Quaestio 1

¶ Sequitur distinctio trigesima octaua et trigesimanona. Irca distinctionem trigesimam octauam / et trigesimam nonam in quibus magister inquirit an scientia / et prescientia diuina sit causa quare res sunt / et future sunt: vel e contra. Inquirit etiam an propter mutabilitatem et nouitatem rerum scientia dei innouetur / augeatur vel mi nuatur. Quero primo / Utrum omne ens aliud a deo ideo sit: quia deus scit et vult illud esse.

Quod non quia quod non est non ideo non est: quia deus sciat et velit illud non esse cum non entis / et nichili non sit aliqua vere causa: igitur quod est non ideo est. etc. Consequentia patet: quia si affirmatio est causa affirmationis / et negatio negationis primo posteriorum

¶ Contra. quod capit esse / et manet in esse per voluntatem dei ideo est: quia deus vult illud esse creatura. a. est hu iusmodi: igitur.

Prima conclusio Omnis res existens alia a deo ideo est: quia deus scit seu cognoscit illam esse. Probatur. Illud ens cuius existentie et permanentie diuina scientia est causa ideo est: quia deus scit illud esse. sic est de ente secundo. Probatur per Augusti. 83. q. q. 46. vbi ostendit quod deus omnia agit: tanquam artifex per artem qua continet ydeas / et rationes omnium factibilium. Et. 2. ciuit. cap. 10. Diuina sapientia dicitur spiritus multiplex: quia est thesaurus continens rationes rerum visibilium et inuisibilium quia per ipsum facte sunt. sciens. enim fecit omnia.

¶ Idem patet per commentatorem. 12 methap. commento. 5. Scientia dicitur equiuoce de scientia dei et nostra. Scientia. enim sua est causa entis. Ens autem est causa scientie nostre.

¶ Pretrea. Augusti. 6. trini. ca. vltimo. Uerbum diuinum est ars quadam omnipotentis / et sapientis dei plena omnium rationum viuentium immutabilium: et ibi nouit deus omnia qua fecit per ipsam. sequitur Non enim hec quae sunt creata ideo sciuntur a deo. quia facta sunt: an non potius ideo facta sunt / vel mutabilia quia immutabiliter a deo sciuntur.

¶ Item. 15. tri. ca. 13. Deus vniuersas creaturas suas spirituales et corporales non quia sunt ideo nouit: sed ideo sunt quia nouit: quia ergo sciuit creauit: non quia creauit sciuit. nec aliter sciuit ea creata quam creanda Et hec allegat et Magister in hac distin. 38. cap. 1.

¶ Item. Gregorius. 20. moralium. cap. 23. Deus vnam quaquam rem antequam veniat videt. sequitur et quae sunt in eternitate eius non ideo videntur quia sunt: sed ideo sunt: quia videntur.

¶ Preterea. aut ideo. a. creatura est: quia deus scit. a. esse: et habetur propositum. aut econtra: et hoc non: quia esse creature non est causa scientie dei: aut nec sic nec sic: igitur reducuntur ad aliam tertiam causam propter connexionem entium secundorum ad scientiam dei. sequitur quod ad omnem quaestionem propter quid Contra factam de ente secundo esset conueniens: ymo maxime conueniens responsio. dicendo quia deus scit illa esse. Consequentia patet: quia sic respondendo redditur et assignatur vera causa: ymo potissima et prima qua non est vl terius resolublis: et cuius non est vlterius quaerere causam Falsitas consequentis probatur: quia per huiusmodi responsionem non edocetur / nec certificatur quarens super quaesito: ymo remanet eque dubius / et nesciens sicut prius. Et quia facile esset terminare omnem quaestionem propter quid puta dicendo: quia deus scit ita esse.

¶ Secundo. sequitur quod omnis propositio vniversalis vera / et necessaria de entibus secundis esset demonstrabilis a priori et propter quid. Consequentia patet: quia habebit aliam propositionem priorem et casalem dicentem propter quid respectu illius et conuertibilem cum illa. Ideo enim .a. est .b. quia deus scit .a. esse .b. Omne autem verum vniversale necessarium habens causam conuertibilem est demonstrabile propter quid per illam: et est verum mediatum. Falsitas consequentis ergo batur: quia in mathematicis vel aliis scientiis huma nis nullum esset principium immediatum et indemonstra bile: ymo principium primum esset demonstrabile et propositio enuncians diffinitionem de diffinito vel passionem de diffinitione subiecti.

¶ Confirmatur: perit certitudo demonstratiua in scientiis humanitus inuentis nec alicuius conclusionis demonstrabilis esset certitudo et euidentia scientifica. Probo consequentiam multipliciter. primo illa argumentatio non facit cer titudinem scientificam quae procedit ex premissis qua rum resolutio stat ad incerta / et dubia: et quarum resolutio pendet ex incertis / et ineuidentibus. sic esset: quia cuiuslibet demonstrationis principia erunt mediata / et resolubilia in propositiones priores dicen tes propter quid: que erunt incerte et ineuidentes: puta quod deus scit / et vult illa esse.

¶ Secundo. nullus habet certitudinem / et euidentiam scientificam simpliciter et propter quid de positione alicuius effectus si sit dubius / et incertus de causalita te per se requisita ad positionem illius effectus: et de causa propter quam primo et maxime est ille effectus quilibet viator esset huiusmodi: quia stando in lumine naturali et appentia rationum naturalium aut apparet falsum aut dubium an deus sciat et velit ita esse puta triangulum habere tres. etc. igitur. Maior proba tur: quia nullus dubius / et incertus de possibilitate cau salitatis per se requisite ad aliquem effectum est certus de possibilitate illius effectus: ergo nullus dubius et incertus de positione causalitatis per se requisite ad aliquem effectum est certus de positione illius effectus Consequentia ista patet: quia sicut possibilitas effectus infert / et exigit possibilitatem causarum per se requisitarum ita positio positionem.

¶ Tertio probatur consequentia: aut demon strator / siue mathematicus / siue philosophus accipit huiusmodi suum principium tanquam verum immediatum: et propter se et tamquam praedicatum conueniat subiecto propter se aut tanquam verum mediatum / cuius praedicatum conuen at subiecto propter aliud. Si primum / igitur fallitur. Si secundum / igitur non habet certitudinem / et euidentiam scientificam: si nescit / nec scire potest de illo vero immediato propter quod hoc est verum: etst ignoret medium propter quod hoc praedicatum conuenit subiecto.

¶ Quarto. Aumathematicus demonstrans per medium dicens causa onclusionis vtitur illa causa vt independente / et irresolubili: et ita fallitur. aut vt dependente / et resolubili in priorem: igitur si non habet / nec habere potest certitudinem et euidentiam de illa causa priori / non habet euidentiam scientificam per huiusmodi argumentationem: quia primum fun damentum cui innititur et ad quod resoluitur huiusmodi argumentatio est incertum.

¶ Quinto. Nullum verum scitur demonstratiue propter quid per causam non necessario causantem effectum: sed prima causa causat libere et contingentur: igitur per lllam non contigit scire effectum demonstratiue: igitur nec per aliquam aliam causam secundam: quia secunda non causat nisi in virtute prime: et scien tia de illa habet resolui in noticiam prime.

¶ Tertioprincipaliter contra conclusionem arguitur sic. Si ideo. a. est quia deus scit / et videt .a. esse: igitur ideo. a. actio est ma lum: quia deus scit et videt .a. esse malum. Consequentia probatur primo: quia si scientia dei sit causa / et propter quid .b. sit ens hoc est propter perfectionem / et primi tatem diuine scientie: sed deus non minus perfecte / et a se scit .a. esse malum: quam sciat quod .b. est ens: ergo. Se cundo / quia .a. esse est a. esse malum et econtra Tertio / nisi ide a. sit malum: quia deus scit .a. esse maium: sequitur quod econuerso ideo deus scit .a. esse malum: quia .a. est malum et ita aliquid est causa diuine scine. Consequentia proba tur: quia quorumcunque acceptibilium in vniuerso: aut vnum est causa alterius: aut ambo reducuntur ad vnam causam primam. alioquin non esset connexio in vniuerso qu alsitas consequentis principalis probatur: quia si ideo .a. est malum: quia deus scit .a. esse malum: igitur ideo .a. est malum: quia deus vult .a. esse malum. Consequentia ista probatur. tum / quia diuinum intelligere cum sit idem quod diuinum velle: hoc non est causa alicuius quin illud sit causa eiusdem. Tum / quia diuinum intelligere nulius ad ex est causa: nisi mediante velle. Esset enim causa mere naturalis. Si dicitur vt videtur dicere magister t Anselmus de concordam. ca. 5. quod quamuis mala sunt in dei scientia: tamen non sunt causaliter a deo vel a scien tia dei: quia malum nichil est cum non sit nisi priuatio boni.

¶ Contra. Sufficit quod diuinum scire sit ed modo causa quare .a. sit malum: quomodo priuationum conuenit deum esse causam: puta quare iste sit cecus / vel surdus: vel quare tenebre sunt facte in terra egypti vel tempore mortis christi vel quare sol quieuit tempore Iosue: quomodo etiam dicitur causa corruptionum et destructionum.

¶ Quarto principaliter. Aliquod ens secundum est causa divine scientie: igitur ideo non illud est quia deus scit illud esse: sed potius econtra. Antecedens prob atur: quia scientie speculatiue finis est veritas. practice vero opus secundo methaphisice: sed diuina scientia respectu operabilium est practica: quia noticia dictatiua de operabili et per modum artis operatiua est practica. negatur consequentia. Non enim suf Ad primumfcit ad conuenientem / et suffici entem responsionem de causa propter quid: quod causa implicetur / et significetur per huiusmodi responsionem. Sed ad hoc vt assignatio causae / et responsiuum causale sit conueniens: requiritur quod sit satisfactiua / et dubitationis remotiua: et per consequens quod assignet causam per veritatem notiorem / vt notius sit ita esse: et quod ita esse sit causa eius quod quaeritur. negatur consequentia. Ad pro Ad secundiunt bationem. Illa propositio cau salis non est nobis certior quam conclusio: nec quo ad verita tem in se nec quo ad causalitatem: nec potest esse nobis eque nota sicut principium scientie humane: sed conce ptus ex quibus formatur ideo argumentatio huius modi non erit demonstratio procedens ex prioribus et certioribus conclusione ex natura talium conceptuum.

¶ Dices saltem ex natura rei illud verum est media tum et demonstrabile propter quid: et a nobis demon straretur si deus daret aliquos conceptus possibiles.

¶ Respondeo. Uerum est indemonstrabile / et imme diatum per priuationem medii demonstratiui possibilis naturaliter: ymo et per priuationem medii formalis / et intrinseci possibilis simpliciter. Illud enim medium possibile foret extrinsecum per causam efficientem quando autem proceditur a veris mediatis per media rormalia / et intrinseca ad immediata per negationem medii demonstratiui formalis / et intrinseci redditur propositio simpliciter indemonstrabilis: quia licet sit da re medium extrinsecum significans causam extrinseca: tamen non euidentius conuenit illud medium extremo quam extremum extremo: quod specialiter foret verum in proposito de medio significante deum scire / vel velle ita esse. vt arguendo sic. Quicquid deus scit esse maius sua parte: est maius sua parte: sed totum scit deus maius sua parte: igitur oclusio non est minus: ymo magis euidens quam minor ex propriis conceptibus illarum.

¶ Ad confirmationem negatur consequentia. Ad primam probationem negatur minor. Certitudo enim talis principii vel conclusio nis demonstrate non dependet ex noticia illius propsio sitionis causalis: nec habet in illa resolui ad hoc vt sit certa ymo illa propositione causali formata de deo existente incerta: nichilominus certum est sic esse sicut significatur per illud principium.

¶ Ad secundam negatur maior loquendo de certitudine positionis effectus eo modo quo demonstrator dicitur certus de conclusione demostrata propter quid. Potest igitur isto modo esse certus de tali positione effectus per alias causas / siue eiusdem generis et ordinis / siue alterius: nec oportet habere certitudinem de omnibus causis rei significate per conclusionem ad scire sic esse sicut significatur per conclusionem.

¶ Ad probationem maioris negatur an tecedens specialiter si non sit certum huiusmodi cau salitatem requiri: quia sic nichil esset certum: quia incertum est an planete per se concurrant causaliter et ir certum est a quibus causis precise causetur res et eius quantitas et figura et dispositiones: sed antece dens esset verum: si sit certum huiusmodi causan per se requiri et incertum sit de eius possibilitate.

¶ Ad tertiam dico quod accipit huiusmodi principium tanquam verum immeditum et indemonstrabile per negationem medii formalis. et intrinm seci et per negationem mediorum certorum medii demonstrati ui possibilis hominni et accipit illud tamquam verum per se no tum ex terminis: nec in hoc fallitur siue de potentia deter supernaturali sit possibile aliud medium extrinsecu inferens illud principium / siue non. Sed incertitudo vel ignoram tia illius medii non derogat certitudini illius princpii quin euidens sit ita esse.

¶ Ad quartam dicendum quod non vtitur illa causa positiue tanquam dependente / nec tamquam independem te: quia non opotet quod actu vel hitu enunciet illam causam esse omni no independentem nec esse dependentem a causpriori. sed vtitur illa priuatione vt independente id est non reducit nec resoluit illam in aliam causam priorem: nec in hoc fallitur Potest etiam dici quod actu vel habitu vtitur illa vt independente secundum talem ordinem scilicet mediorum formalium intrin secorum naturaliter priorum et certorum.

¶ Ad quintam. conceditur quod non scitur talis effectus esse ex absoluta positione talis cause in esse: tamen aliquod verum formabile de effectu potest sciri per aliquas veritates formabiles de tali causa. nega tur etiam vltima consequentia. Ratio etiam non videtur contra propositum.

¶ Ad tertium principale negatur consequentia: quia secundum magistrm in hac distin. 38. ca. 4. ex dictis Aug. aperte ostenditur praescientiam dei non esse causam malorum: quia non ea praescit tanquam facturus / nec tanquansua / sed tanquam illorum qui sunt facturi illa. Dicendum igitur quod non ideo. a. est ma lum culpe: quia deus scit .a. esse malum: quia deus nullius est causa per noticiam nisi cum suo velle.

¶ Ad primam probationem consequentie ideo diuina scientia est causa quare .b. sit ens: quia .b. esse est positiuum per se causabiule / et nullum tale est: quin eius sit deus prima causa efficiensed .a. esse malum est defectus culpabilis et vituperabili deuians a recta ratione: ideo non est deo attribuendum nec in ipsum reducendum vt in causam.

¶ Ad secundam non infert propositum: sed est fallacia accidentis vel figure dictionis. vt dictum est supra distin. 2 de causa lapidis et causa statue: nec sequitur quod idem causetur et non causetur .a. scientia dei: vel quod aliquid sit causa alicuius et non sit causa eiusdem sed quod sit causa quare sit illud quod est et non sit causa quare est de fectuosum. vt hoc sit sibi imputabile.

¶ Ad tertiam negatur consequentia. Ad probationem. Illud est verum de proprie ad ceptibilibus tanquam res / et res / vel tamquam positiua conditio entis perfectiua: non vt defectus / et prinatio defectima Reducuntur tamen sic ad aliqua: quod ille effectus reducitur ad voluntatem creatam vt ad causam cuiascribitur / et imputatur et voluntas reducitur in deum: sed malum non reducitur in deum nisi forte vt in illum qui sapienter illud permittit et rationabiliter / et illud reordinat per iusticiam: et illo boe ne vtitur. Ad improbationem responsionis ibi posite dicendum quod non est simile de defectu culpe et aliis priuationibus quia defectus culpe est defectus dicens respectum ad causam vt deuiantem a recta ratione ideo non habet attribui causaliter alicui: nisi ei quod potest deuiare a regula / et lege cui confor mari tenetur. alii autem defectus non includunt huiusmodi rationem respectiuam

¶ Ad quaertum principale negatur antecedens. Ad proba tionem cum dicitur quod finis practice est opus: si accipitur finis pro causa finali: gratia cuius per se sit scina sic Diuina scina no est practica quo ad hanc conditionem. si autem accipiatur f nis pro vltimo et termino per modum effectus conceditur. onclo. Ome ens positiuum actualiter aliud Secudei a deo quatenus est ens positiuum ideo est: quia deus vult ipsum esse spatialiter de entibus positiuis quae non sunt mala: nec inconuenientur / et male fiunt iuxta decla¬ rationem inferius ponendam. probatur ideo .a. est ens: quia deus fa cit .a. esse igitur quia deus vult. a. esse. consequentia probatur per augusti 83. q. q. 3 cum aliquid fieri deo actore dicitur: deo volente dicitur. Et super illud psal. Iustus dominus in omnibus viis suis. glosa apud deum hoc est velle quod facere quia ex eius volun tate res habet esse.

¶ Preterea. illud ens ideo est quia detur vult ipsum esse quod capit esse et manutenetur in esse per diuina voluntatem et bumplacitum / et bonitatem: sed. a. est hu iusmodi: quia secundum Augustinum. 3. trin. 4. ca. voluntas dei est prima / et summa causa omnium corporalium et specierum et motionum. Et magister in hac distin. cau. 4. ait sumendo noticiam dei cum bumnplacito recte potest dici quod om nia quae fiunt / et sunt ideo sunt: quia deus scit / et vult illa esse quod etiam per diuinam voluntatem manuteneantur in esse. Patet per augusti. 22. ciui. 2 4.

¶ Preterea. omne bonum ideo est bonum: quia deus vult ipsum esse bo num. igitur similiter de esse existentie positiue. antecedens patet per hugo nem lib 1 sacra. parte. 4. cap 1 Prima rerum omnis causa est voluntas creatoris: nec enim idcirco iuste voluit: quia futurum iustum fuit quod voluit: sed quod voluit idcirco iustum fuit: quia ipse voluit.

¶ Preterea. angelus vel homo ideo habet et accipit perseuerantiam: quia deus dat secundum anselmum de casu dpaboli. ca. 3. igitur pari ratione de existentia

¶ Preterea Augu 1 de doctrina christiana ca. 36. lo quens de deo ait. Quia bonus est sumus: et inquantum sumus boni sumus

¶ Preterea. anselis. i. Cur deus homo. ca. 8. dicit sufficere nobis daebet ad rationem voluntas dei cum aliquid facit: licet non videamus cur velit sequeretur deum mutari in omni productione Consi q. creature. Probo: quia cum .a. capit esse de us fit nouiter dans esse ipsi .a. postquam non erat dans esse et producens actu. aut igitur iste transitus contradictionis est propter nouitatem et mutationem in deo: et habetur propositum aut primo propter mutationem vel nouitatem in. a. igitur ideo deus dat esse et fit producens: quia .a. nouiter est igitur ideo deus vult .a. esse: quia a. est. Hec ratio deducta est dis fuse distin. 8. q. 3. Sed quo ad praesens confirmatur sic: Cuiuslibet transitus contradictionis exigentis mutatio nem in re: mutatio aliqua in re est causa: igitur et huiusmodi tran situs in proposito. Si autem mutatio in deo sit causa illius: habetur propositum. Si autem mutatio in creatura. igitur ideo deus de non agente fit agens: quia .a. nouiter est.

¶ Confirmatur. deum velle. a esse in actu praesenti seu pare actualiter esse ipsi .a. et causare accidentaliter ipsum a. est posterius quam .a. esse: et praesupponit .a. esse: igitur non est causa quare .a. est: sed potius econtra. Antecedens pro batur: quia quod accidentaliter / et nouiter conuenit alicui ab solute sine sui mutatione: sed propter solam mutatio nem / seu varietatem in altero presupponit illud alb terum: sed velle. a. esse seu producere .a. et dare esse ipsi a. conuenit deo accidentaliter / et nouiter non propter muta tionem in deo: sed propter solam alietatem circa .a. crea turam: igitur praesupponit .a. esse / et eius nouitatem: igitur non est causa et propter quid illius. Maior patet indutendo: sicut cum aliquid dicitur nouiter cognitum vel dilectum / vel cum nummus dicitur nouiter esse praecium vt dicit au gustinus. quinto de trinitate cap. vltimo. Et magister primo sententiarum distinctione. 30. capite tertio. Pa tet etiam ex quinto phisicorum cum aliquid sit simile si ne sui mutatione propter solam mutationem in altero Similiter eum oratio suscipit verum vel falsum propter solam mutationem rei significate. Mutatio enim in re presupponitur vt prior et causa secundum philosophum

¶ Confirmatur antecedens: quia quod ex tempore conuenit deo in relatione ad creaturam praesupponit creaturam: quia relatio praesupponit extrema absoluta: et denomina tio sumpta ab extrinseco nouo praesupponit illud: sed deum dare / esse / et producere est denominatio relativa dicta de deo temporaliter sumpta ex noua positione creature. vnde secundum Aug. 5. trin. cap. vl. esse domum / vel refugium dicintur de deo ex tempore / et accidentaliter: non secundum accidens ipsi deo: sed secundum accidens ipsi creature ad quam deus incipit dici relatiue: igitur praesupponit esse creature: igitur ideo deus est producens quia creatura. est potius quam econtra.

¶ Confirmatur secundum magistrum lib 1. distin. 20. ca. 3. pater cepit esse principium creaturarum: quia creature ceperunt esse a patere: igitur pari ratione piter incepit esse actor / et causa ipsius rei dicte .a. quia .a. ince pit esse creatura.

¶ Item. deo conuenit nouiter esse causam / et agentem propter nouitatem essendi creature: igitur ideo deus caunt .a. quia .a. est. non econtra consequentia patet: quia ly propter dicit causam. ante cedens probatur. quod conuenit deo non propter mutationem creature / nec per alietatem et nouitatem creature conuenit deo ex se et ab aeterno: sed dare ipsi .a. esse et producere .a. non conue nit deo ab aeterno: igitur conuenit ei propter mutationem et varietatem vel nouitatem creature. Maior patet inducendo vt era

¶ Confirmatur antecedens: quia quod nouiter conuenit alicui absoluto: aut conuenit ei propter varietatem formalem in ipso: aut propter mutationem et alietatem in altero: aut conuenit ei circumscr pta omni mutatione et alietate reali in se et in alio. Si primum igitur mutatio in deo. Si secundum habetur propositum: et vltra igitur deus dat nouiter esse ipsi creature: quia creatura est nouiter. si tertium ptra: quia possibile esset deum producere .a. in actu: et tamen .a. non tran siret ad esse.

¶ Confirmatur. si aliquid fit de non volente .a. esse volens .a. esse et de non dante esse dans esse: aut hoc est propter hoc quod ipsum in se formaliter se habet aliter quam prius: seu non eode mod quo prius: aut quia ipsum se habet ad alterum aliter quam prius: aut quia alterum se habet ad ipsum aliter quam prius: seu non eodem modo quo prius ilioquin circumscriptis omnibus istis aliquid fieret nouiter agens et volens: quod est impossibile. Si igitur in proposito detur primum papositum: nam sequitur mutatio in deo. si secundum / contra. tum / quia habitudo noua dei ad creaturam prior naturaliter est et causaliter quam a. sit: igitur nouitas prior in deo. tum / quia diei habitudo ad creaturam praesupponit creaturam: sicut relatio extrema: igitur umodoi habitudo non est prior nec causa ipsius. a. igitur non ideo a. est: quia deus est dans esse. tum / quia quod omnino est in se immuia bile et inuariabile non denominatur varie et difformiter se habere in habitudine ad alterum: nisi per mutationem et variationem in alterum. si tertium / igitur propter nouitatem creature: et ideo deus est volens .a. esse in actu praesenti quia. a. est. Secundo principalitsr si ideo .a. est: et capit esse: quia deus vult .a. esse et dat esse: igitur ideo .a. est causaliter quia deus est causans. consequens est falsum primo: quia idem esset causa sui. 2. enim causari a deo et deum causare .a. sunt idem in re: quia quicquid includitur in hoc et in illo: et quia contradictio est hoc poni sine illo: et econtra: sicut eadem via est ab athenis ad thebas et econtra.

¶ Secundo / quia causa est naturaliter prior causato secundum arist. in praedica. dicentem quod alteri quolet modo causa est: digne prius nam dicitur: sed deum causare .a. non est prius quam .a causari a deo. tum / quia sunt correlatiua / et relatiua sunt simul nam ymo est naturali intelligentia. tum / quia prius nam po test esse sine posteriori. 5. meth.

¶ Dices. Licet illud absolutum quod est causa sit prius illo quod est causatum: tamen causa vt causa non est prior causato vt causatum: ymo vt sic sunt imilis et non sunt. 2o. phisicorum.

¶ Contra responsionem primo abetur propositum: quod deum esse causantem non est causa huius quod s a. cari: quia non est prius sed simul nam: igitur non ideo .a. causali quia deus causat: et consequenter non ideo .a. capit et habet esse: quia deus vult .a. esse et dat esse: quia hoc non potest esse vel intelligi si ne illo.

¶ Secundo / causa est naturaliter prior causato effectu: aut igitur vt causa et propositum: aut praecise secundum illud absolutum cui de: nominatiue attribuimus esse causam: et hoc non: quia absolu tum causae / et absolutum effectus interdum sunt eiusdem ra tionis: et interdum hoc est sine illo et econtra: igitur secundum suas entitates absolutas non habent ordinem naturalem: sed tantum vt causa et causatum.

¶ Tertio / qui habent per se ordinem habent per se prioritatem et posterioritatem: sed causa vt causa: et causatum vt causatum / habent per se ordinem: et non secundum absolutas entitates. probo: quia causatum vt causatum dependet: et cau sa vt causa terminat dependentiam. Entitates autem absolute secundum illud quod sunt possunt esse sine inuicem.

¶ Quarto quod praesupponitur vt praesupponitur est prius sed causa vt causa praesuper ponitur: et causatum vt causatum praesupponit: quia vt causatum depen det ab alio / et indiget alio: igitur.

¶ Quinto. si causa vt cau sa non est secundum naturam prior causato vt causatum: sed simul nana hoc esset: quia vt sic sunt correlatiua: sed hoc non valet primo: quia prius secundum naturam vt prius et posterius vt posterius sunt correlatiua: igitur prius aliquo secundum quod prius non esset prius: sed simul secundum ordinem naturalem / et econtra de posteriori.

¶ Secundo. quia secundum Ari. 4metha. vltra medium: Mouens moto prius est naturaliter: et si hec ipsa adinuicem dicintur: nichilominus semper est hoc prius illo nam.

¶ Ter tio principaliter. Illud quod est prius nam quam deus velit .a. esse et quam deus sit causans. a. ymo quam .a. causetur a deo: non ideo est: quia deus vult .a: esse: sed .a. est huiusmodi: igitur. Minor probatur: quia deum creare .a. et .a. causari a deo sunt simul namcum sint correlatiua: igitur quicquid est naturaliter prius vno et reliquo: sed secundum naturalem ordinem intelligentie. a. est prius ens in se quam se habeat relatiue ad alterum. vel alterum ad ipsum: sic est vnumquodque secundum naturalem ordinem intelligenti prius est illud quod est in se formaliter et absolute quam se habeat ad causam secundam / extrinsecam / efficientem vel finalem et quam habeat talem ordinem et habitudinem ad alterum extrin secum.

¶ Quarto. quod agit non ideo agit: quia deus dat il i agere: igitur quod est non ideo est: quia deus dat illi esse. consequentia probatur: quia non minus creatura dependet a deo in agendo quam in essendo. antecedens probatur: quia si causaliter dat illi agere: igitur potest se solo totaliter dare illi agen. quic quid enim datur creature a deo causaliter effectiue potest illi dari a solo deo vt causa totali. consequens est falsum: quia creatura ageret: et tamen solus deus ageret: quia ponitur deum esse to talis causa creature / et actionis.

¶ Quinto. si deum velle a. esse est causa huius quod est .a. esse: aut igitur causa necessa ria: et ita deus necessario agit extra se: aut est causa ptingens et libera libertate contradictionis respectu ilius: et tunc possibile esset deum velle. a. esse. et tamen .a. non esset

¶ Dices. illud quod est deum velle .a. esse posset poni secundum illud quod est in se formaliter / et absolute: et tamen .a. non esset: sed ipsum tunc non esset deum velle .a. esse: quia non potest poni sub hac ratione quin ponatur .a.

¶ Contra. aut deum velle a. esse: importat causalitatem formalem: et per se ex sua formali ignificane ita quod deum velle. a. esse sit formaliter et per se primo modo causare .a. sicut formaliter et per se producetur est generatur: et sicut cale facere est formaliter et per se alterare: aut non. sed deum velle est formaliter principium absolutum per quod deus causans .a. et cui denominatiue attribuimus esse causam: sicut calidum est principium cui attribuimus esse calefactiuum / et calefa ciens. si secundum / igitur stat prior ratio quod possibile esset deum velle. a. esse absque hoc quod .a. esset: si illud sit causa non necessario sed libere et contingentur causans sicut diuina voluntas potest esse absque hoc quod sit actu causans .a. et sicut calidum potest esse absque quod sit calefactio causalis actu. Si primum / contra primo: quia deum velle se esse esset formaliter deum causare se esse Patet consequentia: quia si calefacere sit formaliter et per se primo modo alterare deum calefacere se esset deum alterare se supposita constantia subiecti: vt si esse album sit per se esse colo ratum deum / vel hominem esse album est deum vel hominem esse coloratum. Et consequitr angelum velle .a. esse esset angelum cau sare .a. esse: quia si velle perfectum est formaliter et per se primo modo producere: sequitur quod velle imperfectum esset formaliter produ¬ cere et omne velle esset producere.

¶ Secundo si deum vel le .a. esse sit per se primo modo deum producere: igitur deum velle producere esset deum producere aliquod velle et de um velle se velle esset deum producere se producere: quia velle vniversaliter esset per se primo modo producere.

¶ Item. ad com firmationem huiusmodi rationis principalis. probatur quod dei velle non sit foraliter nec realiter et simpliciter deum pro ducere respectu ipsius .a. creature sic / oper atio que con uenit deo pro aliqua mensura et secundum aliquam mensu ram non est illa operatio quae non conuenit deo secundum illam mensuram et pro illa mensura sed pro alia sed diuinum vel le et diuinum producere sunt huiusmodi comparando ad eandem creaturam causalem. probo: quia verum est quod deus nunc in instanti .b. presenti vult produce re .a. pro. 8. tempore futuro sed non est verum quod producat in .b. instanti praesenti et pro b. instanti praesenti sed in .b. pro .b. est actu formaliter volens producere in instanti. 8. et pro instanti. 8. futuro cras ita quod .b. instans praesens est mensura in qua et pro qua et secundum quam est actu formaliter volens non autem pro ducens ymo ab eterno erat volens producere .a. no uiter pro. 8. tempore futuro et non erat ab eterno volens producere ab eterno: igitur.

¶ Confirmatur. ea distinguum tur quorum vnum est causa alterius et quorum vnum ha bet causam non reliquum: sed deum causare et deum velle sunt huiusmodi probatur: quia secundum Augusti. 83. quod q. 28. et ponitur primo sententiarum. distin. 45. deus fecit mundum: quia voluit. qui autem querit quare deus vo luit mundum facere causam querit voluntatis dei et o rit maius voluntate dei.

¶ Sexto principaliter et sup ponitur quod si .a. nunc est in .b. instanti presenti necesse est nunc .a. esse in .b. instanti praesenti iuxta dictum philosopi omne quod est quando est necesse est esse: et iuxta Anselmi dictum de con cordia cap. secundo. et secundum dictum magistri libro secundo distin. 25. cap. secundo. Et consequeter necesse est nunc deum velle .a. esse nunc in .b. instanti praesenti: quia hec duo conuertibiliter se consequuntur: tunc sic ideo nunc necesse est deum velle .a. esse in .b. instanti praesenti: quia nunc necesse est .a. esse. in .b. instanti praesenti non econtra: igitur ideo deus vult a. esse. nunc quia .a. est nunc consequentia patet: quia quicquid est causa quare .a. est nunc: est causa necessitatis essendi. a. pro nunc: antecedens probatur: quia aliter prius esset in deo neces sitas volendi pro nunc quam in creatura necessitas essen di pro nunc: sed hoc est falsum. probatur primo: quia nulla nece sitas conuenit deo in respectu ad extra nisi consequeter ad stionem creature necessitas enim que conuenit deo natura liter ante positionem creature conuenit deo ex se simpliciter ab eterno.

¶ Secundo sequitur quod omnis creatura a deo produceretur necessario necessitate antecedente positionem rei: non tantum consequente. consequens est contra Anselmum de concordicap. secundo et. 5 et libro secundo. cur deus homo. c. 17. consequentia probatur: quia necessitas secundum quam nunc necesse est a. esse nunc habet necessitatem priorem causalem. et quia secundum ansel. secundo cur deus homo. cap. 17. necessitas pre cedens est necessitas efficiens que est causa: vt sit res necessitas autem consequens est necessitas quam facit ree.

¶ Ter tio prius naturaliter vel causaliter impossibile est .a. non esse nunc quam impossibile sit deum nunc velle. a non esse nunc igitur prius necesse est. etc. consequenta patet: quia impossibile non esse et necesse esse equipollent. antecedens probatur quia si prius naturaliter vel causaliter impossibile sit deum velle .a. non esse nunc. tunc prima causa et ratio impossibilitatis esset defectus potentie in deo quod est falsum non ideo enim chimera non potest esse: quia deus non sit potens hoc facere et quod in deo sit defectus potentie Sed ideo deus non potest hoc facere: quia hoc non est fa ctibile.

¶ Quarto aut est eadem necessitas aut alia et alia. Si secundum igitur duplex mutatio realis secundum duplicem nouam necessitatem: et ita mutatio in deo. Si primu illa esset formaliter in creatura non in deo: quia aliter noua necessitas adueniret realiter deo non ex positione crea ture vel per positionem creature / immo prior positione crea ture. Quod si suppositum in hac ratione negatur: scilicet quod nunc sit necesse .a. esse in instanti .b. praesenti arguitur. Ad prin cipale de praeterito sic / quod fuit non ideo fuit: quia deus vult illud fuisse: igitur similiter de praesenti. consequentia patet. secundo posterio rum: antecedens probatur: quia cum quicquid fuit necesse sit fuit se. sequitur quod ideo necessario esset .a. fuisse: quia deus vel let necessario .a. fuisse / consequens est falsum. tum: quia diuina voluntas haberet necessariam causalitatem ad extra. tum quia non ideo impossibile est a. non fuisse: quia deus non posset facere vel velle illud non fuisse. probo: quia quicquid deus aliquando potuit semper quantum est ex se potest secundum magistrum primo sententiarum distin. 4 4. et probatur: quia illud quod est equae potens / vt prius nec est diminutum in potentia quicquid aliquando potuit potest adhuc quantum est ex se nisi sit repugnantia ex parte alterius: igitur no. ideo. a. non potest non fuisse: quia deus non possit facere .a. non fuisse nec prima ratio huiusmodi impossibilitatis est primo ex parte dei formaliter.

¶ Septimo principaliter. si ideo a. est quia deus vult. a. esse: igitur ideo .a. est: quia deus est deus: et quia deus vult esse deus probatio consequentie: quia deum vel le .a. esse est deum velle / et deum velle et esse volentem est de um esse. falsitas consequentis probatur: quia illud non esset conue niens nec sufficiens responsio ad quaestionem factam pro pter quid .a. est. dubitans enim et querens quare .a. sil non deberet rationaliter contentari super illa responsione quia non doceretur sufficienter super illo dubio. probatur iterum: quia causa conuenienter assignata. ad questi onem factam propter quid inferret illud quod queritur: igitur .a. esset ab eterno.

¶ Confirmatur. si ideo. a. est quia deus vult a. esse vult a esse. igitur a. ideo. a. est. quia deus .b. esse puta aliam creaturam omni no dispatam quamcumque consequens est falsum: quia si quaeritur propter quid homo est risibilis non est conueniens responsio dicere: quia deus vult antichristu fore vel lunam ecclipsari / aut quod ideo vult pe trum damnare: quia vult platone saluare: consequentia probatur quia deum velle .a. esse et deum velle .b. esse sint idem: quia vtrumque est deum velle.

¶ Confirmatur cum dicis ideo .a. est quia deus vult a. esse et ideo .b. est quia deus vult b. esse. aut omnino eandem causam assignas hic et ibi aut non omnino idem assignas pro causa vtrobique sed aliud Si primum siat ratio prior: quia deum velle .b. esse vel fuisse vel fore est causa quare .a. est. Si secundum igitur realis distinctio formaliter in deo: quia nichil formaliter se tenens ex parte .a. vel .b. assignatur conuenienter pro causa totali vel partiali propter quam .a. est vel .b. est: quia solus deus ponitur causa huius et illius.

¶ Octa uo principaliter volutas dei non est omptus nec sufficiens ad ponendum rem per suum velle: igitur non omne quod est ideo est quia deus vult illud esse. antecedens probatur: quia deus simpli citer et efficaciter vult sortem bene viuere: et tamen sortes non bene viuit. assumptum probatur: quia vult simpliciter et efficaciter animam sortis esse: igitur et eam bene viuere: quia propter vnumquodque tale et illud magis. sed si vult animam esse vt bene viuat et propter bene viuere et ad hunc finem ordinat eum secundum Anselmum secundo cur deus ostio. capiter i

¶ Confirmatur. aliquod simpliciter et eff caciter nolitum a deo ponitur actualiter: igitur eius vo luntas non est ompereis et efficax: quia luciferum odire deum et peccare est simpliciter et efficaciter a deo nolitum. pro batur: quia est simpliciter et efficaciter oditum: quia nihil est magis oditum a deo / immo magis oditum quam eius esse substantiale sit amatum vel quam pena eius sit amata et volita sed odire est nolle et species nollitionis. Nono sequitur quod nullus actus est malus et quod nullus peccai committendo. probo primo: quia nullus peccat in actione super qua et respectu cuius habetur verum rationabile et iustum et legitimum talis enim allegatio cur agit quis aliquid excusaret apud bonum iudicem sic autem erit. probo sumatur actus qui est prohibitus / vt odium dei et sit .a. nomen illius actus non vt est malus vel vt eum priuatione qua est malicia sed pro actu positiuo tunc si ideo a. est quia deus vult .a. esse: ergo ideo voluntas odit deum: quia deus vult voluntatem odire deum et hoc erit cur ve tum et rationabile.

¶ Secundo. quia voluntas in agendo com formaretur voluntati diuine tanquam prius monenti et vo lenti eam agere talem actum ideo enim ageret hoc: quia deus vellet eam agere illud.

¶ Tertio. quia ideo ho desereret deum: quia deus desereret hominem. probo: quia ideo homo ageret actum per quem fit desertio: quia deus prius ageret ad actum desertiuum.

¶ Decimo. non ideo .a. est bonum et conueniens: quia deus vult ipsum esse sic bonum et con ueniens: igitur pari ratione non io .a. est ens: quia deus vult a. esse: antecedens probatur: quia aliquid est melius et conuenienti. us non quia deus magis velit illud: quia secundum Augu. a3. tri. cap. 10. alius modus redimendi nos quam per filii dei incarnationem et passionem erat deo possibilis sed nul lus alius fuit nostre miserie sanande conuenientior: igitur secundum Augustinum quamuis deus voluisset et ordinasset alium mo dum non ex hoc esset ille alius conuenientior isto / alio quin nulla esset ratio / quare deus hoc modo nos rede mit: quia est modus conuenientior aliis si quemcunque elegisset ille esset vel foret conuenientior aliis.

¶ Undecimo si negatur quod ideo deus vult .a. esse: quia. a. est hoc videretur quia creatura esset causa velle diuini vt transeuntis super creaturam: sed hoc non sequitur vel non est inconueniens probo: quia ideo deus dat isti premium beatitudinis: quia ste meruit bonis operibus Mathei. 25. venite bene dicti. etc. sequitur esuriui enim. etc. Et gen. 22. quia fecist rem hanc et non praepercisti. etc. Similiter ideo deus vult istum punire et ei penam inferre: quia meruit ex parte enim repro bi peccatoris est causa et ratio reprobationis et condennationis.

¶ Confirmatur. quod est finis propter quem et gratia cuius deus vult dare et dat esse ipsi .a. est causa: quare deus vult .a. esse sed aliquid se tenens ex parte creature est huiusmodi. probo: quia deus vult creare et creat rem propter illum finem ad quem ordinauerat illam vt dat homini esse propter bene viuere et propter beatitudinam

¶ Duodecimo. si huiusmodi quod est deum velle .a. esse non sit causa: et propter quid: igitur deus irrationabiliter vult .a esse: quia non erit ratio / quare sic velit et it a voluntas nostra magis vellet rationabiliter: quia habet rationem cun sic velit.

¶ Confirmatur: quia hec est perfectionis conditio et circumstantia in voluntate humana vel angelici quod habeat cur et propter quid.

¶ Dices voluntas diuina habet cur raitionabile: quia rationem et dictamen et iudicium intellectus diuini.

¶ Contra. tum: quia idem non est causa / et propter quid suiipsius. tum: quia ita econtra diceretur quod vel le est cur ita cognoscit et dictat. tum: quia respectu fui turi si diuinum intelligere sit causa quare diuina voluntas sic velit sequitur omnia euenire de necessitate quia quicquid diuinus intellectus intelligit non per determinationem liberam voluntatis necessario intelligit: quia pri ma ratio libertatis et contigentie est determinatio diuine voluntatis. negatur consequentia. ad probationem Ad primum. dictum est. disti. 8. q. 3. Ad confirmationem accipiendo causalitatem large et improprie con ceditur quod transitus ille contradictionis seu propositionum huiusmodi fieri nouiter veram habet quasi pro causa mutationem creature et negatur vlterior consequentia / quod ideo deus sit agens qui prius non erat agens: quia .a. est: et quia muta tio est in creatura: quia aliquid est causa quare propositio sit vera: et non est causa quare ita est sicut esse significatur per llam vt dictum est vbi supra.

¶ Ad aliam confirmationem negatur antecedens ad probationem si accipitur quaere per modum predicati vel dicibilis de subieanto non concluditur nisi quod nouitas creature est causa quare proposi tio est nouiter vera / et non sequitur quod sit causa rei significate Si vero conuenire nouiter et accidentaliter accipitur pro noua actuatione et formali acquisitione negatur minor Si vero pro esse huiusmodi cuiusmodi esse est significabile per propositionem veram seu conuenire: per identitatem et vnitatem non per predicationem negatur minor ratione vltime particule non enim propter mutationem creature ni si ly propter notet solum concomitantiam.

¶ Ad confirmationem licet conceptus relatiuus extremorum psupponat alios conceptus extremorum absolutos licet etiam veritas praedicationis denominatiue relatiue praesupponat esse rei comparate: non tamen vniversaliter rem sic se habere in habitu dine et ordine ad alterum presupponit tanquam prius na turaliter in re huiusmodi raem preesse.

¶ Ad dictum magistri aut ly quia accipitur vt est nota concomitantie et coexigen tie necessarie et vt notat causam sine qua non: aut magister intendit quod illius noue veritatis causa in re est nouitas realis et inceptio essendi in creatura non in deo licet deus sit prima causa illius veritatis noue.

¶ Ad ali ud dicendum vt ad primam confirmationem negatur enim antecedens accipiendo couenire pro rem esse huiusmodi extra ani nam. Ad probationem negatur. assumptum: accipiendo ly propter vt notat causalitatem sufficit quod coexigat nouitatem creature.

¶ Ad confirmationem non est diuisio sufficiens sufficit enim quod coexigitur creatura.

¶ Ad aliud per idem si enim ly per vel propter vel ly quia notant causalitatem et faciunt propositiones causales non est diuisio sufficiens Si vero notent coexigentiam et necessariam concomitantiam conceditur tertium membrum.

¶ Ad secundum principale conceditur consequens. ad primam improbationem illa non sunt idem vt est dictum in prologo.

¶ Ad secundam per idem probatur quod nullum ens potest esse causa ipsius .a. quia sit illud b. tunc sic causa est naturaliter prior causato igitur .b. est prius naturaliter ipso. a. Sed contra: quia causa et causatum sunt siml nam: igitur .b. et .a. sunt simul nam. Per idem est arguitur quod nihil est prius altero naturaliter: quia prius vt prius non est si mul sed est prius. sed prius vt prius / et posterius vt poterius / sunt correlatiua: igitur simul natura.

¶ Dicendum igitur quod prius naturaliter dicitur variis modis / vt supra declaratum est. distin. 22. q. 5. ar primo. conclusione prima dico igitur quod deum causare est naturaliter prius quam .a causari accipiendo prioritatem naturalem pro prioritate secundum causalitatem et independentiam et terminatio nem dependentie et accipiendo posterioritatem pro dependentia et indigentia quem modum prioritatis tangit philosophus in predicamentis dicens eorum que con uertuntur quod alteri est causa digne prius natura dicitur / Ad primam improbationem procedit de alia simultate se cundum naturam que non opponitur prioritati naturai prius dicte et illa simultas non est rerum in essendo sed in esse cognito. dicuntur enim simul natura id est in telligentia naturali: quia impossibile est hanc rem intelligi conceptu tali relatiuo nisi simul concipiatur alia res eo quod tali conceptu concipitur hec res in habitudine ad illam.

¶ Ad secundam improbationem procedit de alio modo prioritatis naturalis qua vtebatur plato qua potest dici prioritas secundum independentiam cum possibilitate essendi sine altero:

¶ Item hec propositi deum causare .a. non potest esse sine hoc quod est. a. causari. in sensu diuisionis falsa est sicut et ista causa vel deus cau sans .a. non potest esse sine .a.

¶ Circa responsionem ibi positam notandum quod cum dicitur causa vt causans seu secundum quod causa est simul cum causato vt causatum potest notari spe cificatio vel reduplicatio principii formalis per se et immediate per quod .b. causa causaret a circumscriptis aliis et simili ex parte causati vt causatum potest notari redupli catio vel specificatio termini formalis et immediati: et sic dicendum quod causa vt causa est prior: et causatum vt causatum est posterius et potest causa vt causa esse sine cau sato / absque hoc quod causatum sit vel fuerit non autem econtra secundum ordinem institutum. Si vero notetur specificatio vel reduplicatio ordins et habitudinis sper cialis ad alterum sic causa vt causa / et causatum vt causatum sunt simul nam secundum modum et acceptionem priorita tis qua vtebatur plato / et hec simultas non est rerum secundum esse reale. et secundum modum essendi simpliciter. Sed est simultas rerum in intelligi secundum determinatos conce ptus vel simultas et conuertibilitas praedicatorum ver ficabilium de illis rebus vel simultas essendi non simplici ter sed secundum quid. scilicet sic se habendi hanc rem ad illam rem sic se habere.

¶ Ad tertium principale negatur minor. Ad probationem patet ex dictis.

¶ Ad quartum prin cipale quod deus debet agere cause secunde potest intelligi dupliciter. vno modo vt causam secundam agere .b. effectum sit quidem effectus nouus datus / a deo vt cau sa efficiente distinctus a causa secunda et ab effectu. b. et sic conceditur antecedens / et negatur consequentia. Aliomodo quod dat et continue conseruat ei potentiam qua agit et ad hoc vt agat nec potest agere nisi dependendo a deo in essendo / et in causando vt a primario concausante secundum ordinem essentialem: et sic negatur antecedens. propositio autem procediin primo sensu. Si vero ponitur actio esse forma respectiua distincta ab actu et terminis diceretur quod contradictio est quod cause secunde detur actio respectu .b. quin causa secunda agat .b. et quin .b. agatur et deperdeat .a. duabus causis licet illa forma respectiua esset a solo deo.

¶ Ad quintum dico quod libere et contigenter causans potest poni absque hoc quod ponatur .a. esse: sed tunc non esset formaliter deum velle .a. esse: quia ipsa est con tingenter volens .a. esse: conceditur igitur responsio. Ad improbationem potest dici quod deum velle .a. esse non est formaliter per se primo modo deum causare .a. sed est quasi predicatio actionis de principio per se formali imme diato quo agens est actiuum: ita quod si in deo esset distinctio inter suppositum quod agit et inter principium quo for maliter immediate agit sicut inter calidum et calorem vo inter angelum et volitionem tunc velle diuinum esset huiusmod principium formale et immediatum / datur igitur secundum membrum. Ad improbationem non habetur propositum quia deum velle. a. esse dicit illud principium productiuum non abslute sed in specieali et tali habitudine ad .a. quod quamuis t lis habitudo non sit formaliter et per se primo modo hab tudo causalitatis effectiue tamen est talis habitudo quod aut ad ipsam sequitur habitudo efficientie actualis aut sequitur illud principium non esse ompsatus et illud velle esse insuf ficiens et inefficax et frustrabile et impedibile illa aut habitudo potest dici habitudo tendentie appetitiue ad obiectum et non est habitudo eiusdem generis cum hab tudine causalitatis effectiue tanquam conceptus specific subiecti per se generali.

¶ Ad confirmationem negatur minor. ad probationem dico quod quamuis deus in .b. instanti presenti sit volens producere .a. pro. 8. et in. 8. instan ti crastino ex hoc non sequitur quod velle diuinum secundum quod formaliter est volens .a. esse et producere diuinum secundum quod formaliter est producens .a. inesse non sint idem quando deus est volens .a. esse et producens .a. inesse. nec sequitur quod pro aliqua mensura vnum conueniat deo et non reliquum: sed solum sequitur quod deum velle .a. fore et deum producere .a. in esse non sunt idem in causau quo deus non vult .a. esse sed fore et hoc est verum: quia affirmatiua opposita implicaret quod deus sit producens .a. inesse tamen in illo casu idem sunt deum velle .a. fore et deum esse producturum .a. conceditur etiam quod pro alia mensura est volens .a. fore et producens .a. inesse secundum actum

¶ Ad aliam confirmationem negatur minor. Ad probationem Augustinus non ponit ibi primam propositionem scilicet deus fecit mundum: quia voluit: potest tamen dici quod si hec causalis sit vera: aut non est propria: nec importat veram et realem causalitatem inter deum velle et deum facere sed est causalis in proportione: quia intelligimus deum velle et deum facere quasi duo quorum vnum se habeat vt formale principium actiuum et alterum se ha beat vt vsus et actuale exercitium exiens ab illo principio: aut si huiusmodi causalis sit vera et propria notatur cau salitas non inter illud quod est deum velle et illud quod est de um facere sed inter diuinum velle et mundi factionem passiuam seu mundum factum.

¶ Ad sextum supposita illa propositione negatur antecedens: tum quia sicut esse creature non est ipsi deo causa volendi ita nec est ipsi causa neces sario volendi: tum quia quod est per se et totaliter ipsi. a. causa essendi est ipsi a causa essendi necesssario si .a. necssario sit a quo enim habet .a. esse / ab eo habet necessario esse si no cessario sit. tum: quia si .a. habet nunc necesse esse et non a se: igitur ab alio: igitur quia aliud dat ei tale esse. Ad probationem antecedentis conceditur consequens loquendo de priori secundum causalitatem et principalitatem. Ad primam improbationem loquendo de necessitate secundum quid non simpliciter et proprie negatur assumptum. non enim con sequenter et posterius ad mutationem creature vt ad causam et propter quid sed concomitanter. Ad secum dam negatur consequentia accipiendo necessitatem antecedem tem vt accipit Anselmus et vt solet accipit / quando an tecedens necessitas agendi distinguitur contra liber tatem antecedentem quae est libertas contradictionis / illa enim necessitas antecedens est necessitas antecedens secundum durationem et necessitas absolute et simpliciter agendi secundum quam actiuu omnibus positis antecedenter et cau saliter requisitis ad effectum non poterat ante productio nem non producere illud sed necessarium simpliciter erat fore effectum.

¶ Ad tertiam potest negari antecedens. ad proba tionem negatur consequentia. scilicet quod notetur defectus potentie in deo. secus enim videtur de impossibilitate negationis que realiter equipollet cuidam necessitati essendi po sitiue et de impossibilitate affirmationis quae sic non ed pollet necessitati positiue vt dicendo impossibile est chi meram fieri.

¶ Aliter potest dici negando consequentiam: quia necessitas nunc essendi a. est aliquid positiuum dependens et causabile: igitur conueint ipsius assignare causam per aliam propositionem causalem veram. illa autem assignatio per affirmationem de necessario est conueniens: quia nullam imperfectionem importat in causa: sed illa assignatio per negationem de possibili non est conueniens causalis: quia denotat imperfectionem in causa siue ex formali significationem et in sensu quem facit ex vi verbi / siue in sensu in quo fit et accipitur in communi acceptione. et cum dicitur quod ille equipollent dicendum quamuis equipolleant secundum conuertibilitatem non tamen vna assignatur conueniens causalis respectu cuiuscumque respectu cuius altera.

¶ Ad quartam dicendum quod alia / et alia: quia vna est creatura et al¬ tera / est deus: et hec est necessitas essendi secundum quid / et illa est volendi necessitas secundum quid nec sequitur mutatio in deo: sed tantum in creatura ex hoc quod ipsa nunc est simpliciter et prius non fuerit. Sed quia suppositum in hac ratione est dubium de quo in sequen tibus videbitur ideo si negatur illud ad rationem additam negatur antecedens: tamen conuenientius dicitur quod ideo fuit: quia deus voluit illud esse. Ad probationem conceditur consequens Ad primam improbationem negatur consequentia simpliciter loquendo: quia non est necessitas causandi actualiter et realiter secundum quam necessarium sit aliquod agens agere: sed secundum quam nunc necessarium est ipsum egisse: ita quod non denotetur necessitas agentis ad agendum: sed ne cessitas preteritionis.

¶ Ad secundam patet supra

¶ Ad septimum principale licet consequentia sit necessaria et con sequens absolute sit verum si tamen inferatur quod consequens sit propria et sufficiens propositio responsiua tanquam responsale causa le ad illam questionem negatur consequentia nec probatio vet: quia non omnis propositio significans causam eius quod quaeritur est con uenientur et sufficienter responsalis tamquam causalis ad questionem propter quid: nec est sufficienter terminatiua il illius questionis vt si queritur quare aer illuminatur non est sufficiens responsio dicere sol / vel dicere: quia sol est sol: vel sol est sperice figure et in medio plancta rum et si .b. mouetur ab .a. quod est album: ideo .b. mouetur quia .a. est motiuum et mouens. et non quia a sit album: quia circum scripto quod .a. sit album nichilominus moueretur .b. ab. a. nec requiritur .a. esse album nec .a. esse album infert. a. esse motiuum .b. debet igitur signari foraliter principium per se formale non illud cui accidit positio effectus vel quod accidit positioni effectus ita quod si abstractis predicatorum concretorum correspondent forme distincte in eodem supposito illud quod post per assignationem signatur esset principium per se formale causale.

¶ Ad confirma tionem per idem negatur consequentia. licet enim per illam propositio nem significetur illud quod est idem cause ipsius .a. tamen non assignatur per conuenientem formam enunciandi ad responsionem terminatiuam questionis: quia positioni ipsius .a. accidit illam affirmationem verificari et econtra.

¶ Ad aliam confirmationem per idem.

¶ Ad octauum principale ne gatur antecedens. Ad probationem negatur assumptum. Ad pro bationem negatur consequentia. ad probationem illud intelligitur si vtrumque sit tale et vniuoce: deus autem non est simpliciter volens sortem bene viuere ex quo non bene viuit. potest etiam dici quod propter quod vnumquodque tale es illud magis non tamen sub quacumque forma enunciandi et concedo quod magis velle conuenit deo respectu huius quod est sortem bene viuere per hunc modum: quia deus quantum est ex parte sui magis vellet et approbaret sortem bane viue re si poneretur et si non staret ex per te sortis: potest et dici quod non totaliter nec principaliter propter banen viuere vult producere sortem quasi non vellet sortem esse nisi illud loneretur: et quasi deus frustra produceret sortem nisi illud sequeretur immo deus propter seipsum et propter con municationem sue bonitatis et manifestationem sue po tentie et iusticie ad suam gloriam.

¶ Ad confirmationem patebit questione sequenti.

¶ Ad nonum principale patet ex dictis distin. 22. q. vltima.

¶ Ad decimum negatur antecedens. ad propositionem licet nullus alius foret con uenientior quo ad apparentiam rationis humane et ma gis motiuus hominis ad dilectionem dei. tamen totum est cau saliter a voluntate dei a quo est omnis alia nam et modus et potentia tamen si deus voluisset allum modum et non istum non foret conuenientius ymo nec conueniens istum pon sed illum alium.

¶ Ad vndecimum. negatur minor. Ad pro bationem in illis propositionibus vt sunt vere ly quia non denotat in creatura causalitatem per se respectu alicuius quod sit deus vel in deo formaliter: sed notat causalitatem dispositiuam vel sine qua non inter aliqua esse creaturarum scilicet inter bonitatem meriti et bonitatem premii vel malum culpe et malum pene punientis. peccatum enim dicitur causa demeritoria pene et non est proprie causalitas sed reducitur ad materialem vel formalem dispositiuam: quia se cundum rationem anima per peccatum est apta et digni punitione vel potest dicit quod talis propositio causalis interdum notat ordinem causalitatis finalis inter creaturas ad in nuicem et ad deum. Ex quo patet ad confirmationem cum enim dicitur deum causare .a. propter .b. non notatur causalitas finalis in .b. respectu alicuius quod sit deus vel in deo sed respectu effectus dei.

¶ Ad duodecimum ne gatur consequentia. ad probationem non vniversaliter voluntas dicitur irrationa biliter velle ex eo quod non habeat rationem prinorem tamquam regulam cui debeat conformari vel ex hoc quod non habe at causam priorem sue volitionis: sed si est difformis re cte rationi et vero iudicio intellectuali voluntas autem nostra ideo exigit reguiam priorem: quia non est prima regua rectitudinis: sed subiecta alteri per quam est regulabi lis.

¶ Ad rationem in principio queitionis patet questio ne sequenti. Et sic breuiter de ista questione praesenti.