Quaestio 7

¶ Sequitur questio septima POstremo didemdusest de necessitate vel contingen tia causalitatis rerum concernemn do specialiter differentiam futu ri temporis: et quero. Utrum stando in lumine rationum naturalium ponendum sit cuiusibet contradictionis de futuro contingenti alteram partem determinate esse veram.

Quod non: quia tunc verum / et falsum essent vniformiter in contradictionibus de futuro contingenti sicut in illis de praeterito / vel presenti: quod est contra Aristotelem primo perparmenias. .d. quod in con tradictoriis propositionibus singularibus de futuro non similiter necesse est alteram partem esse veram et alteram esse falsam: quia vt ibidem confirmat om nia euenirent de necessitate.

¶ Contra primo priorum Propositio est oratio verum vel falsum significans indicando: sed cuiuslibet contradictionis altera pars est propositio: igitur significat verum / vel falsum: sed non vtrunque simul: igitur verum determinate et praecise vel falsum determinate / et precise.

¶ Item. dicat sor tes istam petrus erit: tunc sic. Hec propositio sortes dicit verum: est determinate vera vel determinate fal sa: quia est de presenti: igitur et ista petrus erit. Consequentia probatur: quia ad veritatem huius sequi tur veritas illius: et ad falsitatem falsitas.

¶ Notandum. hic supponitur non omnia de necessitate euenire: sed aliqua euenire contingenter aliter praesens quaestio non esset dubia.

¶ Item non queritur quid sit tenendum secundum veritatem fidei: quia de hoc videbitur specialiter in questione sequenti.

¶ Notandum etiam quod cum quaeritur an cuiuslibet contra dictionis de futuro altera pars determinate sit vera puod determinate potest specificare ly vera: et sic est modifi catio distinctiua veritatis a falsitate et est sensus. an cuiuslibet contradictionis altera de futuro pars de terminate sit vera sic quod non sit falsa: et altera sit falsa: quod non sit vera. Alio modo potest specificare ly al tera: et sic est modificatio distictiua vnius partis con tradictionis ab altera parte opposita: et est sensus. an altera sit vera sic quod non quelibet: et altera sit falsa. etc.

¶ Isto tamen modo potest hec modificatio sumi dupliciter: quia ly altera est signum medium inter signum vniversale / et singulare. Potest igitur huiusmodi modificatio notare exclusionem vniuersalis: vt sit sensus. an altera pars sit determinate vera / et non neutra: nec quelibet sit vera quomodo diceretur / constat michi quod alter isto rum duorum determinate me percussit. Alio modo potest denotare signationem demonstra tiuam / et discretiuam singularis: vt sit sensus. an altera pars determinate sit vera: id est hec pars demon¬ strata pura affirmatiua / illa pars demonstrata pura negatiua sit falsa vel econtra. distinctio istorum sen suum patet: vt si michi preceptum sit sub ista forma des sorti alterum istorum determinate: tunc secundum primum sensum debeo sorti tradere alterum istoum determinate: quia non neutrum nec quodlibet sed non teneor dare sorti alterum istorum determinate secundum secundum sensum: quia nec hoc debeo tradere: nec illud debeo tradere: iuxta hunc se cundum sensum dicit commentator quod diuisioni in hoc puncto repugnat diuisio in aliquo altero indeterminate non determinate. iuxta hunc modum loquendi dicunt aliqui quod aliqua charitas indeterminate est necessaria ad salutem licet non aliqua determinate in quolet sensuum praedictorum recipitur quaestio.

¶ Ad quam respondeo quod circunscripta lege speciali data a deo per reuelationem et stando precise in rationibus philosoprie humane cuiuslibet contradictionis de futuro vna pars demonstrabilis de terminate est vera: et altera pars demonstrabilis est falsa determinate: licet interdum nos lateat qua sit illa determinate quae est vera / et que sit illa quae sit falla. Probatur conclusio. primo ex habitudine temporis futuri ad tempus praesens. Primo sit .a. hec propositio singularis scripta sortes erit: et sit .b. hec propositio singularis scripta demonstrabilis sortes non erit: tunc illa propositio cathegorica singularis est determinate vera que affirmat / et affirmatiue significat determinate fore illud quod erit .a. est huiusmodi: igitur. Maior probatur. tum / quia sicut ab eo quod res est vel non est dicitur oratio de praesenti vel ra vel falsa: et ab eo quod fuit vel non fuit dicitur vera vel falsa illa de praeterito: ita ab eo quod erit: vel non erit dicitur illa de futuro vera / vel falsa. Tum / quia quarto metaphisice Aristote. volens disputare contra negantes primum principium assumit pro principio diffinitionem veri / vel falsi. d. dicere nanque ens non esse / aut non ens esse falsum est. ens aut esse et non et non ens non esse verum: igitur pari ratione de dicente fore vel non fore: quod erit vel quod non erit. Tum/ quia veritas non est nisi conformitas signi ad signifi catum. Minor probatur. 2. enim significat determina te sortem fore: et propositio mentalis cui subordina tur significat naturaliter / et necessario idem. significat etiam fore illud quod determinate erit. Probatio. non enim significat fore illud quod simul erit et non erit. aut idem quod nec erit: nec non erit: igitur. aut fignificat fore illud quod determinate erit: et proposi tum. aut illud quod determinate non erit: et func ar guitur de .b. quod est vera: sicut argutum est de .a. et stat propositum. Et vltra arguitur de .a: sic / illa proposi tio est determinate falsa / que determinate significat fo re illud quod non erit determinate. sed .a. est huiusmo di secundum te: igitur.

¶ Preterea. modo de presenti hec est nouiter determinate vera sortes est: igitur heri hec erat determinate vera sortes erit. Consequentia probatur primo: quia omnis propositio singularis cathegorica per se vna determinate vera de presenti habuit aliquam de futuro determinate veram sibi correspondentem: que scilicet significabat illud fore: quod illa de pre senti significat esse sicut omnis talis de praeterito habuit aliquam de futuro vel habere potuit aliquam de praesenti determinate veram.

¶ Tertio. ille heri determina te dicebat verum qui heri predicebat determinate eue nire hodie taliter qualiter de facto euenit determinate sed petrus fuit huiusmodi ponatur igitur.

¶ Preterea. sequitur quod duorum sibi contradicentium de aliquo futu ro vnus non esset magis veridicus quam alter: nec vnus esset magis falsidicus. Consequentia patet: quia iste non dicit verum determinate: et sic nec ille. Similiter iste non dicit determinate falsum. nec ille fecundum tenec etiam iste dicit verum indeterminate magis quam il ie. Falsitas consequentis probatur: quia si sortes affirmat determinate quod .b. erit cras: et Plato asserat quod b. non eueniet cras: et sit conuentio quod qui inuentus fuerit veridicus lucrabitur centum: et qui inuentus fuerit dixisse falsum perdet centum. tunc cras cum .b euenerit plato adiudicabitur debere centum: et sortes exiget centum secundum legem iusticie. Sic enim exigeret ille qui contradicit conclusioni principali.

¶ Preterea. Sequitur quod nullus promittens / vel vouens / vel iurans / vel generaliter affirmans / et asserens determinate aliquid de futuro posset argui de falsitate: quod est contra communem animi con ceptionem: ymo qui ore scit oppositum ostendit fa cto se sentire propositum: quia sibi promittentem et non adimplentem argueret mendacii / periurii / et falsitatis Consequentia probatur: quia non potest argui quod sua enunciatio erat falsa magis quam vera / vel magis quam sua contradictoria vel magis quam si enunciasset oppositum. Patet: quia ex eo quod contingit oppositum illius: quod affirmabat: non sequitur secundum te quod sua affirmatio erat determinate falsa / vel vera: ymo euentus / vel non euentus rei significate est accidentalis / et impertinens ad veritatem priorem proposi nonis de futuro: nec ex hoc quod res modo euenit arguitur quod prius esset affirmatiua magis vera quam negatiua: alioquin haberetur propositum.

¶ Preterea. se queretur quod nullus posset decipiiudicando / et credendo conformiter alicui propositioni de futuro. Patet. suum iudicium non esset magis falsum quam propositio correspondens / et subordinata. Falsitas conse quentis patet: quia si modo firmiter credis / et speras / et iudicas determinate quod dabo tibi cras .b. cum cras videbis te non recipere .b. dices et omnes dicent quod deceptus eras / et errabas. Nec minus contingit decipi circa futura contingentia quam circa futura ex naturali necessitate: quia si sortes heri firmiter et deter minate animo tenuit quod hodie accipiet .b. et plato he ri credidit firmiter quod hodie plueret: et neutrum hodie illorum euenit: ita dicemus quod sortes fuit deceptus et fal sum credebat: sicut plato.

¶ Preterea. Sit hodie sortes nouiter productus: tunc sic. modo est determinate verum quod sortes heierat futurus: igitur sortes heri erat determinate futurus. et erat determinate verum quod erat futurus Consequentia patet: quia tam vere erat futurus quam verum est quod erat futurus. Antecedens probatur quia conscquentie necessarie si antecedens est deterninate verum / et consequens: sed hec consequentia est necessaria / Sortes est modo nouiter: igitur prius sortes erat futurus. Oppositum enim / seu falsitas consequentis non stat eum antecedente et veritate antecedentis. igitur veritas antecedentis infert veritatem consequentis: cum cuius falsitate non stat.

¶ Preterea. Sit sortes modo non nouiter. tunc sic hec est modo determinate vera sortem esse futurum fuit verum: igitur aliquando hec erat determinate vera sortem esse futurum: et per consequens ista sortes erit. Antecedens probatur: quia est de preterito. sortem enim esse nec est nec erit futurum / ponatur in vltimo instanti sui esse / probatur etiam: quia si nunquam fuit futurum: igitur illa euenerunt / que non erant fitura: igitur aut nichil eueniet: aut ea euenient que nec sunt nec erunt futura: ymo nec possunt esse futura. Consequentia prin cipalis patet: quia propositio cathegorica singularis de preterito determinate vera habuit / vel habere potuit aliquam de presenti conformiter correspodentem determinate veram.

¶ Preterea. hec est determinate vera. c. mobile mo uetur: vel. d. motor mouet. c. mobile: igitur cuiusdam contradictionis de futuro contigenti alter a pars determinate est vera. antecedens patet. alioquin hec non posset esse vera homo ambulatur. antecedens probatur: quia sequitur .c. mouetur: ergo. c. mouebitur: probatio: quia si non mouebitur: igitur immediate non aliter se habebit quam se habeat: igitur est in termino motus / vel quiescit igitur non mouetur. consequentie autem necessarie si antecedens est determina te verum et consequens.

¶ Confirmatur. hec propositio .c. mouetur aut est impossibilis / aut necessaria: et patet quod non vt supponitur aut est possibilis esse vera: ponatur igitur in esse et habetur pro positum: quia infert vnam de futuro: sicut vnam de praeteri to. si autem immediate prius non se habuit aliter quam nunc: igitur est in termino a quo. si autem non aliter se habebit post: igitur termino ad quem.

¶ Preterea sit instans praesens: tunc sic sortes incipit: ergo sortes mouebitur. vel sortes incipit loqui: ergo sortes loquitur. antecedens est determinate verum. sicut. enim in instanti terminante motum desinit moueri: ita in instanti inchoante mo tum incipit moueri. similiter sequitur: iste incipit proferre istam homo est animal: ergo profert istam. antecedens patet quia incipit proferre aliquam: ergo istam vel aliam: sed non aliam quia nec aliam sed istam po stea desinit proferre.

¶ Pretera. sit. b. instans praesens singulare demonstratum in quo sortes primo incipiat esse et fuerit heri scripta hec propositio sortes producetur seu incip et esse in .b. instanti quae propositio dicatur .a. et manserit continue scripta heri et hodie. tunc sic. propositio quae continue manens eadem numero transit nouiter et determinate in falsita tem. erat prius determinate vera. sed .a. propositio est huiusmodi adue niente enim / et transeunte .b. instanti fit nouiter determinate falsa: ymo naturaliter impossibilis: nec prius erat falsa: quia si sor tes primo habet esse in .b. instanti non prius erat falsum quod sortes producitur in .b. instanti: igitur. Maior probatur: quia circa eandem propationem falsitas non succedit nisi verita ti: nec fit transitus propositionis praexistentis in falsitatem nisi ex veritate: sicut ex termino a quo vel ex opposito deter minate. probatur etiam: quia si sit nouiter falsa: igitur de nouo fit aliter in re quam significet: igitur prius non erat aliter in re quam significaret: igitur prius erat vera. Deinde arguitur ex immediata oppositione inter veritatem et falsitatem respectu eiusdem propositionis. sit .a. hec propositio scripta et demonstra ta sortes erit. Et sit .b. hec negatiua scripta sortes non erit tunc sic. aut .a. est simpliciter et absolute / et actu vera. aut simpliciter et de facto falsa. aut nec sic / nec sic si primum / vel secundum / habetur propositum quod .a. est determinate vera. vel quod .a est determinate falsa: quod enim est simpliciter et de facto tale est determinate tale. et quia eedem difficultates et eadem inconuenientia sequuntur ponendo quod vna sit simpliciter et absolute actu vera et altera demonstrabilis falsa: sicut po nendo quod determinate / quia eque deducuntur omnia euenire de ne cessitate simpliciter: et cum .a. sit determinate vna pars contradictionis demonstrate: sequitur quod huius contra dictionis altera pars determinate est vera. si tertium / contra multipliciter: quia verum et falsum se habent vt immediate opposita cir ca: a. quia aliter illa diffinitio esset insufficiens. propositio est oratio verum vel falsum significans indicando. 1 priorum. secundo quia immediatio oppositionis contradictorie reducitur ad imme diationem veri / et falsi circa propositionem. vel infert illam: ymmo nec videtur alia immediatio oppositionis contradictorie: nisi quia vna est vera et altera falsa. hic etiam repugnat illi parti pri mi principii de quolibet esse / vel non esse.

¶ Tertio. Vel ita est seu erit ita in re sicut significat vel non. Si primum. igitur est simpliciter vera. si secundum: igitur est falsa. aut enim est conformitas signi ad signatum aut non.

¶ Quarto. si ab solute et actu non est vera nec falsa: igitur .a. non est indeterminate vera: nec etiam est indeterminate falsa per locum a toto in modo: sicut paries sine omni colore non est albus nec determinate nec indeterminate. consequens est contra aduersarios.

¶ Quinto. enuncians et asserens vel iu rans de futuro non posset accusari de falsitate simpliciter

¶ Sexto. si simpliciter et absolute .a. non est vera nec falsa / et pari ratione .b. ergo nec sortes erit / nec non erit Consequentia patet: quia oppositum consequentis non stat cum antecedente et consequens est contra illud primum principium de quolet esse vel non esse: et similiter de quolibet fore vel non fore.

¶ Septimo. si .a. non est verum loquendo simpliciter: igitur loquendo simpiciter sortes non erit: quia hec conuertuntur sortem non fore. et .a. non esse veram: igitur simpliciter concedendum est tamquam verum quod sortes non erit: igitur est simpliciter vera hec sortes non erit: igitur .b. propositio est simpliciter vera: quod est proposi tum.

¶ Confirmatur: si absolute et determinate est verum et concedendum quod .a. non est vera: igitur .a. est simpliciter et absolute falsa dicenda: quia nichil significat nisi falsum: et quia non est ita sicut significat. Et vltra si determinate verum est quod .a. non est vera: igitur determinate falsum est quod .a. sit vera: igitur determinate falsum est quod sortes erit: quia sor tem fore / et .a. non esse veram conuertuntur.

¶ Item: si simpliciter neutra est falsa: igitur .a. non est simpliciter falsa igitur simpliciter non est neganda: igitur simpliciter conceden da: igitur simpliciter vera.

¶ Secundo principaliter ex eadem via arguitur sic. Aut .a. propositio est vera determinate: aut .a non est vera determinate. si primum / propositum. si secundum igitur est falsa determinate: quia eo modo est falsa et neganda: quo modo non est vera nec concedenda.

¶ Item hec propositio .a. non est vera determinate: non habet nisi duas causas veritatis supposita constantia subiecti vna causa est: quia simpliciter et absolute non est vera determinate nec indeterminate. alia causa est non quin sit simpliciter et absolute vera: sed quia est vera non determinate: ymo indeterminate si detur prima causa igitur .a. propositio est determinate / et absolute falsa quia illa propositio est determinate et absolute falsa: que nullo modo est vera nec determinate nec indeter minate. Et vltra / igitur .b. negatiua contradictoria est absolute et determinate vera: quia eius contradictoria nullo modo est vera.

¶ Item. Si a. simpliciter et absolute non est vera: igitur pari ratione nec falsa: et de. b. similiter quod est supra improbatum. Si detur secunda causa scilicet quod absolute sit actu vera: non ta men determinate sed indeterminate. Contra. primo vi detur repugnantia in dictis quia .a. est propositio singu laris demonstrata quae est absolute actu vera: et non ab solute falsa simul: igitur hec propositio est vera determinate / et non vera determinate. secundo / si .a. est vera sed indeterminate: quaero aut .a. est falsa indeterminate aut non est falsa indeterminate. Si primum / ergo eo mo do est falsa quo est vera. et econuerso. quod est impos sibile. si secundum / contra: tum / quia sequitur quod sit determi nate vera: quia illa propositio est determinate vera / et concedenda: quae nullo modo est falsa nec determinate nec indeterminate. Tum / quia secundum te .a. non magis dicenda est vera / quam falsa: nec econtra. ergo non magis habes negare quod sit falsa indeterminate quam quod sit vera indeterminate.

¶ Tertio / si .a. est vera indeter minate: quero igitur / aut .b. est vera indeterminate aut non est vera indeterminate. Si primum ergo eo modo .a. propositio est vera quomodo sua contra dictoria est vera. et ita non opponuntur. Si secundum¬ contra primo: quia non magis habes concedere de .a. quod sit vera indeterminate quam de .b. quia secundum te vna pars non est magis determinate vera / vel falsa quam alia. secundo / quia si .b. non sit vera indeterminate. hec non habet nisi duas cau sas: vel quia simpliciter et absolute non est vera nec determinate nec indeterminate. aut quia .b. licet sit vera: non tamen indeterminate / sed determinate / et arguitur vet supra.

¶ Tertio principaliter ex secunda via. si .a. non est determinate vel ra neque determinate falsa. et de. b. simliliter sequitur quod .a. et .b. non opponuntur contradictorie. Consequens est falsum quia ibi reperitur diffinitio contradictionis. probatur consequentia. ille propositiones non opponuntur contradictorie quae sic conueniunt / et commnnicant in veritate et falsitate quod eo modo quo vna est vera et reliquae est vera. et qualiter vna est fal sa et alia: sed .a. et .b. sunt huiusmodi: igitur. Maior patet: quia oppositio contradictoriarum propositionum non est incom possibilitas et repugnantia earum secundum id quod sunt reali ter et phisice: ymo stant simul in anima secundum commentatorem 6. meth. ca. vl. sed dicuntur opponi propter incompossibili tatem earum in veritate vel falsitate. Minor probatur: quia secundum te .a. non est vera determinate. nec .a. est falsa determinate. et pari ratione dicendum de. b. Si autem .a. ponitur esse vera indeterminate: igitur pari ratione dicendum est de .b. si enim non vniformiter et equaliter dicitur de .a. et de .b. sequitur quod ve ritas magis conuenit vni et falsitas magis conienit al teri propter positionem et euentum de praesenti.

¶ Deinde arguitur. ex immediatione oppositionis contradictorie scribantur iste due sortes erit: sortes non erit. tunc sic. illarum duarum propositionum scriptarum et determinatarum vna determinate est vera: et altera de terminate est falsa: quarum non vtraque / seu non qualibet est vera nec quaelibet est falsa: nec neutra est vera: nec neutra est falsa sed .a. et .b. sunt huiusmodi. Maior patet: quia oppositum non potest habere plures causas veritatis: nisi quia quaelibet est vera: aut quia quaelibet est falsa. aut quia neutra est falsa. Minor probatur: quia quicumque pars detur: videtur esse contra primum principium et contra legen contradictoriarum et contra maximas logicales cum opposition contradictoria vere sit inter propositiones de futuro. sicut enim ex eo quod dicitur in primo principio de quolet esse vel non esse se quitur non dicendum neutram esse veram: nec dicendum neutram esse falsam: ita ex eo quod in primo principio dicitur quod de nullo ambo simul sequitur quod non qualibet est vera nec vtraque sit falsa: et quia si simpliciter / et absolute neutra est vera: igitur simpliciter / et absolute vtraque est falsa: quia ad propositionem non esse veram sequitur ipsam esse falsam virtute primi principii / et neu tra sit falsa: igitur vtraque est vera: quia ad propositionem non esse falsam sequitur ipsam esse veram. vnde oppositorum immediato rum sicut ex eo quod sunt opposita impossibile est vtrumque simu poni: ita ex eo quod sunt immediata impossibile est neutrum poni et vtrumque tolli et negari: ita neutrum et alterum vniversalis et esset falsa: et qualibet singularis esset vera. tum / quia si altera pars huius contradictionis est vera: cum hec propositio sit qualibet particularis: igitur habet aliquam singularem simpliciter veram: sed non habet nisi duas singu lares scilice a. et. b. igitur vel est simpliciter vera pro .a. vel pro. b. tantum: et habetur propositum. vel pro qualibet: igitur quaelibet seorsum sumpta est simpliciter et absolute vera: quod est contra primum principium et contra legenm contradictoriarum. potest igitur sic argui. illarum duarum propositionum demonstratarum vna est determinate vera: et altera de terminate est falsa: quarum vna solum et praecise est falsa. patet: quia y tantum et ly solum equiualent huic quod dico determinate: sed .a. et .b. sunt huiusmodi. probatur. quia si non tantum vnica est vera. hec non habet nisi duas causas veritatis. vel quia vtraque est vera simul vel quia neutra est vera: quorum vtrumque est improbatum: et de falsitate similiter probatur: et quod propositionum incompossibilium in veritate aut vtraque est falsa: aut altera tantum est vera. consimiter propositio num incompossibilium in falsitate. vel vtraque est vera vel altera. tantum. Ex his patet quod non conuenienter dicitur quod altera sit vera: sed non determinate. aut enim ly determinate notat distinctio at nem vnius partis contradictionis ab alia parte. aut notat distin ctionem veritatis a falsitate. Si primum / tunc sensus est quod altera est simpliciter vera: sed non tantum vnica: sed simul .a. et .b. quod est falsum. si secundum / tunc sensus est quod vna est vera: et non tantum vera: sed simil vera et falsa: quod est est falsum. Frustra igitur ad ditur hec specificatio determinate: quia .a. esse verum simpliciter et absolute sine addito et .a. esse verum determina te conuertuntur: nec vnum stat cum opposito alterius: et genera liter .a. fore: et .a. fore determinate. et similiter in omnibus

¶ Preterea principaliter ex tertia via sic. omnis propositionis disiunctiue determinate vere altera pars determinate est vera sed hec est disiunctiua determinate vera. aut .a. est vera aut .b. est vera. Similiter hec disiunctiua sortes erit cras. aut sortes non erit cras: igitur altera pars est determinate vera quae est quaedam cathegorica particularis: et habetur propositum siue deter ima disiunctiue / siue secunda. Maior patet. veritas enim diiunctiue exigit veritatem alterius partis. alioquin omnis disiunctiua esset poraoa. Minor probatur: quia disiunctima composita ex contradictoriis est determinate vera: quia diuisio per immediata est sufficiens: alioquin periret primum principium.

¶ Di ces quod hec propositio sortes erit cras vel non erit cras vt est disiunctiua composita ex duabus cathegoricis non est determinate vera: ymo negatiua. vt autem est de disiun cto extremo. conceditur quod est determinate vera. nec ex hoc sequitur quod aliqua enunciatio sit determinate vera quae enumciat determinate alteram partem extremi de eodem subiecto. patet quod hec de disiuncto extremo est vera. omnis propositio est vera vel falsa: et tamen falsum est quod omnis propositio sit vera aut quod omnis propositio sit falsa. similiter verum est quod debeo tibi a. vel .b. et tamen falsum est quod debeo tibi. a. vel quod debeo tibi b. probatur interum: quia necessaritas aut seu necessaria veritas tal propositionis de disiuncto extremo nec exigiti / nec infert ne cessitatem alterius partis determinate pere eod subieantio: igitur similiter veritas determinata talis propositionis non infert veritatem determinatam alterius partis extremi. Assumptum probatur: quia hec est necessaria est secundum aduersarios sortes erit cras / vel non erit cras: et tamen neutra pars extremi enunciatur necessario de subianto. eodem modo / sortes est sanus / vel eger et dicitur quod hec est intentio Arist. primo peryar. vbi dicit sic esse quidem / vel non esse. esse necesse est et futurum esse vel non esse. non tamen diuidentem est dicere alterum necessario Dico autem futurum esse nauale bellum cras necesse est vel non futurum esse: sed non futurum esse nauale bellum cras necesse est vel non futurum. Futurum autem esse vel non esse necesse est.

¶ Contra responsionem probatur quod hec disiunctiua sit determinate vera aut sortes erit cras: aut sortes non erit cras: quia eius contradictoria est determinate falsa ymo impossibilis. contradictorium enim illius disiunctiue est copulatiua composita ex contradictoriis partium illius disiunctive scilice ista sortes erit cras et sortes non erit cras: vel ista copu lativma sortes non erit cras nec sortes non erit crasquae est falsa: quia componitur ex partibus incompossibilibus et oppositis.

¶ Item. aut sortes erit cras aut sortes non erit cras. aut sore non erit nec non erit cras. ista disiunctia est vera: et oportet eam concedere est si inter contradictoria esset medium et et si negaretur primum principium. si detur primum vel secundum / abetur propositum. si tertium / contra. quia hoc est contra primum principium. tum / quia inter contradictoria esset medium contra Are sto. 1 poste. tum / quia ad veritatem copuilatiue requiritur veri tas vtriusque partis. igitur si est verum quod nec sortes erit cras nec sortes non erit cras: sequitur quod he due sunt simul vere sorte non erit cras nec sortes non erit cras: quod est falsum: quia est copluratimacompoteista ex oppositioitis repugnantibus et incompossibilibi tum / quia due negationes equipollent vni affirmationem igitur verum est quod sortes erit cras: tum / quia si da¬ et concedis quod sortes non erit eras: nec non erit cras: ergo das et ponis quod sortes non erit cras: igitur das et concedis quod non est vera sortes non erit cras: quia sic esse et eam esse veram conuertuntur: igitur das et concedis quod hec pars ne gatiua determinate est vera: et propositum. tum etiam si di cis et ponis quod nec sortes non erit cras: igitur ponis fal sum esse quod sortes non erit cras: igitur ponis quod hec est fal sa sortes non erit cras: et hec est determinate vna pars contradictionis: igitur propositum. Sic igitur dico quod in proposito hec de disiuncto extremo sortes erit cras: vel non erit cras infert illam disiunctiuam. Et similiter de propositione in qua a parte subiecti ponitur terminus habens viratutem confundendi terminum communem mediate sequentem: licet etiam necessitas propositionis singularis deo disiuncto extremo non inferat necessitatem alterius partis: tamen propositio cathegorica singularis de inesse siue modo / et siue termino habente virtutem confundendum infert disiunctiuam: sicut si dabis michi cras .a. vel .b igitur dabis michi. a. vel dabis mihi .b. et oppositum con sequentis non stat cum antecedente: si enim nec dabis mi chi. a. nec dabis michi. b. igitur falsum est quod dabis michi. a. vel b.

¶ Respondetur igitur aliter concedendo quod hec disiunctiua est de terminate dea sortes erit cras vel non erit cras: tamen neutra pars eius cathegorice seor sum sumpta est determinate vera: et conceditur quod determinate sortes erit cras / vel non erit cras. vnde li de terminate refertur ad totalem disiunctiuam et totalem ve ritatem disiunctiue: non autem si referatur ad singulas partes: vel ad aliquam partem disiunctiue seorsum et dicitur hec fuisse intentio Aristotelis primo perparmenias in verbis preallegatis: et quod hoc non sit inconueniens patet: quiatalis disiunctiua etiam secundum alios est necessaria: et tamen nulla eius pars est necessaria: similiter aliquo disiunctiua est interdum certa / et euidens: et tamen nulla eius pars est certat sed vtraque est dubia.

¶ Contra. Si neutra pars seorsum sumpta detur: igitur dandum est quod nec erit nec non erit: si enim neutra pars detur sed negatur vtraque: igitur datur vtriusque partis negatio. conse quens est supra improbatum.

¶ Item. hec responsio videtur contra principium logice. ad veritatem enim disiunctiue requiritur et sufficit quod vna eius pars sit absolute vera. si enim nulla eius parte existente vera stat veritas totius disiuncti ue poterit dici omnis disiunctiua esse vera: nec erit via a guedi aliter disiunctiuam esse falsam. Confirmatur cum rguitur per viam diuisiuam: si diuisio sit sufficiens oportet da ri et concedi alterum membrum: et econtra. si non oportet dari alterum membrum diuisio est insufficiens: sed si disunctiua est vera: diuisio est sufficiens: igitur.

¶ Item. si veritas disiunctiue non exigit alterius partis absolutam veritatem sequitur quod veritas disiunctiue stat cum verita te sue contradictorie. Probo: quia si veritas disiunctiue non infert alterius veritatem. aut stat cum vtriusque partis falsitate: et cum vtriusque partis opposito: magister stat cum veritate vtriusque partis contradictoriarum: igitur stat cum coulatiua composita ex contradictoriis partium disiunctiue: sed talis copulatiua contradicit disiunctiue: igitur. etc.

¶ Item si ad aliqua antecedentia seorsum sumpta sequuntur quedam consequentia ad eadem antecedentia sub disiumctione sumpta sequuntur eadem consequentia disiunctiue sumpta: sed sequitur sortes erit cras: igitur hec proposito est simpliciter et determinate vera sortes erit cras: sequitur autem sortes non erit cras: igitur hec negatiua est determinate vera: igitur ex hac disiunctiua aut sortes erit cras / aut sortes non erit cras: sequitur hec disiunctiua aut hec pars affirma tiua est determinate vera: aut illa negatiua est determina te vera. Patet maior per inductionem. tum / quia copulatiua ex antecedentibus infert copulatiuam ex consequentibus: igitur pari ra tione / vel maiori ratione de disiunctiua.

¶ Deinde arguitur ad principale ex destructione fundamenti contrarie opinionis Contraria enim opinio negat alteram partem esse determinate veram: quia determinata veritas propositionis de futuro inferret necessitatem illius: sed hoc non valet primo: quia veritas illius non infert necessitatem illius. Secundo quia negare determinatam veritatem alterius par tis de futuro contingenti infert nichil contingentur euenire: sed tantum ea quae de necessitate eueniunt primum. Probatur quia sicut res se habent ad esse: ita etiam ad veritatem secundo metha. sed non omnia futura eueniunt de necessitate: ymo quaedam futura eueniunt contingentur: ideo sicut contingen tia stat eum futuritione: ita contingentia propositionis de futuro stabit cum veritate illius. et sicut aliqua futura necessario eueniunt / et aliqua contingenter: ita aliqua pro positiones de futuro vere erunt necessarie / et aliquae contingentes. Confirmatur: illa enunciatio de futuro est de terminate vera quae significat futurum fore: eo modo quo est futu rum sed affirmatio enuncians quod aliquod futurum contigenter eueniet: vel quod .b. contingenter eueniet est hu iusmodi: igitur.

¶ Item. hec est determinate vera sortes potest fore in. c. et tamen est contingenter vera: igitur veritas de terminata stat cum contingentia veritatis. Secunda pars ntecedenter probatur: quia fiet nouiter falsa transeunte. c. d.

¶ Item. ecunum multos doctores cum veritate determinata de praesenti stat contingentia praesentis et potentia ad oppositum: igitur multo magis de futuro.

¶ Secundum probatur scilicet quod nichil eueniet: nec potest euenire nisi ea que euenient de necessitate: quod repugnat positioni eorum. arguitur ergo sic. Hec propositio sortes erit: aut est actu vera simpliciter loquen do: aut non actu: sed potest esse vera: aut nec est actu vera: nec potest esse vera. Si primum / igitur est determinate vera. si secundum / ponatur inesse: et habetur propositum quod erit actu vera: et tamen tunc contingens. si tertium / igitur impossibile est quod sit vera: igitur est propositio impossibilis: igitur determinate falsa. Eodem modo autem sortem esse futurum est ne cessarium / aut impossibile / aut nec necessarium / nec impossibile. Si primum / igitur est determinate verum / et necest sario eueniet. Si secundum / igitur impossibile est sortem fore: igitur necesse est non fore: igitur vna pars est necessario vera: et altera impossibilis. Si tertium / igitur est possibile. ponatur in esse: et verum erit quod sortes est futurus. vnde potest sic argui. Quod non est futurum nec actu / nec potentia impossibile est fore. et per consequens necesse est non fore: sed sortes vel .c. non est futurum actu: quia esset determinate futurum: ex quo actu futurum esset / et falsum esset actu ipsum non esse futurum. Nec etiam est futurum in potentia. tum / quia ponatur in actu: et habetur propositum. tum / quia si .c. non est actu futurum sed precise in potentia: igitur simpliciter / et absolute non est futurum: igitur simplici ter / et absolute actu verum est quod .c. non est futurum: igitur hec negatiua .c. non erit. b. simpliciter et absolute: est actu vera: ergo determinate: et propositum. tum / quia quod non est actu sed potentia futurum potest incipere esse futurum. Aut potest emper et ab aeterno fuisse futurum quocumque dato habetur propo situm.

¶ Item. nullius talis contradictionis altera pars est vera: igitur nichil eueniet nisi ea quae euenient de necesse tate. Probatio consequentie: quia contradictorium consequentis non stat cum veritate cum antecedente. Si enim aliquod eueniet: et non de necessitate: igitur hec propositio est vera: quae tamen est altera pars contradictionis de fu turo contingenti. Et quia hec particularis aliquid / vel aliquod intelligibile eueniet: et non de necessitate est idam particularis: igitur si sit vera et concessa habet aliquan ingularem veram: et a te simpliciter concedendam: igitur deter¬ minate veram.

¶ Confirmatur omne futurum eueniet. c. est futurum: igitur eueniet igitur absolute hec est vera et concedenda. c. erit qua est determinate altera pars con tradictionis nichil etiam est a te absoluteconcedendum nisi verum determinate maior nota minor autem si a te negaretur: igitur .c. non est futurum: igitur hec negatiua est actu simpliciter vera. c. non est futurum que tamen est determinata pars contradictionis.

¶ Ex hiis pater quod contradictoria opinio videtur reducibilis ad contra dictionem sic si nullius contradictionis de futuro con tingenti altera pars determinate est vera igitur nihi eueniet contingenter sed precise euenient qua euenient de necessitate: sed si omnia futura de necessitate euenient et si nichil eueniet non necessario sequitur quod cuiuslibet contradictionis de futuro altera pars determinate est vera igitur. etc. prima conditionalis probata est: et pa tet iterum: quia detur oppositum consequentis: igitur ali quod intelligibile / vel aliquid eueniet non necessario igitur absolute et simpliciter / verum est quod aliquid eueni et et non necessario: igitur habet aliquam singularem vel ram detur illa et propositum: dico igitur quod stando preci se in lumine naturali tanquam per se notum vel tanqua euidenter consequens ad per se nota ponendum est quod demonstra tis .a. et .b. propositionibus singularibus de futuro vna precise et determinate est vera simpliciter et non falsa et altera determinate est simpliciter falsa nec hoc impedit si nos lateat qua sit illa que sit vera nam sic interdum nos latet in illis de presenti vel preterito et dico quod si a dextris scribantur hec due rex sedet rex non se det. et a sinistris iste due rex sedebat / rex nonsedebat ante omnem discursum et inuestigationem eque notum et euidens est quod propositionum a dextris vna est absolute es determinate vera et altera sicut de propositionibus a sinistris: sed quia post inuestigationem homines perpenderent quod ponendo contradictionis de futuro contigenti alteram partem determinate esse veram sequuntur quedam difficultates et dubitationes ideo retrocedentes ad illa quae videntur per se nota resilierunt ab illis: et quia vide batur eis inconueniens negare simpliciter et absolute illud quod prius concedebatur tamquam per se notum ideo ne gauerunt illud cum appositione cuiusdam modificatio nis dicendo quod talis contradictionis non vna determi nate est vera: et altera determinate falsa: sed hec ad ditio videtur superflua demonstrata enim certa propositione ipsam absolute esse veram et ipsam determinate esse veram conuertuntur et eedem difficultates sequuntur ex vtraque.

¶ Contra respontionem arguitur quod talis veritas de terminata repugnat contingentie future sit a hec propositio heri scripta vel prolata sortes erit et sit .b. ne gatiua contradictoria heri scripta vel prolata tunc sic consequentie necessarie si antecedens est simpliciter et absolute necessarium consequens est simpliciter et absolute necessarium ita quod non tantum est necessitas consequentie: sed etiam consequentis sed hec consequentia est necessaria a propositio fuit vera seu plato dicendo a dixit heri verum igitur sortes erit et antecedens est necessarium: igitur et consequens. maior patet: quia si consequens non est necessarium igitur potest non poni absolute: et cum an tecedens sit necessarium non possibile ipsum non poni et non esse verum: igitur possibile est stare antecedens cum opposito consequentis: igitur consequentia non erat necessaria pa tet iterum: quia oppositum consequentis repugnat antecedent in consequentia necessaria sed repugnans necessario est impossibile igitur consequens est necessario patet iterum quia si consequens non sit necessarium ergo oppositum est possibile et si antecedens sit necessarium igitur oppositum antecedentis est impossibile: sed ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis in consequentia necessaria igitur ex possibili sequitur impossibile contra Ari. primo priorum et. 9. meta. minor principalis probatur: quia a propositio fuit heri determinate vera in actu simpliciter nec tantum in potentia / nec tantum fuit verum quod foret postea vera: sed heri simpliciter in praesenti et in actu pla to dicebat determinate verum et erat actu praesentialiter veri tas sui dicti non minus quam suum dictum: sed quod fuit actualiter et determinate impossibile est non fuisse secundum Ari. sexto Ethi. c. 2. igitur.

¶ Confirmatur quod non solum in potentia et in similitudine et improprie: sed actualiter et formaliter fuit ali quale vel aliqualiter se habens absolute vel relatiue est nunc impossibile non fuisse tale seu non taliter se habuis se: sed a fuit heri vera et proprie et plato fuit heri veredi cus formaliter et simpliciter in actu et proprie: igitur maior eque enim videtur falsum et impossibile illud quod fuit tale nun quam fuisse tale sicut illud quod fuit substatialiter simpli citer non fuisse illud substantialiter similiter de quanto et qualiet vbi et quando. etc. igitur pari ratione de vero et falso et de per lurio vel mendacio.

¶ Secundo arguitur ex immutabilitate veri tatis et falsitatis circa propositionem sic: propositio quae nunc de facto determinate est vera et non potest fieri falsa est necessaria sed a est huiusmodi: igitur. probatur minor: quia propositio quae nunc est actualiter vera si potest fieri falsa posset transire de veri tate in falsitatem: sed a propositio ante euentum rei non potest transi re de veritate in falsitatem: quia si transiret: igitur fieret no uiter falsa: igitur sortes non erit igitur ab eterno semper fuit verum quod sortes numquam erit: igitur a propositio nunquam fuit vera igitur non transiuit a veritate in falsitatem non enim tran siret nisi per mutationem rei significate: sed ante aduer sum rei non est mutatio rei significate: igitur nec transi tus veritatis.

¶ Confirmatur oppositorum immediatorum quorum vnum inest de facto et determinate: alicui impossibi le est reliquum inesse nisi succedat suo opposito quod modo inest actualiter: sed per te verum et falsum sunt opposita immediata circa propositionem de futuro et vnum in est determinate reliquum autem impossibile est succedere opposito quod nunc presentialiter et actualiter conuenit igitur confirmatur nunc propositio de facto et determinate vera si potest esse falsa potest incipere esse falsa: sed a non potest incipere esse falsa nisi per positionem et euentum rei significate: igitur maior patet: quia quod smsondo non est tale et potest esse tale potest incipere esse tale minor patet: quia si incipit esse falsa: igitur tunc erit falsum quod sortes erit igitur semper ab eterno fuit falsum: igitur non incepit esse falsum.

¶ Confir matur quod modo est falsum et non potest desinere esse falsum est no cessario falsum: sed. b. est huiusmodi vel sic quod de facto vel determinate est futurum nec potest desinere esse futurum est ne cessario futurum quod non est taliter se habens in actu et non potest desinere esse taliter se habens est necessario sic se habens

¶ Confirmatur quam impossibile est recedere aliquid ab eo cui inest tam necesse est ipsum inesse illii: sed futuritionem vel veritatem impossibile est recedere ab eo quod est futurum vel a propositione de futuro circa positionem rei: igitur necesse huiusmodi inesse et conuenire illis. minor probatur: quia si recedit: igitur tale incipit non esse futurum vel non esse verum quod est impossi bile.

¶ Item nulla propositio de futuro potest esse falsa post quam fuit vera: sed .a. vel .b. iam fuit vera secundum te: igitur non potest esse falsa. maior probatur: quia si potest esse falsa postquam fuit vera vel econtra: igitur est mutabiliter vera vel falsa: et potest transire de veritate in falsitatem et quia si potest ponatur iness tunc esset verum quod a propositio vera postquam fuit vera est ante euentum rei quod est improbatum.

¶ Tertio principaliter ex eternitate veritatis sic a propositio fuit ab eterno vera igitur erit ineternum vera consequens est falsum probatio consequentie: quia ecundm Ari id est celi et mundi eternum a parte ante est eternum a parte post. Confirmatur si a propositio scilicet sortes erit foret ab eter non falsa foret ineternum falsa: igitur pari ratione de eius veritate. Confirmatur si .b. propositio negatia scilicet sortes non erit foret ab eterno vera foret ineternum vera: igitur pa ri ratione de affirmatiua opposita.

¶ Quarto sic .c. fu it hodie nouiter productu igitur. c. heri erat producendum et futurum igitur heri c. erat necessario futurum et producendum prima consequentia patet per te quia ex veritate determinata illius de praesenti arguis determinatam veritatem priorem in illa de fu turo. secunda consequentia probatur: quia consequentie necessarie si antecedens est sim pliciter necessarium et consequens: igitur si consequens modificetur modo necessitatis erit verum: quia non significatur nisi quod necessario ita est: sed prime consequentie antecedens est simpliciter necessarium quia est de praeterito perfecto igitur. Confirmatur si ad antecedens sequitur consequens ad idem antecedens sumptum de necessario sequitur idem consequens sumptum de necessario: sed per te sequitur domus nunc est producta in actu terminato et praeterito: igitur aliquando erat futura et producenda: igitur sequitur domus modo necessario est producta igitur erat necessario producenda.

¶ Quinto si talis contradictionis de futuro altera pars determinate est vera hoc maxime videretur: quia propositio disiunctiua vel de disiui cto extremo ex partibus contradictoriis est determinate vera: sed hoc non ved. probatio: quia si veritas talis propositionis infert veritatem alterius partis determinate: igitur necessitas illi us propositionis infert necessitatem alterius partis determinate. probatio huius consequentie: quia si ad aliquod antecedens esse verum sequitur quoddam consequens esse verum ad antecedens esse necessarium sequitur consequens esse necessarium et consequentr ad antecedens modificatum modo necessita tis. etc. igitur si hec consequentia vaet sortem fore vel non fore est de terminate verum ergo vel sortem fore est determinate ve rum vel sortem non fore est determinate verum a simili sequitur sortem fore vel non fore est necessarium: ergo sortem fore qua necessarium vel sortem non fore est necessarium: et ita sequitur necessitas vel impossibilitas futura. Confirmatur si aliqua propositio totalis sit vera et necessaria praecise rationes alte rius partis et precise propter quandam propositionem quae est pars eius illa pars est vera et necessaria ratione cuius praecise tota propositio est necessaria: quia propter quod vnumquodque tale et illud ma gis specialiter de eo quod est propter quid praecise sed hec dis lunctiua a. erit vel .a. non erit est vera et necessaria alio quin inter contradictoria esset medium et est vera praecise ra tione istius partis a. erit: quia hec pars est determinate vera secundum te et altera pars est determinate falsa: igitur praecise ratione illius partis quae est vera: quia non pro vtraque simul aec pro neutra seu non pro altera: quia tunc ad veritatem talis disiunctiue non oportet alteram partem esse determinate veram et haberetur propositum quod est sit necessaria praecise ratio ue istius partis a. erit. probo: quia nullo modo ratione alterius ptis. quod enim non est causa quare hec propositio sit vera non est causa quare hec propositio sit necessario vera. et quod non dat propositioni esse veram non dat illi esse necessariam et esse necessario veram. Sicut si aliqua propositio sit falsa et impossibilis quod non est causa quare sit falsa non est causa quare sit impossibilis. si enim sit causa quare est impossibilis: igitur et quare est falsa pro illa ergo parte est necessario vera pro qua praecise est vera Probatur iterum quia necessitas veritatis est eadem illi veritat igitur propter vera et necessaria habet necessitatem ab eo a duo habet veritatem et econtra.

¶ Confirmatur quia si est vera prae cise pro hac parte igitur eadem veritate est tota illa disiunctiui vera et altera eius pars licet ordine quodam vbi enim vnum propter alterum. etc. tamen vnum praepre alterum vt si esse album conuenit alicui toti non pro qualet: sed tantum pro quadam parte sui determina ta ab eadem forma est totum tale et illa pars et similiter de veritate igitur si totum est verum veritate necessaria: sequitur quod pars est vera necessaria veritate.

¶ Sexto principaliter sequitur quod veritas et falsitas vniformiter essent in illis de futuro contingenti si cut in illis de praesenti et ptito quodlem contra Ari. vt arguitur in principio quae sti.

¶ Septimo sequitur quod vnum est conciliari et deliberare et prouidere et negociari super alique futuro: probatur. ex quo enim vna pars est actu praedeterminata et determina te vera: igitur quicquid consilieris vel deliberes non aliter eueniet quam illa pars determinate vera significat et quam iam de terminatum est vnde de praesentibus et preteritis non consiliamur: quia de illis iam determinata est veritas. Dices ideo non frustra consiliamur et negociamur: quia cum ille determinatione veritatis stat contingentia futuri et potest aliter euenire.

¶ Contra illud non immpedit quin vane consiliemur quo posito non minus vanum est consilium quam illo non posito: sed contingentia futuri et poten tia ad oppositum eius quod significatur per propositionem deterinnate veram est huiusmodi. probo: quia si laboraui diu ad tibi procurandum. b. benficium a rege si determinatum et determinate verum est quod non impetrabis et de facto sic contingat sicut determinatum dicimus quod frustra laboraui quantumcunque fuisset possibile regem tibi tradere .b. Similiter si seruis hac intentione et spe vt recipias mercedem et determinatum sit quod non recipies: ita vanus est labor et spes vana quamuis ille cui seruis possit da re: igitur pari ratione frustra consiliamur super futuro ex quo infallibiliter est vna pars actu determinata: con firmatur si talis contingentia et potentia ad oppositum tollit vanitatem negociationis et consilii de futuro sequitur quod nullum est consilium vanum de futuro: quia licet non sequatur intentum tamen possibile erat sequi. dices ideo non est vanum consiliari licet altera pars contradictionis determinate sit vera: quia ignotum est que pars sit determinate vera an scilicet affirmatiua vel negatiua contra illud non tollit quin frustra consiliamur quae posito nichilominus est maius la bor consilii quam eo circunscripto ceteris paribus: sic est de ignorantia veritatis determinate vt patet in exemplis su pra positis. Confirmatur scito quae pars determinate foret vera frustra consiliamur: igitur et hoc ignoto consequentia patet quia nichil mutatur de euentu rei propter meam scientiam vel ignorantiam.

¶ Octauo principaliter sit .b. nomen pro pum absolutum alicuius rei future et sit .a. hec propositio b. erit tunc sic .b. est indeterminatum et indifferens ad esse vel non esse futurum igitur .a. propositio est indeterminata et in differens ad verum et falsum. consequentia patet: quia sicut res ad esse sic ad veritatem secundo metha. et quia sic fo re et .a. orationem veram esse conuertuntur: antecedens probatur quia .b. ponitur contingens ad vtrumlibet et secundum Ari. primo periar menias: contingens ad vtrumlibet nichil magis sic quod non sic se habet aut habebit. super quo verbo boetius contingens ad vtrumlibet est cuius indistinctus vel inde terminatus est euentus: dices licet sit indeterminatum et in differens de possibili et secundum potentiam: quia potest fore et po test non fore tiamen est determinatum de inesse et secundum actum quia de facto determinate erit.

¶ Contra sit b. aliquis effectus futurus a voluntate mea tunc sic .b. est determinatum ad fore: aut igitur est ex se sic determinatum: aut ex sua causa. Si primum igitur hec determinatio non subest mee voluntati: quia est naturaliter eternaliter prior mea voluntate et omni actione eius. Si secundum contra. tum: quia volun tas talis forte nundum est vel nundum determinauit se facturam .b. tum. quia cum voluntas sit libera respectu .b. ibertate contradictionis et indifferentie sequitur quod ipsa non est minus indifferens et indeterminata ad vtramque par tem contradictionis quam. b.

¶ Item tollitur libertas volun tatis. probo. voluntas non habet libertatem contradictionis et indifferentie respectu illius effectus qui determinatus est actu ad alteram partem determinatione praeuenier te omnem actionem voluntatis: quia nichil est in potestate volun tatis nisi quod nostram sequitur voluntatem secundum Augu. primo retractationum. c. 23. confirmatur si. b. est deter¬ minatum ad fore et voluntas sortis est determinata ad producere pro futuro aut determinatio secundum quam determinatum est .b. fore est prior determinatione volunta tis: et ita non subest potestati voluntatis aut posterior et hoc non: quia est eterna nec dependet ab actione vo luntatis sortis sed duratione praecedit eam: aut sunt eque prime igitur hoc non subest voluntati magis quam econtra vdetur igitur quod difficultates quas incurrit fidelis in isto pro posito ponendo deum omnia futura praedeterminasse haberet philosophus in lumine naturali formaliter vel in equiualenti.

¶ Nono principaliter si a propositio sit de terminate vera igitur habet propter quid et causam sue veritatis et determinationis cum non sit veritas prima: aut igitur causa illa esset deus et hoc non. tum: quia hic procedi mus secundum ea precise que nota sunt in lumine natural querimus etiam de causa per se propria. tum: quia deus non est causa uare sortes peccabit: aut illa causa esset creatura alia aliqua et hoc non: quia quamuis talis creatura non sit deter minate verum est .b. fore secundum te nec ipsa propositio est cau sa sue determinationis et veritatis nec intellectus for mans eam: quia nec significat seipsam nec intellectum a quo for matur nec verificatur pro illis.

¶ Decimo aut talis propositio est vera ex se et ex suis terminis et praedicatum conuenit sub iecto propter se: aut non sed est vera ex alio vero quod est verum propter quid respectu illius. Si primum igitur est per se nota euidens et necessaria. Si secundum aut illud aliud verum est necessarium et determinatum: aut est tale quod ex eo non sequitur determinatio veritatis cir ca a magis quam circa eius contradictoria. Si primum aut igitur ille praemisse de praesenti vel praeterito: et ita necessarie et per consequens a propositio est necessaria: quia per consequentiam ne cessariam sequitur ex necessariis: aut sunt de futuro con tigenti et de illis quaero sicut a principio an sint vere ex se vel ex suis terminis et propter se: aut non: sed ex aliiet propter alia et ita erit processus in infinitum in mediis ordinatis vel talis propositio de futuro resoluetur in aliquas de preterito vel de praesenti ex quibus necessario sequetur.

¶ Undecimo nihil est determinate futurum: igitur nulla pro positio de futuro est determinate vera. antecedens probatur: quia contradictoria eius est falsa / scilicet aliquid est futurum: quia per conuersionem futurum esset aliquid quod est falsum: quia quod est futurum nihil est nec est ens probatur etiam inducendo: quia antichristus futurus nichil est et .c. futurum nihil

¶ Duodecimo sequitur contradictoria simul esse vera probo: quia praecipiat rex sorti quod omnem et solum dicentem sibi falsum in hac hora prercutiat et omni et soli dicentem sibi verum in hac hora det denarium tunc plato dicat sorti tu non dabis michi denarium. hoc posito secundum te plato dicit determinate verum aut dicit determinate falsum quodcumque detur sequitur contradictio scilicet quod ex precepto et secundum formam et tenorem praecepti sortes de bet dare denarium platoni et quod non debet dare. probo: si dictum platonis est determinate verum: igitur secundum for mam precepti sortes dabit platoni denarium et vltra si dictum platonis sit verum sequitur quod sortes non dabit ei denarium: quia hoc significat dictum plationis et hoc exigit veritas dicti sui. Ex alia parte si dictum platonis sit determinate falsum: igitur secundum tenorem praecepti sortes non dabit platoni denarium: igitur plato dicebat verum ergo sortes erat platoni daturus denarium.

¶ Ad primum negatur minor principalis hec enim propositio est contingens a. propositio fuit vera sicut et contingens est quod sortes erit et propositio quae fuit vera potest numquam fuisse vera in sensu diui sionis. Ad improbationem dicendum quod quedam sunt propositiones de preterito non solum vocaliter et secundum formam enunciandi: sed est realiter et implicite sunt de futuro et equiualent vni de futuro inquam sunt resoluen de et per quam sunt exponende tanquam per magis directam formam enunciandi vt. c. est futurum a propositio fuit vera vel sortes inchoauit hanc propositionem homo est animal et veritas ta lis dependet ex futuro nec est necessaria. conceditur ergo quod omnem rem siue simplicem siue compositam quae vere et proprie fuit impossibile est non fuisse tamen possibile est. c. numquam fuisse futurum et .a. propositionem numquam fuisse veram nec hoc est de aliquo ente praeterito ipsum non fuisse: quia .a. propositionem fuis se veram dicit aliquid praeteritum scilicet realitatem materialem et phisicam talis propositionis fuisse et eam sic significasse et hoc est necessarium dicit ent vltra hoc quod .c. erit et hoc est futurum adhuc ideo proprie loquendo eius veritas et ipsam fuisse veram non transit in praeteritum.

¶ Contra respon sionem hanc arguitur multipliciter in sequentibus vbi pro batur quod illud quod voluit et sciuit non potest nunquam sciuisse: sed quo ad praesens contra responsionem probantur quat tuor puncta. primum quod .a. propositionem prius veram impossi bile est nunquam fuisse veram sic si .a. propositio fuisset vera per veritatem que esset forma accidentalis inherens propositioni siue absolutam siue respectiuam impossibile esset nunc eam non fuisse veram: ergo et si fuit vera veritate veritate tali quali vera fuit. probatur consequentia: quia vera fuit veritate que erat idem realiter illi propositioni cum igitur sic fuerit propositio quod non sit possibile ipsam non fuisse propositionem et illa veritas qua fuit vera fuit idem realiter propositioni sequitur eque bene si fuit vera quod non potest non fuis se vera sicut si illius veritas fuisset accidens illi inherens.

¶ Secundus punctus est quod hec propositio .a. propositio fu it vera est vere et realiter et simpliciter de preterito et quod est taliter de praeterito qualiter sufficit ad hoc quod veritas propositionis de preterito inferat necessitatem. probatur sic aut propositio dicitur realiter et simpliciter de praeterito: quia est de verbo seu copula verbali praeteriti temporis et ideo dicitur realiter de praesenti: quia componit vel diuidit extrema mediante conceptu verbali praesentis temporis et proportionabiliter de futuro et habetur propositum: aut ideo: quia significatum per extrema vel extremum est realiter praeteritum dicitur de praeterito et ideo dicitur de presenti: quia significatum per extremum est realiter presens et proportionabiliter de futuro: sed con tra: nam hec esset realiter de preterito adam est et hec rea iter de futuro antichristus fuit a me cognitus consequens est fal sum: quia prima non est necessaria et secunda est nunc necessario vera vel falsa necessario. similiter hec non esset simpliciter et realiter de praesenti vel praeterito sortes vult vel voluit a fore vel tempus presens est tempus futurum. secundo illa propositio est realiter et simpliciter de preterito cui non contradicit illa quae realiter et simpliciter est de praesenti vel fu turo: sed illa quae est de ptito sic est de ista .a. propositio fuit vera in .d. instanti ei enim non contradicit ista .a. propositio non est vera in .d. instanti nec ista .a. propositio non erit vera in o. istanti: quia non habent legemn contradictoriarum: quia possunt simul esse vere sed ei contradicit ista .a. non fuit vera in .d. instanti: si autem foret realiter de futuro magis contradiceret ei rationabiliter illa de futuro.

¶ Ter tio post euentum et positionem rei hec propositio .a. fuit vera est simpliciter et realiter de praeterito: igitur et ante euentum rei. antecedens probatur: quia tunc est simpliciter necessaria. consequentia probatur: quia .a. propositio semper significat idem: et eodem modo nunc et pri as: et quia propositio que mo realiter est de praesenti vel de futuro non fit de preterito propter positionem vel preteritionem rei significate sicut hec propositio antichristus est vel antichristus erit nunquam fiet propositio de praeterito quamuis antichristus ponatur in esse: quia semper erit contingenter vera. propositio est realiter de preterito vt antichristus fuit non fit propositio de praesenti vel de futuro propter futuritionem vel presentiam rei significate: igitur similiter illa quae realiter est de futuro no fuit de preterito. Ex hoc patet quod hec propositio .a. fuit vera non implicat et exigit antichristum fore: quia postquam anti christus erit nec amplius erit futurus adhuc erit verum immo necessarium .a. fuisse veram et non inferet antichristum fore nec implicabit.

¶ Tertius punctus quod veritas ipsius a. propositionis est vere et realiter praeterita et quod ipsam fu isse vel esse veram transit realiter et vere in preteritum eo modo quo esse rei quae fuit dicitur transisse in preteritum primo: quia vt prius post euentum rei transiit in praeteritum hu iusmodi veritas et propositio est .a. esse veram: igitur et ante euentum rei. Secundo illud veraciter et simpliciter tran siit in preteritum quod non solum in potentia vel ficte et metaphorice: sed vere realiter et in actu fuit praesens sed veri tas ipsius .a. propositionis fuit huiusmodi quando proferebatur actu vel cum erat scripta veritas enim non erat futura: sed signum presens futuri patet etiam par te: quia dependet .a. futuro: igitur non est ipsum futurum.

¶ Confirmatur: quia illud vere et realiter fuit futurum et presens et preteritum de quo suit verum dicere quod erit et non est et de quo postea fuit verum dicere quod est et non erit et postea fuit verum dicere quod fuit et non est nec erit sic est de hoc intelligibi li .a. propositionem esse veram in d. instanti vel est .a. esse vel ram: quia dum .a. propositio non est: non est verum .a. propositionem esse veram vel veritatem eius esse tertio quod fuit totaliter praesens sic quod nichil eius erat fururum transiliit realiter in preteritum: sed veritas huius propositionis .a. seu .a. propositionem esse veram erat / sic totaliter praesens quod nichil eius erat futurum. probatio quia propositio et eius veritas distinguuntur totaliter a re significata sicut causatum vel mensuratum vel signum a causa vel mensura

¶ Quarto si veritas fuisset accidens realiter additum pro poni tunc veritas et .a. propositionem esse veram transisset realiter et simpliciter in praeteritum: igitur. et si est idem realiter propositioni: quia nec mi nus fuit realiter quadam entitas immo actualior et perfectior quam si fuisset respectus additus.

¶ Quarto propositio transit in praeteritum secundum esse naturale et reale: igitur et secundum esse verum. consequentia probatur: quia eadem mensura reali temporali men surabatur esse reale propositionis et esse veritatis seu esse verum. Con firmatur eorum qua simul sunt / et non sunt et qua simul incipiunt et desinunt si vnum fuit realiter presens et tranfit in praeteritum et reliquum: sed .a. propositionem esse et eius veritas sunt seu ipsam esse veram simul incipiunt et desinunt: igitur.

¶ Sexto illud transit realiter et simpliciter in preteritum quo ad esse tale quod aliquando erat in potentia tale et futurum tale et postea factum est actualiter et praesentialiter tale et modo non est amplius tale: sed realiter desinit esse tale nec amplius erit tale sed. a. propositionem esse veram in. d. instanti est huiusmodi sicut. d. instans hester num praeteritum ante enim. d. instans potentiale et futurum erat .a. propositionem esse veram in .d. instanti et posito. d. instanti erat actu aliter et praesentialiter .a. propositio vera: et nunc est et erit in futurum per impossibile nisi. d. instans reuertatur igitur.

¶ Septimo aut veritas propositionis dicitur transisse in praeteritum: quia tempus transit quae fuit vera: aut quia prius erat vera et modo non est verum et propo situm: aut quia res significata per extremum propositionis transit in pteri tum: et hoc non: quia sic est aliquod ens immutabiliter manens peri et hodie tunc hec veritas .c. fuit in tempore hesterno non transisset in praeteritum: quia nulla res quae sic. c. vel circa .c. tran siit in praeteritum nisi tempus consequens est falsum quia est necessaria ex eo quod esse vel fuisse tali die transiit in preteritum.

¶ Octauo. si veritas ipsius .a. seu a esse veram non transiit realiter in praeteritum: aut igitur est realiter praesens: autem rea iter futurum: aut nec praesens nec futurum. si trtium igitur non est nec fuit verum. Si primum igitur statim transibit in praeteritum et pro positum. si secundum contra: quia vel erit semper futurum ineternum et numquam praesens quod est contradictio vel est futurum vsque ad positionem et euentum rei future significate et tunc fiet praesens et hoc non: quia cum illa res futura primo ponetur tunc .a. propositio desinet esse vera et inci niet esse falsa

¶ Nono sit .c. intelligibile complexe significabile per stam. b. est. futurum vel per istam .a. propositio est vel fuit vera demodo trando per .a. priorem propositionem et sit .c. intelligibile pro quo verifi cetur aliquae dictarum propositionum puta pro intelligibili quod et .c. esse futurum seu .a. propositionem esse veram sumendo ista dicta psonaliter: aut igitur .c. intelligibile est realiter et actualiter praesens aut praeteritum aut futurum. Si primum igitur erit stati actu aliter et realiter praeteritum siue in esse positimo siue priuatimo: quia non minus est realiter de praeterito iua. g. fuit cecum quam. 8. fuit videns. si secundum propositum: si tertium igitur illa propositio non est in presenti et actualiter vera: sed est vera tantum in potentia vel erit in futuro vera: quia modo non est ita in actu sicut significat. si enim ad actualem et praesentem veritatem propositionis sufficit sic poni potentia vel pro futuro sicut significatur ster quitur quod hec est modo actu vera antixpus est.

¶ Quartus punctus contra dictam responsionem est quod veritas ipsius seu. .a. propositionem esse veram non depen det a futuro. probatur sic prius non dependet a posteriori et quod realiter et actualiter modo determinate existit non de pendet a futuro quod modo nihil est nec erit vsque in mille simum annum dependens enim est posterius et presupponit illud a quo dependet: sed veritas .a. propositionis est modo determina te realiter et actualiter existens: quia est hec propositio vel acci dens eius immo fuisset ab eterno si ipsa propositio fuisset for mata ab aeterno. Secundo positio effectus futuri non est causa quare .a. determinate est nec temporale et nouum est causa eterni. Tertio nec .a. propositio dependet a futuro nec eius significatum igitur nec eius veritas. consequentia patet: quia veritas non est realiter nisi alterum istorum vel vtrumque simul. prima pars antecedentis patet: quia huiusmodi propositio est vera res quam im possibile erit non fuisse statin post hoc instans. secunda pars probatur: quia si eius significatum sit praesens vel praeteritum habetur propositum quod non dependet a futuro. si vero sit futurum: iterum prapositum: quia idem non dependet a se vnde videtur repugnan tia implicari: quia si dependet a futuro: igitur non est illud futurum nec est aliud futurum: igitur est praesens vere et actu: igitur vere transibit immediate in preteritum: igitur non depen det a futuro.

¶ Quarto veritas propositionis negatiue de futuro contingenti non dependet a futuro: igitur nec veritas affirmatiue. consequentia patet: quia talis negatiua vera non est minus contingenter vera quam affirmatiua que ponitur vera. antecedens probatur: quia sit .b. possibile esse quod tamen numquam erit tunc veritas istius propositionis .b. non eue niet non dependet ex aliquo futuro. patet: quia non ex .b. futuro cum .b. non sit futurum nec ex aliquo alio futuro quia propter positionem illius alterius futuri non cessat veri tas istius .b. non eueniet.

¶ Respondeo ad ista ad pri mum negatur consequentia quia tunc .a. fuisse veram foret realiter praeteritum non solum quo ad esse naturale propositionis sed quo ad esse verum sic quod ipsam esse veram non depende ret a futuro nec exigeret aliquod futurum plusquam esse materiale propositionis supposito quod illa formaliter esset per se et essentialiter veritas si vero illa forma posset esse non veritas: ita et propositio et ita frustra additur. Dein de ad primam probationem secundi puncti dicendum quod proposi tionem aliquam esse realiter et simpliciter de preterito potest intelligi vno modo quod significatur per subiectum vel predicatum est vel fuit realiter ens praeteritum et sic non est ad ppositum. Alio modo: quia vere et realiter est in forma et nodo enunciationum de praeterito et hoc est enunciare per verbum praeteriti temporis tanquam verbum principale com positionis: et sic conceditur quod .a. propositio est vera et rea liter de praeterito. Alio modo: quia non solum est in forma et modo enunciandi de praeterito: nec solum ita fuit sicut fu isse significatur per eam non est respectus ad futurum nec dependet a futuritione alicuius vel futuritionis pri uatione nec implicat nec exigit seu infert propositionem vel priuationem futuram ad sui veritatem: et sic .a. propositio non est realiter et simpliciter de preterito sed partim de suturo: quia implicite significat quod .b. erit: sed hec est simpliciter de praeterito non de futuro ego volui vel credidi .b. fo re: quia licet contineat verbum futuri temporis et per eam significetur tempus futurum tamen eius veritas non exiginec infert aliquod futurum contingens fore verbum etiam futuri temporis positum in illa nec est verbum principi lis compositionis nec principalis copule extremorum

¶ Ad secundam probationem dico quod contradictoria il lius est vniformiter de futuro: quia infert quod .b. produo bile non erit futurum.

¶ Ad tertium negatur consequentia si posi euentum rei sit de preterito non per se et formaliter ex formali significatione: sed per accidens et materialiter extrinsece: quia concomitatur impletio praeterita eius quod per illam significabatur futurum ex quo patet. Ad pri mam probationem consequentie ad secundam non vet consequenti si illa propositio non sit simpliciter et pure de futuro: sed mixtum implicat aliquam de futuro et aliquam de prete rito: et ideo hec propositio adam est semper est de presenti et ista adam fuit semper est de preterito: et ista adam erit semper / erit de futuro: sed ista propositio .a. fuit vera im plicat vnam de futuro cum vna de preterito. implicat enim talem propositionem fuisse et sic significasse significat etiam quod antichristus erit et cum arguitur quod non infert anti christum fore. Respondeo quod infert antichristum fore vel illam fuisse post illius veritatem propositionis ideo nisi anti christus fuerit exigit antichristum fore et pro tunc est contin gens: cum autem non exigit antichristum fore: sed eam com comitatur antichristum fuisse tunc est necessaria.

¶ De inde ad probationes tertii puncti dicendum quod veritatem a. propositionis vel .a. esse veram transire simpliciter in preteritam potest intelligi vno modo: quia veraciter et proprie et non ficte nec metaphorice ipsa fuit vera et ita fuit sicut fuisse significatur per eam et sic conceditur. Alio modo quod iam fuit et preteriit quicquid requirii ad eius veritatem sic quod eius veritas non dependet a futuritione alicuius producibilis nec exigit nec inferi aliquod producibile esse futurum vel eius priuationem immo quocumque possibili futuro demonstrato siue ipsum ponatur in futurum siue non illa propositio nichilomi nus fuit vera: et sic negatur. probationes autem procedum: in primo sensu. Ad primam patet supra. Ad secun dam licet sit figura dictionis mutando quid in ad aliquid potest tamen dici ad maiorem quod vera est si fuit praesens siue respectu et ordine ad futurum et sine inclusione vel implicatione et exigentia futuri. Ad tertiam licet sit figu ra dictionis potest tamen dici quod quamuis illa res que est veritas fuerit totaliter praesens sic quod nichil illius rei esset tunc futurum tamen ad hoc quod illa res esset veritas im plicatur et exigitur aliquid esse futurum ipsa enim erat contingenter veritas stante sua entitate. Ad quatam negatur conequentia. Ad quintam similiter negatur consequentia Ad probationem licet eadem mensura mensuratur prop sitio et res que est veritas tamen ad hoc quod ipsa esset ver tas exigeretur futuritio alterius mensure et futuritio alicuius in alia mensura futuri.

¶ Ad confirmationem verum est si simul sunt et non sunt necessario id est quod sin necessario connexa: sed esse propositionis .a. contingen ter est veritas et est veritas in respectu et habitudine ad futurum contingens.

¶ Ad sextam accipiend esse tale vel taliter se habens pro esse tale quale esse nati est esse per se terminus ad quem mutationis concedit maior et negatur minor. accipiendo autem large esse ta le pro esse vel fuisse huiusmodi cuiusmodi esse vel fuisse vel fore significatur per aliquam predicationem tunc dicen dum quod impossibile est non fuisse tale illud quod fuit tale sine respectu et ordine ad futurum et sine inclusione et exigentia futuri: ita quod fuisse tale non sit implicite inclusiue aliquid fore. Ad septimam patet ex dictis. di enim realiter et sufficienter transisse in praeteritum si tempor preterito fuit vera nec ad eius veritatem exigatur vel terius aliquod possibile contingens esse actu futurum.

¶ Ad octauam loquendo de vi / verbi veritas ipsius a. seu .a. esse veram est res realiter praesens vel preterita: quia est .a. propositio et ideo secundum id quod est materialiter transit in preteritum: sed accipiendo in secundo sen su supra exposito diceretur non transisse in preteritum et quod parti est futurum: quia ad hoc quod a sit veritas exigi tur .c. fore nec illud erit semper futurum: sed tantum vsque ad po sitionem rei future. Ad improbationem conceditur assum ptum nec hoc impedit propositum: quia propositionem desinere esse veram non est vere et proprie alicuius rei desitio nisi in similitudine et figura: sed realiter et materialiter extrinsece est inceptio culusdam rei respectu cuius illa propositio diceretur vera.

¶ Ad nonam dicendum quod .c. est ipsum .b. futurum: quia petrum esse futurum est petrus futurus: et concedo quod .c. intelligibile non est realiter et actualiter praesens secundum rei proprietatem: sed tantum secundum figuram loquendi. Ad probationem ne gatur: quia illa propositio non significat illud obiectum intelligibile esse actu sed fore.

¶ Deinde ad probationes quarti puncti dico quod proprie loquendo non dependet a. futuro pro vt dependentia est causalitas passiua: sed lar ge et improprie dicitur dependere: quia exigit illud fore tam quam signatum per conformitatem ad quod dicitur signum verum sicut etiam large loquendo in illis de praesenti sic esse in re dicitur causa veritatis propositionis et veritas dicitur dependere a significato pro quo verificatur licet communiter non sit signa tum huiusmodi realiter et vere causa veritatis: quia tale signatum: aut nichil est: aut remotum est / accipit igitur dependentia pro exigentia et illimitatione alicuius vt repraesentati ad quod veritas dicit formaliter respectum et oportet dinem tanquam aliqualiter ad mensuram: et accipitur hic dependentia in quadam similitudine ad veram dependem tiam et causalitatem: quia Ari. in predicamentis dicit quod sic esse est causa huius quod est orationem veram esse: et potest reduci ad genus cause materialis: quia obiectum dicitur materia circa quam vel ad genus causalitatis effecti ue: quia obiectum positiue taliter se habens natum est generare in passo susceptiuo disposito praesente sui representationem et configurationem que repraesentaret ipsum vt taliter se habens vel ad genus causalitatis formalis quia forma determinat quantitatem et modum. vnde. 5. et 10. metha. obiectum est mensura scientie nostre. econtra de sci entia dei vel cause finalis: quia apprehensio videtur tem dentia in obiectum vt in terminum.

¶ Ad secundum prin cipale conceditur maior sic quod non possit esse falsa nec per successionem oppositarum nec sine successione et sic negatur minor. si autem intelligitur quod non potest fieri falsa per successionem falsitatis post veritatem negatur maior specialiter de veritate respiciente futurum. Ad aliam cofirmationem per idem negatur maior. Ad aliam confirmationem accipiendo proprie recedere vt no tat successionem oppositorum negatur maior accipiendo autem recedere large pro posse non posse esse huiusmodi negatur minor. Ad aliam prima pars antecedentis proprie sumpta de vi / verbi conceditur. ad veritatem enim sus contradictorie exigeretur quod hec esset possibilis aliqua propositio de futuro contingenti est falsa postquam fuit vera citra positionem rei et tunc discursus non vet. si vero accipiatur in sensu diuisionis scilicet quod post tempus in quo fuit vera non est possibile quod ipsa sit falsa negatur immo est possibile quod sit et fuerit falsa et hodie est possit bile quod heri fuit falsa.

¶ Ad tertium principale negatur consequentia ad probationem intelligitur de necessitate essendi secundum quam aliquid est eternaliter ens non de eternitate large secundum quam aliquid est eternaliter in potentia vel priuatum aliquo: quia nulla est in potentia et sub priuatione huius forme ab eterno et modo desinet huiusmodi potentia et priuatio propositio est de preterito erit vera ineternum et fuit falsa ab eterno.

¶ Ad comfirmationem. negatur consequentia: quia falsitas affirmatiue et veritas negatiue. non exigunt nouitatem positionis re praesentem vel preteritam vel futuram.

¶ Ad quartum prin cip ale negatur conequentia. Ad probationem concedo quod in tempore: quo antecedens est necessarium tunc consequens est necessarium: et ita hec est modo necessario vera. c. heri erat producem dum et cum dicitur: igitur modificatum modo necessitatis eri verum concedo si modus necessitatis taliter addatur quod non denotet aliam necessitatem quam illam necessitatem sed quam consequens deinesse erat necessarium. Si vero de notetur alius modus necessitatis negatur illud assum ptum sicut supposita eternitate necessaria specierum secundum philosophos hec propositio est semper et necessario vera ali quis homo actualiter viuit et existit: et tamen hec nunquam est vera aliquis homo semper et necessario viuit similiter se quitur verum est sortem fuisse igitur aliquando verum erat sortem esse: et antecedens est necessarium simpliciter et immuta bile: igitur et consequens: ergo modificatum modo necessitatis immutabilis erit verum: igitur aliquando erat verum ne cessario et immutabiliter verum sortes est: vel igitur aliquan do erat verum quod sortes necessario et immutabiliter est non vet: dico igitur in proposito quod cum dicitur .c. heri necessario erat producendum et futurum denotatur alia ne cessitas et alius modus necessitatis quam ille secundum quem modo est necessarium quod. c. erat / heri producendum cum enim dicitur quod nunc est necessarium quod. c. erat heri producendum notatur necessitas praesens et hodierna respectu praesentis veritatis seu necessitatis secundum quam modo est necessarium hanc propositionem de praeterito esse veram vel secundum quam mo est necessarium .a. fuisse heri producendum cum autem dicitur quod. c. heri erat producendum necessario: et futurum notatur non solum necessitas praesens respectu veri formati nunc de preterito: sed etiam nota tur necessitas praeterita et hesterna quae heri erat praesentiali ter et secundum quam esset prius aliquando necessarium .c. fo re necessitas: igitur secundum quam hec est modo necessaria c. erat producendum heri conuenientius explicatur praepo nendo modum necessitatis totali propositioni de inesse dicendo necessario vel de necessitate. c. erat producen dum vt notetur necessitas praesens seu praesentis veritatis non autem vt notetur necessitas preterita. vnde potest dici quod hec propositio .c. est vel fuit necessario productum vel ista propositio de necessitate. c. erat futurum vel producendum est distinguenda: quia vel notatur praesens necessitas respectu praeteriti seu praeteritionis et sic con ceditur / vel notatur necessitas praeterita seu preteritio necessitatis: et sic negatur. vel potest sic dici quod dicta pro positio potest exponi sic .c. non potest non fuisse productum et nunc est necessarium ipsum fuisse futurum et sic concedisvel potest exponi sic quando .b. producebatur necessari tunc erat ipsum produci necessitate antecedent e et antequam produceretur non erat possibile quin produceretur et sic negatur. ratio autem huius est multiplex: quia intellect enuncians de preterito aspicit tempus praeteritum et as picit tempus presens in quo illud praeteritum est per transi¬ tum et a quo distat tempus praeteritum ideo in huiusmodi enum ciatione modali necessitas potest referri vel ad instans praesens mensurans veritatem enunciationis nunc forma te vel ad instans praeteritum mensurans actum signatum. Ad confirmationem per idem.

¶ Ad quintum princi pale negatur minor. Ad probationem negatur consequen tia. Ad probationem illius consequentie conceditur assumptum sed ad hoc antecedens talis disiunctiua est vera non sequitur hoc consequens: igitur hec pars affirmatiua est vera nec etiam sequitur hoc consequens: igitur hec pars negatiua est vera: sed sequitur hoc consequens: igitur altera eius pars est vera. et concedo quod hoc consequens est necessarium verum nec est possibile quod sit falsum et cum infertur: igitur modificatum modo necessitatis erit verum et ipsum sic modifi catum sequitur ad illud antecedens sic modificatum modo neces sitatis negatur illud: quia alia necessitas notaretur per huiusmodi modalem quam sit illa necessitas secundum quam ne cessario erat vera illa deinesse vt declaratum est supra si vero taliter modificaretur vt non denotetur alius mo dus necessitatis concederetur et hic modus magis deo notatur praeponendo modum sic de necessitate. altera. pars est vera id est necessarium est quod altera pars est vera potest etiam dici quod ad istam disiunctiuam. c. erit vel non erit sequitur hec disiunctiua: aut hec pars determinate est vera: et illa pars falsa: aut econtra determinate: et conceditur quod hoc consequens est necessarium.

¶ Ad con firmationem negatur minor quamuis enim sit vera pro ab tera parte non tamen est necessaria praecise ratione illius partis: sed ratione immediationis suarum partium respectu alicuius subiecti sicut in illis de praesenti disiunctiua interdum est necessaria vera immutabiliter et eternaliter non tamen aliqua eius pars est necessaria. Ad improbatio nem huius dicendum quod non ratione alterius partis secun dum se et absolute: sed ratione vtriusque partis simul qua tinus sunt immediate: ita quod habet veritatem rationem vnius partis et habet necessitatem tanquam circunstantiam sue veritatis ex duarum partium immediatione similiter supposita constantia subiecti hec est impossibilis et fal sa sortes non est sanus nec eger et non est falsa ratione huius partis non est eger: quia conuenit quod sit vera: tamen est impossibilis ratione immediationis partium. cum igitur dicitur quod non est causa quare propositio sit vera non est causa quare sit ne cessario vera conceditur loquendo de vera et reali et propria causalitate non autem loquendo de causalitate large et improprie potest etiam dicit quod large et improprie pars falsa est causa veritatis totius disiunctiue non qua tinus est falsa nec secundum se absolute sumpta: sed vt oppositum sic coniunctum parti vere.

¶ Ad confirma tionem licet proprie loquendo non sit eade veritas toti us et partis sicut nec eadem propositio tota disiunctiua vel ra et altera eius pars negatur tamen consequentia quod scilicet pars sit eadem veritate necessario vera: quia necessitas vo ritatis prpothetice non semper est ex absoluta necessitate a terius partis determinate sicut conditionalis interdum ex contingentibus ex necessaria.

¶ Ad sextum princi pale conceditur quod infertur quod similiter quod ad hoc cuiuslibet contradictionis vna pars determinate est vera et eius opposita est determinate falsa licet nos lateat qua sit illa an affirmatiua vel negatiua: sed est dissimilitu do in multis. primo: quia in illis de presenti et preterito inc est veritas determinata quod non est potentia ad oppositum actus secundum quem propositio est vera: aut non est potentia separata et distans ab actu importato per illa semper preteritum sed coniuncta actui propter quem est ve ra. in illis autem de futuro sic est determinata veritas quid est potentia ad oppositum actus propter quem est veritas et potentia remota ab illo actu

¶ Secundo in illis de futuro stat veritas cum potentia ad oppositum pro pre senti pro preterito et pro futuro: quia si hec propositio .b. erit sit modo vera possibile est eam modo non esse veram et eam non fuisse prius veram et post immediate esse non veram non autem sic est de propositione vera de praeterito illa etiam de presenti que modo est vera: aut non est possi bile eam esse nunc: et non esse veram: aut saltem si modo non incipit esse vera necesse est eam prius fuisse veram immediate etiam transibit in necessitatem secundum quam necesse erit ipsam fuisse veram.

¶ Tertio in illis de preterito vel praesenti est determinata veritas determinatione praeueniente et excludente consilii deliberatio nem ex natura per se talis veritatis: quia talis actus iam tramn siit in preteritum et necessitatem: aut immediate transibit in illis autem de futuro non est sic veritas determinata determinatione praeueniente et excludente consilii deli perationem ex natura et ratione veritatis de futuro: quia ipsa precedit duratione actum respectu cuius est et ei accidit quod sit propiqua illi actui.

¶ Quarto proposi tio de presenti non potest esse in aliquo tempore vera quantumcumque peruo tempore sine necessitate ad esse vel fuisse veram: quia dum est vera in secunda medietate necesse est illam: ita fuisse pro priori medietate et quia si est vera in a. tempore et per .a. tempus sequitur quod fuit vera. probo. quia si non fuit vera: igitur vel incipit esse vera vel nec estnec vna quam fuit vera quocumque dato sequitur quod non fuit vera in a tempore et per .a. tempus licet erit vera in .a. tempore. si cut ergo sequitur .b. mouetur: igitur mouebatur et moue bitur: ita sequitur propositio est vera per .a. tempus igitur fuit et erit vera. si autem sit de presenti sequitur quod si fuit vera quod necesse est eam fuisse veram et sic posset exponi illud omne quod est quando est necesse est esse id est omne quod est in aliquo tempore. et per aliquod tempus habet aliquan necessitatem essendi infra illud tempus: quia esse in .a. tem pore et per .a. tempus infert fuisse infra .a. tempus et contingentia praesentis mixta est alicui necessitati de praete rito.

¶ Quid autem Aristo. senserit de principali que sito non est contemnendum inspicere et potest dici quod sensisse videtur quod responsum est supra et quod intentio eius. primo periarmenias in hoc consistit quod in illis de preterito et de presenti non solum propositio disiunctiua vel de disiun cto extremo est necessaria: sed etiam altera pars est no cessaria saltem pro tunc et necessitate consequente po sitionem rei vt ponit Anselmus secundo cur deus homo cap. 17. vel quod est veritas proxima et immediata necessi tati antecedenti nec est contingens contingentia suffici ente ad consilium. in illis autem de futuro licet disiunctiua sit necessaria: tamen nulla pars eius est necessaria: sed con contingens modis praedictis.

¶ Ad septimum negatur consequentia. expedit enim consilium et prouidentia non solum: quia cum determinata veritate vnius partis stat indifferentia secundum potentiam ad opposita: sed etiam quia consilium et prouidentia sunt antecedentia et vic et media praeparatiua ad alteram partem sic quod frequente. nisi huiusmodi antecedentia ponerentur talia bona non sequitur nec illa mala declinantur / immo si neutra pars sit absolute et actu vera: igitur simpliciter et absolute non eueniet quod intendimus nec eius oppositum: igitur fru tra consiliamur super eo quod non eueniet.

¶ Respon sio ibi posita licet sit vera non tamen est sufficiens et to talis explicatio cause. potentia enim indifferentie ad opposita non impedit quin interdum vane consiliemum quo ad contingentiam finis intenti siue altera pars sit de terminate vera vel non: tamen non semper est consilium va num: quia ex positione eius sequitur interdum magis be¬ ne vel minus male quam si non precessiset consilium. vant tas igitur consilii interdum contingens non est propter determinatam veritatem alterius partis: sed propter euentum illius ad quod deuitandum erat consilium non est autem vanum consilium quando propter illud sequitur minus malum.

¶ Ad octauum respon sio ibi posita conceditur.

¶ Ad primam improbationem dicendum quod ex sua causa futura vt ly ex non sit nota perse et proprie causalitatis presentis: sed future quomodo dicitur secundo posteriorum quod idem est causa respectu eiusdem secundum esse fuisse et fore. Ad primam improbationem licet voluntas nichil determinauerit operando determina te verum est quod ipsa aget. Ad secundam non est indeter minata deinesse: sed determinatum est quod producet. b. ad aliud negatur conequentia. Ad probationem negatur maior ex quo non est determinatio ad esse: sed ad fore et sic non preuenit determinationem voluntatis qua voluntas est determinate productiua etiam illa determinatio ad fore .b. praecedit omnem actionem voluntatis: tamen redu ctio illius determinationis ad actum presentem sequitur aliquam actionem voluntatis ideo illa determinatio est in potestate voluntatis cum dicit Augu. quod nichil est in potestate nostra nisi quod nostram sequitur voluntem intelligitur quod actualis positio vel depositio ef fectus non subest libertati voluntatis nisi quatinus est posterior voluntate. ad aliud large loquendo de prioritate determinatio voluntatis causaliter est pri pr eo modo quo dicimus quod ideo .b. est futurum: quia volun tas est productiua.b.

¶ Ad nonum loquendo de causa reali et phisica illius rei que est veritas anima est causa illius veritatis. sicut et ipsius propositionis loquendo vero de causa obiectiua et quasi materiali circa quan sic loquendo large de causalitate habet pro causa sue vel ritatis euentum rei futurum sicut veritas de praeterito di citur habere pro causa preteritionem rei seu positionem rei preteritam ideo enim est vera: quia ita fuit sicut significat fuisse. Si vero queritur propter quid et causa id est que sit pro positio causalis conuenienter responsiua ad questio nem quare .b. erit determinate sic dicendum quod propositio de presenti quae erit causalis respectus huius .b. est quando .b. erit praesens ipsa conformiter ei de futuro est modo causalis respectu huius .b. erit determinate puta: quia voluntas libere et determinate producet .b. in talibus autem causalibus non est processus in infini tum: quia in ordine veritatum contingentium oportet resoluere ad aliquam contingentem primam in illo ordine.

¶ Ad decimum per idem interdum enim talis propositio habet causalem priorem de futuro sicut enim ideo ecclipsislune erit quia interpositio terre erit: ita ideo habebis .b. quia dabo tibi .b. sed in talibus non est processus in infinitum sicut nec in illis de presenti correspondentibus.

¶ Ad vndecimum per idem arguitur de preterito et de possibili: quia nihil est preteritum quod nichil est preteritum et quod ni chil potest euenire: quia quod potest euenire nichil est per idem etiam arguitur quod anima non intelligit nec sperat nec timet cum obiectum nichil est potest igitur negari antecedens vt est implicite et equiualenter propositio de futuro puta vt equiualet isti nichil erit vel producetur. Ad probationem dicendum quod eius contradictorium est verum scilicet aliquid est futurum vel aliquid erit vel producetur quia ratione praedicati ly aliquid ampliatur ad standum etiam pro eo quod erit aliquid et cum infertur: igitur futurum est aliquid potest negari consequentia: quia post ly aliquid nichil se quitur ratione cuius ampliaretur nihil etiam sequitur co pulam ratione cuius copula de praesenti implicite et equi ualenter vel virtualiter equiualeat copule de futuro immo illa propositio equalet isti quod erit est aliquid hec igitur propositio futurum est aliquid est sic conuertenda quod erit aliquid est futurum aliter. diceretur quod cum ni chil et non aliquid equipolleant eum dicitur nichil est futurum ly nichil potest teneri infinite et sic conceditur et est se nsus intelligibile vel producibilequod modo non est aliquid erit et est futurum

¶ Alio modo potest teneri negatiue / et est sensus non aliquod intelligibile vel producibile producetur et nullum intelligibile aliquid nouiter erit et sic negatur

¶ Ad duodecimum negatur consequentia. ad probationem illud aceptum: aut non est preceptum: aut est intelligendum quod det denarium dicenti verum veritate antecedente vel super ponente dationem et non deponente a datione nec etiam in terimente dationem immo quod veritas dicta sit quasi prior et causa dationis et sic nec sic intere mptiua a datione nec etiam interimente dationem. si vero intelligatur quod veritas dicta sit quas vniversaliter de quocunque qua itercumque dicente verum siue dependens a datione vel dationis priuatione siue non et siue interenptiuum dationis siue non tunc praeceptum illud non obligat: sed seipsum interemit: et ideo per illud sortes nichil debet agere et debet sic se habere ac si non fuisset datum immo nec est praeceptum nec lexquia nullam obligationem generat. Ad argumentu in principio questi. patet ex dictis ad sextum.