Quaestio 2

¶ Sequitur questio secunda distin. 38. et. 39. SEcundo circa ea dem distin. Quero vtrum creatura que potest esse et non est ideo non sit: quia deus vult eam non esse: aut quia deus non vult illam esse.

Quod non: quia multa quae lpossent fieri non fiunt que tamen deus non vult non fieri: sed magis vellet illa fieri: scilicet bona que praecipit sub pena damnatio nis.

¶ Contra. quia creatura non habet ex se non esse igitur causatur ab alio: et per aliud. antecedens probatur. tum: quia est ex se indifferens ad esse vel non esse sicut contigens ad vtrumlibet. tum quia esset necesse non esse. sicut enim illud esse quod est ex se esse est necesse esse: ita per oppositum illud non esse quod est ex se non esse est necesse non esse: et si di repugnat oppositum scilicet esse.

¶ Preterea .b. non esse est verum et iustum et rationabile et non est idem cum voluntate di uina nec prius illa: quia esset necessarium nec subiacet voluntati divine: igitur habet causam et propter quid igitur velle diuinum: scilicet quia deus vult .b. non esse vel non vult b. esse.

¶ Confirmatur .b. non esse est posterius quam deum velle igitur habet pro causa diuinum velle. consequentia probatur quia quod est naturaliter prius est aliqualiter causa posterio ris: quia si nullo modo causa igitur illud alterum potest poni si ne eo igitur non eget eo: igitur nec est posterius: antecedens pro batur. tum: quia non est idem nec prius velle diuino: tum quia omni negatione est aliqua affirmatio prior: sed nulla affirmatio est prior quam deum esse. tum: quia necessarium est prius possibili. possibile enim dependet a necessario sed .b. non esse est possibile contingens. primum autem neces sarium est deum esse.

¶ Preterea .b. est ex se indisterens ad esse et non esse: igitur si determinatur contingenter ad alterum hoc est per aliud liberum: igitur causaliter determinatur per diuinam voluntatem ad non esse quando non est sicut ad esse quando est.

¶ Notandum ipsa propositio perpothetica dicitur causalis altera etiam eius pars dicitur causalis propositio respectu alterius partis ita vt tota ypothetica dicatur causalis respectu partis ratione partis comparate ad al teram.

¶ Item sciendum quod quamuis eius quod nihil est non sit proprie et realiter aliqua causa: tamen de eo quod non est aut quod non est tale seu taliter se habens contingit con uenienter querere propter quid et assignare responsionem causalem declaratur in multis. Primo per Anselmum de casu diaboli cap. tertio. ideo deus non dedit perseuerantiam primo angelo: quia ille non accepit: et ponit exemplum si porrigo tibi. a. paratus tibi dare si non recipis conuenienter dicitur ideo non dedi: quia non accepisti nec ac cipere voluisti.

¶ Item primo posteriorum si affirma matio est causa affirmationis et negatio erit causa negationis et ponit exemplum de respirare et habere pulmonem.

¶ Preterea corruptionis et destructionis conuenienter quaeritur et assignatur causa et propter quid

¶ Preterea priuationis conuenienter quaritur propter quid et conuenienter assignatur propositio responsiua causalis vt pro pter quid luna eclipsatur secundo posteriorum. Et Io. 9. queritur quare ille natus sit cecus et christus dat responsionem causalem.

¶ Item priuatio imputatur conuenienter alicu tanquam cause vt conuenienter dicitur: quia iste fecit illum esse cecum et ab isto: et per illum ille est excecatus. Et an selmus de casu diaboli cap. 1. ille dicitur proprie face re aliquem nudum vel non esse indutum qui eum dispoliat licet ille dicitur improprie facere aliquem nudum qui dispo liantem non prohibet cum possit.

¶ Item secundo phi sicorum quod est causa habitus per sui paenntiam dicitur causa pua tionis per sui absentiam. Sed hic modus causalitatis vel magis improprie dictus vt ostendit Anselmus de casu diaboli cap. penultimo.

¶ Item malum est priuatio ef tamen eius quaeritur et assignatur propter quid et causa saltem defectiua secundum Augu. 12. ci. c. 6

¶ Preterea priuatio et negatio conuenienter assignantur causales et pre pter quid respectu alicuius quaesiti: igitur econtra ipsius potest conuenienter assignari propter quid. antecedens patet quia conuenienter quaritur quare iste reprobatur vel punitur et respondetur: quia peccauit et quia omisit nec fecit debi tum nec obediuit patet Mathei. 25. discedite a me maledicti esuriui enim et non dedistis. etc. et Mathei. 2. quid hic statis tota die ociosi: responderunt: quia nemo nos conduxit.

¶ Item sapientie secundo excecauit eos malicia eorum et sexto et hicorum malicia peruertit intelle ctum. Et Augustinus in sermone non te persequitur quod fecit deus: sed malicia quam fecit homo.

¶ Preterea finis qui non est quaritur et assignatur causa et propter quid.

¶ Preterea nulla esset demonstratio propter quid ni gatiua et per consequens nec in secunda figura / nec in prima fi gura nisi in modis affirmatiuis contra Aristotelem primo et secundo posteriorum. et generaliter nullius propositionis negatiue esset propter quid querendum vel assignandum contra ari. primo posteriorum planete non scintillant quia a pe sunt et apud scitas non sunt sibillatores: quia non sunt vites patet: igitur multipliciter quod conuenienter queritur propter quid et assignatur propositio causalis resper ctu propositionis significantis .a. non esse vel non esse tale licet non correspondeat in significato causalitas proprie et realiter.

¶ Et sciendum quod non accipio in proposito causam et propter quid tam large et improprie vt omne illud dicatur causa et propter quid sine quo aliud non potest esse quia Anselmus negat quod ideo angelus non accepit perseue rantiam: quia deus non dedit: sed econtra. Et tamen si hoc tollitur et illud sicut econtra. Et in exemplis supra posi tis licet propositio cuius queritur propter quid: et propositio que est responsiua causalis conuertantur non tamen indferenter altera est causalis respectu alterius non enim ideo paries non habet pulmonem: quia non respirat: sicut econtra nec ideo terra interponitur: quia luna ecclipsatur sicut econtra. licet igitur non sit in huiusmodi negatis proprie et per se causali tas correspondens in significato tamen dicuntur ypothetice causales vere: quia ibi est causalitas transumptiue et in similitudine et quadam imitatione et equiualentia. nam si conceptibus abstractis priuationum et carentiarum et negationum corresponderent propria obiecta intelli gibilia distincta tamquam quedam diminuta causatiua vel cau sabilia tunc vna propositio sigificaret causalitatem realem respectu significati per alteram non econtra: et ideo ex natura ob iectiue significatorum: et ex nam talium conceptuum talis ypothetica est vera et vna pars magis est causalis re apectu alterius quam econtra: habet enim proportionem et si militudinem vel reductionem ad causales proprias magis quam altera: eo igitur modo quo propositiones ypote thice causales habent veritatem in signis negatiuis et priuationis in proportione et similitudine ad causales proprias quibus correspondet vera et realis causalitas in significato queritur an illud quod non est et potest esse ideo non sit quia deus non vult illud esse nec dat illi esse: aut quia deus vult illud non esse. e ad questionem Et potest respondei. quod sic specialiter de causabilibus non praeceptis vel consultis iuxta declarationem inferius ponendam. Respondendo ad opposita: probatur primo per Augustinum. 12. ci. 17. vna eademque sempiterna incommutabilique voluntate res deus quas condidit et vt prius non essent egit quandiu non fuerunt et vt posterius essent quando esse ceperunt.

¶ Preterea hoc esset: quia ipsius non esse non est vere assignare pro pter quid sed hoc non ve probo: quia illud quod .a. volunta rie destruit .a. et aufert esse ab .a. respondetur et assit gnatur conuenienter pro causa quare .a. non est: sed deus est huiusmodi: igitur. maior patet quod enim destruitur ab aliquo ideo perdit esse: quia corrumpens aufert ei esse Et quia destru ctionis et corruptionis spectaliter rei permansiue con uenienter assignatur causa aliqua et non nisi destructi ua quia termini ad quem corruptionis causa et propter quid est corrumpens.

¶ Confirmatur. ita est de non esse sequente esse quod ideo res non est quia deus vult eam non esse igitur pari ratione de non esse praecedente esse. antecedens pro batur quia si deus substraheret influentiam et manu tenentiam suam omnia reducerentur in nichilum seu redigerentur in nichilum et non nisi propter substractionem divine conseruationis et manutenentie et sicut lumen pesinit esse hic: quia luminosum desinit esse praesens hic ita ideo a desinit et cefsat esse: quia deus desinit et cessat conseruare .a. in esse talis enim casus in non esse queritur et assi gnatur conuenienter causa et propter quid. sicut enim nullum ens permansiuum transit ad esse qui sit assignare propter quid illius transitus et exitus in esse ita nullum ens tran sit et exit nouiter ab esse in non esse quin sit assignare propter quid: in proposito autem non potest conueniem tius assignari quam illud propter quid quod dictum est

¶ Confirmatur. quod potest non esse habet a deo posse non esse: igitur et dum non est habet a deo non esse. antecedens patet quia illa potentia est eadem realiter eum suo esse quo est illud quod potest non esse. consequentia probatur: quia cui cau saliter attribuitur potentia ad actum vel terminum attribui etiam habet actus et terminus sequens

¶ Pre terea. que sunt per solam creationem producibilia dum non sunt ideo non sunt: quia deus non vult illa esse: igitur pari ratione de aliis: quia est etiam causa esse aliorum saltem partialis. antecedens probatur: quia si affirmatio est causa affirmationis et negatio erit causa negationis specialiter in causa praecisa et conuertibili quae requiritur et sufficit Sed diuinum velle est causa precisa essendi hiis quae sunt per solam creationem: igitur et non essendi hiis que per solam annichilationem cadunt in non esse.

¶ Preterea. producibilium eque ex se possibilium esse et eque indfternti um ad esse si alterum ponitur in esse a deo voluntarie et libere et non reliquum illud quod non producitur: ideo non habet esse: quia deus non vult illi dare esse. huiusmodi enim quare hoc habet magis esse quam illud est quaerere et assigna re propter quid. Sed .b. stella que nunc est in celo. et .c. ste la consimilis possibilis ante mundi creationem erant ex se eque possibiles et indferentes ad esse: igitur quod .c. stella non est posita in celo sicut .b. non videtur ratio nisi quia deus non voluit producere .c. sicut .b.

¶ Confirmatur que non sunt: eque contingenter non sunt sicut que sunt contingenter sunt: igitur ideo non sunt: quia deus non vult lla esse vel vult illa non esse. consequentia probatur: quia prima ratio et radix contingentie est prima causa libera.

¶ Pre terea non esse aliquorum effectuum imputatur voluntati create causaliter: igitur pari ratione de voluntate diuina respectu aliquorum non entium: quia esse et non esse illorum non minus sunt in potestate et libertate voluntatis diuine antecedens patet. Si enim queritur quare tale opus non est factum a petro vel quare sortes non habet tale beanficium conuenienter respondetur: quia petrus non voluit facere vel conferre nec ei placuit: patet etiam quod omissiones culpa biles imputantur causaliter voluntati.

¶ Preteres aut ideo .a. non est: quia deus non vult .a. esse siue vult. a. non esse et propositum: aut econtra: ideo deus non vult quia .a. non est et hoc non: quia causa et propter quid conuenientius attribuitur deo respectu creature quam econ tra aut neutra causalis est ponenda: et hoc non: quia hoc maxime videretur ex hoc quod non esse non est per se causabile realiter cum nichil sit positiue. sed hoc non vet vt ostensum est supra in pluribus ypotheticis causalibus: patet igitur conclusio. Notandum tamen quod multum improprie dicitur quod de us faciat res non esse ab eterno vel quod deus sit causa non entium ab eterno: quia nichil causat nisi producem do vel conseruando. Et quia deus ab eterno ex eo quod nichil causaret esset causa: et si nichil vnquam causasset ex hoc esset causa: quia in eo quod nichil causaret esset causa non entium: conuenientius igitur in presenti materia vtimun hiis terminis propter quid et ratio et ideo: et quia: quam nomines cause et causati: quia priora videntur magis esse determinationes complexi et videntur magis sonare condi tiones propositionum. primo / quod ex Contra responsionem. se formaliter cira cunscripto omni alio habet non esse / non habet non esse causaliter ab alio et per aliud / frustra enim assignatur suo non esse causa et propter quid extrinsecum: sed creatura est huiusmodi sibi enim relicta non habet nisi nihil esse

¶ Secundo per Anselmum de casu diaboli. c. 1 dicentem sicut omnia alia a deo a se non nisi nichil habent: ita a deo non nisi aliquid habent. Et infra ea que sunt cum tran seunt ad non esse non ipse deus facit non esse. et respon det ibi ad argumentum discipuli factum in oppositum Et cap. secundo sicut a summo bono non est nisi bonum ita / a / summa essentia non est nisi essentia / nichil ergo et non esse non est ab illo a quo non est nisi bonum et esse tia. hec ille.

¶ Tertio Augustinus de moribus maniche orum prope principium libri sic ait: quomodo potest ille qu omnium que sunt causa est: vt sint causa esse rursus vt non sint id est vt ab essentia deficiant et ad non esse tendant quod malum generale esse clamat verissima ratio.

¶ Idem ponit. 83. q. q. 21. dicens. Qui omnium que sunt actor est et ad cuius bonitatem illud tantum pertinet vt sit omne quod est non esse ad eum pertinere nullo pacto potest. Et probat hoc duplici medio: quia mali deus non est actor nec etiam ipsius defectus. vnde subdit sic omne quod deficit ab eo quod est deficit et tendit ad non esse. esse autem et in nu lo deficere bonum est et malum est deficere at ille ad quem non esse non partinet non est causa deficiendi is. tendem di ad non esse: quia essendi causa est boni: ergo tantum modo causa est. hec Augustinus. Ex dictis Augustini potest sic argui. nullius defectus deus deus causa: sed non esse et ca dere ab esse est defectus igitur. maiorem et minorem ponit Augustinus. et probatur maior: quia deus non est causa defici ens seu defectiua deus enim deficeret et defectum com nitteret: et quia non esset negandum deum esse causam peccatorum: sed priuationum. et defectuum non est causa nisi defectiua et non effectiua secundum Augustinum. 12. ci. 5. casus autem ab esse est defectus: quia cadere est defice re ab esse. Ex hiis patet quod Augustinus et Anselmus loquuntur de malo et defectu pene et nature: causali tatem enim non essendi et defectum quam negant de deo attribuunt creature et eorum rationes solum concludunt de deo.

¶ Confirmatur. deus non est causa destructionis et corruptionis vel diminutionis rei: igitur non est cau sa quare non sunt ea quae non sunt. antecedens probatur. primo per Augustinum de moribus manicheorum non longe a principio sic dicentem: creatura que est bonam nosci per defectum potest / cuius defectus deus actor non est. quia existendi et essendi causa est Et infra quis negauerit corruptionem generalem malum esse nam hoc est contra nauram quod nocet. Et infra quod mutatur non quia maneat mutatur Sed quia ab essentia deficiebat cuius defectionis deus actor non est.

¶ Secundo. omnis causalitas diuina or dinatur per se ad bonum sed causalitas destructiua non ordinatur per se ad bonum igitur non conuenit deo. minor probatur: quia ordinatur per se ad non esse et ablationem boni vt per se terminum ad quem et quia construere. et destrue re ordinantur per se ad oppositos fines et terminos sed construere ordinatur ad bonum: et quia quam bona est. generatio tam mala est corruptio secundum Anselmum secundo cur d. h. c. 1 4.

¶ Quarto principaliter. et ad confirmationem precedentium si deus sit causa non essendi et corruptio num sequitur quod deus simul ageret et influeret ad con seruationem et destructionem eiusdem et simul coageret. et resisteret eidem et simul adiuuaret et impediret idem respectu eiusdem. probo .a. calor agat in .b. frigidum cor rumpendo frigiditatem tunc secundum te deus coagit et influit .a. calori ad destruendum .b. et influit ipsi. b. ad re sistendum et contra agendum: igitur simul agit et influit psi. b. ad resistendum ad conseruationem .b. et ad destru ctionem eius et simul adiuuat et influit vt maneat in esse et vt exeat ab esse quia concant et influit calori non tantum quatinus est productiuus caloris: sed etiam qua tinus est corruptiuus frigiditatis.

¶ Quinto quod naturaliter corrumpitur non ideo cessat esse: quia deus desinat influere ad esse illius: igitur non ideo cadit in non esse quia deus non velit eam esse. antecedens probatur: quia dei influen tia generalis est semper quantum est ex se parata et expo sita omnibus: ideo ergo frigiditas praesente calore corrum pitur et cadit in non esse: quia non potest amplius resiste re calori / nec per consequens potest vlterius durare: non autem quia deus respuat ei influere cum etiam ei influat ad re sistendum et contra agendum / et patet illud per Anselli mum de casu diaboli cap. tertio. ideo enim negat quod an gelus ideo non accepit perseuerantiam: quia deus non dederit ex eo quod deus erat paratus dare.

¶ Preterea idem at de successiuis. non enim cadunt in non esse: quia natura eorum non est nata permanere in esse non quia deus non velit influere cum dei influentia sit ex posita omnibus.

¶ Confirmatur. virtus naturalis que cessat agere non ideo cessat agere quia deus velit eam non agere vel non velit eam agere: igitur et de non esse sima pliciter. antecedens patet: quia non ideo cessat agere: quia deus re spuat influere: quia dei influentia generalis est omnibus exposita quantum est ex se: ideo igitur cessat agere quia impeditur et non potest cum sit potentie imperfecte patet consequentia: quia si quod non est huiusmodi et taliter se habens non ideo non est huiusmodi: quia deus non velit ipsum esse huiusmod igitur pari ratione de esse simpliciter.

¶ Sexto sequi quod nullus peccat omittendo. probo: quia homo videtur excusatus super omissione illius actus respectu cuius habet cur verum et iustum et rationabile quare omisit et non egit .b. actum precepti. sic autem erit. probo: quia ideo omi sit: quia deus non voluit ipsum agere: sed voluit ipsum non agere et omittere et consequenter ideo non est iustus et non habet iu sticiam et perseuerantiam: quia deus non vult ipsum habe re. Sed vult ipsum non habere iusticiam: consequens est contra Anselmum de casu diaboli cap. tertio. ideo enim non haberet: quia deus non daret nec dare vellet.

¶ Confirmatur. ideo homo desereret deum: quia deus dese reret hominem contra Augustinum. 13. ci. 15. probatio conse quentie: quia ideo homo non bene viueret et ageret: quia deus non vellet eum bene viuere et agere: et ideo homo caderet ab esse iusto: quia deus vellet eum non esse iustum et hoc est deum deserere hominem.

¶ Septimo aliquid ponitur actualiter quod tamen deus simpliciter immo efficaciter et summe vult non esse vel est nollens poni igitur non omne quod non est ideo. etc. antecedens probatur: quia luciferum peccare ponitur in actu: et tamen hoc poni est sim pliciter immo summe nolitum a deo. probo: quia summe od tum inter omnia odita a deo immo magis odit luciferum peccare quam velit penam eius quam tamen simpliciter vult quia simpliciter infert eam. est igitur magis nollens et odiens luciferum peccare quam sit odiens et nollens esse huius rei quae nunc corrumpitur. Sed odire est spe cies nollendi: igitur deum nolle vel non velle .a. esse non est conueniens propter quid .a. non sit. Ex hoc argui tur quod deum velle .a. poni non est conueniens propter quid .a. ponitur: quia quam perfecte est deus nollens lu ciferum peccare tam perfecte est volens luciferum non peccare et esse immunem a peccato: sed est simplicite immo summe nollens et odiens luciferum peccare: igitur est simpliciter immo summe et perfecte volens luciferum non peccare: sed esse innocentem et immunem a peccato et ta men hoc non ponitur: igitur diuina voluntas non est conueniens et sufficiens propter quid positionis vel non positioni obiecti super quod transit.

¶ Octauo hoc videtur max me propter illam regulam si affirmatio est causa affirmationis et negatio negationis: sed ideo .a. est quia de vult .a. esse. Sed hec ratio non vet: quia illa regula Aristotelis non est vniversaliter vera. probo: primo: quia eam videtur re uocare Ansel. de casu diaboli ca. tertio. di. si dati perseuerantie est causa acceptionis non sequitur quod non datio sit causa non acceptionis: sed potius econuerso non acce ptio est causa non dationis.

¶ Item videtur reuocata par doctrinam Aug. in pluribus locis: quia si datio gratie et acceptatio diuina gratuita sit ratio et causa bne viuen di non sequitur quod non datio gratie et reprobatio diuina sit causa male vel non bene viuendi: sed econtra. non bene viuere vel male viuere quod est priuatio vel omitere opera debita est causa quare deus non dat gratiar vel quare deserit et gratiam substrahit et abicit

¶ Item non sequitur iste predestinatur et eligitur: quia deus gratis vult hoc et deo placet igitur ideo ille non pre destinatur sed reprobatur: quia deus gratis est nos lens et displicens in illo. Similiter non sequitur: iste re probatur: quia est futurus malus: igitur ideo ille non reprobatur: sed eligitur: quia non est futurus malus: sed boa nus. merita enim non sunt ex parte electi causa pre destinationis sicut demeritum ex parte reprobati est causa et ratio reprobationis.

¶ Item non sequitur ideo .a. potest esse et fieri: quia deus potest facere. a. igitur ideo .b. non potest fieri: quia deus non potest facere .b. videtur igitur re gula Ari. non vniversaliter vera.

¶ Item Ansel. de casu diabo lo ca 1 soluit rationem discipuli probantis quod deus sit causa non essendi ex eo quod est causa essendi eorum que sunt. et fundatur ratio discipuli in regula Ari. vide ibialiquod intelligibile puta .b. Ad primum. habere ex se non esse intelligitur dupliciter. vel quia / ex sua formali ratione determinat sibi non esse et infert ipsum non esse et sibi repugnat esse: et sic chimera habet ex se non esse: et sic negatur minor. Alio modo. quia non habet esse sine dependentia ab alio et nisi alio dante esse nec necessario sibi determinat esse et sic negatur maior.

¶ Correspondenter posset distingui quod aliquod intelligibile puta .b. habere esse ex se formaliter potest intelligi vt ly ex se notet exclusionem et circunscriptionem cuiuscumque causali tatis extrinsece requisite ad esse .b. et a qua dependeat .b. in esse. et sic solus deus habet ex se formaliter esse. Alio modo. vt ly ex se notet exclusionem extrinseci par quod et secundum quod formaliter .b. sit ens et vt no tet positionem intrinseci per quod et secundum quod for maliter sit ens: et sic omnis creatura habet ex se forma liter esse actu vel potentia: quia actu dum existit. potentia dum non existit. hoc autem secundo modo corpus habet esse album vel cognitum non ex se formaliter.

¶ Ad secundum. aliquid puta .a. esse causam et propter quid non essendi cuidam rei puta .b. contingit dupliciter. vno modo tanquam illud quod impedit illam rem esse et expellii eam ab esse et tanquam illud quo circumscripto vel non impediente illa res staret in esse ex se vel aliunde: et sic deus nulli creature est causa non essendi. Alio mo do tanquam illud quo dante esse illa res est et quo circunscripto vel non dante esse vel non manutenente in esse quocunque alio posito illa res non est: et sic deus dici tur causa non essendi quibusdam. primo igitur modo intel ligit Ansel. quia ille est communior modus quo dicimus aliquid esse causam non essendi: verbi gratia / si impedio b. hominem vel arborem stare et impello ad casum et ma circunscripto vel non impellente nec impediente nec adiuuante .b. staret ex se vel aliunde tunc si .b. cadit dicitur conuenienter quod ego sum causa illius casus: et quod feci cadere .b. Sed si .b. ex se labitur et tenditad casum et ego manuteneo et praeseruo .b. a casu si mo substrahente manutenentiam .b. cadit: non sic est verum quod sim causa illius casus et quod facio cadere .b. licet prius preseruarem et impedirem a casu. deus igitur non est causa non essendi rem. sicut corrumpens natura le est causa non esse sui contrarii cum enim calor corrumpit frigiditatem tunc calor impedit frigiditatem stare in esse et expellit eam ab esse et calore illo circunscripto frigiditas staret in esse ex se vel aliunde. non sic de creatura respectu dei. Et quod hec sit intentio Ansel. videtur. di cit enim cap 1 sic quia nulla res quae facta est potest ma nere nisi deo seruante cum ipse desinet seruare quod fece rat non ideo illud quod erat redit in non esse: quia ipse facit non esse: sed illo tollente quod praestiterat redit res in non esse quod non ab alio: sed a se antequam fieret habebat. Et ponit exemplum si repetas tunicam ab illo cui sponte et gratis praestiteras non habet a te nuditatem: sed te tollente quod tuum erat redit in illud quod erat antequam a te indueretur.

¶ Dicendum igitur quod deus non est causa non essendi rem tanquam impediens rem esse que alias esset: si deus nec impediret nec adiu¬ uaret.

¶ Ad tertium per idem deum enim esse causam defe ctus et imperfectionis naturalis seu mali naturalis potest intelligi tripliciter. vnomodo quod res ex se capax par fectionis naturalis caret illa ex eo quod deus impeditur dare illam perfectionem licet faciat quod in se est et quod potest et ita: quia non sit sufficientis vigoris et causalitatis: et sic deus non est causa defectuum: sed cause naturales. Secun do modo quia rem capacem perfectionis naturalis deus impe dit ab illa perfectione quasi circunscripto tam impedi mento quam auxilio diuino illa res haberet huiusmodi pa fectionem naturalem: et sic deus non est causa defectus ni turalis: sed cause naturales contrarie. Tertio modo quia ipso libere dante huiusmodi perfectionem res haberet illam et ipso non dante quacumque alia causa posita res illam non haberet et sic non est inconueniens deum esse causam defectus et imperfectionis naturalis. Sic etiam artifex libere potest ex materia luti facere vas decor et perfectum vel turpe et imperfectum: secundum etiam Augustinum id est de libero aibitrio: cap 1 licet mali culpe deus non sit actor tamen mali pene potest esse causa.

¶ Ad formam ibi additam dicendum quod deum esse causam deficienter seu defectiuam potest accipi dupliciter: scilicet proprie: vt sit nota insufficientie et impotentie in causa et circumscripta perfectione vel carentia circunstantie debite et conueni entis in causa: et sic deus non est causa defectiua vt defectio se teneat ex parte dei foraliter: et dicatur deficiens causa per intrinsecam denominationem. Alio modo improprie et per extrinsecam denominationem vt notetur defectio ex parte termini causabilis et ex parte cause notetur negatio causationis actualis ad talem perfectionem vt quia talis causa litas non ponitur ideo causalis perfectio ex parte termini deest et deficit et sic non est inconueniens deum esse causan defectiuam. Sed quia hec propositio non videtur bene sonare et quia conuenienter accipitur i primo sensu: ideo nega tur consequentia. ad probationem causa non est dicenda deficienaut defectiua ex hoc precise quod est causa priuationis et defectus naturalis: sed ex eo quod defectuose agit ex defectu et insufficientia potentie vt causae naturales vel ex carentia circumstantie conuenientis et debite inesse vt voluntas creata.

¶ Ad confirmationem negatur antecedens. deus enim potest anichilare angelum et potest qui dam destruere quae non possunt nisi a solo deo destru Ad primam probationem patet ex dictis qualiter illud sit in telligendum. Ad secundam conceditur quod omnis causalitas diuina proprie sumpta ordinatur per se ad bonum vt finem aliquem gratia cuius eo modo quo ordinabilis est ex natura rei: sed causatio diuina ordinatur interdum ad malum alicui nature vt terminum mutationis et causa litatis et hoc est bonum vt diuina causalitas exerceatur. interdum ad illud quod est malum secundum quid et alicui tamen simpliciter ordinatur ad bonum vt finem vlteriorem: quia ad esse alterius rei vel ad aliquod bonum consequens vel ad mani festationem divine scientie et potentie et ad impletionem divinvoluntatis et ordinationis et dispositionis institute a deo

¶ Ad quartum patet supra distin. 22. q. i. respondendo ad te tium argumentu.

¶ Ad quintum negatur antecedens: quia ex praeor dinatione divina et dispositione quasi lege antecedente fit quod fr giditas tunc non posset amplius durare et resistere et corumpatur licet econtra sit de homine: quia preordinatum erat vt banen ageret. Ad probationem antecedentis dicendum quod dei influentia generalis est ominibus causis naturat libus parata et exposita secundum quod conuenit ordina tioni et dispositioni prius posite a diuina voluntate ideo prima causa et ratio accipitur ex parte diuine voluntatis no sic de angelo non accipiente perseuerantiam: quoniam deus pre cipiendo vel consulendo praeordinauerat oppositum ei quod voluntas creata facit.

¶ Ad confirmationem per ideo huiusmodi enim impedimenta vel impotentia et limitatio potentiar et actionum naturalium procedit ex diuina praeordinatio ne dispositoria.

¶ Ad sextum. negatur consequentia ad proba tionem negatur assumptum. quod illud sit rationaliter et iu ste propter quid et cur iste non agat. ad probationem cum dicitur ideo voluntas non aget .b. actum debitum: quia deus non influet nec volet agere.

¶ Respondeo negatio in hac propositione causali potest sumi tripliciter. vno modo vt neget solum actualem positionem causationis requisite et sic concedere tur. Secundo modo vt neget praesentiam parate et exposite / vel oblate influentie anecede / et vt notet substractionem in fluentie: et quasi repulsam et refutationem antecedentem ex parte dei siue stet ex parte creature siue non. et quanuis non staret ex parte creature / et sic negatur. Tertio modo vt neget ordinationem et approbationem et licentiatio nem ad agendum .b. et vt potius notet prohibitionem et re probationem agendi .b. vel oppositi ordinationem et sic negatur. Sed quia illa causalis videtur innuere magis secundum sensum vel tertium ideo absoluto sermone est neganda nec est concedenda nisi cum sua expositione. Et tunc licet illud cur sit in se formaliter verum et iustum et rationabile quamtum est ex parte dei non influentis non tamen respectu bonum tatis create nec est sufficienter et rationabiliter excusa satiuum illus. licet enim deus iuste sit non influens: tamen quia quantum ex se paratus erat influere et preordinauerat praeceptorie voluntatem agere .b. ideo voluntas iniuste omittit.

¶ Responsio igitur superius posita ad quaestionem vel in telligitur vt negatio pure et precise neget positionem actualis causalitatis requisite vel intelligiter de hiis quae non male et non inconuenienter non sunt: quia in aliis negatiua causalis plus sonaret quam voluntarium non concursum.

¶ Ad confirmationem per idem patet.

¶ Ad septimum diceretur quod si illud obieciue volitum vel nolitum sit positiuum actu vel potentia negatur antecedens. Si priuatio negatur consequentia. Con tra si diuinum velle vel nolle non est sufficiens propter quid respectu priuationis: igitur nec quare hoc quiescat vel tenebretur vel cadat in non esse vel non sit ens et habetur propositum.

¶ Item si non est sufficiens propter quid respectu priuatiois: igitur nec respectu habitus vt qua re hoc moueatur vel illuminetur. probatio consequentie: quia si causa aliqua sit per sui causalitatem sufficiens propter quid respectu ha bitus est sufficiens propter quid respectu priuatio nis.

¶ Confirmatur. quam potens et sufficiens est diui num velle ad ponendum tam potens et sufficiens es diuinum nolle ad tollendum: sed diuinum nolle non est sufficiens propter quid ad tollendum priuationem: igitur diuinum velle non est sufficiens propter quid ad positionem habitus: scilicet iusticie. ideo potest aliter dici quod nolle du pliciter sunitur. Uno modo pro quadam voluntaria re probatione et detestatione contraria approbationi et ac ceptationi alicuius et complacentie in illo seu pro con formitate voluntatis ad rationem reprobantem. Secundo modo pro quadam tendentia voluntatis et quasi nisu quo dam ad repellendum et tollendum tale obiectum. differen tia istorum membrorum patet: quia ego plus odio et nolo maculam vestis mee quam maculam anime tue. Secundo modo non primo modo et econtrario magis volo et complaceo ip pulchritudine corporis cuiusdam humani quam mee vel tis. primo modo non secundo. ad propositum sumendo nolle primo modo. negatur consequentia sed secundo modo negatur antecedens

¶ Aliter potest dici quod obiectum nollitum a volunta te non tolli per illam voluntatem contingit dupliciter vel propter imperfectionem et insufficientiam illius volunta tis vel volitionis vel quia remotio illius nolliti foret re motio cuiusdam magis voliti / quam illud sit nollitum vt ego magis nollo et odio .b. trabem quandam in manum mea quam .c. superfluum crementum vnguis: et tamen ego tollo hoc et non illud: quia remotio illius foret remotio cuiusdam magis voliti.

¶ Ad propositum si illud nolitum non tollatur ep prima causa negatur. antecedens si ex secunda causa nega tur consequentia deus enim non ideo tollit luciferum pecare: quia tollendo hoc tolleret esse luciferi vel iusticiam fieri et ostendi pro peccato preterito secundum leges ab eo eternaliter positas hoc autem magis vult

¶ Ad octauum negatur minor. Ad probationem dicunt aliqui quod regula Ari. non est vniuersaliter vera loquendo de causalitate essendi: sed intelligitur de causalitate consequendi vel de causalitate nostre cognitionis et positionis: vt si ponimus .b. effectum precise propter .a. causam consequens est vt vbi non inuenimus .a. non ponamus .b.

¶ Contra tunc eque verum esset quod ideo paries non habet pulmonem: quia non respirat sicut econtra et quod ideo ter ra interponitur: quia luna eclipsatur sicut econtra quia eque est hoc consequens ad illud sicut econtra

¶ Dicendum igitur quod regula Ari. debite intellecta et conuenienter applicata est vera. et de hoc dictum est supra distin. 22. q. 7.

¶ Sciendum autem quod cum affirmatio comprehen dens integraliter causam vel comprehendens plu res partiales assignatur causa / et propter quid affirmationis effectus non oportet quod effectu negato cuiuslibet cause negatio sit causa negationis effectus: sed sufficit alterius cause negatio. ad interen ptionem enim effectus sufficit vnice circunstantie causalis requisite negatio.

¶ Sed negatio totalis cause loquendo cathegorice potest assignari propter quid negationis effectus / ad propositum cum dicitur dationem / esse causam acceptationis perhuiusmodi dationem potest intelligi oblatio antecedenter parata vt dare sit antecedenter offerre et paratum esse ad dandum. Alio modo potest intelli gi formalis et actualis datio et traditio procedens in alterum. Alio modo potest intelligi vtrumque simul quasi collectum ex vtroque.

¶ Item. sciendum quod cum deus dat sorti donum gratie vel perseuerantie ex parte sortis potest aliquid concurrere per modum cause vel circunstantie causalis aliquo modo et quod potest aliqualiter asse gnari propter quid saltem partiale et secundarium puta quod sortes antecedenter se disposuit et dispositioni concausauit faciendo quod in se est ex naturalibus vel quia antecedenter impedimentum et obicem non posuit ipsius igitur acceptionis boni .b. et habitionis in sor te ratio et propter quid totale et integrum est hoc aggregatum: quia deus antecedenter offert et paratus est dare .b. bonum et sortes antecedenter se disposuit vel obicem non posuit: et deus formaliter et actualiter vult absolute dare et concedo quod si plato non accipit .b. bonum .a. deo quod ideo non habet nec accipit: quia non totum illud aggregatum ponitur sumendo to talem causam cathegorice / sed non cuiuslibet pat tis seu partialis cause seu non cuiuslibet circunstam die causalis negatio est causa quare plato non acci pit: quia non ideo non accipit: quia deus antecedenter non offerebat nec paratus erat dare: sed causa fuit: quia antecedenter plato obicem posuit vel non remouet et implicite et interpretatiue antecedenter refutauit.

¶ Potest etiam dici quod ideo plato non habet .b. quia deus non formaliter et actualiter dedit nec dare vo luit absolute licet hoc etiam ex concursu alterius negationis scilicet quod plato non se disposuit vel indisposuit. intendit igitur Ansel. quod si ideo bonus angelus habuit et accepit perseuerantiam: quia deus dedit i obtulit et dare paratus fuit et formaliter et actuali ter et tradidit. non sequitur quod ideo malus angelus non accepit nec habuit: quia deus non obtulit nec fuerit paratus dare: sed anteceder refutauerit quamuis ex parte angeli non foret impedimentum tamen si ex parte sor tis nulla sit causa et differentia vel ratio tanquam circum stantia causalis magis quam ex parte platonis nec econ tra: tunc si sortes accipit .b. et plato non accipit con cederetur quod sicut ex parte sortis datio esset causa acceptionis ita ex parte platonis non datio est cau sa non acceptionis.

¶ Ad alias instantias contra regulam Aristotelis patebit in sequentibus. Sic igitur patet quod que possunt esse et non sunt ideo non sunt quia deus non vult illa esse eo modo quo huiusmodi propositiones causales veritatem habent in negationibus. et quod Anselmus et alii dicunt deum esse causam non entium vel deum non facere ea non esse se intendant quod hoc non est proprie dictum: con ceditur. vnde An sel. de casu diaboli cap. secundo: quia prius dixerat quod a deo non est nisi esse et bonum suf dit sic cum in diuinis libris legimus aut dicimus deum facere non esse non putes quod negeretur propter quid dicitur aut reprehendam: quia ita dicitur. Sed non tantum debemus inherere verborum improprietati veritatem tegenti quantum inhiari proprietati veritatis sub multimodo genere locutionum latenti. Et eiusdem li. ca. 12. dicit quod multa in communi sermone dicuntur / improprie sed cum oportet medullam veritatis inquirere necesse est improprietatem parturbantem secernere quantum res expedit et possibile est.

¶ Ad argumentum in prin cipio questionis patet respondendo. ad sextum et sic sit finis presentis questionis.