in esse tali. igitur et deum scire b / esse huiusmodi. consequentia probatur. quia diuinum scire non est minus perfectum et omnipotens et causale efficax: quam diuinum velle: que sunt omnino idem.

¶ Secundo. quia idea et ars perfecta et exemplar perfectum in intelligente potest esse principium rei factibilis. ars enim et exemplar est ad cuius similitudinem natum est fieri obiectiue repraesentatum

¶ Tertio. aut ideo peccatum est quia deus scit et cognoscit illud esse / aut econtra / aut neutro modo: si primum: igitur staret scire diuinum esse causabile et propter quid respectu actus mali vt malus. si secundum / contra. quia peccatum esset causa et propter quid scientie divine. si tertium / igitur circumscripto scire diuino / nichilominus b / posset esse actus malus: licet deus non sciret ipsum esse malum: nec dependeret a scientia diuina.

¶ Ter tiodecimo. aut actus est malus quatenus est conuer sio ad bonum commutabile: aut quatenus est auersio a bono incommutabili: quocumque dato deus est causa il lius vt sit. quia vt sic vel est motus ad creaturam / vel mo tus a deo vt termino a quo receditur. sed omnis motus voluntatis est a deo: ad quemcumque terminum moueatur.

¶ Quartodecimo. b / actus aut respectu diuine vo luntatis et quatenus est a diuina volutate est malus. et sic propositum. aut nec malus nec bonus: aut bonus et iustus. si secundum / igitur deus nec bene nec lauda biliter ad illum concurrit et nec voluntarie et scientur secundum dictamen recte rationis. si tertium / contra. Primo. quia si quatenus a voluntate creata tantum sit malus: et quatenus a voluntate diuina sit bonus et rectus. ergo sim liciter et absolute loquendo / non magis dicendus est esse malus quam bonus. immo magis dicendus est bonus quia a causa principali est bonus et bene fit.

¶ Secundo. quia si respectu diuine voluntatis sit bonus: igitur confor mis est sue regule et prime regule rectitudinis: quia relatus ad illas est rectus. igitur simpliciter est rectur

¶ Quintodecimo. si negatur hoc: maxime videretur quia sequeretur deum peccare et male agere: sed hoc non valet. quia deus est causa actus meritorii vt meritori us est: et tanmen deus non meretur. igitur pariratione pote¬ rit esse causa actus demeritorii vt demeritorius est et tamen non demerebitur.

¶ Confirmatur. quia hoc vi deretur quod inferret deum deficere et esse causam defe ctiuam sed hoc non valet. quia deus potest esse causa defe ctus naturalis: quia se solo potest producere aliquod naturale imperfectum vel monstruosum: nec tamen dicendum esset quod deus deficeret vel esset causa defectiua seu deficiens

¶ Sextodecimo. actus malus non est deo imputandus: nec deus super illo est accusandus. igitur nec voluntati create est imputandus. consequens est falsum. consequentia probatur a maiori. quia effectus magis imputandus est primo et principali actori: quam actiuo secundario et quasi ministro vel instrumento.

¶ Confirmatur. causa que nec potest agere nec mouere nisi mota et preuenta ab alia causa priori si agit et mouet: non imputandus est sibi effectus tantum quantum cause mouenti et preue nienti. Eodem modo de omissione: quia cause non potenti mouere et agere nisi preueminatur a causa priori que non subest sue potestati si non agat non agere non tantum sibi imputandum est: quantum cause priori non mouenti. quia ideo non mouet quia prior non mouet: nec econtra: sic est de causa secunda respectu prime. contra duas conclusiones supra

¶ Ad primum. positas dicendum quod respectu huiusmodi quod est sortem peccare deus non habet velle sed quod vult foraliter sortem peccare: nec habet nolle secundum quod simpliciter et foraliter sit nollens sortem peccare sed habet nolle prohibitorium. sicut respectu bonorum que precipit et tamen non fiunt. habet velle imperatorium quod est proportionale conceptui verbali in imperatiue modo secundum communem conceptum intellectus noster non enum ciat: nec affirmat nec negat simpliciter aliquid esse vel non esse. habet etiam nolle reprobationis et detestat in onis quasi contrarie acceptationi et complacentie re spectu malicie: respectu etiam actus: vt est res positi ua. habet velle generalis influentie et nolle prohibitio nis: ideo commni locutione conuenientius dicitur quod respecti mali vt malum est non habet simpliciter velle neque nolle: sed permissionem: quia ea etiam communi sermone dicimus permittere respectu quorum habemus velle mixtum cum inuoluntario ad iprobationem primam illius partis licet respectu mali vt malum est deus non possit habere velle: quia iam illud non esset malum. potest tamen habere nolle: et tunc non fo ret illud malum. et cum dicitur quod deus posset se habere modo et dispositione nobiliori / negatur. quia illud ar gueret quod deus actu agit et vult quicquid potest velle: quia intelligentia potest mouere caelum secundum partem motus qua non mouet: sed mouebit. et cum cointer dicitur quod actus est nobilior potentia intelligitur quod habere actualite perfectionem receptibile est esse modo perfectiori quae posse illam habere. ita quod Aristoteles loquitur de opera tione vel perfectione receptibili in aliquo: et quo potest addi realiter nature perfectibili susceptiue: non autem de quocunque modo essendi vel dicendi secundum actum.

¶ Ad secundam negatur consequentia deus enim qui vult b / esse: potest nolle b / esse: cum b / esse sit contingens: et tamen non muc tabitur. et de intellectu aliquo modo est simile: quia deus prius iudicans a / non fuisse iudicat posteaa / fuisse sine mutatione dei. sed non est simile de habere cogni tionem simpliciter vel non habere: quia scire malum non est malum: immo nescire mala est ignorantie et imperfectio nis. sed velle simpliciter malum est malum: sed non velle vel nolle: non est malum.

¶ Ad tertium. licet consequentia non valeat: tamen consequens non est contra propositum. quia non pono volun tatem dei non habere alique actum formaliter respectu mali: licet non habeat actum secundum quem formaliter fit nollens vel volens simpliciter malum esse.

¶ Ad quartam negatur consequentia. deum est enim notum simpliciter velle vel simpliciter nolle antechristum fore: quia hec importat quandam rem lositiuam per se causibilem fore absque hoc quod implicetur / vel importetur malicia: nec potest antechristus esse nisi a deo causatur esse. et diuine perfectioni derogat oppositum. sed b / actus non habet a deo quod sit malus: nec deus facit ip sum esse malum: quia ipsum esse malum ab aliquo est ipsum indebite et contra preceptum elici ab illo: ideo non derogat immo conuenit diuine perfectioni non vel le ipsum secundum quod huiusmodi. Ad quintum. licet consequens non sit contra proponsitum / quia dei voluntas respectu illius mali habet nolle prohibitorium et detestatorium tamen consequentia non valet.

¶ Ad probationem. licet sint simpliciter equales secundum perfectionem et operationem. quia ciuscunque causabi lis potest esse causa diuinus intellectus: potest et diuina voluntas. non tamen sequitur quod respectu cuiuscumque deus habet cognoscere quod illud est huiusmodi habeat velle illud esse huiusmodi.

¶ Ad sextam negatur consequentia: quia est contrarium et difforme precepto diuino: et ita ipsi velle prohibitiuo et imperatiuo. immo argumentum potest reduci ad oppositum. quia illud esset foraliter conforme diuino velle: et ita iustum.

¶ Ad septimam negatur consequentia. immo non perfecte disponeret et gubernaret omnia: si vellet mala fieri: et si nollet ea fieri. esset guberna tor et imperfectus et impotens sufficienter. igitur disponit: quia prohibet et punit.

¶ Ad secundum principale negatur antecedens. Ad primam probationem dici potest yer hoc scit per suam infinitam intelligentiam: quia nullum intelligibile potest latere deum modo quo est verum siue necessarium siue contingens. quomodo autem scit fore mala futura non per determinationem voluntatis secundum quam determinat ea fore sed secundum quam determinat quadam alia / hoc videbitur in fe rius: di. 38. vbi queritur vtrum omne futurum ideo esset: quia deus scit illud fore.

¶ Ad confirmationem negatur consequentia. intelligendo consequens determinatione secundum quam deter minet: et velit simpliciter illa fore.

¶ Ad aliam confirmatinem conceditur antecedens proprie sumptum. quia nullum ens futurum est futurum nisi a deo: sed accipiendo large consequens negatur consequentia. posse enim peccare et potestas pec tandi est a deo: sed peccare non est a deo vt declara tur .2. senten. distin. vlti.

¶ Ad aliam confirmationem negatur antecedens quia implicatur falsum: scilicet / quod sit fu turum et non contingenter.

¶ Ad aliam confirmationem quod sit determinate futurum: non habet ab aliqua causa existente in praesenti: quia nec est aliquod futurum ab aliqua causa in praesenti existente: sed habet esse futurum / quia futura est voluntas quae peccabit. est etiam determinate futurum remote et mediate a deo: non tanquam causa futura illius vel causa futuritionis illius: sed quia voluntas erit a deo: et talis actus erit a voluntate contra dei precepta: quem deus videt futurum et scit se conseruare illum pro futuro ad quod sequitur pecca tum esse.

¶ Atertium principale negatur antecedens. Ad probationem: est necessarium per accidens: et ex circum stantia preteritionis: aliquando autem fuit falsum: cum etiam pr quod malum fuisse non est malum / hoc est falsum: si ad huc sit illud malum. et si illud non est remissum: tame malum fuisse non est per se malum. sed hoc probat sufficientur antecedens: non vivetur et valere consequentia. sicut enim deus non necessario scit b / esse vel fore: et tantum postquam b / fu erit scit necessario illud fuisse: ita diuine voluntati repugnat velle malum esse vel fore: non tamen fuisse: loquendo de velle generali quo vult fuisse que fuerunt. quia etiam secundum aduersarios non vult simpliciter peccatum esse vel fore: et tanmen probatio nititur inferre quod vult simpliciter illa fuisse.

¶ Ad confirmationem negatur antecedens. accipiendo b / fuisse pro malo vt malum est.

¶ Ad proba tionem. verum est de eo quod est aliquale positiue per se cau sabile et terminans per se productionem: non autem acc piendo esse aliquale generaliter pro esse huiusmodi cuius mo di esse significabile est per predicationem quamcunque veram. Et eum dicit Ansel. quod omnis necessitas vel impotestas eius subiacet voluntati dicendum est quod intentio anselmi est quod improprie dicitur deum necessario fa cere hoc: vel non posse facere hoc specialiter de his quae dicintur necessario fieri vel non possefieri ex immutabili peterlatione diuine voluntatis. quia talis necessitas vel impotestas vt dicit non precedit velle vel nolle diuinum nec est causa diuine voluntatis: sicut necessario vel le vel nolle: sed potius econtra: sed non est intentio eius: vt quicquid necessario fuit huiusmodi deus velit contingenter vel necessario illud fuisse huiusmodi.

¶ Ad quan tum principale. sumendo verum pro signo complexo vel ridico: conceditur omne verum esse dum est deus vult esse quia est quedam res per se causalis: sed non omne tale vel rum deus simpliciter vult esse verum proprie loquendo. quia ipsum esse verum est ipsum esse et sic esse sicutsignificatur per illud. sed si hoc significatum sortes peccat / deus vult esse verum: hoc est velle secundum quid et conditionaliter: et con sequenter supposita quadam ypothesi displicibili scilicet sic esse in re: nec ex hoc sequitur quod velit illud antecedens seu ypo thesim: sumendo autem verum pro esse vel non esse: genera liter huiusmodi cuius modi significabile est per predicationem veram: negetur antecedens.

¶ Ad confirinationem. maior est vera de vero quod est ligtum complexum veridicum: quia est propositio vocalis / vel scripta / vel mentalis: que est sua veritas. accipiendo autem verum pro esse vel non esse huiusmodi cuius modi esse vel non esse significabile est vere: negatur maior. sed hoc non videtur sufficere: quia ita esset verum quod omnis falsitas est a deo: quia omne complexe fal sum est a deo: etiam sic a deo est omnis error et deceptio potest igitur dici quod omne verum est a deo / potest intelligi primo. quia omne signum complexum veridicum est a deo. et sic conceditur.

¶ Secundo. quod quicumque siue fidelis siue gen tilis / siue iustus siue peccator / dicit vel cognoscit vel iudicat verum a deo et ex dei dono est quod dicat et cognoscat vel iudicet verum. deus enim illuminat omnem hominem: qui etiam solem suum facit oriri super bonos et malos: et sic intelligitur dictum Ambrosii.

¶ Tertio. quod omne sic se habere siue positiue siue pri uatiue qualiter se habere significatur formaliter per signum verum et qualiter se habere requiritur et sufficit ad veritatem cuiusdam predicationis est a deo causatur: et omne sic se habens est a deo: sic se habens a deo causaliter sic: non est maior vera: sed tantum de vero id est sic se habere. qualiter se habere est per se causabile effectiue. deum enim esse deum non est a deo causaliter. sortem enim male viue re non est a dei voluntate causaliter.

¶ Quarto. quod qimne verum est a deo verum aut vt causali effectiuo aut vt exemplari osten siuo: et vt primitiuo et regulari et iudicatiuo et mi suratiuo / conceditur maior. omne enim verum in aliis a deo est eo verum quo conforme iudicio diuini intellect iudicantis sic esse. iudicium enim diuini intellectus est exemplar primitiuum omnis veri. et omnis dicens aut iud. causas verum eo vere iudicat quo iudicat conformiter diuino iudicio intellectuali: et dicens quod sortes male viuit. cum ergo dicitur omne verum esse a deo: ly a inon est nota causalitatis effectiue: sed primitatis ostensiue et exem plaratiue. diuinum enim intelligere et iudicare est re gula et mensura omnis iudicii alterius veri: et omne iud cium falsum eo est falsum / quo deuiat et est diffor¬ me a iudicio diuini intellectus. Si igitur probationes maiori procedant in tertio intellectu. ad pmam probationem negatur argumentum: quia esse causa veritatis vituperabi lis et prohibite et difformis dictamini practico deagendo et eliciendo vel fugiendo non est perfectio nis: sed defectus.

¶ Ad secundam negatur consequentia. quia ea ex quibus causatur malum vt malum sunt a deo anten cedenter scilicet ipsa voluntas.

¶ Ad tertiam huius verita tis. antechristus peccabit / non est vere aliqua causa realiter: nisic ausa huiusmodi propositionis effectiua. Si vero queratur quare est vera vt queratur aliqua propositio que sit responsiua cau salis / sic dicendum: quod non propos tio significans formaliter aliquam rem nunc esse: sed aliqua propositio de futuro: puta quia voluntas antechristi libere committet vel omittet: ita quod illa oppositio de futuro est causalis respectu huius: antexpsteus peccabit cuius propositio de presenti correspondens erit causalis respectu huius de praesenti / antechristus peccat. si igitur queratur quid est causa huius quod est hec veritas: dicendum quod intellectus creatus cum prima causa: nec ex hoc se quitur quod sit causa quare si cerit. si vero quaeratur quae sit causa quare sic erit: sic nulla non est causa: sed erit.

¶ Ad quartam. autctoritates intelliguntur in secundo vel quarto sensu.

¶ Ad quintum principale non val let consequentia. quia malicia est defectus vituperabilis illi a quae est: sed falsitas propositionis non est defectus mo ralis vituperabilis et culpabilis: immo nec est vere et realiter defectus naturalis: nisi in quadam similitudinie et transtatione. quia eque perfectum ens est hec propo sitio sortes sedet / quando est vera et quando est falsa. deformitas igitur signi a significato quod est eius mensura et regula dicitur quasi defectus naturalis. Si autem antecedens intelligatur quod deus sit causa falsi vt falsum id est sit causa et sendi taliter qualiter esse significatur per propositionem fal sam: vel quod deus potest causare iudicium falsum: ita quod sit falsum quatenus a deo inspiratum et reuelatum: ne gatur.

¶ Ad sextam negatur conequentia. Ad primam probatio nem negatur illud: quia deum velle malum est deum esse causam mali: non sic deum iutelligere malum.

¶ Ad secundarum probationem negatur antecedens proprie loquendo: licet relu ceat vt in arte exemplari et speculari. Ad probationem non tollit nec delet illud proprie in eo formaliter quod pro ducat vel corrumpat illud: sed non imputando ad penam vel difformitatem omissionem vel commissionem priorem et hoc non est esse artem causalem illius: nisi in similitud: ne quadam.

¶ Ad tertiam conceditur quod respectu cuuscunque obiecti est diuinum intelligere et etiam diuinum velle: et super quodcunque obiectum transit et fertu diuinum intelligere vniforeiter: transit diuinum velle. et ideo sicut diuinum intelligere est intelligere malum et non est velle malum: ita diuinum velle est in telligere malum: et non velle. vnde non sequitur diuinum velle fertur obiectiue super malum: ergo vult malum. Si tamen per hanc propositionem diuinum velle transit et fertur vel tendit super b / obiectum: non solum importatur quod ille actus qui est diuinum velle: habet pro aliquo sui obiecto secundario b: sed etiam importatur quod actus diuine voluntatis est volitio ipsius b. sic nega tur quod super quodcumque transit diuinum intelligere: transeat formaliter diuinum velle. deus enim etiam secundum aduersa rios intelligit simpliciter malum esse et fieri: et tamen non vult simpliciter. nec sequitur quod idem transit et non transit super idem quia hic est transitus metaphoricus: sed quod idem est cognoscens aliquod obiectum esse huiusmodi: et non est volens illud.

¶ Ad conmfirmationem dicendum quod non est propter differentiam intellectionis diuine a volitione diuina: nec propter distinctio¬ nem obiecti: sed propter immensitatem et illimitationem actus diui ni cum summa perfectione et rectitudine quae omne intelligibile verum intelligit: et nullum malum vniversali. sic est secundum te intelligit simpiciter malum et non vult simpliciter ipsum.

¶ Ad quartam. negatur consequenti malum enim vt malum non depedet causaliter effective ab intelligen diuino / sicut nec a velle divino accipiendo malum dependere causaliter eo modo quo natum est causari ab aliqua voluntate

¶ Ad confirmationem. accipiendo in consequente malum vt ma lu. negatur consequentia. quia vt sic a nullo dependet et conseruatur per se effectiue. eo autem modo quo causatur dependet et conseruatur. sic non attribuendum est deo: sed voluntati ma le elicienti et continuanti.

¶ Ad septimum. conceditur maior si vult. a. simpliciter et absolute et totaliter sine inclusione vel permixtione inuoluntarii et displicibilis. et sic negatur minor. vt patet ex questione praecedenti. Si autem vult .a. secundum quid et conditionaliter et cum permixtione inuoluntarii et displicibilis negatur maior. Per idem ad confirmationem. interdum enim voluntas vult antecedens non simpliciter et absolute et totaliter secundum quodlibet inclu sum vel implicatum in antecedente. immo in antecedente implicatur ali quando aliqua conditio super quam et respectu cuius formaliter et directe non est velle. et illa conditio si cn accipitur in consequente. quod volens consequens vellet formaliter et directe illam conditionem. Ad primam igitur pro bationem maioris. si consequens intelligitur de velle et nolli simpliciter. negatur consequentia. si de nolle reprobationis vel de velle oppositum consequentis conditionaliter et imperati ue: et quantum foret ex se conceditur antecedens. nec hoc est vell modis repugnantibus. Ad secundam. negatur consequentia. quia assensus quo intellectus assentit tali antecedenti / est assensus simpliciter non sic permixtus cum dissensu voluntas etiam non necessitatur ex euidentia no titie ad volendum / sicut intellectus ad assentiendum Ad tertiam. negatur prima consequentia. ad probationem verum est ex absoluta positione iusti / sine implicatione et assignatione iniusti. sequitur etiam ex cuiusdam iusti positione determinata interdum quoddam iniustum fuisse vt ex iusta pu nitione sequitur culpam fuisse. Ad quartam. talis vult simpliciter et absolute actiones ex quibus sequitur ipsum esse iniustum et ille actiones sunt sibi prohibite: et ideo consequenti et implicite vel interpretatiue vult esse in iustus.

¶ Ad confirmatiomne. negatur minor. patet. ex quastione praece.

¶ Ad aliam confirmationem. voluntas nostra non vult per se formalis et directe peccare / seu peccatum: nec tamen deus dicitur velle malum sic vo luntas creata. quia voluntas creata vult simpliciter elice re actum et complacet simpliciter in illo actu qui est malus et sibi prohibitus et quem scit esse malum et prohibitum scit enim actualiter vel habitualiter vel implicite vel scire debet et quantum in se est imperat illud esse non sic deus.

¶ Ad octauum. negatur maior. si sit expediens et vti le non per se et simpliciter et directe sed per accidens / et secundum quid / et indirecte et occasionaliter ratione penalis confusi onis consequentis et reuocantis. et hec confusio est iusta pa na.

¶ Ad nonum. conceditur maior. si faciant et conferant ad decorem vniuersi et ordinem et pulchritudinem vniuersi: per se et ex se. Si autem per accidens et ab alio ordinante secundum leges iusticie. negatur maior. nunc autem pecatum per se et ex se facit aliqualem turpidinem et deordinationem vniuersi. sed per accidens facit ad ordinationem decorem et pulchritudinem inquantum ipse deus reordinat et reformat per punitionem fer leges iusticie. ita non vt simpliciter deordinetur / et detur petr vniunsum per malum cluspe sine bono iusticie punitive facit etiam per accidens inquantum creature rationali exi positione malorum occasionaliter magis apparet com mendatio bonorum et laus dei prohibentis illa anteteri et punientis illa consequeter et ex illis bona elicientis: et illis bene vtentis. vnde ratio potest deduci ad oppositum. quoniam peccata deturpant et deordinant vniuersum quantum in se est. si autem per se et ex se facerent ad decorem et ordinem vniuersi ponem da essent in celestibus et in patria.

¶ Ad decimum. sim pliciter et absolute loquendo. negatur minor. peccata enim esse et fieri non est bonum. Ad auctoritates intendunt quod mala esse bonum est per accidens et indirecte et extrinseca denominatione. quia bonum est deum sinere mala esse et fieri et bonum est ex illis bona elicere: et illis bene vti / eti la ordinare et ad leges iusticie reducere. intendit igitur quod deus voluerit sinere mala esse et fieri: et bonum ex ilus elicere et non nisi volens sinit et bene: et sapienter sinit de hoc supra dictum est. q. 2. prolo. respodendo ad rationes contra secundam conclusionem. Quod autem dicit hugo. Maius bonum esse mala esse in vniuerso quam non esse: non est intelligendum quin vniuersum esset melius et pulchrius si omnia bona vel tanta bona haberet sine malis quanta continet cum malis: sed intendit quod vni uersum compositum ex bonis antetecedentibus mala et ex quibusdam malis et ex vlterioribus bonis que consequenter elicit deus ex malis et qua concomitanter adduntur est me lius quam si esset precise compositum ex bonis illis antecedentibus mala sine bonis illis quae concomitanter adiunguntur ma lis et que dei sapientia elicit ex bonis et malis et ad qua et per que ordinat illa mala. omnia enim ista bona ad iuncta: et consequentia sunt magis bona quam illa ma la sint mala. tamen vniuersum compositum ex prioribus bonis et ex consequentibus bonis vel ex tantis bonis sine illis malis foret melius quam contentum ex bonis et malis. dei autem vo luntas sic ordinauit fieri et permitti.

¶ Ad vndecimum. negatur minor. Ad probationem. illud intelligitur de pena a iu dice inflicta et illata et de pena satisfactiua vel recon pensatiua vel reordinativa. non autem de pena quaecumque contra cta.

¶ Item aliquid potest dici iustum simpliciter: et iusticia intranm seca quae dat esse iustum illi et subiecto illius. et sic nulla pena quae est actus prohibitus / vel que est in homine pecca tore est iusta. Alio modo dicitur iustum secundum quid et extrinsece seu per denominationem extrinsecam a iusticia alterius extrinseci puta ex parte dei qui iuste se ha bet erga illud. sicut dicimus quod debilis potest vinci potentia que est in alio. sed in ipso est simpliciter in potentia.

¶ Item. aliquid dicitur iustum: quia iuste fit et agitur / aut quia iuste infertur / aut quia iuste permittitur. peccatum igitur sequens potest dici pena non proprie iusta formaliter: sed que iuste permittituri per substractionem specialis auxilii / vt iusticia se teneat formaliter ex parte dei et sue ordinationis. si aunt quaritur an peccatum inquantum peccatum sit pena: dicundum quod si sit reduplicatio rationis formalis peccati tanquam rationis per se et adequate: negatur. si sit specificatio quasi rationis subiectiue immediate: conceditur. quia peccato vt subiecto immediato. conuenit esse penam.

¶ Ad duodecimum. Hugo ibidem. c. 13. simpliciter negat quod deus velit malum. Et pa. 5. c. 30. potest igitur responderi quod cum dicitur deus vult malum hoc refugit pia mens non quia quod dicitur non bene dicitur. sed quia non bne intelligitur id est non quin hoc posset dici in bono sensu: et cum debita specisica tione. sed quia non banen intelligitur a communiter audientibus Quod enim deus vult malum / potest bene dici de positiuo actu si per se esset: et de velle secundum generalem in fluentiam cum nolle prohibitiuo et detestatiuo. potest etiam dici quod deus mala vult id est est volens et voluntarie parmittit et volens sic ordinauit / vt voluntas creata re linqueretur sue libertati: et quod dei influentia generalis esset parata et exposita non solum ad agendum que praecipiuntur: sed etiam respectu aliorum.

¶ Ad. 13. conceditur atecedens peccatum enim est defectus voluntatis agentis vel omit tentis / vel actus vt relati ad voluntatem actiuam. ideo voluntatem velle malum vt malum. intelligitur autem volunt tem velle formaliter: et per se et directe ipsam maliciam vel intelligitur voluntatem complacere: et quantum in se est approbi re et imperare simpliciter actum malum et prohibitum / vel elicer actum huiusmodi quem elicere est sibi malum. Ad probationem consequentis. conceditur quod idem actus potest esse iuste volitus vel elid tus ab vna voluntate et iniuste ab alia. sed falsum est quod in la voluntas que iuste elicit velit malum. sicut illa quae init ste elicit.

¶ Ad decimumquartum. negatur minor. exquo non ap paret aliunde quod illud prohibuerit alia intentionem vel reuocauerit. Ad primam probationem. dicendum quod si de prohibet actum positiuum ex hoc. sequitur quod ille actus habet bomoinita tem naturalem secundum quod ens positiuum. et quod habet turpitudi nem et maliciam secundum quod deformis est recte rationi et diui ne voluntatis ordinationi: ex quo sequitur quod habet aliquab velle respectu illius positiui in esse secundum quod est positiuum quia non potest accipere esse reale positiuum / nisi deo concau sante. sed secundum quod est turpis et deformis et malus: deus non habet velle illum. Ad secundam probationem. de illo precepto: constat nobis aliunde quod deus erat nollens. quia po stea prohibuit per angelum Abraham volentem exequi ex quo nobis apparet / quod prius praeceptum non erat signum quod deu vellet simpliciter illud fieri. sed quod vellet aliud circa hoc. vt tactum est quastione praecedenti.

¶ Ad decimumquintum. ni gatur antecedens. accipiendo dici velle simpliciter quia nec vult illam esse cum deus vult hac conditionalem. si b actio sit .b. actio / est mala. non en im vult oppositum consequentis stare cum antecedente. vt. sed b. actio sit: et sit non mala. Ad primam probationem antecedentis negatur consequentia. nisi consequens exponatur modo praedicto. non enim sequ tur / prohibeo a. fieri igitur volo .a. fieri male. Sed igitur vo lo quod si .a. fiat / non fiat bene / sed male: et est velle confore et cor respondens propositioni conditionali. velle enim prohibitionem ipsi a. non est velle ipsum .a. prohibere autem ipsum .a. est velle prohi bitionem ipsius .a. et cum dicitur eo prohibita. quo sunt mala i intelligitur quod eo ipso quod prohibetur formaliter / sequitur ipsam esse malam. et quod ipsam prohiberi est ipsam esse malam. negatur. quia i sam prohiberi est prohibitionem esse: et cum hoc stat quod ipsa non est mala. quia stat quod ipsa non sit: et ita quod nullum malum sit Si autem intelligitur quod eo ipso quod prohibetur. sequitur ipsam esse malam. si fiat ex eo quod est deformis prohibitioni que est or dinatio et lex iusta. conceditur. Ad secundam probationem non probat aliquid nisi in sensu secundo modo dicto. sic etiam rector humanus determinat si actio furtiua fiat / quod ipsa sit digna suspendio. tamen non vult malum esse vel fieri.

¶ Ad tertiam. per idem.

¶ Ad quartam. licet antecedens non sit verum. quia accipit velle simpliciter. tamen si inferatur quod eodem modo velit. esse actionem malam. quomodo vult .b. esse: forma arguendi non valem. vnde ad illud additum discursus non valet. volo sotem esse et sortem esse malum vel egrum / vel simum est sortem esse igitur volo sortem esse egrum et sanum. licet enim sortem esse mala et egrum sit sortem esse. tamen velle sortem esse. non est velle sorti esse malum et egrum. Si vero arguitur sic. sortem esse est vo litum a deo sortem esse est sortem esse malum. patet per conuer sionem. igitur sortem esse malum est volitum a deo. Responsio. sim lis paralogismus est iste corruscum esse est scitum et volitum es te: sed coruscum esse venientem et famescentem est coruscum esse igitur coruscum esse venientem est scitum a te vel aliter hoc et album est cognitum a te intutiue: sed hoc esse album simile .b. est hoc esse album. ergo hoc esse album simile .b. cognitum a te intuitiue. hec igitur conclusio sortem esse malum est volitum a te vel a deo. habet duplicem sensum vnus quasi ma terialis scilicet illud intelligibile quod est de facto sortem esse mo lum. tamen contigenter et per accidens est obiectum volitionis divine et sic est sensus verus: sed in isto non accipi solet talis pro positio. Alius sensus est quasi formalis scilicet non solum velle diuinum habet pro obiecto illud quod materialiter et per acisdens est sortem esse malum. sed etiam sic quod secundum illud velle formalis est deus volens sortem esse malum sicut secundum actum intellectus est formaliter et simpliciter sciens sortem esse malum ita quod si in dee corresponderent diuersi actus limitati in voluntate. sicut in nobi haberet actum proprium secundum quem formaliter vellet sortem esse malum qui actus proportionabiliter corresponderet actui quo formaliter cogitur sortem esse malum. et sic negatur.

¶ Ad aliam confirma tionem. non propter hoc vel illud: sed propter illimitationem et perfectionem et rectitudinem diuini velle quo vult omne vo libile eo modo quo ratio diuini intellectus dictat esse volendum

¶ Ad decimumsextum principale accipiendo promotionem active vt est actio mala promouentis vel vt est inordinata cupiditas et ambitio promotionis. vel inordinata complacentia in illa / vel inordinatus vsus illius. negatur antecedens. accipiendo illas vt male et indigne et iniuste sunt. tamen habere potestatem et auctoritatem et iurisditionem. cum possit esse sine peccato. huiusmodi est a deo. Ad probationem antecedentis. intelligitur quod deus / permittit speciali dispositione propter demerita hominum. et talia interdum deus dicitur facere. quia permittit speciali dispositione et ratione ex meritis hominum. vt dicitur induce re in tentationem quem non vult eripere: et dicitur ex cecare quem non vult illuminare. vt in sequentibus patebit vbi inquiretur an ad actus qui mali sunt deus priconcurrat quam voluntas creata.

¶ Ad 17. negatur antecedens. ad probationes patebit inferius in questione nunc praenominata ad illa quibus specialiter arguitur. contra secundam Deinde conclusione. ad primum. negatur consequentia accipiendo est esse causam deformitatis quomodo voluntas creata dicitur causa illius. Ad primam probationem. diceretur quod et si illud esset verum de passionibus et proprietatibus positiuis per se effectiue causabilibus: non tamen de passionibus priuatiuis et defectiuis que sunt defectus respectiui ad agens ita quod sint formaliter effectiui ab actiuo male elici et diformiter recte rationi vel potest dici quod quamuis sit causa passionis id est rei pro qua stat passio praedicabilis de sub iecto. non tamen semper est causa quare effectus est sic se habens qualiter se habere significatur per enum ciationem passionis de illo.

¶ Ad confirmationem. negatur consequentia. vt hoc lignum est hec ymago. et tamen causans effectiue lignum: non facit ymaginem. nec econtra de hoc in superioribus.

¶ Ad secundum. negatur antecedens. illud enim est causa priuationis boni debiti in esse. quod di bet habere illud bonum et priuatur eo et ab illo vt causa habet priuatio quod sit priuatio boni debiti inesse a quo habet quod sit priuatio et ab illo debitum erat: haberi bonum oppositum vel quasi bonum oppositum: hec autem est voluntas creata non diuina. Ad probationem antecendentis potest dici quod causa effectiua alicuius forme: licet sit con sequenter aliquo modo causa priuationis forme contrarie que quidam forma contraria est debita inesse abillo cui inest priuatio. non tamen sequitur quod sit causa priuationis bo ni debiti inesse vt priuatio boni debiti in esse / sicut aliquid est causa actus qui est malus. et tamen non est causa actus mali vt mali / vel malicie / sicut etiam aliquid est causa rei que est ymago. et tamen non est cau sa effectiua ymaginis. deum igitur esse causam priuationis buiusmodi debiti inesse importat deum esse causam priuationis vt priuatio boni debiti et secundum quod huiusmodi causari ab ipso deo et per ipsum: et hoc implicat ipsum esse debitorem vel potest dici quod causa effectiua forme non dicitur causa priuationis forme contrarie ex quo eius causalitas et influentia erat parata et exposita eque vel magis ad productionem forme contrarie. immo quantum erat ex se magis erat parata ad formam oppositioitam debitam esse: et ad priuationem huiusmodi fore

¶ Ad confirmatonm. negatur antecedens. ad probomem. licet sit aliquos causa non essendi rerum qua non sunt. non tamen sequitur quod sit causa omissionis actus debiti inquantum huiusmodi. quia hoc plus importat vt dictum. potest etiam dici quod ex quo est causalitas et influs tia exposita anteceter ad actum qui omittitur et quantum erat ex se magis incitabat et mouebat ad actum. quia dedit praeceptum ad hoc et potentiam voluntatis creauit et ordinauit ad hoc. ideo non debet illa omissio sibi causaliter attribui.

¶ Ad tertium. conceditur consequentia. si sit causa priuationis iusticie debite in esse secundum quod huiusmodi: et quod sit causa priuationis tamquam de bitor iusticie seu priuationis iusticie debite ab ipso: sic non est causa se habens in sic causando difformiter recte rationi et ita per modum demerentis. et sic negatur antecedens. articulus enim pa rif. dicit sic. Quod deus est causa maxima et immediata priua tionis iusticie in actu. error Ad probationem. licet huiusmodi habitus naturaliter sit iusticia debita in esse et omne peccatum originale de fa cto sit maturaliter priuaton talis iusticie habitualis et qualitative. tamen peccatum non est formaliter et per se priuatio iusticie: sed priuatoniu sticie et rectitudinis quae est viuere conformiter ordinationi di uine voluntatis et recte rationi dictanti praeceptive et obliga tiue. deus est non est causa corruptionis et priuationis talis iusticie habitualis infuse tamquam causa quae teneatur et debeat huiusmodi iusti ciam habere vel causare. sed est causa illius corruptionis per modum punientis ex demerito priori secundum naturalem intelligentiam. non est igitur causa priuationis iusticie debite ab ipso et debite respcum ipsius vt debitoris. et per consequens causa priuationis contra rectam rationem.

¶ Ad quartum. conceditur quod ab eo causaliter habet priuatio boniu quod sit mala a quo habet quod sit priuatio debiti in esse et a quo vi debitore et respcum cuius vt debitori illa priuatio est priua tio boni. et sic negatur minor. Sed si intelligitur quod ab eo causaliter effective sit priuatio mala a quae tanquam obligate antecedenr ad huiusmodi bonum et per suas leges praecipiente et faciente ali quem debitorem talis boni. negatur maior. et sic procedit pro batio minoris.

¶ Ad quintum potest negari minor. Ad probationem est priuatio boni debiti inesse non tam quamrespcum cir ius anteceder et formaliter et directe sit praeceptum et respcum oppositi sit prohibitio: sed tamquam eius quod consequentur succedit obserua tioni praecepti post statum obedientie et meritorie obfuam tie praeceptorum. beatitudo enim est debita non tamquam illud quod neceder et directe imponitur et iniungitur per praeceptum. sed tamquam illud quod permittitur et consequentur redditur post complementum seruitii meritorii.

¶ Ad sextum. negatur antecedens. Ad probationem verum est si sit malum. ratione creationis praecise et quatenus creatum. anima autem non subest peccato originali ex eo praecise quod creata est a deo: sed ex demerito primi parentis ex quo per naturalem propagationem descendit corpus informatum ab illa anima.

¶ Ad secundam pro bationem: negatur minor: nec sequitur quod a deo sit create bona et iusta. sed a deo est creata in essentia naturali. et substantiali et a primis parentibus vt a radice originali demeritoria habet quod sit mala.

¶ Ad confirmationem non est simile de amgelo qui non procedit ab aliquo priori angelo. per naturalem genera tionem sicut homo ab homine.

¶ Ad septimum. non vet discur sus. huiusmodi. ligni nam est ca effectima. sed hoc lignum artificialiter figuratum est hoc lignum. est vt lignum artificialtis figuratum. igitur hus artificialiter figurati. est vt ligni artifi tialiter figurati nam est causa / non valet. quia non est verum quodlignum inquantum lignum sit formliter per se sic artificialiter figuratum / nec econtra artificialiter sic figuratum non inquantum sic figurati est lignum. et quia licet huius ligni nam sit causa: non tamen nam est causa qri re hoc lignum sit taliter cumque se habens qualiter se habet.

¶ Ad octauum. negatur maior. sed ab eo cui est prohibitus. quia ab il lo habet quod eliciatur indebite et difformiter recte rationi. ad proban nem. si intelligitur quod ei formaliter conuenit esse prohibitum et esse illi citum et malum: et quod esse prohibitum est meritorium et circumstan tia antecedens ex qua infertur actum esse malum. si ponatur inesse. conce¬ ditur argumentum: et non probatur propositum. alioquin princeps a quo sunt prohibita mala esset causa omnium malo rum que committuntur a subditis. Si vero intelligitur quod prohibitio sit ratio malitie / vel quod quicquid prohibe tur ex eo quod prohibetur est malum / vel quod prohibens in eo quod prohibens facit formaliter esse malum. negatur. quia potest pro hiberi quod non est nec erit. immo ad hoc prohibetur vt non sit in hoc sensu. igitur falsum est quod actus eo formaliter sit malus quo prohibitus: cum esset prohibitus antequam fieret: sed eo est malus quo contra prohibitionem elicitus ab eo cui erat prohibitus.

¶ Ad con firmationem. si maior intelligitur ex cuius ordinatio ne statuente et determinante illum actum fieri: et cui conformis sit huiusmodi actus. negatur minor. non enim ita fit actus malus ex ordinatione diuina: sed ex recessu ab illa: et ex eo quod fit contra illam. Si autem maior in telligitur: ex cuius ordinatione prohibente illum fieri et propter difformitatem ad illam fit malus vel ex cu ius ordinatione fit / vt si talis actus fiat / iudicetur esse malus. negatur maior: sed ab eo fit malus quod de uiat ab illa ordinatione.

¶ Ad nonum. conceditur ma ior. de causabili effectiue: et non defectiue: ita quod cau sare illud non sit deficere. et sic negatur minor. peccati enim vt peccatum est non est causa effectiua. sed defectiua. secundum. August. 12. ciui. 7. et patet quia omnis causalitas que nunc est posset esse: et actus non esset malus. Si vero maior accipiatur generaliter de qualitercumque causabili / siue per se / siue per accidens / siue effectiue positiue / siue defectiue / et priuatiue. negatur maior. potest etiam dici quod est figura di. commutando causare et agere in sic causare et agere: causare enim actum malum vt malum non dicit solum causare aliquid sed taliter scilicet indebite et deuiando a regula cui debet conformari. Ad probationem maioris. illud assumptum videtur falsum. si accipitur causare generali ter pro causare aliquid positiue / et pro causare taliter defectiue. nam articulus parif. dicit sic. Quod qua liter cunque voluntas causat aliquid / causat taliter in virtute prime cause. error. Et cum dicitur quod causa secunda causaret sic independenter et independens in causando taliter: et secundum quod causans taliter potest dici quod quan uis voluntas agens defectiue seu deficiens culpabi liter in agendo agat dependentera prima causa. tamen reduplicando precise rationem et circumstantiam defectus voluntas non inquantum defectibiliter agens et deficiens agit dependenter / nec inquantum deficiens agit indepen denter. quia agere dependenter vel independenter non sunt per se differentie defectus in agendo vel potest di ci quod voluntas inquantum agens defectibiliter / agit dependenter a prima causa non immediate et quasi concausante eidem vt deficienti: sed mediate et remote quaete nus voluntas et eius libertas et potestas sunt a deo probatio nes vero maioris procedunt de causalitate quo ad cir cunstantiam defectiuam. Ad confirmationem. conceditur assumptum. accipiendo proprie modum essendi pro dispone positiva determinate per modum qualitatis accidentalis vel essentialis. accipiendo autem large modum essendi pro quacumque con ditione vere praedicabili. negitur. quia articlus parif. circa hoc dicit sic. Quod deus est causa cuiuslibet modoi actus et cuiuslibet cir cumstantie producte. error. hoc enim equiualenter est dice re quod non qualitercumque actus est causabilis a causa secunda est et causbilis a causa prima: quia non indebite et vituperabiliter.

¶ Ad. 10 es. figura d. mutando facem aliquid in facem taliter cilict illicite et defectibiliter deformiter a ratione et regula cui conformari obligatur. cum enim dicitur deus potest facere quicquid non implicat contradictionem sensus est deus potest causaliter effective ponere in esse omnem entitatem quam poni in esse non est con tradictio. sed ex hoc non sequitur quod deus omnem rem posset ta litercumque ponere inesse qualitercumque poni illam est pos sibile. maxime si ly talitercumque amplietur ad supponendum pro modis priuvatiuis et defectiuis et respectiuis ad de terminatum agens

¶ Ad vndecimum. negatur consequentia. Ad proba tionem conceditur quod quicquid potest destruere potest construere: sed ex hoc non probatur consequentia. quia esse causam constitutiuam actus mali vt malus importat non solum causare et construere aiquid. sed taliter: scilicet deuiando a prima rectitudine. dices potest rem eodem modo construere et reponere quomodo potest eam de struere et remouere: sed potest actum vt malum destruere et remouere. igitur potest dici quod deus non potest male producere actum. ita nec potest male destruere illum. et ita eodem modo praest construere quo destruere. quia recte et bne. tamen aliquem defe ctum et modum causandi non potest facere quem defectum et modum causandi potest tollere id est potest impedire actum male elici a causa. et tamen non potest illum male elicere. esse autem causam constitutiuam illius vtmali est / est agere indebite. destruere auam actum vt malum est est facere vt non male eliciatur: non va let igitur consequentia. in illo argumento.

¶ Ad duodecimum. ne gatur consequentia. Ad primam probationem. negatur consequentia. ad probati onem. no infert propositu. cum enim deus intelligit malum vt ma lum non est causa illius vt mali. et ita diuinum intelligere ni hil potest causare quin possit et diuinum velle. Ad secundam probationem prime consequentie. concedo quod idea: et ars diuina quae est exemplar alicuius factibilis potest esse causa productia illus factibilis exemplati. sed non sequitur. igitur mali vt malum. quia esse causam mali vt malum non solum dicit causam alicuius facti bilis: sed taliter esse causam. scilicet deficienter et deformi ter. et contra dictamen recte rationis. Ad tertiam probatio nem. dicendum quod neutro modo vt in sequentibus declarabitur vbi de hoc specialiter. Ad improbationem. negatur consequentia.

¶ Ad tertiudecimum. dicendum quod quatenus est auersio a bono incommutabili. accipiendo auersionem large pro obli quitate et deuiatione a voluntate dei praeceptima et iniunctima et talis auersio quatenus auersio et declinatio a recta re gula non est a deo. licet omnis motus et actus anime secundum illud quod est sit a. deo.

¶ Ad decimum quartum .b. actus qui est prohibitus et a voluntate creata elicitus respcum diuine voluntatis qua tenus elicitus a deo est bonus bonitate naturali. quia omne ens in quantum est ens est bonum. secundum Aug. Sed non bonus bonita te iusticie nec malus secundum iniusticiam quaetenus est a deo. Ad improbationem secundi membri. negatur consequentia. patet de concursu ad effectus causarum naturalium. immo ex operibus malis possumus sumere materiam et occasionem laudandi deum. nam secundum Aug. 3. de libe. arbi. c. 2. 4. et. 16. Uitia animarum ostendit deum esse laudandum. nam anima non est viciosa: nec vituperam da: nisi quatenus recedit a voluntate et ordinatione condi toris quae est sua rectissia regula.

¶ Ad decimumquintum negatur minor. Ad probationem. licet deus non mereatur secundum diuinitatem. quia mereri est fieri dignum: et recipere per fectionem et praemium ab aliquo qui non habet ex se. tamen act meritorius vt meritorius imputandus est et attribuendus deu non tamquam ei qui meretur. sed ei ex cuius dono et gratuito bene ficio actus est meritorius et per cuius gratiam acceptatur ad premium: et ita actus meritorius vt meritorius / imputatur / et attribuitur deo ad laudem. igitur si consimiliter sit causa actus peccati vt demeritorii vt huiusmodi sequitur quod peccatum vt pectatum iputandum est deo: et attribuendum: et in ipsum reducendum et referendum. peccatum autem vt peccatum non imputatur cause nisi ad demeritum et vituperium.

¶ Item. actus dicitur bonus / et meritorius quatenus est conformis diuine voluntati / et a diuina voluntate acceptatus. sed dicitur malus et deme ritorius quatinus est contra dei voluntatem. et deuians ab illa: et ob hoc reprobatur. ergo malum vt malum non est attribuendum diuine voluntati causaliter. sicut bonum et meritorium.

¶ Ad confirmationem. negatur mi nor. Ad probationem. si deus se solo producat effectum naturaliter imperfectum et defectuosum non ex hoc est dicendum quod deus sit causa deficiens vel defectiua. quia secundum communem acceptionem: hoc importat quod talis causa sit insufficientis potentie / et influentie vel quod non influit vt debet. et ideo si ineffectibus cau sarum naturalium sint aliqui defectus. non ex hoc debet dici causa prima: sed secunda defectiua. quia hoc non est ex insufficientia et defectu potentie et in fluentie in prima causa. Si vero / causa prima esset causa defectus moralis / et vitii vt vitium est: et ille actus esset viciosus. quatinus esset a prima causa. defectus enim in effectu non dicitur esse ab illa causa cui non est imputandus: et in quem non est referendus ille defectus. patet. quia homo se ex cusat et defendit super defectum in effectu qui sibi et alteri cause: si ipse non sit causa: et propter quid eius defectus nec sibi vult attribui causaliter. et ita dicere deum esse causam defectus moralis et / culpabilis secundum quod huiusmodi importat deum cul pabiliter deficere.

¶ Ad decimumsextum. negatur consequen tia. Ad probationem. negatur. quia actiuum secunda rium est per se actiuum et liberum: nec stat ex parte primarii actiui: quin eius influentia sit exposita cause secunde ad agendum recte.

¶ Ad confirmationem. negatur maior: si priuatio talis est quod relinquit secundam causam sue libertati. de hoc magis in se quentibus.

¶ Ad argumentum in principio questionis. patet ex dictis ad octauum / contra secundam conclusionem.