Quaestio 8

Quod sic. quia non posterius agit cum sit prima causa secundum ordinem essentialem causandi: nec prima causa et secunda concurrunt eque primo sine ordine. igitur prius concurrit.

¶ Contra. sequitur quod actus malus non esset imputandus voluntati ad peccatum: sed deo. Probo. quia agens inferius et posterius non peccat in illa actione in qua sequitur motionem cause superioris et prioris: que non potest esse non recta. magis etiam videtur talis actio imputamda priori motori quo dicuntur alia. igitur

¶ Notandum Hic supponitur ex superioribus quod deus concurrat effective ad esse actus positiui qui est malus non quatinus malus sed quo ad realitatem positiuam perse effectibile. ideo non queritur an deus prius sit causa actus mali vt malus est: quam ipsa voluntas. quia actus vt sic non est attribuendus deo vt cause: nec referendus in deum vt causam: sed queritur de ordine illarum causarum in causando illam entitatem positiuam que est quoddam bonum naturale cui tamen ponitur esse annexa difformitas. Et licet iuxta modum in precedentibus questionibus positum possent hic assignari duo articuli: scilicet / an deus prius agat ad illum actum: et an ideo illa voluntas agat: quia deus agit. tamen causa breuitatis tractando vtrumque simul: arguitur primo pro vtraque parte. postea enim respondebitur.

¶ Arguitur ergo primo quod huiusmodi actum deus prius causat et agit: et quod ideo voluntas agit illum / quia deus prius agit ad eundem. Primo sic. In actibus bonis ita est: igitur et in malis. consequentia probatur. Tum prin quia interdum sunt eiusdem rationis quo ad omnem entitatem positiuam per se cousabilem. immo interdum idem numero differens secundum maiorem vel minorem intensionem vel continuationem. igitur non variatur ordo essentialis causarum effectiuarum: vt illa que erat essentialiter prior in causando fiat secundaria et po¬ sterior propter continuationem et durationem vel intensionem actus. Tum secundo / quia ita necessario dependet voluntas creata a prima causa in causandem positiuum actus mali sicut boni: et deus non minus in dependenter concurrit hic et ibi. Tum tertio si deus aliter et aliter causat et influit respectu horum et illorum: igitur in deo est formaliter alietas prior effectu extrinseco. quia ista alietas secundum quam deus formaliter causat aliter et aliter hic et ibi / non est formaliter in effectu: quia est prior effectu: cum sit modus et conditio cause vt causantis: nec est in voluntate creata: quia deus non est formaliter causans sic vel sic per aliquid existens formaliter extra se.

¶ Secundo principaliter deus potest preuenire et esse naturaliter prior in causando huiusmodi actum. igitur in omni actu huiusmodi preuenit de facto. Antecedens patet. quia causalitas voluntatis create subest potestati voluntatis diuine: nec minus potest preuenire diuina voluntas voluntatem nostram in causando: quam voluntas nostra potentias alias inferiores sibi subiectas. consequentia probatur. quia si preueniat in sorte: et secundum te non preueniat in platone eliciente omnino similem actum cum eisdem dispositionibus et circumstantiis causandi non erit differentia nec ratio quare hic preueniat: et non ibi.

¶ Tertio. deus determinat voluntatem ad producendum hunc singularem effectum distincte et deterinate in malis non minus quam in bonis: quia non magis potest seipsam voluntas creata determinare sic in malis quam in bonis. igitur deus prior est in causando. Determinans enim alterum ad aliquid prius est naturaliter quam illud alterum sic determinatum ad illud.

¶ Quarto. voluntas creata non precedit naturaliter in causando: igitur est naturaliter posterior. quia ordine quodam concurrunt. Antecedens probatur. Primo. quia videtur contra dignitatem diuine causalitatis quod causa secunda precedat et ducat et regat et predominetur vt superior in causando: et diuina voluntas sequatur et regatur et ducatur et subseruiat tamquam ancilla et pedissequa.

¶ Secudo. quia voluntas creata possit necessitare deum ad coagendum. prius enim ageret et precederet in agendo. Impossibile est autem ipsa agente et continuante actum: diuinam causalitatem non sequi et non agere.

¶ Confirmatur. quia deus non poterit impedire voluntatem quin voluntas creata cesset et quiescat ab agendo. quia vel hoc esset faciendo eam continuare actum: vel faciendo eam producere actum nouum. et hoc non. quia tunc naturaliter preueniret. Deinde quod ideo voluntas creata agit huiusmodi actum: quia deus agit. Probatur primo. quia non econuerso: cum nichil in creatura sit causa et propter quid causalitatis diuine vel alicuius inexistentis deo formaliter.

¶ Secundo. influentia diuina offertur et est parata et exposita libertati voluntatis create ad actus malos sicut ad bonos. igitur ideo agit actum malum / quia deus agit non econtra: non minus quam in bonis. Antecedens patet. quia eque faciliter et prompte agit voluntas ad malum sicut ad bonum: cum sola dei influentia generalis sufficiat Consequentia probatur per Anselmum de casu diaboli: capitulo. 3. Ideo iste accipit / quia ille dat: quando dans offert et exponit quantum est ex se: et causalis conuersa est falsa. et cetera.

¶ Confirmatur. Deus respectu quorundam non solum offert et exponit influentiam suam ad actus malos: sed etiam omnino determinauit simpliciter et determinate non offerre influentiam suam ad actus bonos. igitur ideo illi non bene agunt: sed male agunt. quia coagit ad mala: et non coagit nec coagere vult ad bona. Antecedens probatur de damnatis Et Ecclesia. 7. Considera opera altissimi: quia nemo potest corrigere / quem ille despexerit.

¶ Tertio. si non hoc esset quia talis actus non imputandus esset voluntati create ad culpam: sed potius deo. sed hoc non valet. Probo. Primo / quia in actu bono preuenit naturaliter: et nichilominus imputatur voluntati ad meritum et laudem. igitur non obstante preuentione diuina poterit aliud imputari voluntati ad demeritum. Secunde quia ideo iste non agit sed omittit actum bonum: quia deus non agit: vt probatur questione precedenti: et tanter omissio est peccatum. Tertio Ideo iste est in peccato quia caret iusticia. sed ideo caret iusticia quia deus ei aufert iusticiam. igitur ideo iste est in peccato et est iniustus quia deus non dat iusticiam nec dare vult: sed auferrePrima pars antecedentis probatur. quia eo formaliter quis est peccator quo caret iusticia. Secunda pars probatur quia ideo iste caret habitu charitatis / quia deus subtrahit ei habitum charitatis: qui est habitus iusticie super naturalis. Quarto. Ideo b / actus est quia voluntas creata causat. igitur ideo voluntas causat: quia deus causat. consequentia probatur. quia non minus per se et necessario dependet a diuina causalitate causalitas secunda quam b. actus a voluntate seu causa secunda.

¶ In oppositum argutur. Augu. 13. de ciui. 15. Ad malum quippe anime prior est voluntas anime: posterior dei: econtra in bonis.

¶ Secundo. Deus prius desereret hominem: quam homo deum. quia prius ageret ad actum quo fit desertio et diuisio dei ab homine. et quo homo peccat. consequens improbatur in sequentibus.

¶ Tertio. Deus non preuenit naturaliter voluntate ad agendum illum actum ad cuius causationem deus se habet magis tanquam permittens quam tamquam mouens et inducens: et quem actum deus quantum est ex se mallet non fieri. sic est igitur. Maior patet. Si enim homo proportionabiliter coagat alteri tali modo: magis dicitur sequi: quam precedere. immo etiam cum permixtionem inuoluntarii sequitur. Minor patet. Deo enim quantum est ex se magis placeret talem actum non fieri: et magis dicunt sancti deum permittere mala: quam agere. Quasi enti inuitus concurrit. quia scilicet non vult omniuo resistere voluntati: et eam impedire vt possit. Unde Ansel. de concor. prope finem. Deus mala opera facit sola culpa hominis: quia ea non faceret / nisi homo vellet.

¶ Confirmatur. quia prohibet antecedenter ea fieri ita vt etiam dicatur nolle illa esse. Isaye. 65. Que nolui elegistis. et ca. 66. Que nolui elegerunt. Ex his patet quod aut non agit ad illos: aut non agit nisi sequendo quasi parti in uoluntarius.

¶ Quarto sequitur quod actus mali esseni mputandi vel attribnendi deo vt cause: magis quam voluntati create. et consequeter voluntas creata non peccaret. Probatio consequentie. Primo. actus magis est imputandem et ascribendus cause principali et preuenienti et mouemti alias: et que mouet non mota quam cause secundaris minus principali que non mouet nisi mota a causa principali. Et ex opposito arguitur sic. Illa causa est prior et principalior in causando b / actum: cui primo et principaliter imputandus et attribuendus est bo actus tanquam effectus agenti. voluntas creata est huiusmodi. Si enim queritur quis facit b / adulterium vel homicidium: vel quis facere fecit vel voluit: conueniente. respondetur / homo non deus.

¶ Secundo. quod est primo causa effectus positiui quam voluntas creata: est primo causa proprietatis inseparabiliter consequentis vel concomitamtis actum. sed difformitas consequitur inseparabiliter actum huiusmodi libere illicitum a voluntate secundum leges positas. igitur.

¶ Tertio. Et si deo non sint attribuendua actus mali sicut boni / quia ad bonos concurrit infiuentia speciali: sequitur tamen quod sibi sunt ascribendi non minus quam effectus causarum naturalium. quia vtrobique concurrit influentia generali et vniformiter vtrobique. ideo secunda causa agit: quia prima causa prius agit.

¶ Quarto. Uoluntas non peccat in illa actione in qua sequitur motionem et inclinationem et determinationem cause superioris principalis et preuenientis quam tenetur sequi vt regulam suam certissimam: sic erit. quia ex quo deter causalitas precedit: igitur deus ducit voluntatem et determinat ad agendum b / et facit voluntatem facere b: et voluntas in agendo b / ducitur et determinatur.

¶ Confirmatur. Si causa prima recte ducit et mouet praeueniendo et ad rectum finem: igitur voluntas ducitur et mouetur recte et ad rectum finem. igitur non peccat: nec est actus inordinatus.

¶ Confirmatur. Uoluntas non peccat: immo sufficienter excusatur super illa actione respectu cuius habet cur rationabile et conueniens et verum et iustum. sic erit. quia ideo voluntas agit b / quia deus eam naturaliter preueniendo ducit ad agendum b / et agit b hec autem propter quid erit verum secundum te et iustum et rationabile. quia deus non nisi rationabiliter praeuenit aut agit In simili autem casu si voluntas inferioris preueniretur et duceretur a superiori domino suo: iudicaretur apud sapientes sufficienter excusata. Nulla propositio est concedenda Respondeo absolute / que siue in sensu quem facit ex formali significatione siue in sensu in quo fit ex conmuni vsu et acceptione denotat deum esse causam mali culpe: quia malicia culpe eo modo quo habet causam non est deo attribuenda: sed soli voluntati create. est enim proprietas et conditio effectus priuatiua non absoluta nec qualitercumque respectiua: sed respectiua ad agens secundum habitudinem determinatam. Actus enim eo formaliter dicitur malus quo ab agente obligato ad oppositum et declinante a regula cui debet conformari. Loquendo igitur precise de causalitate entitatis positiue et materialis quae denominatiue dicitur actus malus / circumscribendo maliciam vel abstrahendo a malicia: et sit b / nomen absolutum illius positiui sic accepti Potest dici primo quod deum prius agere ad b / quam voluntatem creitam: et ideo voluntatem agere quia deus preagit est verum in hoc sensu: vt ly quia / et prioritas denotet precise independentiam causandi in deo: et dependentiam et indigentiam in voluntate creata: seu ad ordinem per se dependentie / et indigentie in causa secunda ad causandum b. Sed variis modis est falsum: quibus tame modis verum est de bonis actibus et effectibus causarum naturalium. Primus modus est. nam praeter illum per se ordinem dependentie in causando deus causas secundas naturales preordinauit ad huiusmodi actiones tamquam ad suos proprios fines formales: et praeordinationi dipositoria quasi lege approbatiua. voluntatem etiam preordinauit ad actiones bonas vt finales perfectiones formales lege preceptoria vel consultoria vel promissoria vel comminatoria non sic de actibus malis: immo econtra antecedenter preordinauit ordinationem prohibitoria vel disconsultoria vel comminatoria huiusmodi positiuos actus non fieri. Inde est quod deus facit causas secundas ageresuas actiones: non autem facit voluntatem facere huiusmodi actus qui sunt mali: immo potius dicendum est quod deus quantum est ex se facit illos non facere. Secundus modus seu secunda differentia est quoniam in ceteris actionibus deus sic agit quod vult simpliciter et absolute talem actionem esse et secundam causam agere talem effectum et sine admixtione inuolun¬ tarii: et cum velle approbationis et complacentie: et sirie nolle reprobationis et displicentie. respectu autem positiui quod est malum concurrit non omnino simpliciter et absolute: volendo talem actum esse et secundam causam hoc agere. sed quasi secundum quid et velle conditionali et aliqualiter cum admixtione inuoluntarii: et cum nolle aliqualis reprobationis et displicentie intantum vt dicatur potius illa permittere quam agere: et dicatur ista nolle potius quam velle. vt allegatum est supra. ista distin. que. 2.

¶ Respondendo ad argumentum secundum principal Si igitur ly prius / et ly quia / notent preordinationem quasi legem antecedenter positam et approbatam: vel noteni velle antecedens simpliciter et absolute etis pure / negatur deum prius agere ad huiusmodi: et ideo voluntatem agere quia deus agat: immo econtra. vt ly prius / et ly quia / notent prohibitionem antecedentem et aliqualem prenolitionem vel volitionem conditionalem: magis dicendum est quod voluntas creata prius agit et ideo deus agit quia voluntas agit in quadam similitudine ad actiones humanas. Si enim tu desideras habere b / nec potes illud assequi nisi me tibi coagente: et persuadeo tibi non habere b / tu autem michi non vis acquiescere sed omnino vis procurareb. tunc si ego quia non volo omnino efficaciter tibi resistere et deficere: coago tibi ad habendum b: diceretur quod tu prius agis ad procurandum b: et ideo ego ago: quia tu omnino vis. Eodem modo de patre trahente nauemcum filio cui prohibet trahere. vt in superioribus positum est.

¶ Tertio. Deus est causa actus boni non tantum vt entitas quedam phisica: sed etiam vt bonus est: et ideo est bonus quia diuine voluntati conformis: sed non est causa actus mali vt malus est: immo est malus eo quod diuine voluntati difformis: et ab ea deuians. Effectus etiam naturales non sunt difformes diuine voluntati et legi antecedenti secundum aliquam suam qualitatem et dispositionem. Et non solum deus non est causa actus mali vt malus est: immo nec potest esse totalis causa illius positiui: et quod illi positiuo conueniat esse malum. non sic autem de proprietatibus et priuatiuis effectuum naturalium. Ex quo sequitur quod respectu actuum malorum non conuenit deo illa prioritas nature secundum quam prius naturaliter dicitur quod potest esse sine alio: quia deus non potest causare sine causa secunda actum qui sit malus.

¶ Quarto. huiusmodi actus non causatur ex amore dei ordinato. et per consequens ad huiusmodi actum deus non agit nec mouet per modum obiecti recte dilecti sed potius econtra talis actus prouenit ex odio et con temptu de aliquali: vel ex dei respuitione et nolitione aliquali implicita et interpretatiua. Talis etiam actus non fit debite propter deum et gratia ipsius vt finis: sed potius contra ipsum: et deuiando et recedendo ab ipso. Ideo deus potius ducitur et trahitur quam ducat vel trahat ad huiusmodi actus. Nec facit voluntatem creatam facere ista: sed potius econtra voluntas creata facit vt deus sibi coagat ad idem. Quare igitur pars affirmativa quaestionis licet posset habere aliquem sensum verum habet tamen multos sensus falsos: quos tamen prima facie magis videtur importare. et in illis sensibus solet accipi Nichil autem simpliciter concedendum est: quod sonet contra perfectionem et reuerentiam dei: vel contra veritatem fidei catholice. Ideo absolute negandum est quod deus naturaliter preueniat voluntatem ad agendum mala. et quod ideo voluntas agit mala: quia deus causandem preueniat. licet etiam econtra non sit affirmandum: nisi cum debita expositione.

Ad primum igitur pro parte affirmatiua negatur consequentia.

¶ Ad primam probatio nem. Illud probat solum in primo sensu supra comcesso. sed non ex hoc sequitur quod consequens sit simpliciter ef absolute concedendum: quia alios sensus importaret. Denotaret enim non solum ordinem dependentie in causando tale positiuum: sed etiam antecedentem ordinationem et inductionem et suggestionem vel innitationem et ap probationem per velle simpliciter sine permixtione in uoluntarii: et sine nolle reprobationis.

¶ Ad secumdam per idem.

¶ Ad tertiam negatur consequentia. illa alietas aut nullibi est formaliter: sed tantum virtualiter: aut est in ordinibus antecedentibus.

¶ Ad secundum principale. si procedat de preuentione alia quam primo modo dicta: et quod eodem modo preueniat in malis sicut in bonis: vel effectibus naturalibus. Negatur antecedens. stante quod actus ille sit malus. loquendo autem absolute de actu tali quia potest esse non malus: negatur consequentia.

¶ Ad probationem non erit differentia realiter et formaliter in entitate diuina nec in entitate phisica positiua actus sed erit differentia conformitatis et difformitatis actus ad rectam rationem: et differentia circunstantiarum et ordinationum quibus regulari habet huiusmodi actus

¶ Ad tertium. proprie loquendo / voluntas diuina non determinat voluntatem creatam ad agendum hunc effectum vel actum qui malus est. quia hec denotat deum praeordinare per ordinationem dispositoriam vel praeceptoriam vel consultoriam: vel deum voluntatem creasse ad huiusmodi actus vt fines et vsus gratia quorum sit voluntas: vel deum inclinare et inducere ad huiusmodi actus. large vero et improprie potest dici deum determinare secundum quid et conditionaliter ad hunc effectum numero: vt determinatio dicatur non secundum ordinem et legem antecedentem: sed secundum limitationem ad certum indiuiduum ex quo voluntas non vult obedire sed contraire diuinis preceptis et abuti sua libertate: cui tamen deus non vult omnino resistere.

¶ Ad quartum simpliciet absoluto sermone loquendo / non videtur dicendum quod voluntas diuina prius agat vel quod posterius agat: nec dicendum quod ideo voluntas agit quia deus preagit. nec econtra / quia prima propositio sonat dependentiam et in perfectionem in diuina voluntate: et predinationem et independentiam in voluntate creata. secunda autem propositio sonat deum antecedenter preordinasse talia fieri. vtraque tamen concedi potest eum debita specificatione: vt prima dicatur vera si prioritas et ly quia / notent precise ordinem dependemtie in causando tale positiuum. Et secunda propositio concedatur vt ly prius / et ly quia / notent antecedentem respuitionem et nolitionem prohibitoriam in deo: et concomitationem admixtionem voluntarii et displicentis et reprobantis. et vt notent precessionem in voluntate creata non vere et proprie formaliter: sed in quadam similitudine. quia non solum deus quantum est ex se magis pellet talem actum non fieri: et magis approbaret et complaceret: sed etiam voluntas creata sic omnino et simpliciter vult talem actum: quod etiam ageret illum si posset deo non concausante immo deo nolente: vel si posset duceret et: traheret diuinam voluntatem etiam resistemtem ad coagendum sibi. et sic interpretatiue dicitur voluntas diuina posterius agere ad huiusmodi actum: et ideo agere quia voluntas creata agit.

¶ Ad primam igitur probationem antecedentis / verum. est si proprie loquendo esset ita: sed improprie loquendo iuxta dictas expositiones non derogat sed attestatur diuine bonitati que non antecedente ordinatione vult mala fieri: non tamen vult voluntatem creatam sua libertate priuari et impediri et violentari vel necessitari: sed sue libertati reliqui vt obedientie meritum remuneretur et inobedientie demeritum iuste puniatur.

¶ Ad secundam probationem negatur consequentia. Non enim precedit tali precessione que sufficiat ad necessitandum illud quod dicitur sic praecedere. Ad confirmationem negatur consequentia. sicut voluntas potest impedire manum a quiete id est necessitare ad motum sic quod voluntate imperante motum mouebitur manus a virtute corporali subiecta imperio voluntatis. Et cum dicitur quod diuina voluntas tunc preuenit: conceditur specialiter de praeuentione secundum independentiam sui: et dependentiam et subiectionem alterius. Sed ex hoc non sequitur quod preueniat in malis sicut in bonis. Deinde ad illa quibus probatur illa causali.

¶ Ad primum. non infertur propositum: quia veritati talium hypotheticarum causalium non oportet vniuersaliter correspondere veram et realem causalitatem in significato: vt declarabitur infra. distin. 38.

¶ Ad secundum. negatur quod omnino similiter quia dei influentia generalis est sic exposita ad bonos actus vt eam precedat ordinatio diuina obligatoria et inuitatoria ad illos vt etiam consequatur auxilium speciale si homo velit benen vt: influentia generali. ad malos aunt licet sit exposita quia non negata vel non substracta tamen non per inductiuam oblationem antecedentem: sed cum permixtione aliqualis respuitionis et inuoluntarii: quia antecedenter prohibuit. Ad confirmationem. negatur consequentia. quia si deus hec determinate et fixe vult hoc / est propter culpam et obstinationem illorum. et ita quia stat ex parte eorum.

¶ Ad tertium conceditur maior. Si enim deus preordinasset vel etiam preconcessisset voluntas in huiusmodi actu: non peccaret. negatur igitur minor.

¶ Ad primam probationem negatur consequentia. Si enim deus tamquam princeps sapiens et iustus dedit subditis leges iustas et potestatem ad bene agendum: et cum hoc etiam bene agentibus promisit gratuita bonitate premium dignum est vt actus boni subditorum referantur in laudem et gloriam principis: sicut facientibus ad meritum Sed si antecedenter ordinaret aliqua fieri: non esset dignum facientibus ea imputari ad demeritum.

¶ Ad secundam patet vt supra.

¶ Atertiam. accipiendo iusticiam absolute pro rectitudine voluntatis et conformitate ad diuinas ordinationes preceptorias in viuendo. Negatur secunda pars antecedentis. Ad probationem. non infert propositum: quia illi substractioni charitatis presupponitur secundum ordinationem naturalis intelligentie perditio iusticie et rectitudinis: que est conformitas viuendi diuinis preceptis et obseruantie et obedientie preceptorum. que perditio fit secundum commit sionem vel omissionem difformen preceptis: quam sedtur sper modum pene / substractio charitatis. Sumendo vero iusticiam materialiter pro quodam speciali habitu supernaturaliter infuso distinctiuo iustorum ab iniustis. Negatur prima pars antecedentis: nisi ly quia / notet tantum concomitantiam. Ad probationem. procedit de iusticia formaliter sumpta absolute. Ideo enim iste est peccator / quia priuatur iusticia et rectitudine: quae est conformitas viuendi ad diuinam ordinationem: quae priuatio est per commissionem vel omissionem difformem et ibi notatur propter quid formale. Nec ex hoc sequitur igitur ideo est peccator / quia priuatur charitate quae est habitus: quia priuari huiusmodi charitate non est formaliter et per se priuari rectitudine merendi: sed concomitamter et materialiter pro statu presenti. aut si priuari rectitudine sit priuari charitate quasi habituali quadam rectitudine: adhuc non valet consequentia in propositionembus causalibus. vt si non esse animal sit non esse hominem tamen non sequitur si ideo a / non est sensibile quia non est anmal: ideo a / non sit sensibile: quia non est homo.

¶ Ad argumenta in oppositum. Quatinus probarent deum non prius causare secundum ordinem dependentie et independentie.

¶ Ad primum / secundum / et tertium / patet ex dictis.

¶ Ad quartum negatur consequentia. Ad primam probationem negatur maior. loquendo de principalitate et preuentione secundum independentiam: maxime quando talis effectus fit contra preordinationes talis cause principalis: et quando talis causa coagit cum permixtione inuoluntarii et displicibilis: et per consequens quando talis effectus habet difformitatem quam non contrahit ratione illius principalis cause.

¶ Ad secundam. negatur de proprietate priuatiua et defectiua et non absoluta: sed relatiua ad agens secundum determinatam habitudinem et de proprietate et conditione que non sequitur naturam effectus secundum quod talis entitas: sed vt relata ad agens secundum determinatam rationem. sic autem est: quia actum esse maum est ipsum esse ab agente obligato non elicere et deuiante a lege cui subiicitur.

¶ Ad tertiam negatur consequentia. quia deus preordinauit ordinatione dispositoria causas naturales agere huiusmodi actiones: et propter illas vt fines aliquo modo condidit eas.

¶ Ad quartam negatur minor: proprie et simpliciter loquendo. licet enim voluntas sit posterior secundum dependentiam et indigentiam tamen proprie non sequitur determinationem vel motionem prime cause: sed potius ab eius voluntate et ordinatione se auertit. Falsum est etiam quod voluntas teneatur sequi 1 posterius agere secundum talem actum. immo tenetur sic se habere vt non agat talem actum. et per consequens vt deus sibi non coagat.

¶ Ad confirmationem. negatur quod diuina voluntas ducat et moueat voluntatem creatam ad huiusmodi actus. licet autem deus iuste precedat id est causat independenter iuste: non tamen sequitur quod voluntas iuste sequitur id est agit posterior secundum dependentiam.

¶ Ad aliam confirmationem. verum est si illud cur sit iustum et rationabile ex parte voluntatis vt iustificans ipsan vel exoludens iniusticiam: et si sit rationabiliter inducens illam ad sic agendum. si autem sit iustum et rationabile ex parte alterius nec sufficiens ratio inducens ad agendum: negatur. sic autem est in proposito.

Contra predicta arguitur: quod deus simpliciter prius agit ad actus malos: et quod ideo homo agit quia deus preagit et preuenit sicut in actibus causarum naturalium vel etiam de actibus bonis. Primo sic. Deus non solum permittit mala fieri: sed hominbus dat antecedenter motiua et impulsiua ad malum sicut ad bonum. igitur prius agit ad malum quam voluntas. et ideo voluntas agit quia deus prius mouet et agit. antecedens probatur per Crisosto. super illud Mar. 23. Ecce ego mitto ad vos sapientes et scribas. et cete Omel. 38. sic dicit. Deus qui nouit conscientias hominum / ideo expectat opera hominis peccatoris: vt denonstretur in opere quia ille iuste damnatus est propter maliciam suam. Ideo ergo et malis dat occasionem per quan ostendat sue voluntatis propositum. Unte Salomon ait. Ad prauos prauas vias emittit dominus. Et iterum. Declinantes autem in obligationes adducet dominus cum operantibus iniquitatem. Sic etiam et bonis prebet occasionem per quam ostendant voluntatis sue propositum. Sequitur. Iustus ergo est deus: et quando benefacere volentibus prouidet causas benefaciendi: et quando malefacere paratis / malefaciendi prouidet causas. Sequitur. Prouidet ergo deus occasionem peccandi Hec ille.

¶ Secundo. Deus non solum generali influentia concurrit: sed quadam speciali influentia suggerit et inspirat et facit facere mala: et excitat et incitat et inducit ad faciendum mala. ergo prius agit et ideo homo agit quia deus preagit et premouet sicut in bonis. antecedens probatur primi Paralip. 5. Suscitauit dominus spiritum asiriorum regis / contra israel et transtulit ruben et gad. etc. Sed ille rex in hoc peccauit irruens in filios israel rapiens aliena subiiciens eos seruituti ef interficiens. Et. 2. Paralipo. 21. Suscitauit deus contra ioram spiritum philistinorum et arabum: et ascenderunt in terram iuda et dissipauerunt eam. hanc scripturam adducit Augustinus de gratia et lib .ar. non longe a fine libri ad ostendendum quod deus mouet et excitat interdum corda malorum hominum. vnde ibidem dicit sic illi sua voluntate venerunt et tamen spiritum eorum dominus suscitauit agit enim omnipotes do minus in cordibus hominum etiam motum voluntatis eorum vt per eos agat quod ipse agere voluerit. Item ysa. 30. Assur. virga furoris mei et baculus ipse est mittam eum contra populum furoris mei mandabo illi vt auferat spolia et diripiat predam et ponat eam in conculcationem quasi lutum. hoc secundum glosam dictum est de Senacherib rege asyriorum contra israel sub ezechia. quarti Regum. 18. Et super illud ysar. 10. Nunquid gloriabitur securis contra eum qui secat in ea. glosa. Sicut hec in animata tantum sunt instrumenta nichil per se facientia sed per eum qui mouet ea Sic nec senacherib per se sed dei virtute operatus est. vnde gloriatio est eius stulta et vltionem digna. Item quod deus speciali influentia alliciat et trahat et inclinet et conuertat voluntates hominum ad faciendum mala. probatur per Augustinum vbi supra scilicet de gratia et libero arbitrio cap. 48 vbi sic ait. Scriptura testatur non solum bonas hominum voluntates verumetiam alias. ita in dei esse potestate vt eas quo voluerit quando voluerit faciat inclinari vel ad beneficia quibusdam prestanda siue ad penas quibusdam ingerendas sicut ipse iudicat iudicio quidem occulto sed iustissimo. Nam inuenimus quedam peccata penas esse aliorum peccatorum. sicut obduratio pharaonis. deus enim dominatur voluntatibus hominum. Et ad hoc adducit multa testimonia scripture scilicet illud. Ro 1 Propterea tradidit eos de etc. Et illud psal. 10. Conuertit cor eorum scilicet egiptiorum vt odirent populum eius et dolum facerent in seruos eius Et illud Prouerbiorum. 21. Coregis in manu domini quocumque voluerit inclinabit illud Et illud secundi regum. 10. Cum abysay vellet percutere semeru maledicentem dauid dixit dauid dimitte eum vt maledicat. dominus enim precepit ei vt malediceret dauid. Et quis est qui audeat dicere quare sic fecerit et subdit ibidem Augustinus dominus dixit maledicere dicendum non iubendo vbi obedientia laudaretur. sed eius voluntatem vicio suo malam in hoc peccatum inclinauit. Et finaliter subdit augustinus his testimonuis que omnia commemorare longum esset manifestatur operari deum in cordibus hominum ad inclinandas eorum voluntates quocunque voluerit siue ad bona pro sua mina siue ad mala pro meritis eorum iudicio vtique suo aliquando aperto. aliquando occulto / semper autem iusto. hec augustinus.

¶ Confirmatur deus naturam humanam potest producere cum aliquibus inclinatiuis ad peccatum igitur humane nature iam create potest immittere inclinationem ad peccatum. Antecedens patet: quia producit hominem infirmum ad bonum et pronum ad maum. cosequentia patet: quia non magis est inconueniens vel repugnans diuine voluntati immittere nouiter huiusmen i inclinatiua quam a principio natiuitatis huiusmodi concausare.

¶ Tertio principaliter deus speciali in¬ spiratione et instinctu facit hominem loqui cogitatione et intentione seu volitione peruersa igitur ideo homo sic loquitur et cogitat quia deus vult et inspirat: antecedens probatur Io. 11. Tayphas consulens cristum interfici iudei ne perderent locum siue omnes crederent christum ait expedit vt vnus homo moriatur pro populo et non tota gens pereat. hoc autem dixit ex peruersa cogitatione et intentione. et quia consulebat christum occidi ne perderent temporalia secundum origenem et theophillum Et secundum crisostomum ibidem. ome. 65. Allud quod iudei in illo consilio proposuerant hoc fecert cum hesitatione. et non clare / cayphas consuluit cum inuerecundia et crudelitate scilicet christum interfici: et tantunm ibidem subditur hoc: autem a semetipso non dicit sed prophetauit. et secundum glosam spiritu dei locutus est igitur cum cogitatio et volitio sint sufficientia principia locutionis non habuit a se cum sola dei influentia generali huismodi intentionem et cogitationem: quia si a se naturaliter habuisset vnde illud verbum protulisset igitur spiritus sauctus inspirauit et cogitationem et volitionem sic loquendi. Et si volitio interior fuit vitiosa igitur et operatio locutionis exterioris que tamen fuit locutio prophetica a spiritu sancto.

¶ Quarto deus specialiter impedit credere veritati et consentire bono consilio et inclinat specialiter ad consentiendum falsitati et errori igitur ideo homo errat et decipitur: quia deus agit et vult: antecedens probatur per augustinum vbi supra de gratia et libero atbitrio. Et ad hoc adducitur illud secundi reg. 17. Mandauit dominus dissipare consilium achitophel bonum vt inducat super absalon mala. dissipauit autem vt ait ibi augustinus agendo in corde absalon vt tale consilium repudiasset et aliud quod ei non expediebat eligeret. Adducit iterum illud tertii regum. 12. dicens. Sic Roboam respuit consilium salubre seniorum et verbis coeuorum suorum acquieuit vt irati dei voluntas fieret. Ait autem scriptura non audiuit rex plebem quoniam conuersio erat a domino vt statueret verbum quod locutus fuerat / sic itaque factum est per hominis voluntatem vt tamen conuersio esset a domino

¶ Consimiliter dicit ibidem de illo consilio. quod habetur quarti Regum. 14. De ioas rege israel mittente nuncium ad amasiam regem iuda. etc. et subud Augustinus ecce deus hec operatus in corde eius vt monitionem salubrem non audiret rex sed ea contemptairet ad bellum: vbi cum suo exercitu caderet. Et subdit. quis vero ista iudicia non contremiscat quibus agit etiam in cordibus malorum hominum quicquid vult reddens eis tamen secundum merita eorum Iterum ad hoc adducit illud. Eze. 1 4. Propheta si errauerit et locutus fuerit: ego dominus seduxi prophetam illum. Et illud 2 Tessalis. secundo. Ideo mittet illis deus spiritum erroris vt credant mendacia. etc Et subdit quando legitis in libris veritatis a deo seduci homines aut obdurari corda eorum nolite dubitare precessisse mala merita eorum vt iuste ista paterentur. Iterum Augu. 5. libro contra iulianum. Eadem peccata fiunt supplicia peccatorum preteritorum et merita suppliciorum futurorum sicut deus tradidii Achab mendacium prseudo prophetarum. Et sicut tradidit Roboan in falsum consilium. deinde specialiter contra illud quod supra dictum est. scilicet quod in malis coagere deus vult secundum quid et conditionaliter arguitur ab aliquibus quod deus nichil vult sub conditione sed est simpliciter et absolute volens vel nolens quodcunque obiectiue volibile vel nolibile. Primo modo sic illud quod deus vellet sub conditione aut est set preteritum aut presens. Et hoc non: quia omne tale est absolute determinatum et certum: aut esset futurum ita quod nollet sub conditione illud fore et hoc non quia nulla res vel rei conditio est intelligibilis quin simpliciter et determinate ipsa sit futura vel quin absolute et simpliciter ipsa non sit futura et quin certitudinaliter et determinate: deus sciat illam fore vel non fore: et si sit futura scit certitudinaliter ipsam fore ab ipsoindependenter et qui est infrustrabilis et non mpedibilis igitur frustra vult illa sub conditione.

¶ Confirmatur de ipsa enim conditione quaritur aut huiusmodi conditio seu conditionis positio et expletio est praeterita vel praesens vel futura. Si primum vel secundum igitur est determinata et certa deo / igitur simpliciter vult illud quod sub huiusmodi conditione vult. Si tertium aut scilicet aliquod futurum velit fore sub conditione futura. Aut igitur vult conditionem fore aut non. Si non igitur vane et irrationabiliter vult illud fore sub tali conditione quam non vult fore immo quam est nolens fore eque enim diceretur quod vult conditionaliter se non esse si chimera esset / igitur pari ratione diceretur quod vult quecumque impossibilia.

¶ Si primum aut igitur vult illam conditionem fore absolute aut sub alia conditione

¶ Si secundum queritur de illam conditione vt prius et erit processus in infinitum.

¶ Si primum igitur et principale volebat simpliciter et absolute ex quo vult simpliciter illam conditionem fore et scit fore. Secundo. Si deus velit aliquid fore sub conditione / igitur conditionis positio esset antecedenter determinans voluntatem diuinam ad volendum simpliciter et determinate tunc quando scilicet foret conditionis positio.

¶ Tertio deus intrinsece formaliter vellet aliter: et aliter nunc et prius. Probatur: quia nunc vult conditionaliter tum autem illa res vel conditio erit presens vel transierit in preteritum vellet: vel nollet absolute at deterninate.

¶ Quarto. deus vnum futurum vellet intrinsece modo perfectiori et nobiliori quam aliud: consequens est falsum qui pari ratione sciret vnum modo nobiliori quam aliud. consequentia probatur: quia quod vult absolute et determinate vult modo determinatiori: et actualiori quam illud quod vult modo conditionali vt illud quod scitur sic se habere determinate scitur modo determinatiori quam quod scitur solum sub conditione sic se habere.

¶ Quinto si velit aliquod futurum tantum conditionaliter hoc maxime videretur de futuro dependente a libertate voluntatis create. Sed hoc non valet: quia pari ratione nullum futurum vellet nisi conditionaliter: quia omne futurum dependet a libertate sue proprie voluntatis nec minus constat sibi de voluntate creata quid per illam futura sit quam de voluntate propria.

Ad primum et secundum cum Crisostomus di quod deus dat peccatoribus occasiones et causas peccandi: et cum scriptura dicit quod deus suscitauit spiritum quorumdam. ad quas impugnationes in quibus multa peccata committebantur. Et cum Atgustinus dicit: quod deus interdum inclinat voluntates hominem ad actiones quae sunt male. Non est intelligendum quod deus speciali influentia causalitatis effectiue coagat voluntati ad actum qui est malus. Aut quod speciali cau salitate immittat et imprimat voluntati huiusmodi actus aut suggerat aut incitet per se proprie et positiue: quia deus temptaret nos ad peccadum sicut diabolus quod est falsum. Iaco id est quia deus intemptator malorum est. sed huiusmodi dicta possunt intelligi dupliciter. Primo: quia ex demeritis hominum deus interdum permittit voluntates sic inclinari et incitari / et eis occasiones et causas peccati impedimenta boni impleri / siue ab homine siue a diabolo non conferendo auxilium speciale: nec etiam specialiter eruendo sed deserendo nec tollendo et reprimendo occasiones mali et impedimenta boni: aut etiam interdum maiorem potestatem et licentiam hosti per mittendo sicut secundum Augustinum de gratia et lib ero arbitrio non longe a principio et de correctione et gratia cap. 10. Deus dicitur inducere in temptationem cum non eruit licet / posset / et dicitur excecare quem illuminare noluerit: et indurare / quem emolire noluerit: et repellere / quem vocare noluerit. Et super illud. Ro 1 Propterea tradidit illos deus in deside. Glosa Augutini cum dicitur deus operari ad inclinandam voluntatem hominis ad malum non est ita intelligendum: quasi deus malitiam impartiatur sed quia sicut apponit gratiam vnde inclinatur voluntas hominis ad bonum. Ita quibusdam subtrahit / qua subtracta inclinatur eorum voluntas ad malum. Secundo modo per accidens et indirecte / scilicet con ferendo quidem beneficia tali huiusmodi vel alteri quibus homo talis abutitur: et occasione peccati accipit ex beneficio vel opere dei ex quo debuerat accipere occasionem bene agendi / sicut patienter expectando et misericorditer prercendo / et dando peccatori tempus penitentie quo ille abutitur vel conferendo bonu duitiarum vel honorum vel mittendo doctorem vel reprehensorem contra quem peccator irascitur: et insurgit / et sic loquitur Crisostomus vbi supre super illud Math. 23. ecce ego mitto. etc. Similite conferendo beaenficia qubusdam aliis ex quibus occasionaliter peccatores excitantur ad maiorem inuidiam / et odium vt de caynrespectu abel / et de pharaone respectu filiorum israel / et de iudeis respectu christi. Sic enim deus dicitur indurare corda malorum cum magis auget quibusdam benenficia. Item preter istos modos non videtur inconueniens deum interdum administrare vel ad minstrari permittere aliquid huiusmodi quod potest esse malis occasio peccandi salua. libertate hominis sicut Crisostomus ponit exemplum: vbi supra dicit sicut si serui tui velis mores scire et ponis autem illum sacculum pecunie aut rem concupiscibile. Si autem incontinens fuerit / et sine timore porrigat manum suam et accipiat inde numquid tu male fecisti / aut nunquam tu cogisti illum: vt faceret male. sic deus dans hominibus occasionem peccandi non llos facit peccare sed manifestat partinaciamcordis eorum et prouidet occasionem peccandi non vt peccare faciat sed vt peccatorem ostendat hec Crisostomus. Ex hoc patet quomodo intelligitur deus suscitasse spiritum infidelium contra filios israel idest suscitari per misit vel quedam egit: vnde occasionaliter illi suscitati sunt vel si speciali influentia suscitauit hoc non fuit ad actum malum: sed in generali ad puniendum aliqua mala facta: et iniusta / quae illi reges audierant de populo israel / propter que filii isls merito erant corrigendi sicut interdum princeps ex iusta causa suscitatur aduersus alium populum vel principem licet in processu guerre multa iniusta concurrant. Et eum dicitur. quod sena cherib. etc. Ut instrumentum dei ad agendum illa mala: dicendum quod non erat sic instrumentum: vt speciali influentia moueretur a deo ad agendum illud quod iniustum est. Sed quia ille erat persecutionis executor: quam illi quantum erat ex parte sui demeruerunt: et quam deus iusto iudicio per illum fieri permittebat quomodo interdum solet dici: quod mali homines sunt instrumenta iusticie dei: quia deus aliquos iusto iudicio permittit vexari per quos eque vel magis malos iuxta illud Deute 32. Ipsi me prouocauerunt in eo qui non erat deus et ego prouocabo eos in eo qui non est populus. Ad alia dicta Augustini patet ex dictis. vnde Augustinus ibidem in fine dicit: quod quamuis sit deus potens operari in cordibus hominum malorum pro meritis eorum siue per angelos bonos vel malos siue quocumque alio modo tamen maliciam hominum ipse non fecit: sed homo contraxit illam per propriam voluntatem vel originaliter tracta est ab adam.

¶ Ad confirmationem patet. deus de potentia absoluta immittere aliquod inclinatiuum ad peccatum: et si immitteret non irrationabiliter ageret deus tamen videtur quod de facto non immitteret tale inclinatiuum specialiter vincens liber tatem hominis. Si tamen tale inclinatiuum excedens immitteret nullo demerito hominis precedente iam non imputaret deus illi homini taleactionem ad peccatum.

¶ Ad tertium principale negatur antecedens Ad probationem: deus non inspirauit cayphe cogitationem vel intentionem: et voluntatem qua cogitaret: et intenderet christum occidi et qua intenderet hec aliis consulere: et ad hoc inducere. Sed in istis iam suppositis in animo cayphe spiritus sancti influentia speciali factum est: vt quod loqui omnino vellet loqueretur sub tali forma verborum que vera esset: et apta et conueniens ad sensum alium: et propheticum quem tamen sensum loquens non haberet expresse in animo suo. non igitur deus mouit caypham / ad loquendum consilium malum sed caypha volente loqui consilium malum: deus aptauit verba ad hoc vt essent vera in sensu prophetico.

¶ Ad quartum sicut ad primum / et secundum / vnde super illud 2 Tessalis. 2. Ideo mittit illis deus. glosa id est mittit permitteret: deinde ad illa quibus probatur deum nichil velle sub conditione. Sciendum est quod voluntatem velle aliquid non absolutes / sed sub conditione contingit tripliciter.

¶ Primo modo propter illius conditionis ignorantiam et incertitudinem: vt volo cras facere .b. non simpliciter et absolute: sed si c. euenerit vel nisi d. euenerit et sic deo non conuenit velle sub conditione.

¶ Secundo modo propter conditionis posite vel ponende aliqualem nolitionem: et reprobationem seu propter conditionis displicibilem: et odiosam positionem. vt transiens mare vult proiicere merces in mari non absolute / sed si periculum ingens exigat hanc proiectionem vel nauis submersionem hoc etiam modo volo te iuuare ad procurandum te habere b. non absolute et simpliciter volo: quia quantum est ex me magis mihi placeret te non habere b. sed quia omnino vis habere b. et michi instas importune ad adiuuadum te ego autem non omnino volo tibi resistere / vel deficere hoc modo deus dicitur velle subconditione actus positiuos esse qui tamen sunt prohibiti. Conditio autem est ex quo voluntas creata non vult seruare iusticiam nec obedire sed contra ire mandatis. hoc etiam modo vult hominem istum damnari ex quo habet finalem impenitentiam: et quia non vult absolute. Eze. 18. Nolo mortem peccatoris: sed vt con uertatur. etc.

¶ Tertio modo propter conditionis requisite non positionem et negatione vt volo te pegrinari si esses sanus: et esse te episcopum / si esses sciens et quia conditio non ponitur et scio eam non poni ideo non volo illud absolute hoc modo deus vult esse bona quae precipit vel consulit licet non fiant. Sic etiam vult omnes homines saluos fieri: si voluntas creata vellet et non rebellis esset.

¶ Ad primum igister contingit: quod illud sit praesens vel preteritum vt quod talis actus qui scilicet est prohibitus vel fuit.

¶ Ad improbationem licet simpliciter et determinate sit et licet deo certum sit simpliciter et determinate illud esse non tamen vult simpliciter et absolute illud esse: quia etiam secundum aduersarium deus scit simpliciter mala esse et fieri / et tamen non vult illa simpliciter et directe: sed sicut medicus vult venenum in medicina vel incisionem infirmi. Eo modo ad improbationem terti membri: vnde ratio probat solum quod deus non vult conditionaliter primo modo scilicet propter conditionis ignorantiam et incertitudinem quomodo frequenter vult homo sub conditione.

¶ Ad confirmationem contingit quodliet illorum. Contingit etiam quod neutrum vt si velit conditionaliter: tertio modo ad improbationem tertii membri dicendum: quod contingit quod deus non vult illam conditionem fore: quia non vult istum peccare vel peccaturum esse ex quo tamen peccat: vel peccaturus est vult coagere generali influentia ad tales actus vult etiam consequenter istum necessario perpetuo damnari ex quo peccaturus est cum impenitentia finali et obstinatio ne vult etiam istum saluari sub conditione quam non vult simpliciter puta si perseueraturus esset in gratia interdum autem licet non velit huiusmodi conditionem simpliciter vult tamen eam secundum quid puta velle preceptorio vel consultorio antecedenter quod est modus volendi formaliter licet non sit velle simpliciter hoc esse: sed est modus volendi proportionabilis modo nostro volendi secundum modum verbalem imperatiuum vel optatiuum correspondens modo concipiendi verbaliter secundum modum verbalem imperatiuum vel optatiuum. Sicut enim contingit intellectum concipere variis modis verbalibus Sic et voluntatem proportionaliter velle contingit etiam interdum: quod deus velit illam conditionem non simpliciter sed secundum quid: quia cum permixtione displicibilis et inuoluntari: vt deus vult ad talem actum positiuum coagere si voluntas velit talem actum elicere. simpliciter autem et absolute non vult voluntatem causare hunc actum positiuum sed secundum quid: quia cum admixtione voluntarii antecedenter prohibitorii: et voluntarii consequenter displicentis et detestantis Cum ergo arguitur quod si non vult huiusmodi conditionem igitur frustra et vane vult illud quod dicitur velle sub tali conditione negatur: quia vt patet in exemplis supra positis homo inierdum non irrationabiliter vult aliquid sub conditione quod non vult simpliciter aut quia non ponitur illa conditio: aut quia et si ponatur ab alio tamen irrationabilis est nec est simile de conditione impossibili: quia talis non cadit antecedenter sub precepto vel prohibitione nec spectat ad libertatem creature cum vltra queritur si vult illam sub conditione aliqua. Dicendum quod non nec tamen vult illam simpliciter sed secundum quid scilicet cum permixtione inuoluntarii multipliciter Et quia magis vult quoddam aliud quam hanc conditionem omnino impedire qua tamtum impedita non poneretur illud magis volitum Nec deus vult ad talem actum positiuum concurrere si omnino voluntas velit illum elicere hanc autem conditionem: et si non velit sub alia conditione tamen vult cum multiplici inuoluntario et antecedentis prohibitionis et consequentis detestationis vult etiam: quia magis vult creaturam rationalem sue libertati reliqui et suam generalem influentiam exponi et ex malis contingentibus bona elicere: et illis bene vti et bene ordinare quia omnino impedire voluntatem ab agendo quod est prohibitum.

¶ Ad secundum negatur consequentia. procedit enim de velle conditionaliter primo modo.

¶ Ad tertium negatur consequentia propter idem. Non enim postea volet simpliciter et absolute sed semper conditionaliter Probatio etiam non valet quia per idem arguitur alietas in deo ex eo quod prius vult a. fore postea esse postea fuisse.

¶ Ad quartum negatur consequentia. Ad probationem negatur: eque enim actuale et determinatum ex parte dei est hoc velle et illud licet secundum illud denotetur velle simpliciter hoc et absolute et aliud secundum quid et conditionaliter. propter enim illimitationem et libertatem illius actus formantur vere denominationes varie sicut de voluntate nostra propter varietatem actuum. Argumentum etiam reducitur contra facientem: quia ponit deum velle mala esse et fieri velle inquam per accidens et indirecte non sic autem bona.

¶ Ad quintum negatur minor. Ad probationem negatur quia licet omne ens futurum dependeat a voluntate diuina tamen interdum non est annexa aliqua conditio que non sit ponenda: vel que sit displicibilis et antecedenti ordinationi contraria.

Dubium an homo peccando prius deserat deum quam deseratur a deo: et ideo deseratur quia deserit. Arguitur quod sic: quia aliter homo non haberet nec acciperet perseuerantiam et gratiam: quia deus non daret. consequens est contra Ansel. consequentia probatur: quia hominem non perseuerare sed cadere a gratia est hominem peserere deum: et deum non dare gratiam et perseuerantiam est deum deserere hominem.

¶ Preterea Augustinus. 13. de ciuitate. 15. Anima non est deserta vt deferet sed vt deferetur deseruit: ad malum quippe voluntas hominis prior est. Ad bonum autem veluntas creatoris. Sequitur ait dominus. Quocumque die comederitis ex eo moriemini quasi diceret qua die me deferitis per inobedientiam deseram vos per iusticiam.

¶ Item Augustinus de natura et gratia cap. Cum deus hominem ad iusticiam perduxerit non deserit si non deseratur vt semper iuste vt uatur.

¶ Iterum Augustinus de vera et falsa penitentia vltra medium deus qui semel incepit bane facere nisi delinquamus banenficium cogitur ex necessitate iuste mini neminem posse prius relinquere non enim sui est relinquere nisi reliquentem ideo ergo culpa nostra est: quia fugamus gratiam quam possemus habere perpetuam semper inuita recedit et numque aliquem spotntanea deserit.

¶ Item actor de spiritu et anima cap. 17. Semper deus prasente se exhibet semper se paratum asserit quocumque me verto non me deserit nisi ego prius deseram. eum. Preterea illud per quod homo demeretur deseri a deo est prius naturaliter quam deus deserat hominem. Sed hominem deserere deum est huiusmodi / igitur / maior patet: quia demeritum prius est punitione. Minor probatur Augusti. de dono perseueranrie cap. 8. ante medium voluntate sua quiliet deserit deum vt merito deseratur a deo Ideo petimus ne inferamur in tentationem id est ne hoc fiat vce ne deseramus et sic merito deseramur.

¶ Confirmatur deus esset prius vltor quam homo esset peccator nec puniret propter peccata consequens est contra Augustinum. 5. super Gen. ca. 24 et quia mina praecederet peccatum quod est contra Augustinum de libero arbitrio capitulo. 14.

¶ Confirmatur deus prius subtraheret gratiam quam homo peccaret ergo carentia gratie et charitatis non esset imputanda homini ad peccatum: quia non priuaretur propter peccatum. Si etiam deus prius subtraheret auxilium quam homo peccet igitur omissio vel commissio sequens huiusmodi subtractionem et desertionem non erit imputanda huiusmodi ad peccatum Probo: quia secundum Augustinum de correctione et gratia Et ponitur. 2. sespeniarum. di. 24. cap. primo. Si angelo vel huiusmodi cum primo facti sunt adiutorium gratie defuis set non vtique sua culpa cecidisset. defuisset quippe adiutorium sine quo mouere posset quoniam non talis natura facta erat vt sine auxilio diuino posset manere si vellet. Preterea non conuenit amico fideli quod prus deserat quam deseratur. In oppositum arguitur primo quia possibile esse quod homo deseret deum: et non deseretur a deo quia prius potest poni sine posteriori consequens est falsum: quia ho mo peccaret et tanmen deus adhuc eum acceptaret et approbaret et diligeret igitur ille iustus esset quia se haberet vt placeret deo. Preterea deus est prior causa vnionis hominis cum deo puta per acceptationem vel gratie appositionem igitur est prior causa diuisionis et desertionis per subtractionem et reprobationem consequentia probatur: quia si affirmatio est causa affirmationis et negatio negationis primo posteriorum. Et quod est primo causa et propter quid ipsius habitus per sui praesentiam est primo et propter quid causa priuationis per sui absentiam secundo phisicorum Confirmatur. sicutsol corporalis ad illuinationem corporalem. Sic sol iusticie et lux spiritualis ad illuminationem spiritualem. Sed sicut ideo aer illuminatur: quia sol aduenit ita ideo obtenebratur quia sol recedit et deserit igitur. Preterea. deus prius agit ad actum quo fit diuisio et desertio igitur est prior causa diuisionis / et desertionis Antecedens patet in superioribus. Preterea ideo homo cadit peccando: quia deus eum deserit. igitur ideo homo deserit deum quia deus eum deserit. consequentia ptet: quia hominem deserere deum est formaliter cadere per peccatum Antecedens probatur: quia homo non potest stare ex se et ex naturalibus. Si quis autem ab alio manutenetur qui non potest cadere si manu tenetur ab illo et quem necesse est cadere si non manuteneatur ab illo. Si cadat / ideo cadit quia non manutenetur. Sed deseritur ab illo. Sicut ideo tectum cadit: quia columna frangitur. Sic autem est de homine vnde super illud pales. Adiutor meus esto domine ne dereli quas me Glosa. aberrabo si me dereliquis voluntatem liberam michi dedisti sed sine te nichil est conatus meus. Et iterum psaes. Auertisti faciem tuam a me: et factus sum conturbatus. Quod tractans Augustinus de correctione et gratia. 35. ait Auertit dominus faciem a petro et factus est conturbatus vt mori metuens ter eum negaret

¶ Confirmatur. Si voluntas prius deserit et in potestate sua erat non deserere igitur frustra oramus: vt det nobis permanentiam et perseuerantiam: et vt non derelinquat nos et vt gregen tuum pastor eterne non deseras.

Respondeo hominem deserere deum esse hominem peccare committendo vel obmittendo Sed deum deserere hominem est siue intelligitur vno modo deum reprobare et odire hominem vel deum subtrahere gratiam homini / vel deum deputare hominem ad penam / et sic eo modo quo in proposito est ponenda prioritas / vel causalitas inter propositiones homo prius deferit et ideo deus deserit hominem: quia homo deserit deum. Alio modo deum deserere hominem intelligitur deum subtrahere influentiam specialem / et non conferre auxilium preseruatiuum et defensiuum a peccato vt auxilium speciale ad agendum quod est preceptum ne homo peccet obediendo vel ad cauendum quod est prohibitum ne homo peccet committendo. Et hec subtractio vel carentia auxiliit specialis potest intelligi in primo peccato / quo fit casus a charitate preexistente vel in posterioribus peccatis Primo modo ideo deus defit quia homo defit. Deus enim antecedenter paratus est adiuuare existentem in gratia ad perseuerandum et vitandum casum / non solum offerendo influentiam generalem sed etiam auxilium speciale si homo antecedentee faciat quod in se est. propter quod apostolus prine Corin 30. fidelis deus qui non permittit vos tentari vltra illud

¶ Primo modo posset dici aliqualiter verum esse / quo ideo talis peccator cadit in tali tentatione: quia deus eum deserit id est non adiuuit auxilio speciali vt tamen notetus ratio et propter quid quasi secundum quid / et non principale et primum sed reducibile in aliud propter quid ex per te creature: quia scilicet homo ex culpa sua indignus erat et indignum se fecit et demeruit sibi subtrahi huiusmodi auxilium: immo quia nec in praesenti tentatione facit quod in se est de postulando / et procurando auxilium dei et de re uertendo. Si igitur notetur / quod principalis et vltima ratio sit ex parte dei quasi stet in deo: et non stet nec sit defectus ex parte creature negatur / quod ideo iste deseral et cadat: quia deus prius antecedenter deseruit / quas respuens adiuuare licet non staret ex parte creature Et ex his patet quid dicendum ad rationes.

Secundum dubium supposito quod peccator ex puri naturalibus cum dei influentia generali possit habere aliquos actus bonos moraliter vel saltem non malos sed bonos ex genere / et secundum quid qui sint aliqualiter dispositiui: et preparatiui ad iustificationem mediate vel immediate / et meritorii iustificationis de congruo queritur

¶ An peccator adultus prius conuertatur ad deum per huiusmodi actus quam deus conuertatur ad ipsum speciali / et supernaturali auxilio mouendo vel vocando ipsum ad huiusmodi act dispositiuos et ad veniam. Et arguitur quod sic Iacharie primo. Conuertimini ad me / et ego conuertar ad vos et allegatur de penitentia distinctione prima si cui. Preterea hoc idem probatur vbi habetur in glesa quod per liberum arbitrium possumus nos praeparare ad habendam gratiam: et di. 5. cap. falsas huiusmodi dicenti se non posse veram penitentiam agere per quam ad vitam eternam valeat peruenire datur consilium vt interim quicquam boni poterit facere faciat / ompea deus cor illius illustret ad penitentiam Preterea. Sortes peccator faciat quod in se est et quicquid potest ex naturalibus / et libero arbitrio ad reuertendum ad deum / et ad declinandum malum / et ad aget dum bonum. Aut igitur per hoc disponitur / et preparatu ad penitentiam et conuersionem et veniam et habetur pro positum aut non igitur frustra conatur ad illud / et frustra inducitur: et admonetur ad talia Preterea Iacobi. 4. Appropinquate deo. et appropiniquabit vobis. et Ephe 5. Surge qui dormis / et illuminabit te christus. Item extra de vi. et ho. cle. capi. vltimo. vigore spriuns prece dente et diuina gratia subsequente animus mitti debe ad veniam. Preterea sit b. actus ille praeparatorius ad quem deus mouet speciali influentia et supernaturali auxilio. Tunc aut homo ex puris naturalibus cum dei influentia generali potest habere b. actum et ita frustra ponitur exigi influentia supernaturalis aut non Contra: quia b. non est actio simpliciter bona et iusta cum sit actio voluntatis create priuate iusticia. Sed ex puris naturalibus potest haberi actio bona secundum quid licet non simpliciter bona. Preterea. moueat deus speciali auxilio iortem peccatorem ad b. actum dispositiuum / et non sic moueatur petrus vel plato minus vel non magis peccatores aut igitur in sorte percessit aliquid ratione cuius sortes est magis dignus quod sic supernaturaliter moueatur / et adiuuetur quam petrus aut non. Si primum habetur propositum Si secundum: videtur inconueniens quod quotidie coniter et regulariter deus speciali auxilio vocet et moueat supernaturaliter quosdam peccatores et conuertat ad penitentiam: et alios eque dignos vel non magis indignos non vocet nec mouet nec sic adiuuet nulla differentis precedente in illis propter quam magis dignum vel migis congruum et conueniens sit conuertere / et mouere istum quam illum.

¶ Confirmatur. deus heri non mouebat super naturaliter sortem ad conuertendum igitur nec hodie. con sequentia probatur: quia secundum te nichil est hodie factum in sorte ancedenter ratione cuius magis congruuum sit ipsum nunc conuerti / et moueri magis quam heri immo v detur hodie minus congruum: quia plura mala addidit nichil boni fecit per quod disponatur ad huiusmodi auxilium antecedenter. Preterea. pari ratione diceretur quod deus hunc peccatorem adulium iustificat et infundit charitatem et non iustificat illum alium sine quacumque attritione / vel dispositione praecedente in isto magis quam in illo quod est contra Augustinum et il fra dicetur. In oppositum arguitur. Augustinus. 13. de ciuitate. 15. Ad bonum anime prior est voluntas creatoris eius / siue vt eam faceret qua nulla erat siue vt reficiat: quia lapsa perierat. Item Augustinus de gratia et libero arbitrio cap. nisi ipsa conuersio hominis ad deum esset ex deo non diceretur deus vt tutum conuerte nos: deus salutaris noster. Et deus tu conuersus viuificabis nos. Preterea Augustina ad bonifacium papam Non gratiam dei aliquid meriti precedit humani. Et ponitur secundo sninarum distin 26 cap. 3.

¶ Item contra iulianum li. sexto. Et poniin glosa super illud Ro. 9. Non est volentis nec currentis non ideo deus mifetur alicuius: quia voluit / et cum currit sed ideo voluit et cucurrit: quia deus miseretur Item Augustinus enchiridion. 37. dictum est non est volentis nec currentis / sed miserentis dei: non quia vtrumque requiratur. Ita enim econtra diceretur non est dei miserentis sed hominis currentis. illud igitur dictum est: quia et ipsa voluntas a domino praeparatur. deus enim voluntatem homo minis praeparat adiuuandam et adiuuat preparatam Precedit enim bona voluntas hominis multa dei dona sed non omnia / vtrunque enim legitur. Et mina eius pre ueniet me et mina eius subsequetur me. nolentem preuenit vt velit: volentem sequitur ne frustra velit. Et ponitur secundo smninarum distinctione. 26. Preterea non esset orandum pro conuersione peccorum. probo: quia non est orandum pro eo quod est in potestate hominis cum sola influentia dei generali. Sed homo ex puris naturalib poterit facere dispositiue se dignum tali auxilio super naturali conuertente ad quod sequitur deum remissionem ipsi conferre: hec est ratio Augustini. vbi supra enichi. 37. Cur inquit admonemur orare pro inimicis nostris vtique nolentibus pie viuere nisi vt eis dominus operetur vt velint. Et Augustinus contra Iulianum libro quarto: orat etiam pro inimicis suis. non quia est illis voluntas bona sed vt conuertatur in bonum voluntas mala quoniam praeparatur voluntas a domino. Preterea si sortem peccatorem deus vocat / et conuertit speciali instinctu ad penitentiam: quia praecessit in eo .b. actio bona dispositiue et aliqualiter dignificans de congruo. igitur omnem eque di positum / et eque dignum vel non magis indispositum et indignum deus eque mouet et conuertit. consequens est falsum quia paulum vocauit secundum Augustinum non pro meritis vllis bonis sed cum multis meritis malis retribuens bona pro malis. Et multi tunc temporum et postea fuerunt non tam indigni sicut ille qui super omnes persequebatur ecclesiam dei / et fideles christi. Preterea quosdam iustificat sine huiusmodi dispositione precedente: vt de paruulis baptimatis vel etiam adultis qui in casu in son no vel furia baptimari possunt. Preterea. qui non conuertitur ideo non conuertitur: quia deus eum non mouet nec vocat speciali inspiratione: igitur qui conuertitur ideo conuerti etc. consequenta patet / quia ita de affirmatione sicut de negatione Antecedens probatur per Augustinum de bono perseuerantie cap. 45. Peccator ideo non surrexit: quia deus hunc non erexit. Preterea de pe. di 1 cap. si christi hoc iden probatur dominus per prophetam dixit. Conuertimini ad me et ego conuertar ad vos. vbi glosa. Numquam standum huic ordini: vt prima sit nostra conuersio / se quens deter Et respondendo dicit quod contritio qua conterimur causaliter praecedit remissionem et sic contritio quae ex libero arbitrio procedit meretur remissionem qua tamen gratie quae omnia precedit erat attribuenda tanquam cause. Respondeo

¶ Prima propositio iustificationem peccatoris adulti per infusionem charitatis et gratie gratum facientis precedit in peccatore aliquis actus dispositiuus et preparatiuum: ad iustificationem et ali qualiter meritorius de congruo mediate vel immediate. Probatur per Augustinum. 83. q. q. 68. Non nulla est inter peccatores diuersitas. precedit igitur in peccatoribus aliquid quo quamuis nondum sint iustificati digni tamen efficiantur iustificatione et precedit in aliis peccatoribus quo digni sunt obtusione: tamen verum est quod non est volentis neque currentis sed miserentis dei. parum enim est velle nisi deus misereatur. Sed deus non miseretur qui ad pacem vocat nisi voluntas precesserit.

¶ Item Augustinus de verbis apostoli sermone. 10. Et ponitur in glosa. super illud Philippen. 3. Sed illam que est ex fide qui creauit te sine te non iustificabit te sine te.

¶ Item Enchidiridion. 35. Cum homo iam eius etatis est vt ratione vtatur non potest ad palmam superne vocationis peruenire nisi voluntate concurrerit. Sequitur sola mina dei non implet iustificationem sine voluntate hominis. Ex hac propositione patet: quod in peccatore adulto aliqua conuersio hominis ad deum praecedit perfectam conuersionem dei ad hominem que est per absolutam iustificationem et gratie infusionem

¶ Secunda propositio. Circa peccatorem adultum deus absolute potest actum aliqualiter bonum elicitum a libero arbitrio / cum generali dei influentia acceptare tanquam dispositionem / et preparationem meritoriam de congruo ad remissionem peccatorum et iustificationem: nec est necesse deum speciali influentia prius mouere / vel conuertere illum: pater quia etiam sine quocunque actu antecedenter dispositiuo in paruulis remittit peccatum in baptismo: igitur et posset in adulto cu n dispositione actuum conformium dictamini recte rationis naturalis. Sed an de facto / secundum leges positas nullus peccator habeat actus antecedenter dispositiuos vel preparatorios et de congruo meritorios: nisi ad huiusmodi actus moueatur speciali et supernaturali dei influentia et autilio dubium est. Et pars affirmatiua videtur magis consona rationi hum ane. Pars aunt negatiua videtur magis consona verbis Augustini.

Notandum igitur quod auxilium vel influentia specialis potest accipi pro aliqua cau salitate diuina effectiua supernaturali.

¶ Alio modo large pro quocunque beneficio diuino positiuo vel priuatiuo: et sic large secundum quod deus misericorditer et gratuite non ex meritis antecedentibus se habet ad hominem vltra beneficia communia que confert ceteris creaturis seu pro quocunque modo se habendi ad hominem liberaliter et gratuite vltra communia beneficia collata hominibus indistincte.

¶ Si primo modo sit hec tertia propositio. non vniuersaliter in conuersione peccatoris talis actio dispositiua: et de congruo meritoria precedit influentiam specialem talis auxilii supernaturalis: aut si precedit / non tamen facit illum meliorem omni alio peccatore qui non sic specialiter adiuuatur. Probatur de paulo: et maria magdalena qui speciali motione vocati sunt absque meritis precedentibus: aut si in eis precesserint aliqua opera bona moraliter vel ex genere vt in paulo zelus diuine legis Et in maria virtus mine et hospitalitatis recipien do christum: tamen maioris culpe erant. apud deum quam multi qui non sic vocantur speciali motione.

¶ Item videtur quod meritis et orfonibus alicuius iusti deus specialiter mouet quosdam peccatores ad conuersionem et sui praeperationem. Talis autem specialis vocatio et motio praeueniens fit frequentius in electis et in praedestinatis.

¶ Quarta propositio non vniversaliter circa conuersionem peccatoris talis influentia specialis: et supernaturalis causalitatis effectiue praeuenit actionem dispositiuam: et aliqualiter de congruo meritoriam conformen dictamin rationis naturalis vel noticie fidei vt attritionem et displicentiam de peccatis et ali quam cogitationem et propositum emendationis pro futuro vel aliqua opera charitatis et mine seu pietatis naturalis vel iusticie politice et legalis vel huiusmodi. Probatur: quia non videtur quin homo ex puris naturalibus posset habere huiusmodi cogitationes et voluntates et operra cum multos infideles et reprobos videamus habere interdum huiusmodi opera. Sic etiam videtur de cornelio qui ratione operum precedentium speciali vocatione adiutus est Actuum. 10. Et habetur tertio sesceniarum distinc. 25. cap. 4.

¶ Quinta propositio accipiendo auxilium speciale secundo modo sic omnem conuersionem vel dispositionem de congruo meritoriam peccatoris adulti preuenit influentia gratie et beneficii specialis. Probatur primo: quia ex gratia speciali et bonitate: et mina diuina est quod actio aliqua talis peccatoris sit meritoria de congruo: et quod acceptetur tam quam dispositio et preparatio ad iustificationem: et quod sit meritoria etiam secundum quid et inchoatiue et remote. Et quod post illam deus ex liberali voluntate velit indulgere aut specialiter adiuuare cum sit actio persone male et ingrate nec habeat formalem voluntatem et dignitatem.

¶ Item ex gratia dei speciali fit quod talis peccator adiuuatur influetia generali. vel quod permittitur doceri et dirigi ad actus bonos moraliter vel ex genere: quia indignus est immo ex gratia dei est quod non statim ponitur in inferno vel quod non permittitur ab hoste tentari vltra vires et impediri ab omni bono opere.

¶ Ad primum quo probatur quod vniversaliter preuenit dei influentia supernaturalis intelligitur de voluntate anime simpliciter qua fit per infusionem gratie iustificantis. dicitur autem voluntas eius prior: quia deus antecedentur eum vocat per praecepta quae dedit et noticiam veritatis et per benficia continue collata.

¶ Ad secundum loquitur de conuersione simpliciter qua homo fit de iniusto iustus. Ad aliud loquitur de merito condigni cuius radix est charitas. Et intelligitur hic meritum de condigno non secundum distinctum rigorem iusticie: sed secundum veram et formalem bonitatem et dignitatem intrinsecam actus et persone ex qua secundum leges cones dignum est talem actionem acceptari ad praemium ab amico vel loquitur de gratia data gratis 1 gnaliter de quocumque beanficio diuino gratuito seu quocumque modo se habendi deum erga hominem graetuite et talis praeueint omne meritum: quia non nisi gratuite acceptatur vt meritum. Ad aliud loquitur de velle et concurrere id es operari bnen et iuste simpliciter hec enim praesupponit charitatem vel adcipit miferi large: quia mina est quod peccator permittitur viuere et sic operari cum non sit dignus secundum Augu. etiam pane quo vescitur. Ad aliud intelligitur de praeperatione ad operari iuste simpliciter et meritorie: et hec praeperatio est per infusionem prime gratie gratum facientis vel loquitur de praeperatione secundum gratuitam minam large sumptam licet enim influentia generalis auxilii sit beneficii gratuitum in specialiter respectu malorum qui sunt contrarie indigni praeparat etiam vocando per praecepta et dictamen rationis prius collata. Ad aliud negatur conequentia. Ad probationem nos oramus pro conuersione simpliciter ab iniusticia que non fit sine infusione gratie. Et eum dicitur non est orandum. etc. Dicendum quod oramus etiam interdum pro quibusdam quae possent contingere ex causis secundis cum dei influentia generali vt pro salute infirmi / vel peregrini a periculis continenter: igitur oramus vt deus inspiret peccator propositum emendationis: quia et si posset naturaliter illud habere: tamen negligens est et non facit quod potest: et si deus eum preueniat forte excitatus proficiet Multa etiam impedimenta conuersionis: et multe occasiones determinationis possunt contingere peccatori. Ideo orandum est vt deus tollat impedimenta boni / et occasiones mali et conferat contratria. Ad aliud loquendo de preparatione et dispositione peccatoris secundum quam peccator facit quicquid potest ex se et quicquid antecedentur tenetur facere ex lege dei ad obtinendum veniam. Et loquendo de conuersione et vocationem communi que fit in collatione gratie iustificantis conceditur consequens / omnem talem enim deus recpit ad veniam Loquendo vero generaliter de quacumque actione bona ex genere qualitercunque disponente negatur consequentia: maxime intelligendo de vocatione singulari et tali quali vocatus est paulusi deus enim ex gratia speciali in casu aliquem predestinatum mouet singulari modo pauca vel modica dispositione precedente in eo et ab eo. Ad aliud secus est de paruulis baptisatis. illa enim remissio fit specialiter virtute sacramenti habentis efficaciam ex meritis christi. de adulto autem dormiente et furioso oportet quod in vigilia et sanitate precesserit in eo voluntas bona exterius explicita: fit etiam illa remissio virtute sacramenti. Ad aliud negatur antecedens. Ad probationem patet supra. Ad a liud accipit gratiam large non solum pro charitate iustificante simpliciter sed generaliter pro quocunque beneficio vel modo se habendi gratuito preter beneficia communiter collata omnibus. Ad argumentum in principio questionis procedit de prioritate secundum independentiam ex parte prime cause et secundum dependentiam ex parte voluntatis create respectu entitatis positiue in actu