Quaestio 5

¶ Quia in superioribus dictum est quod stando in lumine naturali probabilius est voluntatem nostram habere libertatem indifferentie et deum non habere uiusmodi libertatem: ideo quaero vtrum stando in lumine rationum naturalium praecise repugnantia sit libertatem contingentie conuenire voluntati humane in agendo et non conuenire prime cause

quod sic: quia vel libertas agendi est conditio perfectior quam sit necessitas agendi: et ita attribuenda est prine cause cui conuenit nobilissimus modus causandi: aut im perfectio. ergo non attribuenda homini pre ceteris afanti bus propter praeminentiam animalis rationalis super trrationalia: et quia sequitur quod nobiliori modo agunt potentie ir rationales et inaiate quam rationales: et sic diminutio liberta tis infrenetico vel ebrio non erit conditio imperfectior.

¶ Contra primam causam agere libere et aliquas secundas causas agere naturali necessitate vt ignem non repugnat. ergo nec econtra.

¶ Notandum quod quaestio intelligitur de liberate contradictionis et indifferentie ad agendum pro tali tempore prasesentibus vniformiter causis sufficientibus ad agendum quae libertas opponitur necessitati et incuitabilitati agendi presentibus causis sufficientibus. negatiua quaestionis videtur fuisse Ari. qui Pro parte videtur vtrumque il posuisse necessitatem scilicet mouendi in primo motore. 8. phisi. et. 12. Meta. Libertatem vero nostre voluntatis videtur ponere per processum suum in philosophia morali et in multis aliis locis.

¶ In oppositum arguitur aliqua causa secunda contingenter causat. ergo et pria. consequentia probatur quia quaelibet causa secunda causat in virtute prime et inquantu mouetur a prima. ergo si prima causa necessario mouet qualibet alia necessario mouetur ad causandum. igitur quaeli bet alia necessario causat. quod enim non mouet nisi inquantum mouetur. si necessario mouetur: necessario mouet. patet de manu et baculo in acre motis. Unde si prima causa necessario mouet .b. causam sibi proximam et immediatam. et .b. necessario motum mouet necessario. c. causam sibi proximam: et sic consequentr vsque ad voluntatem sequitur quod necessario voluntas mouetur a pria causa et econtra. si voluntas per suam libertatem potest impedire motionem causae proxime. igitur et conquimotionem causae mediate vsque ad primam. igitur. impedire motionem causae prinme et totum ordinem causarum superiorum. igitur prima causa non necessario causat.

¶ Confirmatur. si libertas contingentie in causando esset in prima ca necessitas causandi simpliciter non esset in aliquae causa secunda. igitur. si necessitas causandi est in prima causa libertas contingentie est in nulla causa secunda. Antecedens patet: quia prima non agen te secunde non agerent. consequentia probatur: quia non minus dependerent in causando causae secunde a prima. si prima necessario causat quam si prima contin genter causaret: nec minus reguntur: nec ducuntur ea: nec minus sequuntur eam: et ipsa non minus dominatur eis: et non minus conformet eas sibi.

¶ Secundo sequitur quod voluntas nostra est i causando pincipaliter et superior et potentior quam quaelibet intelligentia cclestis etiam quam prina. ymo erit simpliciter prima causa in causando: et independens. probo: quia poterit impedire totum ordinem cau sarum a quibus procedunt effectus humani: et ita actionem prine cause et iu eius potestate erit quod alie causent vel non causent: et quod sic vel aliter vel aliud causent: et ducet: et reget omnes alias causas.

¶ Tertio. quod mere naturali necessitate determinat voluntatem ad agendum .a. ef fectum singularem naturali necessitate determinat voluntatem ad agendum: sed si prima causa non sit libera cause superiores vel naturales mere naturali necessitate determinant voluntatem ad agendum .a. hunc effectum determinatum. Probo. quia cum anima non cognoscat nec cognoscere possit. .a. b. c. effectus futuros possibiles omnino similes voluntas non potest libere seipsam ex se determinare ad primo producendum .a. et secundo. .b. et tertio c. ergo determinatur per causas superiores vel per ordinem causarum concurrentium cum voluntate. Si igitur in illis nulla sit libera: sequitur quod mere naturali necessita te determinat voluntatem ad producendum nunc .a. determinate.

¶ Confirmatur. Sequitur quod ad agendum .a. effectum voluntas determinat causas superiores: et quod determinatur ab illis ad agendum .a. Consequens est falsum: quia si determinat illas: ergo ille ex se sunt indeterminate et determinatio earu praesupponit determinationem volunta tis: ergo voluntas non determinatur per illas. Consequentia probatur. quo ad primam partem consequentis: quia si volun tas est libera respectu .a. effectus humani. igitur .a. indifferenter potest causari vel non causari pro tali tempore et indifferenter potest produci. a. vel contrarius effectus vel dispara tus secundum speciem. ergo cause superiores possuut indiffe renter concurrere effectiue: vel non concurrere ad producendum .a. vel eius contrarium. igitur. per voluntatem determinatur ad agendum. a. Quo ad secundam partem probatur: quia cum anima non praecognoscat. a .b. c. effectus distincte antequam sint voluntas non potest libere seipsam determinare ad producendum .a. pro tali tempore.

¶ Quarto. sequitur quod in speciebus effectuum: non a volutate nostra: sed a ceteris cau sis dependentium non sunt: nec fuert: nec erunt alia indiui dua possibilia: nisi praecise ea quae fuerunt sunt: et erunt: et quod in speciebus effectuum ab humana voluntate dependentium sunt infinita indiuidua possibilia: quae tamen nunquam erunt. Consequentia patet: quia in toto ordine causarum aliarum nulla erit libertas nec contingentia: et ita nulla est ibi lotentia quae non reducatur ad actum. Falsitas consequentis probatur: quia non minus videtur inconueniens hic quam ibi: quia essent infinite potentie ociose et vane: non pauciores quam reducte ad actum. quod videtur non minus inconueniens in speciebus effectuum humanorum quam in ceteris: quia nobiliores sunt: magis autem vel non minus inconueniens est potentias ad nobiliores actus esse vanas et non reduci ad actum. Uidentur etiam partes antecedentts sibi inuicem repugnare: quia si nullus effectus continetur virtualiter in causis naturalibus vt causa totali et sufficienti: qui non reducatur ad actum. igitur. nullus ignis potest generari ab igne quo de facto generabitur. et si voluntas nostra sit libera: sequitur quod ille ordo causarum naturalium potest virtua liter aliquid producere quod non producet: quia voluntas nostra posset applicare vel non applicare hoc com bustibile igni.

¶ Quinto. sequitur quod contingit et non con tingit hominem peccare. Prima pars probatur: quia voluntas hominis est libera respectu mali et boni. Secunda pars probatur. Primo. si prima causa mere naturali necessitate agit ad extra. ergo quicquid boni potest causare causat: et quantum potest secundum vltimum sue potentie tollit omne malum quod potest tollere. ergo si aliqua malicia est in entibus secundis. Sequitur quod aliqua causa secunda est potentior ad malum quam prima ad bonum. ymo causa secunda erit potentior ad bonum quam prima: quia in eius potestate erit ponere vel facere bonum. Secundo. prima causa quantum esset ex parte sul necessitaret hominem ad actus peccati et vltra. si voluntas nostra potest in oppositum et interdum agit oppositum. ergo est melior quam voluntas diuina: quia deus quantum est ex se necessitat ad malum. et voluntas nostra impedit et agit contrarium. Ex quo vltra sequiur quod deus non concurrit effectiue ad actus humanos: vt causa essentialiter: et preordinata consequenter nec ad alios effectus inferiores: quia si quantum est ex se naturali necessitate moueret ad .a. ergo non mo uet ad oppositum. Possibile est tamen voluntatem no stram agare oppositum. Tertio. voluntas nostra non agit contra ordinem superioris nec transgreditur pre cepta superioris: quibus teneatur obedire: quia si deus agit mere naturali necessitate sicut sol: ergo eius non est condere leges et precepta: nec valet dicere quod homo subditus potest transgredi legem hominis superioris: quia quero de isto homine superiori non enim ha bebit alium superiorem: cuius preceptis et prohibito nibus teneatur obedire. Est etiam non minus obligabilis quam ceteri: ergo non est prina regula.

¶ Quarto de peccatore iniusto et vituperabili nunque fieret homo iutus et immunis a peccato et non vituperabilis. Probo. si quis enim interfecit innocentem. si postea dicatur fieri innocens et immunis a culpa: aut igitur hoc est per hoc quod deus contra cuius leges peccauit ei indul sit et habetur propositum aut hoc est quia dolet et penitet se hoc fecisse: sed ex hoc non est iste immunis a culpa et reatu.

¶ Sexto principaliter sequitur: quod primus princeps regeret vniuersum et speciem huma nam sine iusticie equitate et contra dictamen prudem tie in homine sapiente. Probo: quia si libertas inest ho mini. igitur. bene viuentes sunt digni remuneratio ne: et mali sunt digni punitione. Deus autem nec in hac vita nec in alia remunerabit istos et illos puniet magis quam econtra si agit mere naturali necessitate ymo nulla policia tam inordinate regeretur ab humano principe quam humanum genus a primo printipe. Deus enim indifferenter et equaliter se haberet erga bonos et ma los: et erga bona et mala.

¶ Confirmatur secundum veritatem et iudicium recte rationis homo magis dicendus esset bonus et iustus bonitate iusti et honesti quam deus: quia deus ageret non minus necessitate naturali quam sol vel demens vel sonians quare igitur dicitur esse summum bonum. respondeo stando in luine Ad questioneni naturali. Probabilius dicen dum quod non repugnat. ymo vtrumque tanquam probabilius in lumine naturali ponendum: et vtrumque videtur sensisse Ari. Et probatur sic si exlibertate agendi in voluntate nostra arguitur euidenter libertatem causandi esse in prima causa: aut hoc est: quia voluntas nostra in cau ando dependet a prima: et ab eius influentia effecti ua: aut quia voluntas non agit nisi moueatur a prima on primum: quia voluntas in agendo dependetabi intellectu et eius noticia: nec hoc impedit voluntatis libertatem. Concursus enim cause naturalis non impedit liber tatem cause concurrentis: ideo si vnica causa in ordine causarum sit libera effectus ponitur contingenter licet totum residuum ordinis illius agat necessitate naturali quantum est ex se. Si secundum. Contra. quia non oportet quod moueatur localiter nec alia spe cie motus vel mutationis. quae enim entitas esset terminus illius mutationis.

¶ Item immutabilitas et vniformitas agendi in prima causa non arguit immutabilitatem et vniformitatem agen di in qualibet causa secunda. ymo stat cum difformitate et va rietate agendi in causis secundis. igitur necessitas agendi in primo non infert necessitatem in qualibet causa secunda

¶ Item non magis apparet immpossibile voluntatem nostram habere in libera potestate effectum propinquum cuius est causa effectiua per se: non obstante quod cetere cause ad illum requisite sint naturaliter actiue: quam quod voluntas habeat in libera potestate effectum alienum: cuius non sit ter se causa effectiua: non obstante quod omnes per se cause sufficientes illius effectus sint naturaliter actiue. Sed secundum non apparet impossibile: quamuis enim cause produ ctiue ignis in hoc ligno sint naturales: adhuc in libera potestate hominis est positio vel non positio talis effectus: quia homo potest applicare vel non applicare lignum igni 7 in oppositum negatur consequentia. Ad Ad primuma probationem loquendo proprie ne gatur quod causa secunda non esset nisi inquantum moueretur a prima. In ordine enim naturali vel essentiali causarum non oportet inferiorem aliquid recipere nouiter a supoe riori. Large autem loquendo causa secunda mouet: inquantum mouetur a prima: quia non agit: quin dependeat a prima in essendo et in causando: non tamen oportet secundam aliquid recipere a priori: sicut in causis instrumentalibus cum baculus mouetur a motumanus.

¶ Ad confirma tionem negatur consequentia: quia in ordine causarum simul concur rentium et requisitarum libertas contradictionis in vna cau sa sufficit ad hoc vt effectus contingenter ponatur a toto illo ordine causarum. Sed naturalis necessitas in vna causa quantum est ex se non sufficit ad hoc quod effectus simpliciter ponatur necessario. Ad probationem consequentie est non causa vt causa. illud enim non infert propositum.

¶ Ad secundum negatur conquentia. Ad probationem eodem modo posset nunc argui in lumine fidei. Dicendum igitur quod voluntas nostra proprie et simpliciter non regit nec ducit causas inferiores tanquam sibi subiectas nec ab ipsa de pendent in causando vel in essendo: sed potius econtra. Quod igitur in libera potestate voluntatis nostre est quod cause superiores causent sic vel aliter non est ex subiectione et dependentia illarum a voluntate nostra: sed ex habundanti et illimitata influentia et virtuali causalitate quasi liberalitate causarum superiorum: sicut etiam quod concausant causis contrariis inferioribus ad contrarios effectus. Ad secundam probationem diceretur in lumine naturali quod l bertas indifferentie in agendo est perfectionis alicuius cum imperfectione. Includit enim immutabilitatem et passibilitatem receptiuam et defectibilitatem: quia possibilitatem deuiationis a recta ratione. diceretur etiam quod includit im perfectionem cognitionis: quia deliberationem et consilium et discursum: que omnia supponunt aliqualem ignoran tiam. Includit tamen quanda perfectionem: puta cognitionem rationalem et distinctiuam veri a falso: boni a malo: vtilis ab inutili: et minus talis a magis tali: et faculta tem eligendi magis bonum simpliciciter: et fugiendi ma lum: et carentiam violentie: et coactionis respectu pro prii actus: et in hoc praefertur brutis.

¶ Ad tertium concedi tur maior. si determiat simpliciter necessario ad agen dum .a. et sic negatur minor. si autem non simpliciter sed quasi sub conditione: puta si voluntas voluerit agere effectum talem in specie: tunc cause superiores secundum talem disposit tionem sunt determinate ad hunc effectum numero pro tali tempore. Unde per causam liberam determinatur totus ille ordo causarum ad agendum: et ad agendum talem effectum specie vel sub tanto gradu: sed a causis naturalibus vel a to to ordine: vt nunc sic se habentium et concausantium sit deter minatio ad hunc effectum numero pro nunc: non ad alium simile.

¶ Ad confirmationem quod aliter determinat volun tas causas superiores: aliter determinatur ab illis. De terminat enim eas quo ad simpliciter agere vel non age re actum volendi. et quo ad speciem actus et quo ad gradum intensum: sed determinatur ab illis quo ad agere humus effectum singularem et determinatum quomodo si dominus et sels uus simul ambulent: et domini est determinare si ambulabunt vel quiescent: et quando et vbi: et secundum terminum vltimum. puta si romam vel parisius. serui autem sit determinare per quam viam distincte. an per hanc vel illam: quia seruus nouit pistincte: non dominus. Preterea sic etiam aliqualiter ponimus de deo et voluntate nostra in lumine fidei. Relicto enim inlibertate voluntatis nostre agere simpliciter vel non agere et agere sic vel aliter sed deus determinat ad causandum nunc hoc simpliciter. Exemplum tamen positum non est extendendum secundum similitudinem quo ad omnia. Dins enim est su perior qui determinat ambulare simpliciter. Similitu do igitur attendenda est solum in hoc quod aliquid potest determinare alterum: et determinari ab illo aliter et ali ter. et ponit exemplum ad intelligendum et declarandum quod dicitur potius quam ad probandum.

¶ Ad quartum conceditur consequens: et idem iudicium habetur quo ad praesens de effectibus vel speciebus effectuum per se causabilium a voluntate et de speciebus incausabilium effectuum per accidens: et indirecte a voluntate. puta: quando voluntas potest impedire vel adiuuare applicationem causarum: et fere nulla est species generabilium et corruptibilium: quae non sic pro aliquibus indiuiduis dependeat a voluntate humana siue in specie ele mentali siue mixti. Cum autem dicitur quod infinite essent po tentie vane et ociose: negatur proprie loquendo quia licet non reducantur ad actum proprium: reducuntur tamn ad actu in simili et quia earum remotio esset destructio nature passiue et principiorum actiuorum. et perfectio rerum necessario implicat huiusmodi potentiam: siue reducatur ad actum siue non esse vanam et ociosam nec rex diceretur vane posse dare vel punire et prercutere vel cogitare. si non semper agit huiusmodi.

¶ Ad quintum negatur secunda pars. Ad primam probatione negatur penultima consequentia ymo voluntas nostra est impotentior ad bonum quam prima causa: quia est defectiua seu defectibilis a bono sibi nato. ymo debito inesse. Prima autem causa est im mutabilis a summa et perfecta voluntate. Causa etiam secunda non potest in bonum nisi in virtute priine cause: et suam potentiam habet ad bonum a prima causa. loquendo etiam proprie. voluntas nostra non est magis potens ad ponem dum malum quam prima causa ad impediendum: quia prima causa proprie non conatur ad impediendum illud malum: et quia omnem potentiam quam habet voluntas nostra habet a prima causa et essentiali ordine dependet ab ea in ponendo bo num. quod autem ponit malum non est ex defectu potentie vel bonitatis in prima causa: sed in secunda. Ad secundam probationem negatur conqunta sicut nec sol necessitat ad videndum si relinquatur homo in libera potestate ad claudendum oculos: sic generalis dei influentia non necessitat nec determinat ad malum: sed indifferenter et illimitate currit ad omnem speciem actionis conuenien tem voluntati. Ad tertiam negatur assumptum. Sicut enim intellectus diuinus habet scientiam veritatis scibilium quantum requiritur et sufficit. ymo compossibile est perfecte sapientie: ita in intellectu et voluntate dei sunt leges iusticie quantum spectat ad regimen humane speciei et totius vniuersi: et ille sunt immutabiles: et homo peccat in agendo et viuen do difformiter illis.

¶ Ad quartam probationem ne gatur consequentia. Sicut enim sunt quedam veri tates tanquam principia perceptiua vel prohibitiua respe ctu agibilium vel fugibilium: et dicuntur ius naturale vel diuinum quasi naturaliter scriptum in intellectu huma no: ita sunt certe veritates quasi leges ex natura rei de corrigendo et puniendo post transgressionem primarum egum licet iste non sint nobis ita note distincte sicut prine: nisi quantum leges positiue ab homnibus institute vel a deo date nos instruunt. Diceretur tamen in luine naturali quod requiritur determinata penitentia: et contritio et satisfactio et punitio secundum quantitatem et qualitatem delicti quod interdum innotescit ex arbitrio sapientis: cui pruden tia est regula.

¶ Ad sextum principale negatur consequentia licet iusticia et equitas dicerentur non omnino vniformiter et vniuoce de deo et homine. In deo enim sunt leges iustissime secundum quas si viuit homo: iuste viuit. de punitione autem malorum et pmiatione bonorum potest dici quod nec mali sunt impuniti: nec boni impuniti vel irremunerati. vt declarat Boetius. 4. consola. prosa. 4. Et si boni patiam tur et auferantur de medio: et mali diutius prosperantur: tamen cuiuslibet istorum est certa ratio: licet lateat nos et omnia ordinantur cum ratione: attendendo totam seriem vniuersi secundum praeterita: praesentia: et futura: per causas superiores simul et inferiores. ex malis eliciuntur bona: quia multa mala apparent esse medium et dispositio ad maius bonum quod non eueniret si illud malum non precessisset: vt de veditione ioseph in ordine et et serie causarum vniuersi sunt mul ta remedia reordinatiua malorum: vt institutio et mu tatio principum: et dominorum: et tyrannorum: et prophetarum: et legumlatorum. Potest etiam dicit quod maliciam alicuius vniuersaliter grauem et continuatam consequitur virtute causarum superiorum grauis aduersitas: quia tam quo ad corpora quam quo ad animas cause superiores melius et ad meliora inclinant et influunt: respectu bonorum hominum potius quam malorum quantum est ex se et ceteris paribus. Item ex naturali ordine rerum sic est quod male viuere et malum regimen politie est medium: et antecedens dispositiuum ad subuersionem et multas ad uersitates illius politie.

¶ Item ad hoc quod aliqua policia bene regatur simpliciter non exigitur quodlibet pa ticulare delictum puniri per rectorem. ymo quedam delicta particularia et priuata omittuntur puniri et illa relinqui impunita quasi pro nichilo reputantur ad poli cie bonum regimen simpliciter: ita ad bonam ordinationem et bonum regimen simpliciter vniuersi non exigitur quod omnis effectus omnium hominum ad plenum et vltimum punniantur. quod enim aliqui defectus non sic plene premian tur hoc satis licet secundum viam intellectualem et rationalem et secundum scientias practicas et specul atiuas attendendo generale regimen ordinatum vniuersi et sufficit primcipalia obseruari: vt quod humana species persaueret secundum viam et iusticiam rationabilem et secundum scientias spe culatiuas et practicas: nec oportet principem sollicitari sic distincte de quibuslibet singularibus secundum Philosophum. 12. Metaphi.

¶ Ad rationem in princi pio questionis patet ex responsione ad secundum. sic de questione.

¶ Postquam visum est de libertate vel necessitate causalitatis diuine vel create ab strahendo in generali a differentiis temporalibus que rendum est concernendo specialiter differentias temporis. Et primo quero vtrum aliquid quod nunc non producitur a voluntate diuina vel humana possit pre sentialiter nunc produci:

Quod non: quia secundum Aristo. primo periarmenias. Omne quod est quando est: necesse est esse igitur. omne quod non producitur quando non producitur: necesse est non produci. igitur non potest produci tunc.

Contra Dum causa libera non agit potest agere tunc: quia libere tunc cessat et quiescit. igitur quod non agitur nunc: potest agi nunc.

¶ Notandum quod propositio in qua ponitur hoc verbum potest: continet duo verba consignifi cantia tempus: ideo possunt referri ad idem tempus: scilicet tempus praesens vel ad aliud: et ad aliud tempus.

¶ Item determinatio temporalis posita in tali propositione potest determinare lpy potest: vel aliud verbum additum: et secundum hoc talis propositio est distinguenda.

¶ Item in hac materia possunt formari multe propositiones quae videntur ab omnibus concedende: et et ab illis qui sibi contradicunt in eo quod principaliter hic queritur et intenditur: licet huiusmodi propositiones interdum appareant repugnare alteri parti quaestionis intente: ideo vt magis videatur in quo consistit punctus quaestionis proposite ponende sunt plures propositiones ab omnibus: concedende etiam a sibi contradicentibus in hac materia. Sit igitur. b. nomen proprium absolutum rei: quae nunc in .a. instanti praesenti producitur Dico primo quod ab omnibus concedenda est hec propositio .b. potest non produci vel potest non esse. Probatur: quia hec est possibilis .b. non producitur: vel .b. non est: quia cras erit ve ra.

¶ Secundo. hec est concedenda. b. nsunc in .a. instanti potest non produci vel non esse. Probatur: quia ista conuertun tur .b. potest non esse: et .b. nunc potest non esse. ly potest enim continet tempus praesens. igitur. si modo hec est vera .b. potest non esse. sequitur quod. b. nunc potest non esse.

¶ Tertio hec est concedenda. b. potest non produci in .a. instanti praesenti. Probatur. quia verum est quod .b. potest non produci. igitur. potest non produci in .a. instanti. Consequentia patet: quia ad non produci sequitur non produci in .a. licet non econtra. Proba tur iterum: quia hec est possibilis .b. non producitur in. a. instanti praesenti: quia statim postea erit vera.

¶ Quarto. ex praecedentibus sequitur demonstrato .b. quod .b. producitur nunc in .a. instanti praesente hec est concedenda .b. in .a. instanti praesenti potest non produci et non esse in .a. instanti praesenti. patet ex praecedentibus: et quia hec est possibilis in .a. instanti praesenti b. non producitur in .a. instanti praesenti: quia statim postea fiet vera.

¶ Quinto. ex huis sequitur quod saltem in sensu diuisionis hec est concedenda ab omnibus .b. productum in: ainstanti praesenti potest non produci in .a. instanti praesenti. Probatur: quia hec est vera .b. potest non esse vel non produci in a. instanti praesenti: et vltra in sensu compositionis esset concedenda. si sensus compositionis in quem resolueretur foret iste hec est possibilis .b. existens in .a. instanti praesenti non est in .a. instanti praesente. statim enim transeunte .a. erit vera si sit pure negatiua cathegorica: quia eius contradictoria est falsa. Sed si dicta propositio in sensu compositionis ab omnibus est neganda. si sensus compsitionis resoluatur et exponatur per istam. Possibile est quod. b. simul existat seu producatur in .a. instanti praesenti et simul quod non existat seu producatur in .a. instanti praesenti: vt notetur esse alia potentia ad habendum. a. actum non habendo .a. actum: et no tetur potentia ad habere simul et non habere.

¶ Sexto. hec est ab omnibus concedenda: vt est pure negatiua cathegorica .b potest non produci in .a. instati praesenti ipso .a. instanti praesenti exitente. Probatur: quia hec est possibilis .b. non producitur in. a. instanti praesenti actualiter praesente et existente: vt est pure ne gatiua cathegorica: quia transeunte .a. statim erit vera: et eius contradictoria erit falsa. Sed dicta propositio non ab omnibus videtur concedenda. si intelligatur equiualere vni co pulatiue composite ex vna cathegorica affirmatiua: et ex vna cathegorica negatiua cum nota possibilitatis ita quod notetur hec esse possibilis .a. instans praesentialiter est: et .b. non producitur in .a. hoc enim est dubium et in hoc sibi contradicunt querentes istam questionem: scilice an demonstrato .b. existente quod nunc in .a. instanti praesenti producitur possibile sit quod .a. praesens actualiter sit. et quod .b. non producatur in .a. et quod possibile sit hanc in .a. instanti existente esse veram .b. non producitur et an in sensu diuisionis hec sit vera .b. existens in .a. praesenti potest non esse in .a. praesenti et simul actualiter existente .a. instanti praesente et demonstrato .a. instanti quo voluntas habet .b. actum possibile sit .a. esse et voluntatem non habere .b. Et con similiter pone quod omnibus causis sufficienter sine impe dimento praesentibus non producitur .b. actus a voluntate in .a. instanti actualiter praesente: et posito quod non possit reuerti idem instans .a. formaliter. Tunc queritur an .b. posset produci et esse in .a. instanti praesenti: et an in sensudiuisionis hec sit vera .b. non productum nunc in .a instanti potest produci nunc in .a. instanti Ir nia. hunc sensum Primo argue Iuxta igitur tur pro vtraque parte dubii Secundo respondebitur. Quo ad primum arguitur primo quod voluntas habens .b. actum in praesenti non potest non habe re illum in prsenti. Primo per aucioritates. primo ansel de concor. c. 2. Res non necessario est praesens quoniam antequam esset praesens potuit fieri vt praesens non esset: et postquam eni praesens potest fieri non praesens. Rem autem praesentem necest se est esse praesentem. et. c. 3. Itaque quod vult libera volun tas. et potest non velle et necesse est eam velle. Potest namque non velle antequam velit: quia libera. et cum iam vult non potest non velle: sed ea velile necesse est.

¶ Preterea hugo primo de sacra parte. 5. c. 25. Liberum arbitrium ad pro sens tempus non refertur sed ad ea quae futura sunt Omne enim quod est: determinatum est: non potest aliud esse quam est: dum ipsum est: sed postea vt desinat esse quia est: et incipiat esse quod non est.

¶ Ad idem est magister 2 libro sententiarum. dist. 25. c. 2.

¶ Preterea Toe tius. 5. de consolatione. prosa vltima. Sol oriens: et homo gra diens dum fiunt non fieri non possunt. Unum tamen ips rum postquam fieret: necesse erat existere: alterum vero minime.

¶ Preterea Aristo. 1 periarmenias. Omne quod est quind est etc.

¶ Confirmatur. Nulla potentia est ad impossibile: sed rem esse quando non est est impossibile. et simili rem non esse quando est. igitur. nulla potentia est ad hoc. igitur nulla res quando est potest non esse.

¶ Diceretur quod hic est necessitas consequentie: non consequentis. Si enim aliquid est in hoc tempore: sequitur necessario quod sit in hoc tempore: nec est possibile oppositum consequenti s sta re cum antecedente. Diceretur etiam quod est vera in sensucompositionis: non diuisionis. sicut de ista sortem se dentem necesse est quiescere vel non ambulare.

¶ Con tra. Alla propositio Ari. non est conditionalis: sed tempo ralis. igitur. ibi non est antecedens et consequens. Antecedens patet Conditionalis enim et temporalis sunt diuerse speci es propositionis ypothetice: nec veritas temporalis exigit consequentiam suarum partium sicut conditio nalis. hec enim est vera. Sortes comedit quando cu rit. temporalis etiam exigit veritatem suarum partium: non autem conditionalis.

¶ Item secundum hoc non esset dis ferentia: sed similis necessitas in illis de futuro: sicut in illis de praesenti: quia ista erit vera in sensu composi tionis: et vt notatur necessitus consequentie. Omne quod erit: quando erit: necessario erit. vel omne quod erit ne cesse est fore quando erit. Consequens videtur contra Ari. ibidem. Uult enim ibi ponere differentiam inteveritates de praesenti et veritates de futuro.

¶ Item secundum te hec est vera in sensu compositionis: quod agit quam do agit necesse est agere. In sensu autem diuisionis hec est vera quod agit quando agit: contingenter agit: et non necesse est agere. Quero igitur an in isto sensu diuisie nis notatur cotingentia respectu eiusdem actionis: et respectu eiusdem tporis: respectu cuius notatur necest sitas in alia propositione sumpta in sensu compositionis nut non respectu eiusdem actionis et temporis: si primum. igitur idem agens eandem actionem in eodem temp re clicit necessario et contingenter et respectu eiusdem actionis et temporis habet contingentiam et necessitatem. si secundum. habetur propositum quod aliquo agente nunc con tingentia agendi non est nisi respectu alterius actionis future pro alio tempore.

¶ Item quod potest esse quandm potest esse ne cesse est ipsum posse esse. igitur. quod est quando est: necesse est esse. Consequentia patet: quia sicut ad praemissas de pos sibili sequitur conclusio de possibili: ita ad praemissas de inesse sequitur conclusio de inesse. Antecedens autem est vel rum tam in sensu diuisionis quam compositionis: quia si non sit necesse ipsum posse esse. igitur. possibile est quod non possit esse: igitur. possibile est quod sit impossibile quandm potest esse.

¶ Secundo principaliter ad conclusionem arguitur sic. Sequitur quod deus possit facere ingenita esse qua genita sunt. Consequens est falsum: quia. 6. Ethicorum. ca. 2. Recte dicit agat homo. Hoc solo priuatur deus ingenita facere quae facta sunt. Consequentia probatur. Pri mo: quia hic actus voluntatis in hoc instanti elicitus est ens vere factum et genitum eque perfecte sicut postea in millesimum annum.

¶ Secundo: quia facere terminum. ad quem mutationis non esse nec fuisse vel facere mu tatum esse nec esse nec fuisse est facere ingenita esse que genita sunt. Sed hic actus a voluntate productus est terminus mutationis: et secundum ipsum voluntas actualiter mutata est.

¶ Tertio sequitur quod erit consi lium de praesentibus conuenienter. ex quo voluntas respecru praesentium habet libertatem contingentie et indif ferentie. Respectu enim actionis quae est in potestate vo luntatis secundum libertatem contradictionis potest esse.

¶ Quarto. sequitur quod nullus excusaretur propter subreptionem praeuenientem: et propter carentiam deliberationis Probatio: quia si dum agit potest simpliciter libere non agere pro tunc. igitur. in infinitum magis poterat prius non agere pro nunc quantumcumque dato breu: tempore ante nunc praesens. Et ex opposito arguitur sic. Aliqua breuitas temporis praecedentis actionem et imperfectio minoris deliberationis minuit et impedit libertatem contingentie et potentiam ad vitandum talem actionem. igitur. simultas temporis in infinitum magis tollit: quia in infinitum magis coniungitur tempus illud actioni et minus diftat. Antecedens patet: quia praeuentio subrepticia: in qua non habetur deliberatio est circumstantia excusans et secundum Augu. 3. de libero arbitrio circa finem non est in potestate nostra quin visis tangamur.

¶ Quinto. sequitur quod voluntas creata angeli in primo instanti sui esse posset mereri vel peccare. patet consequentia: quia posset libere agere libertate contradictionis. Falsitas consequentis probatur per Augu. 12. ci. c. 3. et. 5. Rectantum aliquid adimit. si enim nul lum bonum adimit: non nocet. igitur. nec est malum.

¶ Dices. Rectatum factum iu primo instanti dicitur large adimere bonum quod infuisset: vel quod natum: vel quod debitum foret in esse.

¶ Contra. quia Augu. in. 12. ci. c. 5 probat quod impossibile est malam voluntatem esse ab eterno per hoc quod malum tollit aut minuit aliquod bonum quod praesupponitur: quae non essent vera si dicta responsio valeret.

¶ Item cum deus possit aliquem punire quancito ille peccat: ergo talis posset damnari propter peccatum in primo instanti sui esse. igitur. esset obstinatus. igitur. necessario peccaret.

¶ Item possibile est quod talis ange lus in primo instanti sui esse non tenebatur habere tunc aliquenm actum bonum. igitur. non adimitur bonum quod infuisset vel quod foret debitum in esse.

¶ Sexto principaliter non potest haberi certitudo determinata alicuius rei de praesenti magis quam. de futuro eiusdem vel consimilis: ideo enim non potest haberi certitudo de futuro contingenti: quia potest non fore. Similis autem causa esset de praesenti.

¶ Septio pro quacumque mensura causa est simpliciter libera respectu cuiuscumque actionis libertate contradictionis pro eadem mensura est idifferens et indeterminata respectu illius actionis et eius oppositi: quia. Lib. libertas contradictionis est libertas indifferentie et contingentie ad vtrumlibet: sed in hoc instanti presen ti voluntas non est indifferens et indeterminata: sed sim pliciter determinata respectu .b. actionis: igitur in hoc instanti non est simpliciter libera libertate contradictio nis respectu .b. actionis:

¶ Diceretur quod potentia et li bertas voluntatis ad opposita: sub quorum altero est in praesenti est potentia et libertas voluntatis: vt actus primi ad actus secundos naturaliter posteriores. Uolum tas enim vt est prior naturaliter omni actu secundo intelligitur in quadam indifferentia ad actus secundos oppositos vo luntas igitur licet vtiam informata determinate tali actu non sit in hoc instanti indifferens ad hunc actum et eius oppositum: tamen ipsa vt in priori signo na ture: et vt prior naturaliter omni actu est indifferens in hoc instanti ad .b. et eius oppositum et voluntati vt in primo signo nature seu ordinis naturalis non repugnat actus oppositus: licet in secundo signo sit determinata.

¶ Contra. sequitur contradictoria verifi cari simul secundum durationem in eodem instanti temporis Probatio: quia in primo instanti seu signo nature voluntas vere intelligitur indeterminata et indifferens ad hunc actum et eius oppositum. Et in secundo signo natu re intelligitur actu determinata et informata similiter in primo signo nature .b. actio non est. sit .b. determinata actio. et in secundo .b. est. et hec duo signa nature sunt simul in eodem instanti temporis: nec eis correspondet nisi idem instans temporis. igitur.

¶ Item pari ratione diceretur similiter de preterito.

¶ Item pa ri ratione diceretur possibile esse aliquem peccare in hoc instanti et simul penitere de illo vel in hoc instanti habere actum rectum et in eodem instanti recordari de illo: quia in primo signo nature voluntas vere intellige retur esse sub actu peccati: et in secundo signo nature esse sub actu penitendi.

¶ Item hic modus loquendi non iuuat si arguitur de esse sortis in hoc instanti. Sortes enim nunc existens non erit indifferens ad esse et non esse nunc: quia sortes non est prior naturaliter quam sortem esse.

¶ Item loquendo de primo sinificnto nature seu na turalis ordinis voluntas in illo signo non est indifferens et indeterminata ad producendum et non proucendum: sed est determinata ad alterum contradictoriorum. alioquin inter contradictoria foret mediu. igitur. in primo signo nature non est libera simpliciter libertate contradictio nis pro hoc instanti temporis.

¶ Dices. iste instantie proce dunt ex imaginatione falsa. scilicet: quod in prioritate nature sint duo signa vel instantia nature quasi diuerse men sure. in quarum vna sit prius: et non sit posterius. Hoc autem est falsum. Sed voluntatem esse priorem actibus secundis est eam esse principium causale respectu ilorum et posse esse sine illis.

¶ Contra. adhuc stat con tradicto: ia simul esse vera in eodem instanti tempe ris. Probatio: quia voluntas prius natura est indifferens et indeterminata: et posterius naturaliter est determinata ad hunc actum: sed hoc primum: et illud posterius et hec indeterminatio seu indifferentia et illa determi natio sunt simul in eodem instanti temporis. igitur.

¶ Item eodem ordine quo aliquid est prius quam esse ipsius .b. actus est simul cum non esse ipsius .b. quia contradictoria simul sunt immediata secundum rem et secundum intellectum ergo eo ordine quo aliquid est prius vno contradictoriorum est simul ceum altero. Si igitur voluntas in hoc instanti sit naturaliter prior quam esse ipsius .b. actus. sequitur quod est in hoc instanti simul naturaliter cum non esse ipsius .b. igitur non esse ipsius .b. est in hoc instanti prius naturaliter quam esse ipsius .b. sed isti prio ri non esse et illi posteriori esse correspondet hoc instans presens. igitur simul duratione in hoc instanti habet b. esse et non esse. Item voluntas vt prior naturaliter b. actione: aut est indifferens et indeterminata ad hu iusmodi producendum vel non producendum: aut non est indifferens et indeterminata ad huiusmodi. Si secun dum. igitur. in hoc instanti non est simpliciter libera ad producendum in hoc instanti libertate contradictionis: sed determinata ad alterum contradictoriorum. Si primum igitur. voluntas in hoc instanti vt naturaliter prior .b actione est indifferens ad contradictorie opposita. igitur accipere voluntatem vt liberam respectu huius instantis est accipere eam per modum medii inter com tradicioria. igitur hec acceptio est falsa.

¶ Item si prio ritas naturalis in voluntate respectu huius actionis est ratio libertatis respectu huius actionis praesentis pari ratione erit libertas respectu praeterite actionis: quia voluntas potest intelligi vt prior naturaliter actu qui iam infuit. ymo omni actu eius secundo siue presenti siue preterito siue futuro. quod enim per se et essentialiter habet prioritatem naturalem respectu alicuius non fit po sterius illo secundum naturam: et quia adhuc est verum quod voluntas potest esse sine illo actu: non econtra.

¶ Octauo prin cipaliter. Nulla potentia est ad opposita: nsi pro diuersis tempibus vel instantibus. igitur. si vnum oppositum inest non erit poientia ad aliud oppositum proeodem instanti. Antecedens probatur: quia opposita eidem pro eodem instam ti temporis est impossibile conuenire. igitur: non est potentia ad opposita: nisi pro diuersis temporibus.

¶ Confirmatur. si sit aliqua potentia ad oppositum eius quod inest pro eodem instanti: aut igitur est potentia concomitans actum ad quem: et respectu cuius intelligitur illa potentia aut potentia praecedens actum: aut posterior sequens actu: non primum: quia actus oppositus conungitur illi poten tie. si secundum. habetur propositum: quia erit tantum potentia ad actum posteriorem pro aliquo instanti futuro. Non tertium: quia non est potentia ad praeteritum: et quia impossibile est quod aliquid prius non sit quam possit non esse.

¶ Nono. Illa potentia est impossibilis: et per consequens non est potentia quae non est reducibilis ad actum quacunque virtute: sed potentia qua dicitur voluntas posse non habere .b. actum demonstrato instanti in quo voluntas actualiter habet illum. igitur. in hoc instanti praesenti non est reducibilis ad actum. Minor probatur: quia impossibile est voluntatem carere actu quando habet illum. et quod dum habet illum caret illo. Si etiam possibile est reduci in hoc instanti ad actum reducatur tunc sequitur quod voluntas caret actu quando habet illum et pro mensura qua habet illum.

¶ Dices negando minorem quod illa potentia est reducibilis ad actum in hoc instanti: non tamen stante et manente .b. actu qui nunc est: sed per depositionem ipsius. Unde po tentie ad opposita sunt reducibiles pro eodem instanti diuisim: non conlunctim: quia ille potentie intelliguntur ad quodlibet seorsum et diuisim non ad ambo simul.

¶ Contra. primo illa potentia ponitur inconueni enter et frustra quae nunquam reperitur reduci ad actum nec ipsa in se: nec in simili secundum specie: nec in simili secundum genus Sed potentia qua ens actualiter pro aliquo instanti vel tempore potest non esse pro eodem tempore est huiusmodi: quia nec in sorte nec in alio homine vel alia substantia: vel accidente. igitur. Item potentia ad aliquem effectum seu actum separata ab illo actu: et coniuncta actui opposito non potest reduci ad actum oppositum vel propriu nisi per separationem ab illo actu cui coniungitur per depositionem et remotionem actus oppositi: cui scilicet coniungitur: sed potentia qua .b. existens in hoc instanti potest non esse in hoc instanti. non potest igitur produci ad actum per depositionem et abstractionem actus oppositi. igitur maior patet quia talis potentia non reducitur ad actum proprium: nisi ab actu opposito vt si subiectum actualiter existens subhabitu sit in potentia ad priuationem non potest reduci ad priuationem: nisi per destructionem vel remotionem habitus. Minor probatur: quia si .b. sit primo in hoc instan ti praesente: et habeat potentiam ad non esse in hoc instanti. quae reducibilis sit ad actum per destructionem ipsius .b. igitur: non potest reduci ad actum: nisi .b. sit vel fuerit: quia destructio praesupponit esse eius quod destruitur. sed .b. non fuit igitur .b. est. igitur illa reductio infert .b. esse in hoc in stanti. et ita simul est: et non est.

¶ It: aut ista potentia posset reduci ad actum per motum vel per mutationem. Non primum: quia motus non est in instanti: quia etiam talis reductio praesupponit .b. esse et fuisse per partem post partem. nec secundum: quia mutatio requirit terminum a quo. igitur: illa mutatio praesupponit et infert illam rem esse vel fuisse: sed non fuit. igitur est.

¶ Eodem modo si .b. sit in hoc instanti. Deus non potest facere .b. non esse nisi annichilando .b. sed non potest annichilare .b. quin fuerit ergo in eo quod est non est potentia ad non esse: nisi ad non esse pro tempore sequente esse.

¶ Respondetur negan do quod in hoc instanti deus non possit facere .b. non esse nisi annichilando .b.

¶ Contra. demonstrato. b. nunc existente. si deus faciat .b. non esse: aut faciet destruendo nut producendo: sed non producendo. igitur. Maior probatur: quia aut hoc faciet ex aliquo: aut ex nichilo: seu aut faciet hoc ex esse: aut ex non esse. Si primum igitur destruendo. si. secundum. igitur. producendo: quia ex non esse vt termini a quo non est causalitas nec transi tus nisi ad esse.

¶ Item de non ente non potest deus facere ens nisi per productionem. igitur. de eo quod est non potest deus facere non ens nisi per destructionem. Consequentia probatur: quia sicut esse ad productionem: sic non esse ad destructionem.

¶ Item reducta ad actum potentia qua b. dum est potest non esse. sumo. c. alium actum possibile. qui nec est: nec fuit: sed forte futurus est cras. tunc sic. Nulla est facta reductio talis potentie ad actum circa .c. igitur. nec circa .b. Consequentia probatur: quia illa reductione facta nulla est omnino differentia inter non esse ipsius .b. et non esse ipsius. c. sed vtrumque equaliter ab eterno habuit et habet non esse. Antecedens patet: quia potentia qua .c. dum esset posset non esse numquam fuit.

¶ Confirmatur. illa reductione facta in illo. a. illo possibili posito in esse. aut .b. se habet aliter quam vnque alieus se habuit aut non. Si primum. igitur. aliquando fuit et pro positum. Si secundum. igitur. nulla reductio illius potentie ac actum facta est: nec aliqua virtus siue creata siue increata reduxit illam potentiam ad actum plusquam respe ctu chimere vel cuiuscunque alterius.

¶ Item ad reductionem illius potentie ad actum requiritur aliqua cau salitas effectiua seu aliquod exercitium vel al: quis vsus causalitatis effectiue: aut non. Si primum. igitur. per istam causalitatem aliquod esse ponitur vel tollitur et propositum Si secundum. contra. tum quia potentia passiua non con luncta actui respectu cuius ad quem intelligitur esse non reducitur ad actum proprium sine aliqua causalitate et sine aliquo exercitio potentie actiue. tum quia ibi nulla foret reductio potentie ad actum. alioquin diceretur quod tirca quodlibet continue fit reductio ad actum. Tum quia si nulla est ibi causalitas. igitur. nulla virtus requiritur ad reductionem huius potentie ad actum. igitur. illam potentiam qua volitio angeli dum est potest non esse. ego possem reducere ad actum. ymo hec festuca reduceret illam ad actum non minus quam deus vel angelus.

¶ Decimo principaliter dum .b. est in .a. instanti pre tenti non manet potentia ad actum essendi .b. pro instanti presenti. igitur: manet potentia ad non esse pr .a. instanti praesenti. Consequentia patet per locum a maiori. Actus enim magis potest stare eum potentia propria que est ad ipsum quam cum potentia ad actum oppositum. Tum quia in mater. a contigenti potentia ad affirmaiionem et potentia ad negationem simul sunt et non sunt ex. 9. Metaphi. Tum quia propositio de contingenti conuertitur in oppositas qua itates. Antecedens probatur. Tum quia in deo esset poientia: et ita non esset actus purus. Nam ait commetator primo Phisicorum. commento. 7o Adueniente forma corrumpitur potentia materie ad ipsam. Et probatur: quia aliter res naturaliter post sui generatio nem et corruptionem esset iterum naturaliter generabilis. Tum. 9. Meta. esse actu dicimus esse: non ita sicut dicimus potentia. et commentator ibidem commen to. 11. Affirmatio actus est negatio dispositionis quam erat in potentia vnde potest sic argui pro quocumque instanti ablata et euacuata est potentia ipsins .b. ad esse euacuata est pro tunc potentia ad non esse: quia. 9. Metaphi. In materia contingenti potentia ad esse et potentia ad non esse simul sunt. Sed si .b. sit in hocinstanti euacuata est potentia a eius ad esse pro hoc instanti igitur

¶ Undecimo principaliter aut .b. sed vnicam potentiam eandem potest esse in hoc instanti .a. et potest non esse in hoc instanti .a. aut secundum aliam et aliam potentiam. Si primum. Contra. tum quia si hec reducatur ad actum sequitur quod illa reducitur ad actum et econtra: quod est falsum. Tum quia. 3. Phisicorum. c. 3. Posse sanari et posse laborare alterum est. alioquin sanari et laborare idem essent. Ubi commen tator commento. 5. Si potentia ad infirmitatem esset: eadem cum potentia ad sanitatem. Sanitas et infirmitas essent idem. Si secundum. sequitur quod ille potentie erunt incompossibiles. Probatur primo: quia sicut potentia ad actum impossibilem est impossibilis: ita potentie ad actus incompossibiles sunt incompossibiles. Unte commentator. 3. Phisi. vbi supra. Potentia ad sanitatem et potentia ad infirmitatem non est eadem: quia potentie contrariorum sunt con trarie.

¶ Secundo. potentia ipsius .b. ad esse est eadem cum esse ipsius .b. igitur: pari ratione. Si potentia ad non esse sit alia potentia erit eadem cum non esse ipsius b. igitur ille po tentie opponuntur et sunt incompossibiles sicut et actus respectu quorum intelliguntur.

¶ Tertio. ratio qua Aristo 1 celi et mundi probat quod omne corruptibile de necessitate corrumpetur. innititur isti funda mento: quia in eadem re non est simul potentia ad esse pro tali tem pore et potentia ad non esse pro eodem tempore et diuisim et commentator ibidem commento. 120. dicit quod Arivoluit ostendere quoniam sic est de potentia ad opposita sicut de ipsis oppositis. quoniam sicut duo opposita non aggregantur insimul: sic et eorum potentie non aggregantur in eadem materia. et commento. 122. Sicut impossibile est quod contraria inueniantur simul in actu ita est impossibile vt due potentie ad duo contraria inueniantur simul: sed potentie succedunt in subiecto sicut contraria.

¶ Duodecimo principaliter sit b. primo in .a. instanti presenti tunc sic immediate post .a. hec erit necessaria .b. est vel fuit in .a. igitur. b. nunc est vel fuit in. a. Antecedens est necessarium igitur et consequens et vltra .b. est vel fuit in .a. sed non fuit in .a. igitur est in a. antecedens est notum: igitur et consequens.

¶ Decimotertio iuxta modum arguendi. Aristo. 1. celi et mundi. b. est in. a .b. non est in. a. igitur. b. simul est et non est. conclusio est impossibilis. igitur et altera praemissarum. non maior: quia supponitur esse vera. igitur minor: igitur non est in aliquo potentia ad oppositum eius quod inest pro tunc.

¶ Decimo. quarto. b. modo potest esse nunc .b. modo potest non esse nunc igitur. b. simul potest esse et non esse. Nunc praemisse sunt vere secundum te: et per consequens compossibiles: quia nullum verum est incompossibile vero. igitur conclusio est vera. igitur: hec est possibilis .b. est et non est. Nunc nec valet hic distinguere secundum compositionem et diuisionem: quia subiectum est terminus simplex et absolutus.

¶ Dices concedendo quod siml potest esse: et potest non esse: sed non potest esse simul et non esse. ita quod coceditur si ly simul determinet ly potest. non autem si determinet ly esse et non esse. copulat enim potentias et non actus: et notatur simultas potentiarum et non actuum. Habet igitur simul potentiam ad esse cum potentia ad non esse: sed non habet potentiam ad esse et non esse simul. Unde. 9. Metaphi. Habens potentiam ad opposita sic faciet: vt faciendi habet potentiam: non vt potentiam habet faciendi. Et primo celi et mundi hic simul hic habet virtutem sedere et stare: sed non vt simul sedeat et stet.

¶ Contra. Si nunc simul potest esse et non esse. ponatur in esse: et sequetur quod nunc simul est et non est. Potest autem poni in esse: quia subiectum praecedens terminum potentie est terminus simplex absolutus.

¶ Confirmatur sicut possibili posito in esse nullum sequitur impossibile: ita vel ris possibilibus et compossibilibus positis in esse nullum sequitur impossibile. sed .b. posse esse in .a. et posse non esse in .a. sunt per te vera possibilia: et per consequens compossibilia. igitur

¶ Decim: oquinto principaliter. quod cum veritate istius .b. est nunc non stat veritas istius .b. non esse: nunc est possibile seu non implicat contradictionem supposita existen tia ipsius .a. actuali instantis praesentis. Et probatur: quia cum actuali existentia ipsius .b. in instanti praesenti non stat po tentia ad non esse pro hoc instanti: quia incompossibilia simul poni est impossibile et implicat contradictionem: sed po sita et stante veritate istius .b. est nunc .b. non esse est incom possibilia simul poni. igitur posita et stante veritate istius b. est nunc b. non esse est impossibile et implicans contradictionem. igitur posita illa veritate non stat quod .b. non esse nunc sit possibile. minor patet: quia .b. non esse posita et stante veritate istius .b. si nunc est: b. simul esse et non esse: quia .b esse et veritas ipsius .b. est conuertuntur secundum Aristo.

¶ Confirmatur verum esse falsum: et falsum esse verum est impossibile: et implicans contradictionem: sed posita et stan te veritate istius .b. est nunc .b. non esse: nunc est falsum esse verum. igitur est impossibile: et implicat contradictionem igitur cum veritate istius .b. est. nunc non stat quod .b. non esse nunc sit impossibile. minor probatur: quia .b. non esse posita et stante veritate istius .b. est. est. b. simul esse et non esse et vtrumque simul esse verum.

¶ Confirmatur possibile est quod eo modo quo est possibile posito in esse nullum sequitur impossibile: sed per te simul cum veritate istius .b. est nunc stat quod .b. non esse nunc est possibile. igitur: simul cum veritate istius .b. est nunc. posito quod .b. non sit. nullum sequitur impossibile. conclusio est falsa: quia sequitur contradictoria simul poni.

¶ Decimosexto ad confirmationem praecedentium probatur quod concedens istam .b. est. nunc habet negare istam .b. non esse. nunc est possibile seu non implicat contradictionem: et per consequens cum actu essendi nunc non stat potentia ad non esse pro nunc. supposita existentia instantis et circumscri pto respectu ad futurum. et arguitur sic: posito et concesso simpliciter et determinate vno contradictoriorum non po nitur nec conceditur tunc reliquum: nisi cum implicatione contradictionis. Sed tu nunc ponis et concedis simpliciter et determinate .b. esse nunc. igitur apud te pone re .b. non esse nunc. est implicare contradictionem nec a te conceditur .b. non esse nunc: nisi cum implicatione contra lictionis. igitur: apud te et secundum te .b. non esse nunc est impossibile et implicans contradictionem. igitur: tum concedens et ponens primam habes negare secundam.

¶ Confirmatur si aliqua sunt simpliciter incompossibilia vnum illorum poni implicat contradictionem: nisi altero negato et renoto: sed .b. esse nunc et .b. non esse: nunc sunt simpliciter incompossibilia. igitur .b. non esse nunc implicat contradictionem nisi remoto .b. esse nunc. igitur: concedens et ponens .b. esse nunc habet ponere et concedere quod .b. non esse nunc implicat contradictionem: et per consequens quod est impossib ile et econtra. ponens et concedens quod .b. non esse nunc est possibile non implicans contradictionem. habet negare .b esse nunc: et ita concedens vnam istarum propositionum habet ne gare alteram. igitur. veritas huius non stat cum veritate illius

¶ Confirmatur. si consequentia sit necessaria cum positione et concessione antecedentis poni et concedi oppositum consequentis est implicare contradictionem sed ad .b. esse hic sequitur .b. esse. Nunc igitur cum positione et concessione antecedentis: scilicet quod .b. est hic poni. oppositum consequentis est implicare contradictionem. igitur .b. non esse nunc impli cat contradictionem apud concedentem antecedens: sed tu con cedis antecedens. igitur: apud te .b. non esse nunc implitat contradictionem. igitur: apud te .b. non esse. nunc est implicans contradictionem. igitur: apud te debet conce di impossibile.

¶ Confirmatur. ponens et concedens ali quam propositionem: tamen sub certa conditione vel ypo thesi: si ponat et concedit simpliciter illam conditionem et ypo thesim esse veram: habet ponere illam propositionem simplici ter esse veram. alioquin antecedens et consequentia essent simpliciter vera: et consequens non esset simpliciter verum sed tu habes simpliciter ponere et concedere quod .b non esse nunc implicat contradictionem sub ista conditione et ypothesi. Puta: posita et stante veritate istius .b. est nunc igitur cum tu ponis et concedis simpliciter verum esse quod .b. est nunc. habes ponere simpliciter verum esse quod .b. non esse nunc implicat contradictionem: et per consequens quod sit impossibile. Minor probatur: quia .b. non esse nunc posita et stante veritate istius. .b. est nunc. est. b. simul esse et non esse. Sic igitur patet quod cum actu essendi nunc non stat potentia ad non esse pro nunc. primo producat voluntas .b. In oppositum actum in .a. instanti praesenti tunc sic voluntas potest non agere tunc seu in illa et pro illa mensura quando et in qua agit contingenter. patet: quia si non potest non agere in illa. igitur necessario agit in illa. igitur non contingenter sed voluntas agit con tingenter in .a. et pro .a. probatio: quia agit in .a. lipere libertate contradictionis et indifferentie et con tingentie. Probatio: quia cum voluntas habet huiusmo di libertatem aliquando agit libere tali libertate. non autem non non agit: sed tantum quando agit aut enim numquam agit libe re libertate contingentie: et per consequens non habet huius modi libertatem aut agit libere: tuc quando agit sicut causa naturalis non agit naturaliter: nisi tunc quando agit vo luntas etiam agit libere: tunc cum vtitur sua libertate. hoc autem est cum agit: et non cum non agit.

¶ Secundo. voluntas non confirmata nec obstinata agit contingenter: tunc et in illa mensura: et per consequens potest non agere: tunc et in illa mensura in qua et pro qua agit meritorie vel demeritorie: sed hec voluntas agit in .a. instanti praesenti meritorie vel demeritorie. igitur. maior patet quia voluntas non necessitatur agendo bene: nisi ex gratia confirmante vel agen do male: nisi ex obstinatione vel aliqua alia ratione equiualentie: que sit pena peccati. minor patet quia non agit meritorie vel demeritorie nisi tunc quando agit.

¶ Confirmatur voluntas non obstinata nec per consuetudinem depraua ta non obligatur ex diuino praecepto ad sibi impossibile eo modo quolsibi impossibile sed voluntas sortis committens nunc in .a. instanti praesenti obligatur ad non committendum nunc in .a. instanti praesenti / quia peccat in hoc quod committit .b. in. a. praesenti / nec aliter peccaret si sibi licitum esset / committeri nunc .b. nisi obligaretur ex praecepto non committere nunc .b.

¶ Tertio voluntas primi angeli potuit mereri vel peccare in primo instanti sui esse. igitur actum quem elicuit in .a. instanti potuit non elicere in .a. instanti. consequenta patet: quia nec nullus peccat nisi libere libertate contradictionis et contin gentie nisi praecesserit duratione vel natura. obstinatio igitur vel poterat prius non peccare / tunc vel tunc poterat non peccare: tunc antecedens probatur. ad hoc enim quod volun tas agat libere meritorie vel demeritorie in .a. instan ti praesenti non exigitur quod praefuerit tempore praeterito. probatur pri mo: quia christus meruit in instanti primo vnionis.

¶ Secundo quia causa naturaliter actiua nata est age re in primo instanti sui esse praesente passo si sit nata agere subito vel potest incipere agere actione successiua. igitur causa libera potest / in primo instanti sui agere libere. et patet: quia quamcito ageret si esset naturalis tam cito potest agere dum est libera quia esse actiuum libere est eius pre sens et intrinsecus et essentialis modus agendi conue niens sibi ex propria natura sicut esse actiuum naturaliter conuenit huic actiuo naturali.

¶ Tertio: quia in primo instanti possunt esse omnes cause praesentes requisite et sufficientes ad agendum .b. actum siue fiant praesentes .a. deo specia liter siue ab obiectis: quia potest esse cognitio bonitatis ef malicie in actu circumscripto impedimento.

¶ Quarto si hic angelus praefuisset sub tali cognitione an hoc instans praesens posset in hoc instanti praesenti peccare et libere elicere .b. actum. igitur et quamuis non praefuerit tempore praeterito consequentia probatur: quia hic angelus vniformiter est dispositus et vniformiter se habet: nunc quero ad omnia requisita ad causandum .b. si non praefuerit sicut si praefuisset: quia possit bile est quamuis praefuisset quod tempore / praeterito non fuerit sibi praesens aliquid quin modo sit praesens et econtra / quia possibile est quod tempore praeterito a. certo instanti vsque ad. a. iustans praeens nichil acquisiuit / nec perdidit nec mutatus sit. igitur quod praefuerit est accidentale et impartinens ad agendum nunc vnde arguitur sic illud non requiritur: sed impartinens est ad voluntatem libere agere propter cuius affirmationem vel negationem non tollitur nec ponitur aliquid quod resistat actiuo vel passiuo vel quod concurrat vel quod sit re sistentie et impedimenti remotio. Sed praefuisse ante hoc instans est huiusmodi quia omnes cause vniformiter disposite sunt nunc sicut forent si praefuisset.

¶ Confirmatur ad cidit voluntati vt nunc agenti praefuisse maiori vel mino ri tempore. igitur et simpliciter praefuisse ceter paribus. An tecedens patet: quia eque potest agere voluntas in hoc in stanti si perfuit per horam sicut si per diem vel mensem vel annum ex quo nunc sunt eadem praesentia vniformiter se habentia.

¶ Quinto tempus praeteritum modo nichil est non minus quam si numquam fuisset. igitur non impedit nec adiuuat ad agendum nunc libere ceteris paribus.

¶ Sexto ve luntas non habet libere agere in praesenti ex eo quod erit post actionem in tempore futuro. igitur nec ex eo quod fuit tem pore praeterito. cosequentia probatur: quia instans praesens est medium indifferenter se habens ad praeteritum et futurum et esse vo luntatis praesens se habet indifferenter ad voluntatem fuis se et fore.

¶ Septimo non esset libertas contingentie in praesentia et praedestinatione diuina eterna: quia illam non praecessit duratio in qua posset fore et nondum esset.

¶ Ex istis patet: quod non valet dicere praexigi voluntatem fuisse. vt praehaberetur deliberatio de eliciendo vel non eliciendo hoc inquam non valet. tum / quia talis deliberatio potest habsteri in primo instanti saltem a deo et non. oportet deliberatio nem praecedere duratione actum volendi: quia deliberatio cum voluntate sunt causa sufficiens volendi. Tum quia ad libe re volendum non semper exigitur deliberatio quae est discursus practicus et consiliatiuus: quia praesente noticia obiecti potest voluntas agere vei non agere. Tum: quia vel huiusmodi de liberatio causabitur naturaliter in angelo: et ita potest haberi in primo instanti positis causis naturalibus sufficientibus aut causabitur libere. igitur ad causationem llius requiritur voluntatem praefuisse / vt prius causare tur alia deliberatio in infinitu.

¶ Quarto principaliter ad conclusioem sequitur quod omnia de necessitate eueni unt et quod omnis proposito de futuro erit necessaria vel im possibilis. probatur multipliciter. primo sic: quod est quando est necesse est esse. igitur quod est futurum quando est futurum ne cesse est esse futurum

¶ Confirmatur omne praesens pro tempore et eo modo quo est praesens est necessarium et necessarium est ipsum esse presens pro nunc secundum te: sed .b. est futurum est praesens licet enim .b. esse sit futurum / tamen .b. esse futurum intelligitur tamquam praesens: quia dum .b. sit primo in actu praesenti tunc est verum dicere quod .b. desinit esse futu rum et quod fuit futurum et non est futurum: sed praesens quod autem intelligitur vt desinere et cessare et praeterisse illud intelli gebatur pius tanquam praesens pro tota eternitate praecedente esse actuale ipsius. b.

¶ Secundo hec propositio .b. erit est nunc praesentialiter in actu vera et eius veritas est actualiter in praesenti non enim solum fuit vel erit vera: sed iam de facto est vera: igitur non potest non esse vera nunc igitur necesse est ipsam esse nunc veram igitur .b. necessario eueniet. ab eterno enim fuit vera sicut nunc est vera. igitur ab eterno fuit necessario vera.

¶ Tertio deus nunc actuali ter et praesentialiter scit et vult .b. fore et volitio et scientia huiusmodi est actu et est actu volitio et scientia huiusmodi igitur non potest non esse nunc volitio et praescientia huiusmodi. igitur necesse est nunc deum velle et scire .b. fore et impossibile est deum non velle nunc. b. aliquando fore et sicut mo vult ita ab eterno voluit et sciuit vniformiter. igitur ab eter no voluit et sciuit necessario quod .b. erit.

¶ Confirmatur deus praesentialiter et actualiter videt intuitiue .b. fore quia habet intuitiue in prospectu omnia futura sicut praesentia et praeterita secundum augustinum. xv. tri. cap. 3. et non mi nus intuitiue videt actualiter ea quae futura sunt quam ego videam nunc praesentia. igitur non potest non videre. igitur necessario videt illa fore et vniformiter ab eterno vidit igitur tur illa necessario euenient.

¶ Quarto voluntas nunc producendo .b. non potest non producere .b. nunc igitur necesse est eam producere nunc et producit necessario .b. nunc in .a. instanti. igitur prius erat verum et qualiter se habet nunc taliter erat verum id fore in. a. veritas necessario producet b. in .a. instanti quali enim necessitate vel libertate producit voluntas in .a. praesente tali eam fore producturam erat verum et qualiter se habet nunc taliter fore se habens erat prius verum igitur erat prius verum quod producet .b. necest sario in .a. igitur hec erat necessaria producet .b. in .a. quia propositio illa est necessaria que modificata modo neces sitatis est vera.

¶ Et ex opposito arguitur sic hec est vera voluntas contigenter producet .b. in instanti. a. igitur aliquando erit verum voluntas producit contingenter .b. in a. igitur dum producit in .a. verum est quod potest non producere in. a.

¶ Quinto probatur consequentia principalis: quia si quod est quando est necesse est esse. igitur quod erit quando erit necessario erit: consequentia patet pari ratione et quia illa de futuro infert consimilem et correspondentem de praesenti et econtra. Si igitur erit quod erit quando erit con tingenter erit. igitur quod est quando est contingenter est. falsitas consequentis probatur: quia sequitur quod demonstrato quocunque futuro ipsum simpliciter et absolute erit: probatio quia omne quod erit quando erit necessario erit sed omne quod erit quando erit / erit quando erit nec erit ni si quando erit igitur omne quod erit necessario erit / vel sic: omne quod erit quando erit necessario erit. Sed b. antichristus erit quando erit. igitur .b. necessario erit quando erit. igitur .b. absolute et necessario erit: quia non erit nisi quando erit.

¶ Confirmatur quod conuenit alicui subiecto sumpto sub determinatione conuertibili cum illo subiecto conuenit illi simpliciter et absolute non apposita illa determinatione et si subiecto conuenit prae dicatum cum determinatione conuertibili cum predicato sim pliciter conuenit illi praedicatum. Sed hec determinatio quando erit conuertitur cum eo cui additur: quia erit quando erit et non erit nisi quando erit. igitur.

¶ Confirmatur omne quod erit quando erit necessario erit. igitur aliquando erit necest sario. igitur. necesse est aliquando fore.

¶ Confirmatur si b. necessario erit quando erit. igitur hec est necessaria b. erit quando erit / consequentia patet: quia illa propositio est necessaria que modificata modo necessitatis est vera. consequens est falsum: quia si .b. non erit hec temporatis est falsa .b. erit quando erit: quia temporalis exigit veritatem sua rum partium non consequentiam vt quando sortes currit plato disputat.

¶ Sexto. probatur consequentia: quia sequitur quod nulla propositio esset contingenter vera consequens est falsum. quia nulla propositio de modo contingentie esset vera: consequentia probatur: quia vel esset contingenter vera quando non est vera: aut quando est vera / non primum: quia quod non est verum: non est veramen contingenter nec necessario. Si secundum contra. quia secundum te quod est verum quando est verum necesse est esse verum. igitur necest sario est verum quando in verum. per idem arguetur quod non esset contingentia in rebus probatur: quia aut quando contingentia est aut quando non est. non secundum patet. Si primum contra. quia contingentia quando est necesse est esse. igitur quando est est necessitas. igitur contingentia quando est non est contingentia. Ex his patet quod illa pro positio omne quod est quando est necesse est esse non est ve ra in sensu quem faceret pro parte opposita vt notat ne cessitatem non solum consequentie: sed etiam consequen tis et extremi. sequitur enim quod simpliciter et absolute omne quod est necesse est esse: quia si propositio aliqua sit vera sumpto subiecto vel praedicato cum determinatione conuertibili erit simpliciter vera absque illa determinatione. Si etiam ex antecedente aliquos / sequitur aliquod consequens sumpto antecedente vel consequente cum determinatione conuertibili cum eo cui additur eque valet con sequentia remota huiusmodi determinatione: talis enim determinatio frustra additur: quia non artat illud cui ad ditur. sed hec determinatio quando est conuertitur cum illo cui additur: quia quicquid est ipsum est quando est et econuer so quandocumque ipsum est verum est ipsum esse quando est

¶ Confirmatur si omne quod est quando est necesse est esse: et quod non est quando non est necesse est non esse sequitur quod nulla creatura potest esse nisi quando est: nec potest non esse nisi quando non est. consequentia patet: quia des quod possit non esse etiam tunc quando est. igitur ipsum quando est non necesse est tunc esse. consequens est falsum quia multe creature non habent esse pro illo tempore pro quo tamen deus posset illas creare: et quia ista videtur oppinio megaricorum quam Aristoteles reprobat. 9. me thaphisi.

¶ Confirmatur si consequentia illa non sit ne cessaria antecedens potest tunc esse verum quando consequens est falsum. Sed non sequitur hoc potest esse vel taliter se habere. igitur est vel taliter se habet: immo est fallacia secundum quid et simpliciter. igitur possibile est quod sit antecedens tunc verum et quod ita sit tunc sicut signi sicatur per antecedens quando consequens est falsum: nec est ita sicut significatur per consequens. igitur possibile est quod .b. non sit modo tale et possit modo esse tale.

¶ Confirmatur sicut non sequitur hoc potest esse in .a. igitur est in .a. ita non sequitur hoc potest non esse in. a igitur hoc non est in .a. igitur possibile est antecedens stare cum opposito consequentis. igitur possibile est hec imul esse vera hoc est in .a. et hoc potest non esse in. a. non autem sunt vere nisia. instanti praesente existente.

¶ Quinto principaliter ad conclusionem voluntas quando non elicit actum potest elicere tunc illum. igitur. econ tra. quando elicit potest non elicere tunc: antecedens probatur. tum: quia cause totales approximate sine impedimento et in mensura nata mensurare tale genus actionis agunt. si sunt naturales vel possunt agere si sunt libere sicut enim ageret si esset causa naturalis: ita potest agere dum est causa libera. Tum quia tenetur ex praecepto elicere nunc talem actum et omissio sibi impu tatur. igitur potest elicere nisi contraxit in potentiam ex actu priore ex culpa. tum: quia prius ante .a. praesens nstans voluntas poterat agere in .a. et verum erat quod voluntas potest agere in futuro in .a. igitur multo magis praesente .a. verum est quod voluntas potest agere in. a. quia illa de futuro infert istam de praesenti quandoque esse vo ram et quia nichil erat positum ante .a. per quod posset: quin eque vel magis ponatur in .a. immo illa de futuro intelligitur vera ex respectu ad praesens: et quia aduen tus et praesentia mensure in qua et pro qua agere poterati non tollit potentiam ad huiusmodi actionem sed potius est vnum requisitorum ad huiusmodi actionem.

¶ Consimiliter potest argui ante .a. instans hec erat possibilis voluntas aget in .a. quando .a. erit et similiter hec erat possibilis voluntas agit in .a. igitur a praesente hec est possibilis voluntas agit in .a. non enim minus est possibilis in .a. quam in alio instanti cum impossibile sit ipsam esse veram in alio instanti quam in. a.

¶ Sexto propositio compatitur secum aliam que ei non contradicit nec infert contradicto riam eius: sed isti sortes est in .a. instanti non contradicit ista sortes potest non esse in .a. instanti nec infert huius contradictoriam: quia ex illa de possibili non sequitur il la de inesse correspondens.

¶ Dices quod sic infert contradictoriam: quia si sortes potest non esse in .a. ponatur in esse et sequitur quod sortes est et non est in .a. hoc non valet quia ponetur in esse per depositionem oppositi quod non est ne cessarium sicut in sensu diuisionis verum est quod ab eterno pradestinatus potest damnari nec ponitur in esse nisi per de ositionem prdestinationis.

¶ Item patet quod ille non opponuntur nec repugnant sortes est in .a. et sortes pero test non esse in .a. quia pari ratione non esse in .a. et posse esse in .a. oppouerentur quod est falsum: quia simul stant respectu eiusdem instantis futuri.

¶ Septimo volun tas conseruans actum primum per tempus. d. potest non conseruari per idem tempus in sensu diuisionis. igitur pa ri ratione de productione. Si enim quod conseruat per tem pus potest non conseruare per idem tempus. igitur quod igit in instanti potest non agere in illo instanti. antecedens pro patur: quia sicut cause naturali repugnat conseruare con tingenter quando conseruat: ita cause libere conseruare necessario quando conseruat.

¶ Confirmatur conseruetur sortes a deo per tempus.a b .c. tunc per totum tempus .a. b. c. verum est quod deus conseruat libere ex contingenter sortem. aut igitur pro parte et in parte tem poris .a. verum est quod deus conseruat contingenter sor tem pro .a. tempore et propositum. aut in .a. est verum quod sor¬ tes conseruatur a deo contingenter per. b. tempus et hoc non: quia in .a. non est verum quod sortes sit in .b. temporo

¶ Octauo successiuum quando est potest non esse tunc igitur pari ratione de permansiuo. Antecedens probatur: quia nichil est modo necessarium cuius esse dependet / ex aliquofu turo contingente et quod infert aliquod futurum contingens sed. a. aliquis motus de quo sit verum dicere quod sit pre sentialiter est huiusmodi. probatio: quia sequitur .a. est igitu aliquid ipsius .a. est futurum. probatio: quia si nichil ipsius a. est futurum. igitur subiectum est in termino motus a. vel post terminum motus .a. igitur non mouetur secum dum .a. nec secundum aliquid eius et si subiectum non est in termino motus. igitur alia pars motus restat adhud futura. respondeo neutra pars est Ad questionem sufficienter probata ad intentionem quaestionis / multe enim rationes concludunt seo lum conclusionem qua est concedenda ab vtraque parte sibi con tradicentium in principali quesito et quelibet pars est probabilis: tamen quia libertas contradictionis est con ditio perfectionis in diuina productione ad extra et in voluntate nostra respectu aliquorum. videtur quod potentia ad oppositum eius quod in est pro tempore pro quo inest sit quo dam gradus libertatis / ideo potest probabiliter attribui deo: et consequenter voluntati create: ita quod sicut .b. esse futurum et hanc propositionem .b. erit esse veram intelligi tur nunc tanquam praesens licet .b. esse sit futurum et potest non esse nunc futurum: et ita propositio potest esse non vera et existente actualiter nunc .a. instanti praesente ita diceretur de hoc quod est .b. esse nunc vel voluntatem agere nunc sustinendo. igitur probabiliter conclusionem posteriorum rationum in oppositum Anselmus intendit d primut quod voluntas quando vult seu vo luntas volens non potest non velle in sensu compositionis: ita quod quando vult ipsa est actualiter sub dispositione cu impossibile est non velle. vnde ibidem reddens causam qua re rem praesentem necesse est esse praesentem subdit: quia nun quam potest praesens simul esse praesens et non presens et caputulo sequenti cum dicit quod voluntatem cum vult necesse est velle subdit quoniam impossibile est illi id ipsum simul velle et non velle.

¶ Ad illud dictum Hugonis conformite est dicendum vel intendit quod respectu praesentis non est talis libertas et potentia ad opposita qualis respectu futuri distantis scilicet cum facultate deliberationis et consili super altero oppositorum eliciendo: vt 1 declarabitur ad Boet: uimo per idem.

¶ Ad illam auctoritatem communem Aristotelis quod est quando est etc. dicendum quod potest tripliciter accipi. primo vt hypotheca temporalis. secundo vt hypotheca implicite conditionalis. tertio vt cathegorica de temporali extremo. Si primo modo falsa e st quicquid sit de quasito hic principaliter / sensus enim esse quod in quocunque tempore verum est de aliquo quod ipsum est de eodem in eodem tempore est verum quod ipsum necessario est et quod hec est in eodem tempore necessaria hoc est et in eodem sensu falsum est quod omne quod non est quando non est ne cesse est non esse: immo in eodem tempore quo verum est quod .b. est verum est etiam quod .b. potest non esse et in eodem ten pore verum est quod .b. contingenter est et hec est contigens b. est. Et similiter in eodem tempore quo verum est quod. d non est simul etiam perum est quod .d. potest esse antequam no sit verum est quod potest esse et antequam corrumpatur verum est quod potest non esse.

¶ Ex hoc patet quod hec est possit bilis contingens sortes est quando est / est enim falsa si sor tes non sit eius etiam contradictoria est possibilis: scilicet non sortes est quando est vt est pure negatiua. et hec similiter est possibilis sortes non est quando est vt pure re negatiua nichil affirmans magis quam prior. Si sumatur secundo modo sic est vera quicquid sit de principali quesito / notatur enim necessitas consequentie inter hoc esse in tali tempore et idem esse in eodem tempore et consequenter notatur impossibilitas essendi aliquid pro aliquo tempore et non essendi idem pro eodem tempore seu notatur impossibilitas copulatiue cuiusdam. scilicet aliquid est ali quando et ipsum non est tunc: notatur etiam impossibilitas cuiusdam temporalis. scilicet istius sortes est quando non est et ad hunc intellectum reducitur dictum istorum qui dicunt quod illa propositio intelligitur de necessitate co sequentie vel secundum quid / vel qui dicunt quod intelligi tur in sensu compositionis sicut enim in sensu compositio nis derum est quod corpus album impossibile est non esse album et necesse est esse album: ita verum est quod rem existe tem in aliquo tempore impossibile est non existere in illo tempore et sic intelligit eam Ari. scilicet non vt notetur necessitas essendi pro tali tempore: sed vt notetur impossibilitas essendi et non essendi pro eodem tempore posi quam enim dicit omne quod est quando est esse quod est et non esse quod non est quando non est est necesse subdit immediate: sed non omne quod est / necesse est esse nec quod non est necesse est non esse: et tamen Secunda sequitur ex prima vt prima est pure temporalis. Si sumatur. tertio modo hoc contin git dupliciter: quia vel intelligitur vt de subiecto temporali vel de prdicato tempo:ali. si primo modo sic falsa est quic quid sit de principali quesito in hac questione ex hoc enim sequitur quod omne ens est simpliciter de necessitate arguendo sic omne quod est quando est necesse est esse sed sortes est quando est. igitur sortem necesse est esse. Si vero fumatur vt cathegorica de praedicato temporali sit falsa est: quicquid sit de principali quesito sicut et ista sortes currit vel sortes currens est necessario currens quando currit: immo hec est contingens sortes currens currit quando currit et est falsa si sortes non currat. Similiter in eodem sensu hec est falsa omne quod est non potest non esse quando est in sensu diuisionis: quia hec est falsa sortes non potest non esse quando est: immo hec est vera sortes potest non esse quando est quia hec est possibilis sortes non est quando est: quia eius contradictoria est falsa si sortes non sit quamuis autem hec sit falsa vt cathegorica de praedicato temporali omne quod est seu omne existens necesse est esse quando est tamen hec est necessaria omne quod est est quando est quia non potest esse falsa nec potest dari instantia in aliqua singulari cuius ratio est: quia aliquod ens est necesse esse: et quia impossibile est quin aliquod ens sit: sed hec non est necessaria sortes qui est est quando est nec ista est necessaria omnis homo qui currit est currens quando currit: nisi vt est implicite conditionalis.

¶ Notandum quod si praedicta propositio Ari. sumatur vt est de praedicato temporali et sumatur cum quadam hupothesi. scilicet supposito et stante quod .a. in stans vel tempus praesens sit actu sic ipsam esse veram esset ad propositum eorum qui tenent partem negatiuam quaestionis vt sit sensus quod demonstrato sorte qui est in .a. instanti vel tempore praesenti impossibile est quod sortes non sit .a. existente: Sed sustinendo partem quaestionis affirmatiuam negaretur etiam in isto sensu: immo hec est con tingens sortes est in .a. etiam ipso a existente: ita vt hec sit possibilis .a. est et sortes non est in. a.

¶ Alio modo potest responderi non discordando a resposione dicta cum dicit quod est quando est necesse est esse vel quod est quando est potest non esse hec determinatio quan do est potest esse quasi connexio duarum cathegoricarum determinans vnam cathegoricam in habitudine ad alte ram / et sic est temporalis et sic prima est falsa: et secun¬ da est vera. alio modo potest esse determinatio subiectu puta huius quod est et sic prima est falsa / et secunda vera. alio modo potest esse determinatio praedicati et sic dupli citer secundum quod in illo praedicato seu in illa secunda parte sunt duo verba / potest enim in secunda parte determinareli potest vt ly potest et ly quando est referuntur ad idem tem pus: et sic secunda est vera: quia quod est in aliquo tem pore ha bet in illo tempore potentiam ad non esse: tunc enim ly essa ampliatur ad standum etiam pro tempore futuro et correspon denter prima est falsa / si ly quando est determinet ly necesse esse: quia falsum est illud quod est in .a. tempore habeat in eodempore necessitatem essendi. alio modo potest determinare ly esse et sic est ad propositum. Sed etiam sic negatur prima et conceditur secunda in sensu diuisionis demonstrato enim sorte existente in .a. hec est falsa sor tem necesse est esse in .a. vel necesse est esse dum .a. est et supposito quod a sit. concessa igitur responsione posita in arguendo ad primam improbationem licet sit magis tem poralis dicenda secundum formam enunciationis tamen est implicite conditionalis in sensu in quo videtur communiter accipi.

¶ Ad secundam Aristoteles non ponit penes illud differentiam inter veritates de futuro et veritates de praesenti: immo videtur ibidem ponere similitudinem quo ad com tingentiam: quia dicit quod eadem est ratio in contradictione de praesenti et de futuro: sicut enim necesse est sortem esse vel non esse non tamen est necesse sortem esse nec necesse sortem non exte ita necesse est .a. esse futurum vel non esse futurum / non tamen diuidendo: necesse est. a. esse futurum nec etiam est ne cesse .a. non esse futurum. Potest tamen vlterius dici quod quamuis quod est possit non esse tunc: tamen differentia est inter contingentiam veritatis de praesenti et veritatis de fu turo. Tum: quia in contingentia veritatis de praesenti est poten tia coniuncta actui significato per illam propositionem: sed in veritate contingentie de futuro potentia ad actum signi ficatum per illam propositionem est potentia separata: et distans ab actu importato per illam veritatem.

¶ Item contingentia veritatis de praesenti non sufficit ad cosusendum et deliberandum antequam enim esset deliberatum et consiliatum transiret res in esse praeterito.

¶ Item si sortes est nunc etiam contingenter immediate erit necesse sortem fuisse: sed .b. sic est nunc contingenter futurum quod non erit immediate necessarium .b. fuisse futurum. Ad aliam improbationem dicendum quod notatur contingentia per vnam et ne cessitas per aliam respectu eiusdem actionis et eiusdem temporis: sed aliter et aliter et non notatur necessitas per vnam. opposita contingentie importata per aliam: quia in vna notatur simpliciter contingentia talis actionis pro tali tempore et per aliam non notatur simpliciter necessitas eius dem actionis pro eodem tempore: sed notatur necessitas con sequentie huius actionis in aliquo tempore ad esse eiusdem actionis in eodem tempore. et necessaria sequela significa ti per predicatum ad significatum per subiectum et impossibili tas essendi et non essendi aliquam actionem in eodem tempore.

¶ Ad aliam improbationem negatur consequentia quia sequitur .a. potest esse animal. ergo potest ambulare / et ta men non sequitur .a. est animal. igitur ambulat. Simil ter sequitur .a. poterit fore album. igitur necesse est posse ipsum fore sensatum et non sequitur. a. est album. igitur necesse est ipsum fore sensatum: cum autem probatur propositio Arist. quia nulla potentia est ad impossibile cum dicitur quod impossibile est rem esse quando non est et rem non esse quando est: dico quod de virtute verbi hec est falsa res potest esse quando non est vel res non potest esse quando est: quia odicatum appellat suam formam. ideo si foret vera sequitur quod hec est possibilis res est quando non est vel ista res non est quando est vt est hypothetica temporalis cuius alte ra pars est affirmatiua possibilis. tamen est ista res quomod non est potest esse vt pure negatiua nichil affirmans. Et conformiter verum est: quod res potest non esse quando est. in sen su autem diuisionis conceditur quod res quando est potest on esse tunc.

¶ Ad secundum principale Ari. accipi genitum pro praeterito perfecto quod non solum habet nunc primo esse: sed etiam quod in praeterito fuit genitum.

¶ Ad tertium negatur consequentia: quia nec de repente futuris est consilium.

¶ Ad quartum negatur consequentia licet enim voluntas habeat libertatem contigentie respectu alicuius actus praesentis non ex hoc ponitur quod respectu cuiuscumque actionis qualitercunque ab ea elicite habeat huiusmodi liber tatem: sed respectu actionis quam elicit ex deliberatione vel cognitione praeuia: tali autem delibera tione habita sufficienter potest voluntas libere agere vel non agere pro quocumque tempore futuro quantumlibet pro pinquo licet praesentato voluntati obiecto delectabili et ale ctiuo tam ex parte intellectus quam ex parte appetitus sensi tiui si nulla noncia habeatur ostensiua simpliciter vel secundum quid illud non esset volendum si nulla etiam habeatur notitia de deliberando et de eliciendo voluntas feratur naturaliter in illud quadam complacentia simplici.

¶ Ad quintum supposito quod in tempore sint instan tia actualiter vt mensure indiuisibiles secundum durationem vel si non sunt actu in tempore: tunc per peccare in primo instanti intelligendo angelum peccare tam cito quod cito est et non esse prius quam peccare ad argumentu potest negari consequentia: quantum est de potentia naturali a geli secundum leges positas: quia diceretur quod a principio sue creationis non potest naturaliter habere deliberationem et consiliatiuam rationem actualem vel habitualem que exigitur ad libertatem agendi saltem ad talem et tantam libertatem qualis requiritur ad peccare secundum leges positas communes. Deus enim non imputat ad peccatum actionem nisi que fuit sic in libertate et potestate quod voluntas ex deliberatione et praecognitione eligit illam vel nisi praehabuerit tempus in quo sufficienter potuit deliberare de eligendo vel non eligendo.

¶ Item posito quod deus daret ab initio angelo sufficiente deliberationem de eligendo vel respuendo .b. potest concedi quod angelus pos set peccare in primo instanti et tam cito quam cito fuit.

¶ Ad improbationem dicendum quod bonum aliquod adi mi potest intelligi dupliciter. vno modo stricte: scilibet vt tollatur aliqua entitas laudabilis praexistens et sic non portet peccatum adimere bonum: quia angelo praexistenti. in naturalibus potest nouiter inesse peccatum et non tolletur ab eo aliquod positiuum preexistens: quia non gratia cum non praesset: nec cognitio: quia praesupponitur illi volitioni. nec aliquid Aliud alio modo large: quia negatur aliqua conditio laudabilis quae prius non negabatur sed affirmabatur vel affirmaretur si non peccaret: puta / quia negatur pronitas ad bonum que fuisset et tanta facultas ad resistendum malo et ad cognoscendum et descernendum et iudicandum verum et bonum: malicia enim perdit et obfuscat et peruertit intellectum: et reddit voluntatem magis pronam ad malum et magis ingratam deo quam fuisset et ream pene et difformen prime regule et indignam beatitudine: et mul ta huiusmodi quorum opposita sunt laudabilia vel magis pro pinqua laudabilius adimit. igitur simpliciter vel secundum quid pulchritudinem naturalem: vel moralem et integritatem salutis et innocentiam quae est imminutas a peccato: adimit eriam bonum habendum: quia facit indignum praemio ad quod conditus fuerat.

¶ Ad primam improbationem responsionis ibi posite dico quod argumentum Augustini procedit secundum leges dei positas et secundum legem dei ordinatam et potentiam. Deus enim ab eterno non creasset voluntatem In oppositum rationis ibi posite dico quod argumentum Augu. procedit secundum leges dei positas et secundum potentiam dei ordinatam. deus enim ab eterno non creasset voluntat sub culpa: sed cum bonis naturalibus et innocentia. hoc enim conuenit diuine bonitati talis enim voluntas non posset penitere nec purgari a peccato quin mansisset ab eterno sub peccato: quae non videntur conuenientia secundum potentiam dei ordinatam. Ad aliam improbatio nem potest dici quod deus potest eam punire et damnare quam cito peccauit id est post peccatum per nullum tempus medium necessitatur expectare / licet necesse sit huiuset modi damnationem esse posteriorem peccato secundum du rationem. ad aliam patet ex dictis.

¶ Ad sextum principi le negatur consequentia: quia de praesenti potest naturaliter ha beri notitia intuitiua talis quod in lumine naturali infert sufficienter rem esse nec sic de futuro.

¶ Ad se ptimum per idem arguitur quod voluntas non habet libertatem contradictionis respectu futuri: quia alterum contrad ctoriorum est determinate verum. Dicendum. igitur quod cum libertate contradictionis stat determinatio de in esse et de actu secundum quam determinationem voluntas est determinate agens vel actiua. Sed est indifferentia et indeterminatio secundum potentiam: quia potest non se lum in hoc: sed etiam in oppositum. Improbationes re sponsionis ibi posite nichil valent intelligendo debite prioritatem naturalem non enim est intelligenda secundum diuersas mensuras sicut ondo durationis: sed sicu de prioritate secundum perfectionem et dignitatem vel inde pendentiam.

¶ Ad octauum nullam potentiam esse ad omni posita nisi pro diuersis temporibus potest intelligi: quod nulla potentia est ad ponendum et verificandum simu de in esse vtrumque oppositum / et sic conceditur antecedens et negatur consequetia: vel quod nulla potentia est ad opposita diuisim pro eodem tempore: vt scilicet posset ponere pro tali tempore .b. et non possit etiam ponere oppositum pr eodem tempore diuisim: et sic negatur antecedens: quia probaret quod voluntas non habet libertatem contradictionis respe ctu futuri.

¶ Ad confirmationem dico quod est poten tia concomitas actum oppositum non autem de facto con comitans nec praecedens nec sequens actum propositum ad quem intelligitur sicut potentia antichristi ad non fore

¶ Ad nonum negatur minor sicut ibi respondetur. ad improbi tionem responsionis per idem arguitur de potenti qua futurum potest non fore Dicendum. igitur quod suffici ter reparitur reduci ad actum in simili: quia similem isti po set poni in hoc instanti et tamen non ponitur. Ad aliam improbationem si huiusmodi potentia iam in praeterito fuit concomitans actum oppositum conceditur maior et consequenter quod necesse est illum actum esse vel fuisse si vo ro huiusmodi potentia concomitatur nunc primo talem actun oppositum sicut remotio et depositio illius actus oppositi potest accipi proprie pro destructione et separatione et trant tu seu versione de esse actus ad non esse actus et pro suo cessione contradictoriorum circa actum et sic negatur ma ior vel potest accipi large et impropie pro negatione siue pro non positione actus qui non poneretur si huiusmodi potentia reduceretur ad actum et qui ponitur dum huiusmodi potentia non reducitur et sic negatur minor sicu potentia: quia antichristus futurus potest non fore est reducibilis ad actum non per positionem et destructionem actus positiui actualis. Sed per depositionem futu ritionis id est per non positionem in futuro illius actus qui poneretur si huiusmodi potentia non reduceretur. Ad aliam dicendum quod non per motum vel mutationem sicut de futuro: illud non habet locum de reductione potentie ad actum sub cuius opposito iam prefuit in preterito per idem. ad alia.

¶ Ad decimum potentia ad aliquid potest accipi pro simplici et absoluta non repugnantia. Ad illud vel pro negatione illius cum non repugnantia ad psalmum. Primo modo dicitur potentia logica et secundum eam dicitur possibile quod sequitur ad necessarium et ad non impossibile. Secundo modo dicitur potentia que est differentia entis et opposita actui quasi priuatio habitui. Secun do modo negatur consequentia. primo modo negatur an tecedens quod enim potentia ad actum .a. stet cum .a. probatur per Anselmum de casu diaboli. 12. quedam est potestas que precedit rem. quedam autem que fit cum re. Nam omne quod est eo ipso quod est / potest esse. necesse enim est voluntatem si vult vt possit velle.

¶ Item. ii. periarmenias possibile stat eum necessario et quod necesse est esse possibile est esse. et probatur: quia si non sequitur sortes / est in .a igitur sortes potest esse in .a. igitur stat / quod sortes est in. a et quod non est possibile: sed impossibile sortem esse in. a. et quod necesse est sortem non esse in. a.

¶ Item antichristus erit et potest non fore. igitur actualiter fore stat cum pos se non fore.

¶ Ad vndecimum per idem arguitur de futuro contingente: immo de potentiis ad opposita pro diuersis instantibus Dicendum igitur quod aut accipis po tentiam subiectiuam: secundum quam formaliter subiectum potest esse vel non esse sub actu tali / aut potentiam obiectiuam secundum quam formaliter actus iste potest esse vel non esse: aut potentiam actiuam per quam causaliter potest esse effectus vel non esse. Si primo modo vel tertio modo dicendum quod per eandem potentiam: quia per idem princi pium passiuum et per idem principium effectiuu. et sumendo potentiam pro absoluta non repugnantia tam subiectiuum quam actiuum semper est potentia sicut semper est potens. sumendo vero potentiam pro negatione actus cum non repugnantia ad idem sic tam subiectiuum quam acti uum est contingenter potentia: sicut est contingenter sub actu vel priuatione actus. Si secundo modo sic dicendum quod non secundum eandem nec proprie secundum aliam et aliam potentiam: quia alietas proprie est entis ad ens diuersum sed secundum aliam et alia in quadam similitum dine et figura loquendi.

¶ Sciendum enim quod sicut voluntas intelligitur tanquam subiectum indifferens ad .a. et b. actus positiuos oppositos: sic quodlibet istorum oppositorum / scilicet tam .a. quam .b. intelligitur quasi per modum subiecti indifferentis ad quedam opposita scilicet esse et non esse. Et vlterius quodlibet istorum opposito rum intelligitur quasi subiectum indifferens ad actum. et potentiam. sicut igitur potentia ad .a. et potentia ad .b. intelligitur quasi alia et alia potentia: sic potentia ad esse .a. et potentia ad non esse .a. intelligitur quasi alia et alia potentia et quasi potentie opposito rum. Sic igitur loquendo improprie dato secundo membro. Ad primam improbationem sumendo potentiam pro absoluta et simplici non repugnantia negi tur quod huiusmodi potentie sint incompossibiles: sumendo vero pro negatione actus ad quam intelligitur cum non re pugnantia ad eundem: sic potentie ad opposita imme diata sunt opposite incompossibiles. si enim. a. isto modo potest esse. igitur non est actu. igitur falsum est quod possit non esse: immo actu non est. Et si hoc animal potest sanari. igitur tur non sanatur. igitur laborat: et sic potest exponi commentator tamen in potentiis contrariis mediatis potentie huiusmodi ad contraria non sunt incompossibiles subiectiue.

¶ Ad alias improbationes: patet ex dictis.

¶ Aliter potest dici quod sicut .a. est possibile esse et est possibile non esse: ita est potentia ad esse et potentia ad non esse: sumendo potentiam pro simplici non repugnantia: sumendo au tem potentiam ad actum vel quasi actum pro negatione illius cum non repugnantia ad ipsum. Sic .a. quando existit est potentia ad non esse: cum vero non existit est potentia ad esse loquendo large. igitur diceretur secundum hoc quod secundum eandem vel quasi eandem potentiam .a. po test esse nunc et non esse.

¶ Ad primam improbationem loquendo proprie de vi verbi hec potentia non magis re ducitur ad actum quam illa tamen ad sensum in quo fit hu iusmodi propositio dicendum quod potentia reducitur ad istum actum / licet potentia non reducatur ad alterum actum oppositum et hanc potentiam reduci ad actum et non il lam non est nisi hunc actum esse et oppositum non poni.

¶ Ad secundam improbationem commentator accipit po tentiam pro negatione actus cum non repugnantia ad eum dem et loquitur de potentia ad opposita immediata.

¶ Aliter potest dici quod secundum Ari. et commentatorem stando praeci se in causis naturalibus et circumscribendo voluntatem nostram omnia eueniunt de necessitate ideo potentia ad esse b. pro tali instanti et potentia ad non esse .b. pro eodem instanti sunt repugnantes: immo altera est impossibilis/ specialiter autem loquendo de potentia proxima et immediata non simul sunt potentie ad opposita. Sed vna succedit alteri stando in causis naturalibus.

¶ Item po tentie possunt intelligi opposite dupliciter vel secundum se formaliter per propriam incompossibilitatem. Alio modo secundum reductionem et per reductiuum incompossibilitatem. Se cundo modo potentie ad contraria sunt incompossibiles non sic autem potentie ad disparata: et ita hoc subiectum posse esse album in .b. tempore est aliquo mo repugnans huic quod est hoc subiectum posse esse nigrum in .b. tempore quomo non est repugnans huic quod est hoc subiectum posse esse calidum in .b. tempore.

¶ Ad duodecimum conceditur prima consequentia: sed antecedens non est necessarium in hoc instanti .a. praesente.

¶ Ad. xiii. quamuis conclo sit impossibilis non sequitur / quod altera premissarum sit simpliciter et absolute impossibilis sufficit quod altera sit fal sa / et quod ambe sint incopossibiles: ita enim potest argui di futuro.

¶ Ad. 14. si infertur conclusio de copulato extremo negatur consequentia quia ex potentiis ad opposita diuisim infertur potentia ad opposita coniuncti. si au tem infertur conclusio copulatiua coceditur: et cum dicitur po natur in esse dicendum quod ad veritatem illius copulatiui de possibili non exigitur quod sit possibile vtruque simul reduci in actum: sed ponetur in esse diuisim per positionem huius vel illius indifferenter.

¶ Ad confirmationem conclusionis ex veris possibilis quae sunt compossibilia non solum in veritate: sed compossibilia etiam secundum actus im portatos positis in esse nullum sequitur impossibile in proposito autem dicendum quod licet praemisse sint copossibiles in veritate et licet ille potentie sint compossibiles tamen actus consignificati sunt incompossibiles.

¶ Ad. 15. per idem arguitur de futuro. Dicendum igitur quod secunda propositio potest habere duplicem intellectum. vnus est in illotempore in quo ponitur et stat veritas istius .b. est nuno hec propositio vel hoc dictum .b. non est vel .b. non esse im portat vel implicat vel infert incompossibilia poni: et sic negatur: immo tunc est falsum contingens. alius sensus est ponere .b. non esse simul cum veritate illius .b. est nunc est incompossibilia poni et sic conceditur minor et negatur discursus nisi sumpta conclusione in eodem sensu.

¶ Ad confirmationem per idem est enim minor distinguenda maior etiam distinguenda seu diffinienda sicut ista subre ctum album esse nigrum est impossibile.

¶ Ad aliam confirmationem si ly eo modo potest accipi vniuersaliter pro omni conditione et circumstantia cum qua verificatur esse possibile negatur maior: quia tunc posset poni actua et negatio actus simul: quia potentia ad actum stat cum ne¬ gatione actus. si vero accipitur pro circumstantiis actus que sunt quasi terminus del circumstantie termini ad quem intelligitur illa potentia conceditur maior et non valet discursus: quia positio illius veritatis non est circunstantia ad quam terminatiue intelligitur illa potentia: sed est conditio quedam concomitans potentiam materialiter.

¶ Ad. 16 per idem arguitur de futuro. prima ergo propositio potest habere duplicem sensum. vnus est demod strato homine qui simpliciter et determinate ponet vnum contradictoriorum pro aliquo tempore talis homo affiramans alterum contradictoriorum per huiusmodi affirmationem implicat et infert implicite contradictionem: et sic negatur. Alio modo quod talis homo ponens vnum contradictoriorum pro aliquo tem pore est simul ponens alterum contradicto. iorum per positionem amborum implicat contradictionem et sic co ceditur sed ex hoc non sequitur quod apud hominem conce dentem b. esse nunc propositio dicens simpliciter .b. non esse nunc implicat contradictionem: sed quod veritas huius pro positionis simul iuncta cum opposita propositione implicat contradictionem et quod ponere simul vtrumque est impli catio contradictionis per idem ad alia.

¶ Ad argumentum in principio questionis. patet supra.