Quaestio 1

¶ Sequitur distinctio. 37. CIrca distinctionem 37 in qua magister tractat quali ter deus per suam immensitatem est vbique et in qua inquirit vbi erat deus ante mundi constitutionem Quero Utrum deus sit actuali ter extra celum praesens spacio infi nito ymaginario.

Quod sic: quia de us intelligit intuitiue et distincte huiusmodi spacium infinitum extra celum: quia etiam nos intelligimus illud confuse: igitur est actu presens il li. Probatio consequentie: quia omne obiectum actu intellectum a deo est actualiter presens deo: nisi illud obiectum sit figmentum vel nisi sit tantum in po tentia: sed huiusmodi spacium non est figmentum: quod mundus iste actualiter est in quadam portione illius determinata intellectualiter acceptibili et significabili. non est etiam tantum in potentia: quia non solum possibile est esse spacium vacuum extra celum: sed etiam actua liter ponitur actualitate correspondente tali intelligibili priuatiuo: quomodo dicitur aliquis actu cecus / vel cecitas actualiter conuenire ceco: et quomodo diceretur actualiter locus esse vacuus.

¶ Contra / quia frustra po nitur actu esse presens vbi nihil agit / nec egit / nec aget. esset enim ibi ociose. Primo inducentur rationes pro pter quas diuersi tenent partes oppositas questionis.

¶ Secundo respondebitur ¶ Quantum ad primum arguitur quod deus sit actualiter pre sens illi spacio infinito extra celum. Probatur sic. Deus ante mundi creationem erat actu in huiusmo di spacio infinito ymaginabili: igitur et nunc est. Con sequentia patet. tum / quia non est ratio negandi nunc magis quam tunc. tum / quia propter creationem mundi non deseruit illa spacia: alioquin mutatus fuisset Antecedens probatur: quia ante mundi creationem deus erat actualiter: igitur in toto huiusmodi spacio vel in aliqua portione / seu differentia illius per ymaginationem acceptibili / et significabili. non enim videtur intelligibile quod aliqua res actualiter existat: quin sit in aliquo situ actuali vel potentiali / et ymaginario finito / vel infinito. Non potest autem dari quod esset in finita portione illius spacii: quia non est maior ratio de vna portio ne quam de alia: igitur erat in toto.

¶ Secundo. Deus ante mundi creationem erat in spacio in quo nunc ymagi namur mundum: et cui nunc esse presens yrmaginatur mundus et intelligitur: igitur et nunc est: et ab eterno erat in spacio extra celum. Consequentia probatur: quia si ante mundi creationem erat vbi nunc est mundus. hoc non erat: quia ibi esset aliqua creatura: sed quia ibi poterat crea re: igitur cum nunc / et ab eterno posset consimiliter crea re mundum istum / vel alium in spacio extra sequitur quod non minus est ibidem quam esset ab eterno praesens isti spacio in quo nunc intelligiter mundus esse. Antecedens probatur primo: quia si prius non erat praesens isti spacio / et modo sit presens: igitur in creatione mundi mutatus.

¶ Secundo / quia deum agere mundum in hoc spacio: praesupponit deum esse in hoc spacio et prius naturaliter est deus hic quam agat hic et prius naturaliter est in aliquo spacio quam agat lbi. Probo: quia sicut deum agere ad deum esse: sic deum agere in aliquo spacio ad deum esse in illo spacio sed deum agere praesupponit deum esse: igitur. etc.

¶ Tertio deus posset nunc creare aliquod corpus extra caelum: igitur iam actualiter preexistit ibidem. Consequentia probatur. tum / quia esse illic praexigitur et intelligitur huic quod est agere illic. tum quia si modo non sit illic et fieret nouiter illie: sequitur quod mutaretur localiter. Consequens est falsum secundum magistrum distinctione ista. ca. penultimo. Deus enim est omnino immutabilis localiter. Et Augustinus octauo super genesim cap. vltimo. Non debemus opinari substantiam dei temporibus / locisque mutabilem / ac per tem pora / et loca mobilem. Consequentia probatur: quia illud mutatur localiter: quod nunc est alicubi et prius non erat ibi / sed alibi: et quod incipit esse nouiter vbi prius non erat et desinit esse vbi prius erat: et quod transit de situ in situm. Sic autem esset: si deus crearet alium mundum extra celum / et annichilaret mundum istum: tunc inciperet esse praesens illi spacio extra celum / et desineret esse praesens illi spacio in quo intelligitur mundus iste nunc esse.

¶ Dices. deus non mutabitur. sed fit ibidem no uiter praesens per mutationem et nouitatem realem corpo ris / et per nouam positionem corporis ibidem.

¶ Contra. si deus fit ibi nouiter solum ratione corporis et per mutationem vel nouitatem corporis / et propter nouam positionem corporis ibidem: sequitur quod prius na turaliter est ibidem corpus illud quam deus. Consequens est falsum. tum / quia cum naturaliter prius possit esse sine posteriori non econtra. 5. meth. sequitur quod illud corpus posset illie esse sine deo: non econtra. tum / quia corpus esse illic praesupponit deum creare vel creasse ibidem corpus illud: sed deum creare illic praesupponit deum esse ibidem: igitur corpus esse illic: non est prius quam deum esse illic Esset enim prius naturaliter ibi quam deus crearet illud.

¶ Item. contra responsionem probo quod non minus ymo magis dicendum tunc est deum mutari localiter quam corpus: quia mutari localiter est se habere nunc et prius aliter et aliter sed locum: et esse nunc et prius alibi et alibi: sed hoc non conuenit illi corpori: quia cum prius nichil esset sequitur quod nullibi erat: nec aduenit nouiter ad locum: sed deus prius existens alibi aduenit / et accedit nouiter ad spaci um in quo non erat: et deserit locum in quo prius erat

¶ Quarto. Deus potest esse extra celum absque positione aliculus creature ibidem: igitur iam actum existit il lic. Consequentia probatur: quia si deus non sit extra ceum: et potest ibi esse sine positione creature. ponatur in esse: tunc sequitur quod deus mutatur seu sequitur deum mutari. Probo: quia esset transitus contradictionis: igitur mutatio in aliquo non in creatura: quia ibi non ponitur esse: igitur in deo. Antecedens probatur: quia angelus potest esse extra celum sine corpore. Probo: quia si deus crearet ibi angelum cum corpore potest annichilare illud corpus conseruato angelo non moto: vt si angelus sit in aere medio alicuius domus potest deus parietibus non motis: et angelo non moto annichilare aerem: et re maneret angelus in vacuo spacio sine corpore: igitur et potest simpliciter esse extra celum: igitur pari rationem deus potest ibidem esse cum corpore et post modum annichilato corpore non desinet deus illic esse: sicut nec necesse erat angelum desinere esse: et ita deus posset esse pluries in eodem situ potentiali ymaginatiuo cum inter ruptionibus et successionibus

¶ Quinto. deus est extra caelum per po tentiam. igitur est ibi per essentiam / et presentiam. Antecedens patet: quia potest agere aliquid ibidem. Consequentia probatur: quia propter infinitatem et immensitatem po tentie sue est illic secundum potentiam: sed non minus est infinitus / et immensus secundum essentiam: igitur sua immensitas est ratio essendi illic secundum essentiam.

¶ Sexto. sicut eternitas ad esse semper / sic immensitas ad esse vbique: sed deus ratione eternitatis fuit semper ab eterno pro tempe infinito ymaginario: ergo ratione immensitatis fuit ab eterno vbique in spacio ymaginario infinito.

¶ Sep timo. Deus ex eo quod est perfectionis infinite est tam perfe ctum quod maius eo cogitari non potest. Et quia est bonum infinitum melius eo sine contradictione cogitari non potest: et quia est aeternus tantum durat quod aliquis plus durare non potest cogitari. Igitur cum sit infinite immensus: est praesens tanto spacio: quod in maiori spacio aliquid esse cogitari non potest. Si autem sit tantum praesens spacio in quo intelligitur mundus iste aliquid esse in maiori spacio cogitari potest fa ciliter absque contradictione: igitur.

¶ Octauo. quod non est imperfectionis: nec derogat: sed potius consonat di vine perfectioni et immensitati non est deo denegandum sed deum esse in spacio infinito ymaginario extra mun dum est huiusmodi. Magis enim consonat infinite eius magnitudini. de qua psalmista. Magnitudinis eius non est finis: ymo oppositum videtur derogare eius immensitati: quia si sit precise in tam paruo spacio in quo est mundus: iagister diffinitur / et determinatur / et concluditur loco: quod est contra magistrum in distin. praesenti Patet etiam ex nomine immensitatis. Immensus enim idem est quod non mensus / nec mensuratus. Eius autem existentiam et praesentiam esset mensa et commensurata adequate magnitudini fini te huius mundi.

¶ Confirmatur. possibile esset creaturam esse vbi que non minus quamsit deus: quia posset esse praesens toti mundo nunc existenti: quia angelus vel corpus potest poni in pluribus locis

¶ No no. ad hoc videntur plures autctoritates. Primo illud Ba ruch. 3o. ca. o israel quam magna est domus dei et ingens locus possessionis eius / magnus / et non habens finem: excelsus / et inmensus Item. 3. Regum. 8. celum et celi caelorum te capere non possunt. Item Iob. 2o. excelsior celo est / et quid facies profundior inferno. et vnde cognosces longior terra: mensura eius et latior mari. Item ecclesia cantat. Uirgo dici geni trix quem totus non capit orbis. etc.

¶ Item. Aug. 8. su per Gen. ca. vlti. Deus potentia sua excellenti et incommu mutabili est interior omni re: quia in ipso sunt omnia et exterior omni re: igitur secundum Aug. est in omnibus et extra omnia.

¶ Item per dictum hermetis. deus est sphera cuius centrum est vbique: et circumferentia nusquam. Et idem. Deus est sphera cui tot sunt circumferentie quot puncta.

¶ Decimo. hec videtur intentio augu. 2 ciui. ca. 5. dicentis sic. Querentibus de mundi tempore cur potius tunc / et non antea factus sit dicamus quid ipsi respondeant de mundi loco. Nam si infinita spacia temporis in mundum cogitant in quibus non videtur eis deus ab opere cessare potuisse. similiter cogitant extra mun dum infinita spacia locorum: in quibus si quis dicat non potuis se vacare omnipotentem: consequens esset: vt innumerabiles mundos somniare cogatur: sequitur an forte substan tiam dei a tantis spaciis locorum extra mundum absentem esse dicturi sunt. Et vno tantum tam exiguo loco in quo mundus est esse occupatam Non opinor eos in hec vaniloquia progressuros. hec augu.

¶ In oppositum frustra / et inconuenienter ponitur deus esse actu praesens ei: quod omnino nichil est: nec potest esse aliquid magis quam chymera: et spacium infinitum ex caelum est huiusmodi: igitur. Maior proba tur: quia aliter dicerentur conuenientur deus esse actualiter in chy mera / et hyroceruo et figmentis. Minor probatur: quia vel est actu productum vel producibile et in potentia. non primum: quia aliquod infinitum esset actualiter productum a deo ab aeterno. non secundum. tum / quia ponatur produci / et esset aliquid positiuum: et tamen esset vacuum vt nunc. tum / quia si sit aliquid tantum in potentia producibile: igitur deus non est actu praesens illi vel in illo: qui deus non est in creatura creanda. vt in antichristo futuro. Ex quo secundo arguitur sic. deus ante mundi creationem no erat praesens actua liter creaturis futuris: nec actualiter erat in eis: igitur nec in huiusmodi spacio. consequentia probatur: quia huiusmodi spacium non minus est omnino et proprie nihil quam creatura creanda. immo magis: quia inpossibile est ipsum esse aliquid praeter deum et creaturas causabiles ef fectiue a deo

¶ Tertio / vel huiusmodi spacium infinitum est omni bus intelligibile positiuum aut privatiuum. non primum / quia esset actu quantum positiuum / infinitum / eternum. Si secundum igitur alicuius positiui / privatiuum et non nisi quanti infiniti cor poris: sed deus non est in priuationbus rerum causbilium: et vltra cum priuatio tollatur per positionem positiui cuius est priuatio: magister positio huius mundi est remotio huius spacii ymaginarii in quo deus prius intendebat mundum creare: igitur mundus iste non est nunc praesens illi spacio: quia non est praesens sue priuationi: igitur nec deus est nunc praesens illi spacio in quo ab eterno voluit mundum creare.

¶ Quarto. vel huiusmodi spacium habet actu formaliter et veraciter differentias distinctas quasi partes et portiones sui: aut non. si secundum / igitur fictio et falsum est di cere quod mundus iste sit in quadam parte / vel portione vel differentia illius spacii tantum: et quod aer sit in alia portione eius et ignis in alia. si primum / contra tum per arist. 4. phisi. quia penitus nichil est nec substantia / nec accidens: tum / quia esset actu quantum infinitum. tum / quia esset primo et essentialiter locus et conuenientius quam superficies con tinens: quia ei primo / et essentialiter / et immobiliter / et inuariabiliter conuenirent differentie positionis secundum quas corpus locabile natum est esse alibi et alibi: et secundum quarum immobilitatem attenditur primo immo bilitas loci / et identitas vel diuersitas formalis locorum: hec enim superficies ambiens non erit formaliter et immobliter hic locus nisi vt in hac differentia talis spacii.

¶ Quinto. sicut aeternitas ad semper esse / sic immensitas ad vbique esse: sed deus non erat ratione aeternitatis praesens actu tempori infinito ymaginario: a parte ante: quia tempus / nihil omnino erat: sicut nec est modo actua liter in tempore infinito / futuro / ymaginario: sicut nec est actu in antichristo futuro. licet ista sint praesentia ei tamquam cognitum obiectum virtuti cognoscenti: igitur nec ratione immensitatis erat praesens actu infinito spatio ymaginario.

¶ Sexto. frustra et in conuenienter ponitur deus actualiter esse praesens illic vbi nichil agit: nec vnquam egit: nec vnquam. aget.

¶ Septimo possibile est deum nunc actualiter agere in toto spacio in quo nunc est actualiter: igitur possibile est vt nunc actua liter agat per totum spacium infinitum. Infinitas enim po tentie non minus potest agere vbique quam immensitas sue essentie est potens esse vbique: igitur possibile est vt nunc sit actu corpus infinitum: ex omni differentia positionis consequens supponitur nunc esse impossibile.

¶ Octauo. non est ponenda pluralitas: yrmo infinitas sine necessitate: igitur non sunt ponenda infinita spacia et infinite praesentie dei ad illa infinita spa cia. Si quis autem dicat quod huiusmodi spacium ymaginarium infi nitum est ipse deus

¶ Contra. tum / quia in huiusmodi spacio intelliguntur differentie positionis secundum quas hoc corpus dicitur esse hic in hac portione illius spacii: et alia pars mundi in alia: et secundum cuius immobilitatem dicitur locus iste immobilis. tum / quia si deus causaret alium mundum extra istum sequitur quod non esset in alio loco huius spacii: ymo in eodem spacio. et secundum idem esset iste mundus: et ille: quod est falsum: quia hoc repugnat rationibus partis aduerse: tum / quia dicere deum esse in huiusmodi spacio: non esset forma liter nisi deum esse in seipso. sed hoc saluatur: esto quod non sit extra caelum: nec per hoc euaditur quod deus non sit mutabilis secundum si tum. tum / quia deus esset locus et vacuum infinitum: tum / quia destructo aere huius domus deus formaliter non est va cuum spacium inter parietes.

¶ Respondeo. est ista: deus non est Prima propositio actualiter praesens in spa tio extra celum. Probatur. illud tanquam probabilius videtur ponendum: quod magis consonat positioni philosophorum: et quod foret ponendum ab homine precise stante in lumine naturali rationum naturalium si illi non obuiat fides vel scri ptura sacra vel determinatio ecclesie vel doctrina san ctorum. Patet. Sicut enim in his quae sunt iuris / et iusticie si sit aliquod dubium non sufficienter terminabile per iura positiua scripta recurrendum est ad ius naturale sic in dubiis non sufficienter terminabilibus per scrip turas canonicas videtur dicendum conformiter rationi na turali: sed deum non esse extra celum habent ponere philo sophi: et homo vtens precise ratione naturali. nec hoc obuiat fidei / vel doctrine sanctorum. Probo: quia vt re citat Magister distin. praesenti: cap. 3. aliqui quasierunt a do ctoribus sanctis vbi erat. et habitabat deus ante mun di creationem et recitat responsionem Augustini lib. 2o. contra Maximum. cap. 21 quod deus erat in se: et habitat in seipso / et apud seipsum: nec inuenitur responsum a sanctis quod esset in spacio infinito. Magister etiam in praesenti distinctione non respondet quod deus esset in huiusmodi spacio infinito sed in seipso. Si tamen deum esse in huiusmodi spacio infinito foret verum et si sancti reputassent necessarium esse secundum veritatem fidei dicere quod deus sit in huiusmodoi spacio: non videtur quin hanc re sponsionem dedissent: quia hec responsio offert se statim intellectui cui fit ista quaestio.

¶ Preterea. doctores antiqui videntur magis assentire isti parti. nam Magister Alexander de halis in prima parte summe. q. 47. vbi inquirit an deus sit extra celum dicit quod deus non est vbique ab eterno secundum actum: sed secundum potentiam.

¶ Item Bonauentura super primum sen. distin. praesenti dicit quod deus non est actum extra celum: cum extra celum nichil sit.

¶ Item. magister Iohannes Scotus distinctione eadem dicit quod non est ymaginandum spacium infinitum ante mundi creationem: quasi ibi fuerit deus praesens per essentiam: ymo non vt alicui presens per essentiam fuit po tens facere mundum.

¶ Item. dominus Guillermus Altisiodo rensis. primo lib. circa finem dicit quod deus est extra mundum sed exponens et explicans qualiter hoc sit verum dicit quod deus est extra mundum potentia: quia si infiniti mun di essent: deus omnes illos repleret. Est etiam quo dam modo extra mundum actu: quia est in seipso qui ma ior est mundo. Deus enim sibiipsi locus est. hec ille

Secunda propositio. Non est possibi le deum esse actu aliter in spacio infinito extra caelum. Probatur: quia si sit possibile: igitur possibile est deum actualiter agere per to tum huiusmodi spacium infinitum: igitur possibile esset esse nunc actualiter corpus infinitum ex omni diffe rentia quod pro nunc supponitur falsum.

Tertia propositio. Possibile est deum esse extra ceium nulla crea tura tunc existente / et praesente actualiter extra caelum. pro bo: quia deus potest creare. b. creaturam extra celum: et esset illi deus presens: sed potest illam destruere: nec tamen desineret necessario deus esse illic. Probo: quia pos set spiritum angelicum creare extra celum sine aliqua alia creatura. quia si foret ibi angelus cum corpore deus pos set annichilare illud corpus angelo non moto. igitur et spiritus diuinus posset esse extra celum cum creatura nec desineret illic esse ad destructionem creature. posset enim deus non minus quam angelus esse in medio vacuo hu lus domus annichilato aere.

Quarta propositio. Non est possibile deum nunc fieri / vel esse extra caelum: nisi aliqua creatura sit vel fuerit nouiter posita extra caelum. Probatur quia esset transitus contradictionis de non esse extra caelum ad esse extra caelum: igitur mutatio et non in creatura: igitur in deo

Quinta propositio. Deo existente extra caelum sine crea tura sibi tunc actualiter presente non est possibile ipsum non fieri extra caelum: nisi fiat noua positio creature. et iterum remotio eiusdem creature. Probatur: quia aliter esset transitus contradictionis sine mutatione in creatura: igitur in deo.

Ad primum pro parte affirmativa negatur antecedens: quia sancti interrogati vbi deus erat: non leguntur hanc responsionem dedisse: que tamen si foret vera et conueniens poterat eis faciliter occurrere. Ad probationem negatur con sequentia. ymaginatio enim nostra interdum est falsa et ficta: sic etiam non ymaginamur huiusmodi spatium: ni si per modum quanti / extensi habentis differentias positionis sine tamen qualitate. sic etiam inter latera continen tis ymaginamur spacium diuisibile secundum tres dimen siones et receptaculum corporum: et habens differentias po sitionis: cum tamen omnino nichil subsit huiusmodi ymagina tioni.

¶ Ad secundum. negatur antecedens: ymo si verum est deum habere nunc presentiam actualem ad spacium aliquod in quo intelligatur esse mundus iste / tunc diceretur quod deus simul incipit esse presens illi spacio / et mundo. vnde magister cap. penultimo dicit quod deus sine sui mutatione incipit esse in mundo cum creauit illum. Ad probationem primam negatur consequentia. vt .ia. dicetur

¶ Ad secundam negatur assumptum. nam vt dicit magister Io. Scotus distin. praesenti: cum agens creatum agat etiam vbi non est presens per essentiam si deum agere hic per omnipotentiam: et deum esse hic per immensita tem essentie forent distincta / et separabilia. deum age re hic non inferret per se deum esse hic: deo deum agere hic per omnipotentiam non praeexigit deum et hic per essen tiam.

¶ Circa quod sciendum quod cum dicitur agere hic praesupponit esse hic et prius est esse hic quam agere hic si per ly hic demonstratur aliquod positiuum: puta locus vel aliqua creatura. negatur illud loquendo vniuersaliter de agere secundum quod agitur hic non so lum transitiue id est in hoc loco: sed etiam agitur hic intran sitiue. id est hic locus agitur. Si vero per ly hic demonstratur spacium vacuum: tunc si intelligatur de priori a quo non conuertitur consequentia. conceditur quod deum esse hic est prius quam agere deum hic. Si vero de priori secundum causalitatem / vel presuppo sitionem vel preexigentiam quae terminat dependentiam / vel indigentiam negatur. hee responsiones dicte sunt loquendo conformiter magis dictis sanctorum.

¶ Sed aliter ad primum / et ad secundum potest dici quod sicut deus ab eterno habuit in suo prospectu obie ctiue: tempus infinitum et quantum extensiue infinitum vndiquaque. et per hoc potuit ab eterno se de ter minare ad certum quando et ad certum vbi de produ ctione mundi: et tamen contingenter et libere se de terminauit Sic illius quanti infiniti in suo prospectu positi elegit contingenter et libere certam portionem cui quasi presens fieret mundus iste. Et sicut poterat creare mundum tante quantitatis vel duple / vel triple. etc. tamen libere determinauit se ad certam quantitatem. Sic quamuis posset ab eterno esse quasi presens tanto vel tanto spacio ymaginario. Elegit ta men ab eterno esse quasi presens tanto quantum correspondet mundo creando sicut de angelo existente in medio domus annichilato aere.

¶ Ad tertium. negatur prima consequentia. Ad primam probationem negatur illud specialiter de agere secundum quod agitur ipse locus et ipsum vbi.

¶ Ad secundam. negatur consequentia. Ad probationem aliquid esse nunc ibi / et prius non fuisse: sed alibi con tingit dupliciter. Uno modo per nouum accessum et aduentum ipsius ad locum preexistentem: et eodem modo non esse vbi prius potuit intelligi per recessum a loco remanente: et sic deus non fuit nouiter in loco: nec recedit a loco. Alio modo per nouam positionem vel desitio nem loci: et sic non oportet illud mutari localiter proprie.

¶ De responsione ibi posita. si per hoc quod dicitur deum esse ibi nouiter ratione coporis: et per nouam positionem / et presentiam corporis denotetur aliqua causalitas in creatura respectu divine potentie negatur. Si vero denote tur necessaria consequentia potentie diuine ad positionem ipsius corporis: negatur consequentia: scilicet quod posterius sit ibi deus quam corpus: sicut deus non est naturaliter posterius dominus vel causa finalis / vel causa nouiter effecti ua creature quam creatura sit.

¶ Notandum tamen quod lo quendo de priori natura a quo non conuertitur conse quentia. vel quod potest esse sine altero non econtra. vt dicitur methaphisice. Deus est prius ibi quam corpus. Loquendo autem de priori causalitate vel praesuppositione / vel praeexistentia terminante dependentiam et indigentiam: adhuc deum esse hic est prius naturaliter: tamen improprie in quadam si militudine posset dici corpus ibi prius esse: quia deus non esset ibi nisi crearet aliquod corpus: siue posset ibi esse sine corpore siue non.

¶ Ad aliud contra responsionem Neutrum est proprie mutatum localiter: tamen corpus magis conuenienter vel minus inconuenienter dicitur tunc mu tari quam deus: quia transibit de non esse ad esse simpliciter

¶ Ad quartum. si intelligitur absque positione creature prae sente vel praeterita negatur antecedens. si vero absque positione creatu re necessario semper concomitante existentiam dei extra caelum nega tur consequentia. patet ex. 4. et. 5 propositionibus.

¶ Ad quintum. deum esse extra caelum per potentiam potest intelligi: quia potest ibi opera ri: et sic negatur consequentia. Alio modo quod sit ibi per actualem causalitatem effectiuam: et actualem vsum et exercitium potentie actiue: puta actu causando / vel conser uando: et sic negatur antecedens. Ad probationem consequentie. Omni po tentie repugnaret quod non posset illic agere. Similiter immensitati essentie quod non posset ibi esse: sed immensitati eius non repugnat quod sit ibi in actu: nec omnipotentie repugnat quod non agat ibi in actu. Occasione huius argumen ti sciendum quod secundum magistrum distin. praesenti: deus dicitur esse vbique per essentiam / praesentiam / et potentiam: quod dupliciter intelligi potest. Dicitur enim esse vbique per essentiam: eo quod quelibet alia essentia est quaedam participatio diuine essentie: et deriuatio / et vestigium / et quasi riuulus cuius fons est diuina essen tia. Secundo. per presentiam. id est indistantiam / et simul tatem. Tertio / per potentiam id est virtualem et effectiuam causalitatem. Alio modo per essentiam quia per essentie indistan tiam et non solum agit hic: sed essentialiter est hic. vt anima in corpore circunscripta informatione. Secundo / per prasesentiam id est intuitiuam visionem. Tertio / per potentiam id est dominationem et operationem et actualem causalitatem effectiuam et conseruatiuam et finalem.

¶ Ad sextum / videtur ratio in oppositum. Negatur igitur minor. non enim fuit actua liter in illo tempore ymaginario / vel praesens illi. sed tante / et ta lis immensitatis est et eternitatis: quod si tempus infinitum et locus infinitus essent ab eterno: deus illis coexiste ret.

¶ Ad septimum / negatur consequentia: quia si sine contradictione posset cogitari aliquid posse maius / et melius sequitur quod deus esset ens diminutum. Sed sicut si non agit tot: quin plura agere cogitari posset: non sequitur ipsum non esse omnipotentem. Si vero non possit agere nisi tot quot posse produci demonstrando et vltra cogitari potest: inferretur esse non omnipotens: ita si non sit presens tanto spacio: quin aliquid esse praesens maiori spacio cogitari possit: non sequitur ipsum non esse immensum sed si non postest esse presens nisi determinato spacio finito: et aliquid esse in maiori cogita rit posset: inferretur non esse immensus.

¶ Ad octauum Illud quod non est imperfectionis est attribuendum deo sed actum vel potentiam. vt producere plures mundos: et quia esse extra celum: non est imperfectionis: ideo est attri buendum deo secundum actum / vel potentiam: sed non oportet quod secundum actum / sicut nec creare alium mundum. Esse autem extra caelum in spacio infinito non est perfectionis sed est repugnantie / et impossibilitatis: et infert imperfe ctionem in deo: quia infert deum esse actualiter presen tem tanto spacio in quo deum agere per totum est impossibile: et cum dicitur quod diffiniretur / et concluderetur loco negatur proprie loquendo ad intentionem sanctorum: quia diffiniri et concludi loco est esse sic in quo dam loco: quod non esse in omni loco / nec posse esse ex se in omni loco: et locum posse esse sine ipso. Sed deus dicitur immensus et non mensurabilis / vel com mensuratus loco: quia non est locus possibilis quin deus possit ex se coexistere duplo maiori ymo nec potest esse locus sine eo

¶ Ad confirmationem. Si consequens intelligitur de possibili et per accidens / con ceditur: quia possibile est quod non esset nisi vnicus an gelus / vel vnicum corpus continuum: et illi soli deus esset presens. tamen immensitas / et esse vbique repugnat creature eo modo quo conuenit deo.

¶ Ad nonum. Baruch per donum dei intelligit ipsum deum: vt est continens infinitam perfectionem formaliter: et vt continens infinitas creaturas eminenter / et virtuali ter: et sic dicitur hec domus non habere finem: quia non est perfectionis / et continentie finite. vel loqui tur de domo celesti / et celi empirei in quo est habita tio omnium beatorum: et hec non habet finem sue durationis. Hec etiam non habet finem: id est gradum finitum perfectionis propter beatitudinem ob iectiuam infinite bonitatis / et iocunditatis.

¶ Ad aliud. Celi non possunt capere deum quasi sint locus sufficienter adequatiuus / et commensuratiuus divine immensitatis: quasi deus non possit ex se esse in maiori loco: ymo quotquot essent mundi: adhuc sic deum capere non possunt. Per idem ad alia.

¶ Ad augustinum. Deus dicitur excellentior omni creatura: quia independens a creatura nec indigens ea ad sui perfectum esse.

¶ Ad dictum Hermetis. Illud dictum est metaphoricum et yperbolicum Si enim accipiatur vt sonat: includit contradictio nem: quia si circunferentia nusquam: igitur nulla est cir cunferentia eius: igitur non est sphera: et si centrum est vbique: sequitur quod eius non est centrum.

¶ Dicendum quod Hermes volens innuere magnitudinem diui ne perfectionis esse tantam: quod ab homine esse suffi cienter explicari / vel intelligi non posset ait quod est sphe ra cuius centrum. etc. cum centrum sphere sit infinitum minus quam circunferentia. Si deus sit sphera cuius centrum sit vbique: reliqua magnitudo intelligi vel expli cari non potest.

¶ Ad decimum. Augustinus non in tendit ponere extra celum infinita huiusmodi spacia quibus deus sit presens: sed illi qui querebant quare deus tunc inchoauit mundum ponebant infinita tempora ab eterno fluxisse. ideo videbatur eis incon ueniens deum ociose vacasse in illis temporibus infinitis. et consequenter dicebant. etc. Augustinus autem ex dictis eorum infert quod pari ratione extra mun dum istum erant loca infinita ante mundi creationem et si dicant non esse inconueniens deum non egisse in illis infinitis locis: sed tantum in parte illius: ita dicetur eis de temporibus. Si vero dicant talia spacia et loca non esse extra celum: ita dicetur eis quod ab eterno vsque ad creationem mun di non fluxerunt: nec fuerunt tempora in quibus deus vacaret ociosus. Unde Augustinus ibidem sic ait Cum igitur vnum mundum / et finitum suo loco determina tum a deo factum esse dicant quod respondent de infinitis lo cis extra mundum: cur in eis deus ab opere cesset hoc respondeant de infinitis ante mundum temporibus: cur in eis deus ab opere cessauerit: Sequitur quod si dicant ina nes hominum cogitationes: quibus infinita ymaginantur loca: cum locus nullus sit preter mundum.

¶ Re spondetur eis isto modo inaniter cogitare praeterita tempora vacationis dei: cum tempus nullum sit ante mun dum. hec Augustinus. Sic igitur loquitur augustinus ex suppositione quod si infinita loca sint extra caelum: deus est presens illis.

¶ Dubium. an stando in lumine naturali ponendum sit deum esse vbique per actualem indistantiam sue formalis essentie. dicendum quod non: quia nec alie intelligentie arguuntur esse hic: licet earum causali tas extendatur vsque huc. Non enim oportet actiuum esse presens cuilet passiuo et effectui suo per indistantiam omnimodam.

¶ Item. non ponitur conuenienter in certa parte corporis celestis Sed per totum corpus primum a maximum (conuenientius enim est quam quod existens in certa parte moueatur continue ad motum illius partis. vel quod sibi succedant per presentiam alie / et alie partes celi.

¶ Item. non esset ratio quare praecise tante parti celi esset presens.

¶ Ad argumentum in principio quaestionis concedendo quod deus intelligit illud eo modo quo intelligibile est sine imperfe ctione. sed intelligere huiusmodi spacium infinitum non est secundum veritatem: nisi intelligere quantitatem infinitam abstrahen do a qualitatibus: sicut intelligere durationem infinitam habentem prius / et posterius non est nisi intelligere tem pus et successionem actualem vel potentialem. vel intelli gere aliquid in habitudine ad huiusmodi tempus. et intelligere huiusmodi spacium esse: non quantum actuale / nec potentiale est intellectio figmenti implicans contradictionem. ne gatur igitur consequentia. Ad probationem. dicendum quod huius modi spacium infinitum partim dicit intelligibile potentia le: partim dicit figmentum: nam secundum partes ymaginarias finitas acceptibiles dicit quantum finitum potentiale: et quo cunque tali accepto finito possibile esset causari maius sed esse quantum dimensiuum infinitum ex omni differen tia habens differentias positionis est impossibile.