Quaestio 6

¶ Uiso de libertate vel necessitate causalitatis concernendo differentiam praeteriti tem poris videndum est de eadem concernendo differentiam praeteriti temporis. Et quero vtrum ea que fuerunt possibile sit per diuinam potentiam absolutam nunquam fuisse

quod sic: quia sicut futura ad fore sic praeterita ad fuisse. Sed ea que futura sunt possibile est nunquam fore / aliter eue nirent de necessitate. igitur.

¶ Item Anselinus. 2. Cur deus homo. non recte dicitur impossibile deo esse vt faciat quod praeteritum est: non esse praeteritum.

¶ Contra sexto ethicorum. cap. ii. recte agatoni dicit hoc solo priuatur deus etc.

¶ Dices ex ista autctoritate sequitur quod deus posset facere hominem esse animal irrationale: quia illo solo priuatur deus etc. sed hominem esse irrationalem non est facere ingenita esse que fuerunt.

¶ Diceretur quod hoc solo sic priuatur quod nullo alio nisi quod eandem rationem impossibilita tis habet cum isto. scilicet quod est in se formaliter impossibile et respectu cuius non est potentia et contradictionem infert.

¶ Prima conclusio illud quod fuit impos¬ sibile est non fusse et illud quod non fuit impossibile est nunc ipsum fuisse etiam in sensu diuisionis licet hec conclusio apud philosophos et doctores catholicos sit conuenienter concessa ab antiquo tamquam ex se probabilis tamen quia aliqui inuenti sunt conan tes eam negare et querentes eius demonstrationem euidentem / ideo primo probatur per autentes deinde persua debitur ratione.

¶ Quo ad primum Augustinus. xx vi. lipro contra faustu. cap. iii. quisquis dicit si opes est deus faciat vt hec que facta sunt non fuerit non videt hoc se dicere si ompstius est faciat vt ea que vera sunt eo ipso quo vera sunt falsa sicut deus potest facere vt aliquid non sit quad erit. hanc autem sententiam: qua dicimus aliquid fuisse falsam facere deus non potest.

¶ Item Anselmus. 2. Cur deus. ca. 17. cum deus facit aliquid priusquam factum est iam non potest non esse factum. Et respondet quod hec non est potentia sed in poteutia et pro so. 6. quomodo es operius si omnia non potes aut si non potes corrumpi aut mouerius nec facere verum esse falsum aut quod factum est non esse factum. et respondet quod hoc non est potentia sed impo tentia

¶ Item de cocordia. cap. 2. in re praeterita est quoddam quod non est in re praesenti vel futura. nunquam enim fie ti potest vt res que est praeterita fiat non preterita: sicut res que est praesens potest fieri non praesens et res que non necessarie futura est potest fieri vt non sit futura.

¶ Item Hieronymus ad eustachium audacter loquan cum praossit deus omnia suscitare reparare verginem non potest post ruinam hoc dicens non intelligit quin possit eam facere corpore clausam et integram: sed non potest facere quin fuerit corrupta: et per consequens quod sit vergo si virgo dicatur illa que non solum est integra: sed quae nunquam fuit corrupta.

¶ Item in posterioribus articulis pa rif. sic dicitur / quod deus potest facere omnem rem praeteritam non fuisse vt quod potest facere Magdalenam non peccasse error.

¶ Deinde eandem conclioem innittuntur multi per suadere rationibus: sed non euidentur demonstrant: quia mul te rationes eque possent reduci de futuro. hec est autem natura multarum propositionum per se notarum et probabilium vt vix probari possunt ex necessarioribus. arguitur igitur primo sic demonstrato .a. quod est et quod fuit de .a. ente nunc possibile est fieri .a. non esse nisi destruendo. igitur quin .a. fuerit / antecedens patet: quia sicut de .a. non ente non potest deus facere ens nisi producendo: ita non videtur quod me nunc existentem potest facere non esse nisi destruendo esse meum.

¶ Item cum .a. sit et fuerit impossibile est deum facere .a. non esse nec fuisse sine omni mutatione et varie tate in omni repraesenti preterita vel futura. igitur quin a. sit vel fuerit. antecedens patet: quia non potest facere de non ente ens sine omni mutatione et varietate. igitur nec econtra: quia eque videtur contradictionem includere et quia deus posset sine omni mutatione de me albo facere nigrum / et de me existente parisius existere rome sineomni mutatione et varietate.

¶ Preterea si .a. quod fuit et est faceret deus nec esse nec fuisse. aut igitur per aliquan causalitatem effectiuam / aut per alicuius causalitatis effectiue substractionem et cessationem / aut sine hoc et illo. si primum vel secundum. igitur aliquid producendo vel corrumpendo et propositum. Si tertium contra: quia tunc non mini possem quam deus facere .a. numquam fuisse: quia ad hoc nul la virtus requiritur nec alicuius causalitatis exercitium vel substractio et quia purum non esse non est obiectum nec terminus alicuius potentie nisi in respectu ad aliud esse praecedens vel sequens per modum termini a quo vel ad quem alioquin conuenieter diceretur quod deus ab eterno et in eternum semper facit non esse nec fuisse ea que fuerunt / nec magis facit .a. numquam fuisse quam b. sit .b. aliquod possibile quod nunquam fuit nec erit.

¶ Preterea si deus potest facere .a. nunquam fuisse igitur potest hoc facere nichil immutando circa alia praeterita sed ceteris que fuerunt remanentibus vniformiter praeteritis. probatio con sequentie: quia nullam includit contradictionem magis quam praeteritum nunquam fuisse et quia deus potest creare vel anni chilare .a. nichil immutando circa alia. igitur pari ratione facere .a. non esse praeteritum ceteris vniformiter manentibus praeteritis. falsitas consequentis patet: quia .b. fuit opus factum ab .a. igitur .a. fuit et similiter .c. fuit pater .a. et ipum genuit. igitur .a. fuit.

¶ Item .a. genuit .b. filium natura liter si igitur .a. non fuit / igitur nec .b. fuit genitus ab .a. per propagationem naturalem nec fuit per creationem vt sup pono: igitur .b. non fuit igitur non facit .a. praecise non fuis se.

¶ Item possibile esset quod .a. habuerit patrem natural et non matrem et econtra: quia deus poterit facere matrem eius vel patrem tantum nunquam fuisse non faciendo alia praeteri ta non fuisse et possibile esset quod sortes fuisset damnatus pro homicidio et tamen nunquam fecerit homicidium: quia possibile esset nullum alium hominem ab eo fuisse et multa huiusmodi possent adduci quae non videntur euidentia: quia possent applicari ad futura.

Secunda conclusio a. quod est et fuit numquam fuisse implicat con tradictionem et etiam in sensu diuisionis. probatur: quia est simpliciter impossibile. igitur consequentia probatur contra aliquos qui de aliquibus concedunt ipsa esse impossibilia et tamen non mplicare contradictionem stante et concesso ipsa esse im possibilia contra hoc arguitur: quia impossibile esset possibile et impossibile poni / esse positum implicat contradictionem. sed si .a. nunquam fuisse sit impossibile antequam fuisset infert contradictoria illud. probo: quia .a. numquam fuisse est per te impossibile et tamen sequitur .a. nunquam fuit igitur. a. nunquam fuisse est possibile: immo actualiter positum igitur sequitur si .a. num quam fuit quod impossibile est possibile vt arguitur fupposito quod a. nunquam fuisse sic sit simpliciter impossibile et ex quo cunque infertur quod .a. nunquam fuisse est possibile ex eod infertur impossibile esse possibile: sed ad .a. numquam fuis se: sequitur quod .a. numquam fuisse est possibile: immo quod sit actu positum. igitur.

¶ Dices per idem arguitur quod proposi tio falsa contingenter implicat contradictionem vt posito quod sortes sedeat / arguitur sic quod sortem currere implicat contradictionem: quia ex hoc infertur verum esse falsum et econtra. probo: quia sequitur sortes currit igitur sortem currere est verum: sed sortem sedere ponitur esse verum. et per consequens sortem currere ponitur esse falsum: igitur sortem currere verum esse falsum infert vel econtra. Sed non est similis virtus argumenti huic et ibi sortem enim currere licet sit falsum non tamen implicat nec infert / absolute contradictionem: quia sortem sede re et non currere est contingens et potest deponi et non est verum. igitur non sequitur sortem currere est verum igitur falsum est verum: quia ponendo sortem currere deponitur primum sine repugnantia. Sed in proposito .a. non fuisse est per te impossibile et necessario falsum et impossibile nec potest deponi esse impossibile. igitur quicquid infert .a. non fuisse esse possibile infert simpliciter impossibi le esse possibile arguitur igitur sic. si aliquod praedicatum concomitatur inseparabiliter et necessario aliquod subiectunt ad quodcumque antecedens sequetur possibile dici de illo subiecto sequitur etiam possibile dici de illo praedicato: sed secundum te impossibile dicitur inseparabiliter et necessario de hoc subiecto .a. nunquam fuisse: et. ad .a. nunquam fuisse: sequitur quod .a. nunquam fuisse est possibile. igitur ad .a. nunquam fuisse sequitur impossibile esse possibile. quod autem .a. nunquan fuisse sit simpliciter necessario impossibile. Patet: quia si sit tantum contingenter impossibile. igitur potest non esse impossibile igitur potest esse possibile. igitur potest esse verum. igitur est possibile.

¶ Preterea si .a. sit impossibile igitur includit repugnantiam ad esse et poni. igitur .a. poni includit repugnantiam. igitur contradictionem: quia includit esse illud cui repugnat esse.

¶ Preterea ex impossibili sequitur quodlibet: primo priorum. igitur. conclusiones: primo sic omne illud. Contra dudd est deo possibile quod contradictio nem non includit nec est necessarium nec peccatum: sed a. non fuisse est huiusmodi igitur sit .a. nomen proprium absolu tum alicuius quod est et fuit / maior probatur: quia quicquid est possibile poni vel fieri est deo possibile poni circum scripto malo culpe: sed quicquid non implicat contradi ctionem est possibile poni. probo: quia impossibile poni implicat contradictionem. scilicet impossibile esse possibile quia ad .b. esse positum sequitur quod .b. poni est possibile minor principalis probatur multipliciter: primo sic .a. non fuisse aliquando non includebat contradictionem: immo aliquando erat verum. igitur nec modo. consequentia proba tur: quia cum hec propositio .a. non fuit semper idem et eodemono significat quicquid aliquando sequitur ex illa propositione semper ex illa sequitur si enim aliqua consequentia est necessaria semper est necessaria.

¶ Confirmatur: aut implicat contradictionem ex suo significato / aut ex modo et forma significandi / aut ex alio extrinseco non primum nec secundum quia idem semper eodem modo significabit hec propositio .a non fuit et tamen aliquando non implilicabat contra dictionem. Si tertium igitur illa contradictio sequitur ratione alicuius accidentalis extrinseci ipsi significato. igitur sine repugnantia potest poni significatum eius: et per consequens veritas eius sine illo accidentali extrinseco.

¶ Dices hec propositio .a. non fuit non includit simpliciter condictio nem ex suo significato: sed vt tunc scilicet postquam .a. fuit in fert contradictionem ratione sui significati sicut non est con tradictio deum non esse in .c. instanti: quia dum .c. non est deus non est in .c. instanti tamen. c. existente contradictio nem vt nunc includit deum non esse in. c.

¶ Contra consimili ratione hec propositio ego sto includeret contra dictionem: quia linfert contradictoria vt nunc sequitur enim vt nunc ego sto. igitur ego qui sedeo sto: quia ly ego et ly qui sedeo conuertuntur vt nunc et vltra. igitur sede et sto.

¶ Secundo probatur minor principalis: quia complexe significabile per istam .a. non fuit vt sumptum praecise et di stincte contra aliud significabile aut includit repugnantiam aut non si primum. igitur illa propositio ratione sui per se for malis et praecisi significati includit contradictionem. igitur et semper. si secundum. igitur illud significabi e praecise et distin cte sumptum est deo possibile. igitur illa propositio per dei potentiam potest esse vera: quia ad eius veritatem sufficit quod eius significabile ponatur et quod ita sit sicut signi ficat.

¶ Tertio aut ex ista propositione procise .a. non fuit et propter istam praecise sequitur contradictio aut non sed et ex adiunctione et propter adiunctionem cuiusdam veri puta quod .a. fuit. Si primum contra: quia semper inclusisset con tradictionem. Si secundum igitur pari ratione diceretur hec includere contradictionem antichistus non erit: ad iuncto hoc vero quod antichristus est futurus. Ex quo potest argui ad principale sic quod non fuit non est necessa rium non fuisse: igitur quod fuit puta christum non necessarium est fuisse: antecedens probatur: quia hec non est necessaria antmichristus non fuit. probatur: quia potest esse falsa et aliquando erit falsa: quia ex illa cum isto vero antichristus est futurus infert quod antichristus erit et non erit.

¶ Quarto antichristum fuisse no includiconfradictionem. igitur nec christum non fuisse non includit contradictionem. consequentia patet: quia eque est possibile il lud quod non fuit fuisse sicut illud quod fuit non fuisse: ante cedens probatur: quia propositio includens contradictionem non potest fieri vera: quia non solum est falsa sed impossibi lis.

¶ Quinto nulla propositio pure negatiua implicat contradictionem: sed hec est negatiua .a. non fuit. igitur tur. maior probatur. tum quia propositio pure negatiua et simplex nullam affirmatione includit nec formaliter infert. Sed propositio implicans contradictionem implicat af firmationem et negationem eiusdem. tum quia ex puris nega tiuis nichil sequitur. Sexto contradictio quae inferretur fo ret ista quod fuit non fuit vel. a. simul fuit et non fuit. Sed hec contradictio non potest sufficienter argui. probo: quia ista contradictio non sufficienterostenditur sequi quae non arguitur nisi per rationem committentem petitionem principii vel fallaciam copositionis et diuisionis sic est hic. probo quia argueretur sic si quod fuit potest non fuisse ponatur in esse tunc verum est quod non fuit et tamen ponatur praeteritum et fu isse. igitur fuit et non fuit: sed hic est petitio principit vel compositio et diuisio. Sicenin arguitur quod futurum non potest non fore: quia simul erit et non erit cum igitur assu mis quod .a. ponitur fuisse petitur vna pars consequentis et est compositio et diuisio: quia hec non sunt compossibilia quae sit praeteritum et quod non fuerit sicut quod sit futurum et non erit pouendo. igitur quod non fuerit deponitur ipsum fuisse.

¶ Secundo principaliter quod non est de essentia ipsi us .a. sed omnino ei extrinsecum vel accidentaliter conueniens potest ab eo separari sine repugnantia et si aliquando etiam ab ipso existente separatur potest sine contradictione semper ab illo separari: sed fuisse: sic se habet ad .a. probo: quia aliquando sibi non conueniebat / licet etiam .a. esset actu. Patet in primo instanti sui esse et quia fuisse et fore sunt respectus ad terminos eiusdem rationis eque extrinse cos ipsi. a. scilicet tempus praeteritum et futurum.

¶ Tertio aut hec necessitas ad fuisse seu impossibilitas ad non fuisse prouenit per se ex natura ipsius .a. aut ex natura ipsius divine potentie aut ex transitu temporis non primum nec secundum: quia aliquando non erat huiusmodi necessitas vel ipossibilitas etiam existente deo et ipo. a. Si tertium comtra: quod est extrinsecum ipsi. a. nec per se ab eo dependet a. non imponit necessitatem vel impossibilitatem ipsi. a. sed tempus est huiusmodi: quia continue fluit et variatur manente ipso .a. inuariato et .a. ex sua natura indifferenter respicit omnem differentiam temporis.

¶ Quarto aut fuisse quod nunc attribuitur ipsi .a. est aliquod positiuum aut primuatiuum. Si primum potest a deo tolli: quia nichil est positiuum extra deum necessario si secundum igitur suum oppositum est aliquod positiuum. igitur deus potest nunc ponere illud igitur tolletur oppositum / scilicet fuisse et habetur propositum.

¶ Quinto non necessarium non potest mutari et transi re in necessarium nec possibile in impossibile nisi mutetur eius natura: sed .a. fuisse erat aliquando non necessarium et .a. non fuisse erat tunc possibile. igitur.

¶ Confirmatur quia necessarium mutaretur realiter in impossibile et econtra: quia secundum te .a. non fuisse erat aliquado necessarium et aliquiond non necessarium et .a. fuisse erat aliquando impossibile et posse possibile. consequens est falsum: quia necessarium non potest mutari in possibile contingens. igitur multo minus in impossibile.

¶ Sexto vbi consequentie sunt vere si antecedens est possibile et consequens est possibile: sed iste con sequentie sunt vere prime Corin. 15. hec consequentia si re surrectio mortuorum non est nec christus resurrexit. et in fra si mortui non resurgunt: neque christus resurrexit. Sed antecedens vtriusque est possibile cum intelligatur de futu ro. igitur.

¶ Septimo quod fuit aliquale vel aliqualiter se habens potest non fuisse huiusmodi. igitur pari rationequm fuit potest simpliciter non fuisse. consequentia est nota sit ratio praeteriti sit ratio necessitatis. antecedens patet in mults quia hec propositio antichristus erit fuit vera et potest nunquam fuisse vera et iste qui fuit praedestinatus potest numquam fuisse praedestinatus / et deus qui sciuit et voluit .b. fore potest nunquam sciuisse et voluisse .b. fore et etiam diuina essetia que repraesentauit hoc potest nunquam repasentasse. et pe trus qui vidit hoc representari in diuina essentia potest nunquam vidisse et actus qui fuit reuelatio vel asset tio talis obiecti potest nunquam fuisse huius alioquin christus potuisset dixisse vel asseruisse falsum et indicas se et decepisse aliquem consimiliter quod fuit causa alicuius potest nunquam fuisse causa illius vt si quis saluatus est et meruit: quia credidit / resurrectionem esse futuram vel gauisus est: quia vidit in deo representari .b. fore et multa fiunt propter finem futurum et propter signationem alicuius rei que potest non fore.

¶ Octauo sequitur om nia de necessitate euenire. probo .a. non potest non fuis se. igitur hec est necessaria .a. fuit productum. igitur mo dificata modo necessitatis est necessaria et vera. igitur a. fuit necessario productum. igitur deus necessario produxit .a. igitur non libertate contingentie.

¶ Nono secum dum magistrum libro primo sententiarum. dist. xlii. cap. v. nanifestum est deum omnia posse facere. Preterea quibus eius dignitas lederetur eiusque excellentie derogaretur: sed a non fuisse derogat dignitati dei: quia a fuissenichil addit dignitati dei. deus enim equae perfectus erat cum a. non fuerat.

¶ Confirmatur secundum apost olum ephe. 3. Et Ansel. 2o. Cur deus homo ca. 17. Deus est plus potens facere quam nostra ratio sit potens comprehendere: sed possumus intelligere .a. non fuisse: et aliquando etiam credimus licet ita non sit. et sic nobis apparet: nec tamen apparet ntradictio: magister.

¶ Decimo. quic quid deus aliquando potuit adhuc nunc potest secundum Magi. lib 1. distin. 44. cap. 4. et pari ratione quicquid deus aliquando aliqualiter potuit fa cere adhuc nunc potest taliter facere. probo. aliter non ma neret omprsris et equae potens: sed eius potentia minor esset: sed deo aliquando erat possibile quod .a. nunquam fuisset: igitur et nunc est possibile. Deus etiam aliquando poterat taliter creare .a. vt faceret .a. esse primo / et prima vice et primo die creatio nis mundi: igitur et nunc potest facere taliter .a. esse. patet conse quaentia: quia taliter enim creare erat .a. non minoris verutis quam sit producere calorem.

¶ Confirmatur. agens respectu cuius nichil praeteriit / nec transiit. sed omnia semper sunt sibi ess liter praesentia: si aliquando potuit aliquid: et aliquo modo / et semper potest idem et tali modo / nec propter praeteritionem temporis redditur sibi nouiter aliquid impossibile. sic est de deo secundum augusti. super illud psal. Pulchritudo agni mecum est. et allegatur 1 sen. distin. 35. ca. 5. apud deu nichil praeteriit vel futurum est. hoc est ponit aug. 15. tri.

¶ Confirmatur: deus non aliter intelligit / et nouit praeterita quam praesentia / et fu tura: igitur nec aliter habet posse respectu horum / et istorum: pari ratione. antecedens patet per augn. 10. ciui. 12. et libro. 17. ca. as.

¶ Undecimo. dens potest velle. a. nunquam fuisse: igitur .a. potest nunquam fuisse: et deus potest facere .a. nunquam fuisse. Consequentia patet: aliter deus non vellet rationabi liter. et non esset opstius. antecedens probatur multipliciter. pri mo: quia potentia et libertas diuine voluntatis esset mino rata: quia aliquando poterat habere liberum velle respectu hu ius / et modo non potest.

¶ Secundo. quicquid deus vult ad extra vult libertate contingentie: quia habitudinem ad creaturam non habet necessariam

¶ Tertio. ansel. secundo Cur deus homo. cap. 17. Ominis necessitas subiacet dei voluntati: et eius voluntas nulli subiacet necessitati.

¶ Quarto. Aliter deus intrinsece vellet praeterita praesentia / elus futura: quia praesentia et futura vellet libere libertate con tingentie: et praeterita vellet necessario. consequens est falsum: quia non aliter nouit illa: igitur pari ratione de velle.

¶ Quin to sequitur quod creatura infert et imponit nouam necessita tem intrinsecam diuine voluntati. probo: quia voluntas diuina non necessitabatur prius velle .a. fuisse: et modo necessitatur: igitur voluntati diuine aduenit noua ne cessitas intrinseca: igitur huius noue necessitatis est aliqua causa et ratio non nisi positio rei extra / et transitus temporis: ergo positio / et aduentus creature imponit necessitatem nouam voluntati diuine ad intrinsece volendum. Con sequens est inconueniens: tum / quia videtur indecens / et indignum quod res extra subiiciat diuinam voluntatem noue necessitati / et seruituti. tum / quia res extra non sunt causa volitionis diuine: quare deus sic velit: igitur non necessitant voluntatem diuinam ad sic volendum. tum / quia praeteritio rei non magis participat formaliter et positiue esse quam futuritio. et non minus ni chil est: sed futuritio non necessitat ad sic volendum: igitur nec praeteritio.

¶ Sexto. hic erunt due necessitates. vna ex parte creature secundum quam necesse est .a. fuit se: quae sit .b. et alia ex parte dei secundum quam necesse est deum velle .a. fuisse: qua sit .c. tunc .b. et .c. non sunt eadem necessitas: sicut nec est eadem contingentia futuritionis seu rei future / et volitionis divine. Aut igitur .b. est causa.c. aut econtra. si primum igitur creatura est causa noue nessit atis intrinsece in deo. si secundum / igitur erit noua necestas volendi in deo / et nouus transitus de non necessita¬ te sic volendi ad necessitatem sic volendi non propter muta tionem creature: igitur primo erit mutatio in deo.

¶ Con firmatur. aut vna necessitas reducitur ad aliam. aut ambe ad tertiam. In omni enim genere est resoluere ad aliquod primum sed .c. non reducitur ad .b. quia voluntas dei esset pedisse qua respectu creature quod nephas reputatur primo sen tentiarum dist. 45. capite. 4. nec. b. reducitur ad. c. quia li bertas diuina transiret nouiter in necessitatem ex se: non propter praeteritionem rei: et ita mutatio primo in deo nec .b et. c. reducuntur ad tertium: quia aliquid antecederet volun tatem dei.

¶ Septimo. si deus non potest habere velle respe ctu huius / quod est .a. nunquam fuisse. aut igitur defectus est ex parte diuine voluntatis / aut ex parte ipsius obiecti. a. scilicet quia non natum est esse obiectum terminans actum volendi: sicut si visus non potest videre .a. obiectum. aut hoc erit ex defectu potentie visiue. aut quia .a. non est natum esse obiectum visionis terminatiuum: sed in proposito non est defectus ex parte voluntatis diuine: quia est opsius. et aliquando potuit sic velle: nec ex parte obiecti quia .a. non fuisse potest esse obiectum volitionis create: ymo aliquando fuit obiectum volitionis increate.

¶ Octauo. aliquod praeteritum voluntas nostra interdum recte et rationabiliter vult non fuisse: igitur et deus potest hoc velle. antecedens patet: quia voluntas vult recte .a. peccatum non fuisse: quia recte penitet se commisisse .a. pecca tum.

¶ Confirmatur. 3. peccatum non fuisse foret melius quam fuisse. igitur deus potest velle illud non fuisse. consequentia pro batur: quia cum sit summe bonus et opsiaus potest velle illud quod melius est.

¶ Nono. Posse velle .a. non fu isse aut est perfectionis aut imperfectionis / aut neutrum et indifferens. si primum / igitur conuenit / vel conuenire potest deo si secundum / contra: quia aliquando conueniebat deo. Si tertium / i gitur non est incoueniens / nec repugnans deo quia deo nichil repugnat: nisi ratione sue perfectionis.

¶ Duodecimo principaliter. voluntas creata non obligatur ad impossibile: nec ad volendinm impossibile sed obligatur ad non peccasse: et ad velle non peccasse: quia obligatur ad penitendum de peccato praeterito: quia si non obligatur non peccasse: igitur lici tum est sibi peccasse: igitur licitum est sibi velle peccasse: igitur. Maior probatur: quia si posset obligari ad aliquod impossibile: pari ratione posset obligari ad quodlibet cum omne impossibile sit equi impossibile et ita recte obligaretur chy meram ad producendum: et iuste posset sibi dari pre ceptum super hoc: et quia obligaretur velle impossi bilia et contradictoria: et sic teneretur velle impossibile: et oppositum impossibile quod est necessarium: et sic te neretur velle impossibile / et velle necessarium ei oppositum: et consequenter tenetur velle / et nolle idem. Per idem arguitur quod .a. actum I ad prinmum. meum preteritum ego possum facere nunquam fuisse: quia me posse hoc non includit contradictionem: quia aliquando fuit hoc michi possibile. Dicendum igitur quod dupliciiter potest aliqua propositio importare vel implicare contradictionem. vno modo per se / et formaliter ex formali et intrinseca repugnantia significati per il lam: et ex per se formali significatione illius / sine huiusmodirepugnantia sit in nobis eudens / siue non. vt si dicere tur sortes est animal inaimatum. Alio modo non sic per se sed per accidens: scilicet ex aliqua conditione et cir cumstantia adisicta.

¶ Item. ex aliquae propositione inferri / et argui contradictionem contingit dupliciter. vno modo quia ex illa propositione dedu citur a nobis contradictio per aliquae notiora in veritate: quam illa propositio sit nota in falsitate: sicut ex ista homo est lapis. Deducitur enim quod esset anmatus / et inanimatus. Alio modo deducendo contradictionem coaf sumendo aliqua vera: licet non notiora quam sit op¬ positum illius propositionis: et hec est conditio multa rum propositionum per se notarum: quod non possunt probari ex notioribus: et licet oppositum illarum includat contradictionem: tamen hec contradictio non potest explicari et deduci nisi coassumendo eandem propositionem vel con simile et equiualentem. si enim hec propositio omne totum est maius sua parte. vel omne continens aliquod et amplius est maius illo est sic per se vera quod eius oppositum iincludit contradictionem et per consequenss includit oppositum primi principii: igitur ex illo principio sequitur illa pro positio: et tamen hec consequentia non potest expli cari et ostendi: nisi assumendo eandem propositionem vel equiualentem.

¶ Ad propositum. posito quod .a. sit et fuerit: hec propositio .a. non fuit: vel potest nunquam fuit se includit contradictionem licet non per se ex forma li repugnantia terminorum: sed per accidens ex conditione / et circunstantia / annexa tamen irreuocabil scilicet preteritione ipsius .a. licet hec contradictio non possit a nobis euidenter deduci ex notioribus: sed se per oportebat accipere tanquam irreuocabilem: quod .a. fuit. Ad rationem igitur negatur minor. Ad probationem pri mam probat solum quod non includit contradictionem primo modo.

¶ Ad confirmationem. dicendum quod hec propositio .a. non fui it: non includit contradictionem ex suo significato per se formaliter sicut ista .a. quod fuit potest nunquam fuisse: tamen prima includit contradictionem ex suo significatolicet per accidens: quia ex conditione et circunstantia extrinseca adiuncta / que quamuis aliquando foret acci dentalis / et non conueniens ipsi .a. tamen modo necessario et inseparabiliter concomitatur. responsio ergo ibi posita potest concedi.

¶ Ad improbationem. dicendum quod aliquam propositionem includere contradictionem vt nunc potest intelligi dupliciter. Uno modo quia infert contra dictionem ex aliquae conditione / et suppositione nunc vera quae tamen non necessario stat irreuocabiliter: sed potest tolli / et mu tari. Et propositionem sic includere contradictione vt nunc non infert eam esse simpliciter impossibile Alio modo: quia includit contradictionem ex aliqua conditionem nunc vera quae non semper fuit vera: nec est per se essentialis nec semper annexa significato illius propositionis: tamen facta est immutabilis / et inuariabilis: et sic includere contradictio nem vt nunc infert propositionem esse simpliciter impossibilem

¶ Ad secundam probationem minoris dico quod licet illud complexe significabile per istam .a. non fuit: circumscriben do omne aliud extrinsecum ab eo non includat contradictionem tamen simpliciter non potest poni: quia quaedam conditio extrinseca est irreuocabiliter ipsum concomitans.

¶ Ad tertiam. di cendum quod hec propositio .a. non fuit ipsa sola nunc accepta includit contradictionem licet illa contradictio non ex plicetur / nec deducatur nisi assumendo hoc verum immuta bile .a. fuit: vel aliquid equiualens. Et cum arguitur quod similiter diceretur de futuro: negatur: quia illud verum coassumptum erit verum non necessarium. sei antichristus est futurus.

¶ Ad quartam probationem no gatur antecedens loquendo de inclusione contradictionis per accidens / et vt nunc. aliter tamen intelliguntur implicare contradi ctionem ista scilicet antichristus fuit: et ista antichristus non fu it. Si enim per fuisse in istis propositionibus consignifice tur tempus praeteritum in generali et confuse: sic secunda includit contradictionem vt nunc / et semper imperpetuum a per te posti / sed prima includit contradictionem vt nunc et vt immediate post nunc. Si vero consignificetur det ermi nate / et distincte tempus praeteritum in hoc instanti distingus do contra omne preteritum quod erit preteritum in instanti futuro. vt sic vtraque equaliter includit contradictio nem: et nunquam fiet verum quod antichristus fuerit in ten¬ pore praeterito ab initio mundi vsque ad instans praesens de monstratum.

¶ Ad quintam. negatur assumptum: patet de ista nichil est: vel deus non est. Non enim minus imi plicat contradictio nem quam ista chimera est: quia deus non minus habet repugnantiam ad non esse: quam chymera ad es

¶ Ad probationem assumpti. per idem arguitur quod nul la pure affirmatiua implicat contradictionem: de cu ius subiecto vere affirmatur esse: oppositum tamen patet. nam hec propositio sortes est irrationalis: implicat con tradictionem: et cum dicitur quod ex puris negatiuis ni chil sequitur: verum est sine aliqua affirmatiua implici ta: quam conuenit accipere explicando / et resoluendo consequentiam.

¶ Ad sextam. negatur minor. Ad probationem. non est fallacia compositionis et diuisionis quia quando conditio implicata in subiecto est necessaria: tunc sensus compositionis infert sensum diuisionis. vt si sortes necessario sit sedens: tunc hec propo sitio sortes sedens non potest ambulare: eque est vera in sensu diuisionis: sicut in sensu compositionis. Sic au tem est de ista praeteritum potest non fuisse. non autem de ista .a. futurum potest non fore. Cum autem dicitur quod non in fertur contradictio nisi petendo principium. Respondeo quod hoc non impedit propositum: quin veraciter et conuenientur deducitur contradictio. quia hec est conditio multarum propositio num per se notarum: quod non probantur nisi implicite petendo. s assumendo idem in simili / vel equiualenti.

¶ Ad secundum princi pale committitur fallacia dictionis. vel potest dici quod quamuis omnis res extrinseca alicui / et distincta totaliter ab illo possit se pari ab illo: non tamen quecumque conditio nouiter adueniens alicui rei: et qualitercumque se habere / vel se habuisse / et licet omne tale posset dici accidentale: quia non de propria ra tione formali illius: nec conueniens ei / per se secundo modo per modum passionis specifice: tamen non est accidentale 1 separa bile contigentur.

¶ Ad tertium. prouenit ex nam ipsius. a. et ex ipso deo qui est prima causa totius ordinis causarum et totius vniuersi non tamen absolute / et circunscribendo respectum ad differentias temporis. Et cum dicitur quod tempus cum sit extrinsecum rei non imponit necessitatem rei. dicen dum quod proprie non imponit necessitatem essendi / vel non essendi secundum quam fiat ens necessarium / vel impos sibile esse: non etiam proprie imponit necessitatem per modum cause formalis / vel conseruantis / quomodo secundum philosophos forma et figura celi imponit necessitatem essendi accidentibus celi / et sol necessitatem essendi imponit lumini genito in partibus corpris dpaphani tamen inproprie dicitur imponere necessitatem secundum quam necesse est a. sic fuisse: et sic imponit necessitatem per modum circumstantie inseparabilis et irreuocabilis.

¶ Ad quartum. accipien do fuisse personaliter pro eo pro quo supponit. dico quod fu isse dicit positiuum scilicet prteritum non praesens. idem enim dicit fuisse / et attribuitur ipsi .a. quod attribuebatur tempore praeterito dicendo .a. est: et concedo quod deus illud positiuum potest nunc tollere id est facere quod non sit: sed non potest facere quin fuerit: ideo secundum communem intellectum non potest tollere .a. fuisse: quia hoc esset non solum tollere positiui vt non esset: sed etiam vt non fuisset: licet etiam quodcumque positiuum / quod nunc non est deus: possit facere seu ponere et facere ens: et per consequens possit nunc ponere a. in esse praesenti: non tamen potest tollere .a. non fuisse faciendo a. esse: quia hoc non esset solum tollere privatiuum ponendo po sitiuum / sed facetur positioitiuum non fuisse.

¶ Ad quintum. est figura dictionis mutando quid vel quale quid in quando et mutando esse fuisse. vel potest dici et in ideo redit quod ens contingens esse et non esse non potest fieri ens necesse esse / vel impossibile esse: tamen ens contingens esse vel non esse potest nouiter se habere necessario ad fuisse: et repu gnant ad non fuisse: et verum contingens vt nunc non tantum po test fieri falsum: ymo impossibile: et econtra.

¶ Ad sextum. Intentio apostoli non est procedere se cundum huiusmodi consequentiam logicalem: sed quod deus non praeordinasset resuscitare Iesum: nisi preor dinasset resuscitare genus humanum. vel intendit quod si resurrectio hominum foret impossibilis: igitur christus non resurrexit: quia erat vere homo consimili hu manitate.

¶ Ad septimum. Suisse aliquale / aut aliquam liter se habuisse contingit dupliciter. vno modo sic quod fuisse tale non dependet a futuro: nec includitur: nec exigit / vel infert futurum aliquod fore: et sic negatur antecedens.

¶ Alio modo quod fuisse tale dependeat a futuro. vel includat / vel inferat aliquod futurum contingens: ita quod quamuis sit preteritum secundum similitu dinem / et formam enunciandi: tamen realiter / et implicite et equiualenter est futurum secundum quid: et sic negatur consequentia: et in isto sensu procedunt probationes antecedentis. de hoc magis in sequenti bus.

¶ Ad octauum. negatur consequentia. Ad probationem. conceditur quod hec propositio est modo necest saria .a. fuit productum. Cum autem dicitur quod .a. fuit necessario productum / et conceditur quod debite modificata modo necessitatis erit vera. vt scilicet non no tetur alia necessitas per propositionem modificatam quam sit necessitas qua modo est hec necessaria .a. fuit pro ductum. Cum autem dicitur quod .a. fuit necessario productum notatur alia necessitas ab illa: secundum quam illa proposi tio esset necessaria: quia illa erat necessitas presens re spectu praeteritionis 1 necessitas secundum quam est non necessarium fuisse praeteritum: sed in illa modificata no tatur necessitas praeterita / et necessitas actus praeteriti pro tempore pro quo erat praesens. Et notatur quod tunc erat necessitas secundum quam tunc erat praesentialiter necessarium .a. esse. debet ergo modificari sic necessario vel de necessitate .a. fuit productum. vt notetur quod nunc est presens necessitas ad sic fuisse / sicut fuisse significat il la propositio.

¶ Ad nonum. derogat diuinitati / vel dignitati divine facere / vel posse facere impossibile: quia infert ipsum velle / vel attentare facere quod inpossibile est fieri: et ita ipsum esse frustrabilem. infert et ipsum facere contradictoria simul stare: et hoc infert suam potentiam esse ficticiam / et figmentum: quaedam tamen impossibilia magis apud nos euidenter dero gare videntur diuine dignitati quam alia. Magister autem intendit quod vbi non apparet impossibilitas ex par te obiecti: nec videtur dissonum illud dignitati diui ne concedendum est id posse a deo fieri.

¶ Ad confirmationem non intelligitur quod deus possit facere quicquid intelligius: interdum enim putamus posse fieri quod deus posset facere repugnantia: sed quod deus multa potest facere / et facit qua non possumus sufficienter congno scere: vt rem factam nec modum fiendi / nec proprieta tes et causas illius.

¶ Ad decimum. Sigura dictionis est vt declaratur per magistrum. dist. 4 4. cap. 4. Cum autem dicitur quod deus non posset nunc taliter creare .a. qualiter potuit aliquando. Dicendum quod si ly aliqualiter sumatur proprie vt est determinatio secundum qualitatem absolutam vel secundum denominationem non concernentem respectiue differentias tempsoris: negetur illud. si vero amplietur vt generaliter determinatio respectu cuiuscumque praedicati / siue de praesenti / siue de praete rito / vel futuro secundum praedicationem absolutam siue respe ctiuam conceditur illud: quia producere .a. potest aliquando veri ficari de deo cum tali specificatione / et circumstantia quod num quam poterit verificari de deo cum tali specificatione: quia nullam perfectionem infert vltra producere absolute.

¶ Ad pfirmationem. Nichil praeterire / vel futurum est ipsi deo potest intelligi dupliciter. vno modo quod nullam / vel nullius obiectinoti ciam acquirit. vel perdit propter nouum aduentum / vel transitum rei: sed omne obiectum intelligibile quod aliquando habet in prospectu semper habet illud: et sic intelligitur minor: et sic nega tur maior. Alio modo quod intellectus diuinus nichil dicit vel affirmat / et iudicat fuisse praeteritum / vel esse futum sed quicquid est in suo prospectu obieciue dicit realiter et accidentaliter esse presens: et sic negatur minor.

¶ Ad aliam confirmationem dicendum quod non aliter alietate vera se tenente ex parte dici formaliter et intrinsece: ita vt noua adueniat: et prior cedat sicut in nobis. non aliter etiam secundum magis / et minus clare / et certitudinaliter. tamen ea dem noticia inuariata cognoscat res aliter et aliter se habere cognoscere / et iudicare de rebus affirmaretur et iudicaretur de deo vno tempore cum aliqua determi natione / et modificatione praedicationis et in alio cum alia propter mutationem creature / vel transitum temporis: et propter illimitationem sue noticie: et correspondenter de posse: sicut de nosse.

¶ Ad vndecimum negatur antecedens. Ad primam probationem negatur consequentia. Prius enim volebat vnam partem contradictionis quae erat vera: et nunc vult aliam quae facta est vera: et non priorem quae facta est impossi bilis: nec ex hoc eius potentia / vel libertas est minorata: quia non est potentie et libertatis perfecte velle vel posse velle impossibilia: sed est libertatis defe ctibilis / et frustrabilis.

¶ Ad secundam probationem proprie loquendo deus extra se nichil vult necessario: quia hoc est velle necessario aliquid esse vel fore: tamen necessario vult aliqua fuisse: et ita esse sicut significatur per primum principium vel propositiones formaliter necessarias.

¶ Ad tertium. An selinus intendit quod nulla necessitas / vel impossibilitas est extra deum: est causa necessitatis vel impossi bilitatis vel impotentie inexistentis formaliter deo quasi mensura et artatio causalis respectu divine po tentie: et ideo proprie non est dicendum quod deus non potest hoc facere: aut quod necessitatur sic velle vt notetur in alio quasi predominatio causalis / et artatio re spectu divine potentie. vnde dicit sic. Deus improprie dicitur aliquid non posse: aut aliquid necessita te facere omnis quippe necessitas / et impossibilitas eius subiacet voluntati illius. Aut voluntas nulli subditur necessitati vel impossibilitati. Nichil autem est necessarium vel impossibile nisi quod ipse ita vult. ip sum autem velle aut nolle. aut propter necessstatemi aut impossibilitatem alienum est a veritate. hec ille. Vel intelligitur de necessitate causarum naturalium: quia diuina voluntas non subiacet cursui / et oportet dini nature sed econtra

¶ Ad quartum. Non vult aliter intrinsece formali ter volitione formaliter inexistente deo: sed denomi natur velle variis modis enunciandi secundum varietatem obiectorum: quia vult quedam fore contin genter / et quedam fuisse necessario: et vult contradum ctoria simul non verificari: vult inquam semper inuariabiliter etiam ex parte obiecti filium produci: non autem sic vult esse creaturam. Uelle autem libere contingenter .a. esse: et velle necessario .a. fuisse non est velle aliter et aliter intrinsece formaliter: nisi in quadam similitudine / et proportione ad voluntatem creatatam: sicut deum semper esse deum: et nouiter esse creantem.

¶ Ad quintum. Negatur consequentia: quia proprie loquendo inferre / vel imponere dicit quandam autctoritatem / et predominationem causalem: tamen ad positionem creature sequitur necessario dea um velle illam fuisse: nec tamen proprie aduenit deo noua necessitas intrinseca: quia nulla noua entitas intrinseca: quia nec est necessitas essendi / vel conser uandi / vel ponendi aliquid in esse. sed large loquen do aduenire dicitur deo noua necessitas non secun dum quam necessario sit ens / vel agens / vel volens aliquid esse: sed fuisse quod fuit / siue modo sit aliquid siue non. Et huiusmodi noue necessitatis nulla est causa et ratio: quia non est aliqua noua necessitas cat sata: nec est aliqua causa huius quod est deum velle .a. fuisse: qui prius non volebat .a. fuisse. Large autem loquendo si quis querat rationem et propter quid huius noue necessitatis non est alia quam voluntas diuina que posuit .a. in esse: ad quod postea sequitur .a. fuisse.

¶ Ad sextum. necessitas se cundum quam formaliter est necessarium deum velle .a. fuisse est causa necessitatis secundum quam necessarium est .a. fuisse poti us quam econtra. licet non sit ibi vere / et proprie causalitas: tamen vna propositio dicitur causalis respectu alterius. Ad improbationem dictum est in distin. supra.

¶ Peridem ad confirmationem.

¶ Ad septimum proprie loquen. do: nec est defectus ex parte eius / vel illius: quia hoc non est ratione imperfectionis huiusmodi vel illius. non est enim imperfectionis quod obiectum non potest non fuisse: quia nec deus potest non fuisse illud: igitur et ex summa perfectione voluntatis diuine que non po test velle defectibiliter / et frustrabiliter: ideo non potest velle impossibilia: sed voluntas nostra.

¶ Ad octauum oquendo de velle simpliciter / et absolnte / et quasi velle cathegorice conformi conceptui verbali indicati ui modi potest negari antecedens nisi homo excuse tur per simplicitatem ignorantie. Ratio enim non dictat velle simpliciter / et absolute impossibile. sed voluntas nostra vult non peccasse quasi per velle condiionale et correspondens conformiter conceptu verbali in optatiuo modo. vellet enim quantum est ex se non peccasse si in potestate sua esset hoc reuocaret et tale velle sufficit ad actum penitentie et displicen tie. vnde intellectus detestatur preteritum.

¶ Ad com firmationem negatur antecedens stando precise in ratione preteritionis peccati: non enim nunc est malum sorte tem peccasse: nec est bonum platonem non peccasse quia sortem peccasse semper manebit etiam dum sor tes est iustus / et beatus: et platonem non peccasse stat um plato peccat: sed malum erat quod sortes pecca bat / et postea malum quod stabat in peccato sine penitem tia et remissione.

¶ Ad nonum. dicendum quod per se / et formaliter non est perfectionis simpliciter: nec imperfectionis: sed stante quod .a. non fuerit imperfectio nis esset non velle .a. non fuisse: et econtra postquam .a fuit: ideo aliquando deo conuenit: aliquando non.

¶ Ad duodecimum principale negatur minor: quia beatus obligaretur ad impossibile / et ad velle impossibile et postquam homo peccauit: ipse obligatur conteri / et penitere et displicere super peccato: et veniam querere. et ideo pro tunc obligatur habere detestatio nem: et quendam modum nolitionis respectu illius peccati: licet non nolle absolutum et cathegoricum postquam autem dimissum est peccatum non amplius obligatur ad penitendum vel adnolendum / vt prius: nec sequitur: igitur licite est sibi velle peccasse. Conceditur tamen quod licitum / et non illicitum est sibi pec casse: quia conuenit beato.

¶ Ad argumentum in principio questionis. Similitudo tenet quo ad signi ficare differentias temporales: et quo ad necessitatem consequentie: sicut enim sequitur / hoc est preteritum igitur fuit: ita sequitur / hoc est futurum: igitur erit. Sed similitudo non tenet quo ad necessitatem extre morum cathegoricorum scilicet quo ad necessitatem secum dum fuisse / et tore.

¶ Ad aliud. intendit quod illa impossibilitas non conuenienter exprimitur per modum quo denotetur defectus potentie in deo tanquam causa / et propter quid illius impossibilitatis secundum quam impossibile est preteritum non fuisse. et quod conuenientius exprimit huiusmodi impossibilitatem loquendo passiue de impossibilitate obiecti / quam loquendo actiue de impossibilitate faciendi circa deum. etc.