Quaestio 1

Sequitur distin. 46 Irca distinctionem 46. In qua magister inquirit qualiter diuina voluntas cassari non potest: sed tamquam infrustrabilis semper adimpletur. Quero vtrum cum diuina praescientia et praeordinati one futurorum stet deum agere ad extra libertate contradictionis antecedente

quod non: quia quod deus vult fuisse non potest velle hoc non fu isse. igitur quod deus vult fore non potest velle non fore. consequentia pro batur: quia diuina voluntas non aliter vult futur a quam praete rita sicut nec aliter illa nouit.

¶ Contra praeordinatio et deliberatio respectu alicuius possibilis in homine artifice vel sapiente non necessitat illum ad agendum extra igitur similiter de deo qui non est minus liber ad agendum extra quam homo.

¶ Notandum hic non fiet descensus specialis ad libertatem voluntatis nostre an diuina praescientia necessitet illam: quia de hoc erit spe cialis questio in sequentibus. Sed hic queretur specialiter de libertate divine causalitatis ad extra siue cum causa secunda siue sine causa secunda quo stat cum diuina praeordinatione et prescientia et intelligitur de libertate con tingentie et condictionis opposita necessitati et ineuitabilitati causandi. intelligitur etiam libertas antece dens positionem effectus. sic quod prius duratione quam producatur a deo .b. effectus deus simpliciter poterat non producere .b. pro tali tempore et per oppositum neces sitas antecedens / hic intelligitur illa necessitas secundum quam prius non solum natura sed duratione necessarium erat deum producere .b. pro tali tempore futuro: nec simpliciter poterat non producere .b. pro tali tempore

¶ Item notandum quod hic non accipitur praescientia stricte vt implicat scinam proprie dictam que est notitia veri necest sarii per demonstrationem sicut accipitur primo posterio rum: quia talis notitia repugnat huic vero singulari non necessario hoc modo Anselmus de casu diaboli. cap. xxi. dicit quod illud quod potest non fore non potest sciri: quia non potest certa ratione cognosci. accipitur igitur hic pre scientia pro noticia certa clara et euidenti de futuro que excludit falsitatem et deceptionem et dubietatem et obscuritatem.

¶ Item accipiendo praescientiam stricte vt est consquie ctura vel existimatio futuri absentis non intime praesentis sic praescientia non conuenit deo: quia futura non sunt diui no intellectui absentia sed praesentia videt enim presentialis illa sicut ea quae iam formaliter in se existunt. vnde Anse mus de casu diaboli. cap. xxi. praescientia dei non propris dicitur praescientia cui enim semper omnia sunt praesentia non habet futurorum praescientiam sed praesentium scientiam.

¶ Item Grego. mora. 20. ca. 23. sic ait. deus quomodo prescidicitur dum nulla nisi que futura sunt praesciantur et se mus: quia deo nichil futurum est cuius ante oculos praeteri ta nulla sunt praesentia non transeunt futura non veniunt omne quippe quod nobis fuit et erit in eius conspectu pre sto est et omne quod praesens est scire potest potius quam preso re et infra. Sed ea quae nobis futura sunt videt praescius dicitur quamuis nequaque futurum praeuideat quod praesens vider dicitur. igitur praescientia: quia est noticia eorum que in sui natura formaliter non sunt actu praesentia sed futura. sic etiam accipit Apostolus ad Rom. viii quos praesciuit et praedestinauit. et magister dist. xxxix. et xli. questione est opinio Thome bra

¶ In illo doardini insumma sua. parte tertia capi. 2. et. xxvi. et. xx viii. et. xxx. quod illud quod deus vult et voluit fore non potest non velle vel non voluisse fo re. et illud quod deus non vult nec voluit fore impossibi le est velle vel voluisse fore et quod diuina voluntas est tam necessaria respectu futuri sicut respectu praeteriti vel praesentis. Et consimiliter illud quod est futurum non est possibile non esse nec fuisse futurum et illud quod non est futurum nec fuit futurum impossibile est esse vel fuisse futu rum et ista probat in locis allegatis cuius rationes tangen tur infra quaestione ista et quaostione sequenti cum aliis pro vt ma teria exiget. hanc opinionem srespondendo ad

¶ Contra quasitum quod probatur / nullum verum est impossi bile vero sed verum est quod deus presciuit et praeordina uit .b. fore. Patet ex preocedentibus verum est etiam quod deus produxit .b. in tali tempore libere et contingenter sic quod antequam produceret habebat in sua potestate simpliciter et absolu te non producere .b. in tali tempore non minus quam produce re et econtra posset velle producere aliqua pro tali tempo re qua non vult producere pro tali tempore. probatur. ad hoc enim sunt dicta sanctorum vt allegat magister. di. 43. et concludit. ca. vlt. fateamur igitur deum multa posse facere quo non vult et multa posse dimittere quae facit. et Anselmus deum posse facere plura quam faciat. ait enim Tpsaeus. Matthe 26. an putas: quia non possum rogare patrem meum et exhibebit michi plusquam. 12. legiones angelorum. ecce quod filius poterat rogare qui non fogabat et patur exhibere quod non exhibebat. adducitur etiam illud. Matthei. 11. de tepriis et Sidonuis quibus si christus praedicasset et coram eis miracula fecisset credidissent et pninam egissent: et tamen christus eis non predicauit nec miracula ostendit / non quia no potuit. sed quia non voluit inconueniens enim est di cere quod christus et deus non posset facere nisi tot miracula praecise quot fecit nec mortuos plures suscitare vel plures egros sanare cum sit omnipotens.

¶ Item adducit illud August. de natura et gratia circa principium dominus la garum suscitauit in corpore numquam dicendum est quod non potuit iudam suscitare in mente / potuit quidem: sed non vo luit.

¶ Item di. 44 ca. 3. deus potuit facere aliqua meliora quam fecerit et quibusdam praestare poterat alium et meliorem modum existendi. et adducit illud Augustini xiii. tri. cap. 10. alius fuit modus nostre liberationis possibilis deo qui omnia potest quam per incarnationem et passio nem filii dei.

¶ Preterea demonstrato petro quem deus hodie vocat et conuertit deus heri simpliciter habebat in potestate sua non vocare eum hodie tum quia gratis vocat tum quia non esset orandus pro huiusmodi.

¶ Preterea demonstrato .b. quod deus hodie producit deus poterat produce re .b. citius vel tardius et motu velociori vel tardiori mouere. oppositum enim repugnat divine libertati et di uine omnipotentie.

¶ Item ad hoc sunt articuli Parif est enim articulus sub hac forma quod deus non posset mouere caelum motu recto: error.

¶ Item alius articulus quod deus non potest irregulariter et alio modo quam mouet mouere caelum: error.

¶ Preterea hanc rem corruptibile qua de facto cras corrumpetur deus simpliciter posset coseruare diu tius: immo imperpetuum et ad hoc sunt articuli quorum vnus est quod deus non potest dare immortalitatem vel incorruptibilitatem rei corruptibili vel mortali: error.

¶ Item alius ar ticulus quod deus non potest dare perpetuitatem rei transmutabili et corruptibili: error.

¶ Preterea sequitur quod sub nulla specie posset deus facere aliquod indiuiduum nisi praecise illa que fecit vel faciet et sic nullum angelum posset creare de nouo et consequenter ex natura rei non sunt possibilia esse sub specie alia nisi precise ea que producuntur. et sic deus non est omnipotens: quia illa potentia non est ompateus sed diminuta quae simpliciter non potest producere illud cui non repugnat esse simpliciter ens non minus quam sor ti sic erit de potentia dei: quia .b. et .c. intellectualiter acceptis que sunt eiusdem rationis specifice. et per consequens non repugnat esse huic magis quam illi deus simpliciter po test producere .b. et non .c. ex quo .b. erit et .c. non erit. et eodemmodo sint. d. et c. duo indiuidua eiusude rationis quorum. de producetur hodie et .e. producetur eras tunc non repugnat ipsi .e. produci hodie cum sit eiusdem rationis cum .d. et tamen deus non posset simpliciter et absolute producere hodie. c.

¶ Item ad hoc est articulus Parif. d. sic quod prima causa nion posset plures mundos facere: error

¶ Preterea hec opinio directe videtur condemnata per articulum. paris. di. sic: quod deum necesse est facere quicquid immediate fit ab ipsorerror. siue intelligatur de necessaritate co actionis: quia tollit libertatem arbitrii siue de necessaritate im mutabilitatis: quia positioit impossibilitatem aliter faciendi / licet autem iste doctor opinionis contrarie sit anglicanus: tamen contra eum buenienter allegantur articuli Parit. quia ipse in summa sua allegat articulos Parisi. interdum pro se interdum contra se.

¶ Item contra eundem vt recitat articulus per dominum Robertum archiepsum cantuariem. dicentem quod omnis propositio de futuro vera est necessaria: error

¶ Ad hoc respondet iste doctor quod non est necessario vera: quia si sit modo vera et necessaria antichristus nascetur. igitur aliquando nascetur et post imperpetuum erit falsa

¶ Contra hoc est abuti articulo et peruertere ipsum: immo reddere / tam articulum quam conditorem articuli derisi bilem. vnde arguitur sic. illa expositon articuli non est conueniens secundum quam non obuiatur per articulum alicur opinioni erronee vel necessitati naturali aut fatali fu turi sic autem esset nullus enim mathematicus vel infide sis posuit vnquam necessitatem futurorum sic quod hec proposi tio sortes generabitur semper maneat vera et necessaria post eius productionem et similiter de productis per con stellationem.

¶ Si quis autem sustinendo opinionem huius doctoris dicat quod deum posse aliquid potest intelligi dupliciter de potentia absoluta que est potentia non repugnantie et non includentis contradictionem: et sic aliqua que non facit posset facere vel potest intelligi de po tentia dei ordinata que est conformis legi scripte in mente diuina et sic non potest facere nisi que facit. ea dem tamen potentia est que dicitur absoluta quatinus est absolute potentia et dicitur ordinata quatinus est secundum determinatas ordinationes limitata.

¶ Contra quia hic queritur de potentia absoluta secundum quam: simpliciter et absolute posset velle et ordinare aliud et con sequenter ordinare aliud vel agere et hec potentia opponitur necessitati. Si vero sustinendo opinionem illam dicitur quod deum posse non facere .b. de potentia absoluta potest intelligi dupliciter vnomodo quod deus nunc possit non determinare et non velle.b. fore et quod possit numquam ordinasse et voluisse .b. fore et quod nunc possit ordinare vel rdinasse oppositum et sic negatur sit .b. nomen absoluti alicuius futuri quod deus ordinauit fore.

¶ Alio modo considerando absolute potentiam dei vt potentia diui na est abstrahendo ab omni ordinatione et determina tione voluntatis circa alteram partem contradictionis non repugnat divine potentie facere oppositum: ita quod nisisic ordinasset posset quantum est ex se facere oppositum nec est in eo defectus et insufficientia potentie. et sic con ieditur.

¶ Contra hanc responsionem multipliciter sic sit. b. nomen absolutum proprium alicuius rei que hodis producetur aut igitur heri simpliciter erat deo possibile non velle producere .b. hodie et consequenter non producere .b. hodie aut simpliciter erat deo impossibile non velle. Si primum: propositum. quia est simpliciter libertas contradictio nis et contingentie ad vtrumlibet opposita necessitati et contingentia absoluta. Si secundum: contra hoc sunt dicta sanctorum preallegata que simpliciter et absolute es sent falsa. simpliciter enim et absolute falsum est deum posse illud quod non potest nisi sub quadam hypothesit simpicier impossibili que nec potest nec potuit nec pote rit vnquam tolli puta deum sic non ordinasse ab eterno: arti culi / etiam condemnati essent simplici et absoluto sermo ne veri et concedendi sicut simpliciter et absolute ver est deum velle et voluisse .b. fore

¶ Preterea illa glosa et expositio non est sufficiens et conueniens qua posi ta non minus sequuntur inconuenientia contra bonos mores et bonum regimen vite humane quam illa non posita sic erit: quia quamuis deus de potentia nude et abstractiue considerata possit in hoc et in oppositum tamen ex quo determinauit simpliciter sic fore et simpliciter non potest nec potuit nec poterit non determinasse tanta necesitate et tam ineuitabili eueniet hoc sicut si non posset in oppositum considerando sic absolute potentiam suam et eque frustra rogaretur deus pro aliquo futuro auxilio: quia nullus rationabiliter orat pro eo quod est simpliciter necessarium vel impossibile.

¶ Preterea si illa di tinctio vel expositio esset sufficiens et conueniens: sequitur quod catholicus fidelis posset conuenienter et rationabiliter ponere deum ea quae futura sint producere et mundum regere tanta et tam ineuitabili necessitate quanta ponunt vel posuerunt gentiles philosophi vel quicun que heretici deum agere extra se vel deum moueri celum moueri vel inferiora agi constellationibus celestibus vel solem illuminare et ignem calefacere / vel preterita fuisse. co nsequens est inconueniens: quia iste est error quem sanctin innittuntur reprobare / et quem diffuse reprobat Augustinus. 5. ci. ostendens quod repugnat veritati fidet catholice / consequentia probatur: quia tenendo positiones praedictas: ita distingueretur de potentia dei vt nu de et absolute considerata abstrahendo a causis secum dis et a tali approximatione et dispositione causarum illarum et ab omni differentia temporis secundum praesens praeteritum et futurum / vel vt copulata in tali ordine causa rum sic se habentium. Et eodem modo de potentia cuiuscum que cause naturalis vt potentia solis vel saturni potest considerari vt nude accepta cum tali abstractione et vt prior naturaliter omni conditione specialis causationis aut vt sic disposita sic se habens ad passum et alias causas ad quas habet aspectum et ordinem: et quod hec distinctio sit conueniens probatur: quia si deus secun dum potentiam absolutam potest non concurrere soli. igitur sol secundum potentiam absolutam potest non agere ceteris causis / etiam approximatis: immo magis necessario ageret deus ad extra quam quecunque causa naturalis: quia propter quod vnumquodque tale et illud magis. sol autem et si possit in oppositum tamen necessitatur ab alio. deus autem necessitatur formaliter et ex se non ab alio et eius necessitas est causa necessitans alias cau sas naturales. sic etiam commentator. xii. Methaphi. conmento. xi. ponit: quod caelum si consideretur vt corpus mobile potest quiescere vt autem comparatur ad motorem necessario mouetur.

¶ Preterea secundum illam respon sionem tanta necessitate et tam ineuitabili deus pro duceret creaturam extra se sicut producuntur persone ad intra. probo: quia ita poterit potentia productiua ad intra dupliciter considerari sicut de poten tia productiua ad extra.

¶ Preterea quod responsio il a non valet arguitur: quia illa potentia est fictitia et non est potentia que est ad actu simpliciter impossidilem cui repugnat et semper repugnauit et repugnabit reduci ad actum: immo quam reduci ad actum implicat et infert contradictionem alioquin diceren quod deus de potentia ab soluta potest facere contradictoria simul esse vera et chimeram esse. sic erit in proposito. probatio: quia infert simpliciter im possibile vt deducitur ex distinctione praecedenti ex quo enim ponis illud simpliciter esse impossibile. ad illud poni sequitur ips esse possibile.

¶ Confirmatur illud non est possibile nisi poten tia falsa et ficta quod non intelligitur possibile nisi sub condi tione simpliciter impossibili. Sed deum posse de potentia abso luta facere oppositum huius non intelligitur possibile nisfi sub hac conditione quod non ordinauit hoc tore et hoc est secundum te simpliciter impossibile quia non potest tolli sicut nec potest tolli rem fuisse quae fuit iam vnde videtur repugnantia in dictis quod deus hec posset de potentia absoluta et quod simpliciter et absolute non est hoc possibile sicut nec praeterit a non fuis se.

¶ Confirmatur tanta necessitate necesse est deum velle a fore quanta necessitate necessarium est deum scie huius contradictionis alteram partem esse veram determinate. Patet secundum te: quia ita posset distingui de potentia intellectiuia / sicut tu de potentia volitiua vel productiua: sed illud est tam necessarium quod oppositum implicat contradictionem: quia op¬ positum infert deum esse ignoscentem et nescire huiusmodi con tradictionis alteram partem esse determinate veram et ab teram esse falsam.

¶ Confirmatur potentia diuina vt prior secundum durationem actuali productione non potest simpliciter non producere .b. pro tali tempore secundum te. igitur inul to magis non potest non producere .b. vt praecise prior se cundum rationem et considerationem nostram.

¶ Preterea contra responsionem: quod diuina praescientia et praedeterminatio non necessitat deum ad producendum extra pro futuro nec impossibilitat ad oppositum. patet: quia contra hoc procedunt directe sancti in plerisque libris vt Augustinus. 5. ci. cap. 9. contra Ciceronem qui negabat deum praescium esse futurorum: quia hoc sibi videbatur repugnare contingentie futurorum. vnde si procedat quod religiosus animus vtrumque confitetur scilicet deum esse prescium futurorum et libertatem non necessitatem actuum humanorum. et tertio de libero arbi. cap. iii. contra ponentes necessiti tem actuum nostrorum ex prescientia dei deducit Augi stinus ad hoc inconueniens quod deus necessario ageret ea que ipse agit: quia etiam ipse prescit opera sua que est fal cturus ad hoc etiam videtur principaliter conditus liber Anselmi de concordia ad hoc etiam tendit Boetius 5 de consolatione. prosa vltima.

¶ Quod. scilicet prescier tia non imponat necessitatem futuri etiam articulus pari di. quod prima causa non habet scientiam futurorum contin gentium propter ordinem cause ad causatum prescientu enim diuina est causa necessaria prescitorum: error

¶ Preterea sequitur: quod diuina voluntas ab eterno determinans se ad cuiuslibet contradictionis ad alteram pa tem et ad certa producenda fecisset deum impotenti ad infinitum plura et maiora quam reliquisset potentem et infinite plus diminuisset de potentia quam reliquisset: immo nec reliquisset omnipotentem: quia non potentem nisi pauca et finita et simpliciter impotentem ad quedam qua tamen ex sua natura sunt possibilia: consequens est fa sum cum enim potentia dei actiua non sit minus infinita et perfecta quam potentia volitiua / sequitur quod voluntas non potuit sic artare et restringere potentiam dei: vt simpliciter impossibilitaret eam ad producendum et que non ordinauit producere. Non videtur ergo michi opinio huius doctoris tenenda ab aliquo fideli cathol co.

¶ Deinde ad principale arguo specialiter ex dictis huius doctoris sic. voluntas nostra posita etiam cum omnibus dispositionibus sufficientibus et naturaliter pre uiis sue actioni est ex se libera libertate contradictio nis ad agendum et non agendum nisi ab extrinseco super riori necessitetur: antecedens patet per istum doctorem tertia parte summe sue in multis causis specialiter. cap 4 et. 9. et. 2. ponit etiam quod effectus immediate productus a voluntate creata est liber libertate contradictionis respectu voluntatis create: immo respectu omnium causaru secundarum et quod voluntas: quia est agens rationale et liberum posita etiam cum omnibus requisitis dspositionibus ad agendum potest indifferenter agere vel non age re / vt in sequentibus magis declarabitur. Sed totam necessitatem voluntatis nostre in agendo ponit ex pre uentione diuine voluntatis. consequentia principalis probatur. primo: quia deus non minus ex se agit libere que causa secunda / voluntas enim diuina non minus est agens rationale et liberum quam voluntas creata. Sed ista ex eo quod est agens rationale et liberum potest ex se in opposita secundum contradictionem presuppostis etiam omnibus dispositionibus sufficientibus si no aliande necessitatur extrinsece: ita quod si deus animo concurreret ipsa simpliciter secundum istum posset agere vel non agere. igitur etiam voluntas diuina omnibus pre requisitis presentibus potest agere vel non agere si non necessitetur ab extrinseco: sed ipsa non potest necessitari ab extrinseco. igitur.

¶ Confirmatur: quia ratio per quam iste. cap. 4. dicit se demonstrare libertatem contradictionis ad agendam vel non agendum in agente rationali creato et quod omnis effectus immediatus voluntatis nostre est libere productus libertate contradictionis antecedente resper ctu ipsius voluntatis create eque cancludit de volun tate diuina. arguit enim sic secundum Aristo. ix. Methaphi. actiuum rationale per hoc differt ab actiuo irrationali quoniam agente irrationali posito cum omnibus dispo sitionibus sufficientibus et naturaliter praeuiis sue actioni sequitur de necessitate quod agat: nec sequitur quod non agat: sed posito agente rationali cum omnibus dispositionibus sufficientibus et naturaliter praeuiis sue actio ni non sequitur de necessitate quod agat: nec sequitur quod non agat: sed stat oppositum vtriusque quod dicit se sic demon strare. Sit .a. agens rationale et liberum sit .b. actus eius primus liber sit. c. collectio omnium dispositionum sufficientium et naturaliter preuiarum: tunc aut posito. c. sed tur necessario .b. produci aut non. Si non propositum Si primum cum non sit in libera potestate ipsius .a. po mi. c. nec aliquam partem eius: quia totum .c. naturaliter precedit .b. et .b. est principium liberum ipsius .a. igitur nec .b. est in libera potestate ipsius .a. igitur .a. non est agens liberum respectu .b. cuius oppositum ponebatur hec ratio eque concludit de effectu prime cause quod sit libera tali libertate respectu prime cause scilicet diuine voluntatis sicut de effectu nostro respectu humane voluntatis

¶ Confirmatur. iste modus agendi libere libertate cotradictionis antecedente aut est ex natura rei impossibilis aut possibilis: si primum. igitur non conuenit actiuo rationali per differentiam ab irrationali / si secundum igitur est nobilior. igitur maxime conuenit prime cau se et magis quam voluntati create. igitur eum effectus hum. inus sit liber libertate contingentie ad vtrumlibus respectu voluntatis create ex eo quod est agens liberum et rationale secundum istum erit etiam liber tali libertate respectu prime cause quod est contra istum.

¶ Preterea ex dictis huius doctoris arguo sic / ali quid est non solum secundum quid sed simpliciter contingens ad vtrumlibet et aliquis actus est non solum secundum quid sed simpliciter liber libertate contradictionis. igitur effectus im mediate productus a deo: antecedens ponit et probat diffuse ter tia parte summe. cap. 4. consequentia probatur: quia vel huiusmodi est effectus immediate causatus a deo et sic pro positum. aut est actus voluntatis create et hoc non: quia ipse. cap. v. ponit et probat quod nullus effectus etiam voluntatis nostre est liber libertate contradictionis sim pliciter nisi secundum quid nec est contingens equaliter seu ad vtrumlibet nisi secundum quid / scilicet respectu cause se cunde: immo secundum ipsum omnis effectus voluntatis nostre producitur necessario necessitate naturaliter prece dente. Si dicitur quod illud contingens ad vtrumlibet et libe rum libertate contradictionis simpliciter est actus diuine volunta tis in respectu ad ex. contra. primo. quia habetur propositum quod divina voluntas. aliquid extra se vult fore libertate contrad ctionis et contigentia simpliciter ad vtrumlibet.

¶ Secundo: quod cap. 4. dicit sic contingens ad vtrumlibet per se et primo est effectus et actus causatus et non causa: quia est ab alio non a se quis enim dixerit quod deus est contingens ad vtrumliber est. igitur effectus et actus primus causatus agentis liberi. vnde in dictis huius doctoris videtur repugnantia si ea quae dicit. ca. 4. et. 5. comparentur ad ea quae dicit. ca. 26. et. 27. et. 30.

¶ Contra responsionem ad quesitum arguitur primo. om nis ille effectus producitur necessario a sua causa necessitate naturaliter praecedente qui producitur a tali causa qua posita cum omnibus dispositionibus prerequisitis et sufficientibus ad productionem effectus: sequitur necessario et ineuitabiliter talem effectum produci .b. est huiusmodi respectu prime cause. igitur maior patet / quia illa videtur descriptio productionis necessarie et necessitate antecedente et differentia inter productionem necessariam et productionem contingentem contingentia ad vtrumlibet. patet iterum per Anselmum. 2. Cur deus ho mo. cap. 17. illa est necessitas precedens quae est causa vt sit res et est necessitas efficiens rem. Sed necessitas contingens est necessitas quam facit res vt cum dico te ex necessitate loqui quia loqueris. hoc enim significat quasi nichil potest facere vt dum loquor non loquaris minor probatur: quia conditio et circustantia causalis naturaliter praerequisita in prima causa ad productionem b. in .d. instanti est diuina praescientia et preuolitio et praesentia huius. d. instantis. hiis autem antecedenter positis impossibile est non sequi productionem ipsius .b.

¶ Secundo causa que se habet proportionabiliter ad producendum .b. sicut anima nostra posita sub actu cognoscendi et volendi se habet ad producendum actum exterio rem imparatum producit .b. in. d. instanti necessario ne cessitate naturaliter antecedente aut est potentia insufficiens et diminuta. Sed deus ab eterno praesciens et preordinans .b. fore est huiusmodi. ergo. maior pro batur / quamuis enim actus voluntatis interior poneret a voluntate libere et contingenter contingentia antecedente etiam positis omnibus dispositionibus naturali ter prerequisitis: tamen posito actu interiori imparatiuo sequitur necessario actus exterior imperatus nisi volun tio alia oppositi obstet aut voluntas sit virtutis imper fecte quae superatur per impedimentum extrinsecum: minor patet: sicut enim posito actu interiori voluntas est actu determinate volens formaliter: ita deus ab eter no est formaliter actu volens determinate .b. fore pro tali tempore. sicut ergo electio nostra necessitat anteceden ter ad actum exteriorem sic praeuolitio diuina est causalis necessitas antecedens ad positionem effectus

¶ Tertio consequentie necessarie si antecedens est necessarium et consequens. sed hec consequentia est necesse ria deus praesciuit et preuoluit facere .b. tali tempore. igi tur faciet .b. et antecedens est necessarium: quia est de praeterito. igitu tur respondetur quod antecedens est simpliciter necessarium et consequentia: sed significatum per consequens scilicet b. esse futurum debet ad cipi non secundum esse quod habet in se formaliter: sed secundum esse quod habet in intellectu: quia si in antecedente ponitur conditio partinens ad actum anime consequens est accipiendum secundum esse quod habet in anima non in se.

¶ Contra deus vult et non praescit .b. fore realiter extra animam pro tali tempore in esse vero productiuo a deo et di stincto et dependente ab eo. igitur .b. erit pro tali tenpore realiter etc.

¶ Item hec consequentia est neces saria aut non. si secundum. igitur deus potest falli et frustra ri. Si primum. igitur stat propositum quod hec est necessaria simpliciter .b. erit realiter.

¶ Quarto que deus dixit et promisit verbo exteriori necesse est implere et facere igitur pari ratione et que dixit et determinauit verbo et actu interiori. consequentia patet: quia non minus ve rax et fidelus est / et stabilis in dicto interiori quam exteriori. antecedens probatur: quia nisi impleretur non videretur vera et fidelis vnde super illud. 2. ad Thimotheum. 2. ille fide lis permanet seipsum negare non potest. glosa non potest ne gare seipsum que est veritas. quod faceret si dicta su¬ non impleret.

¶ Confirmatur super illud Matther ix. Ecce virgo concipiet. glosa prophetia que est ex dei predestinatione necesse est omnibus modis euenire vt siue modo impleatur arbitrio vti prophetia illa / ecce vergo concipiet etc.

¶ Quinto si ea quae deus psciuit et praeuoluit possent non eueire vt resurrectio et Iudicium sequitur quod deus posset facere christum pseudo prophetam et fallacem et ita periret fundamentum ecclesie et possibile esset omnes articlos de futuro esse et fuisse semper falsos et consequenter possibile esset ecclesie fidem deficere et cadere et consequenter omnes sanctos qui in hac fide mor tui sunt non fuisse saluatos: aut fidem falsam et fictan non sufficere ad salutem et consequenter frustraretur illa oratio christi rogaui pro te petre vt non deficiat fides tua / frustraretur etiam illud dictum apostoli ad Galis. primmo: sed licet nos vel angelos de celo euangeliment vobis preterquam quod euangelitamus vobis anathema sit. et illud Ioh. x. non potest solui scriptura. et Luce. 2 4 necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege et prophetis et poaitio. de me.

¶ Sexto peccatori reuertenti et peniten ti non potest simpliciter et absolute deus non dare veniam et gratiam propter ordinationem diuinam antecedentem igitur pari ratione de aliis effectibus. antecedens probatur per illud glo. Ad Ro. 3. nunc autem sine lege iustitia dei ma nifesta est. que dicit cum deus suscipit fugientes ad se iustitia dei dicitur quia non suscipere iniquitas est. igi tur quam impossibile est deum esse miquum tam impossibile est deum non suscipere reuertentem.

¶ Septimo. Augustinus. sexto. super Gen. cap. xx. dei voluntas rerum est necessitas. et infra hec necessario futurum est quod ille vult et cap. sequenti Ezechiam oraturum deus presciebat cum ius prescientia falli non poterat et ideo quod prescie bat necessario futurum erat.

¶ Octauo necessitas essedi est nobilior conditio quam contingentia essendi. igitur et necessitas causandi quam contingentia causandi. con sequentia probatur: quia conditio nobilior in ente est et conditio nobilior in differentiis entis: vt si prioritas et indifferentia essendi est conditio nobilior quam opposita ita et prioritas et independentia causandi.

¶ Secundo differentiarum diuisiuarum entis in membra perfectiora secum patiuntur alioquin nichil esset simpliciter et vniuersaliter perfectum: sed ens diuiditur per necessarium et contingens et necessitas est differentia perfectior / similiter ens diui ditur per causam et causatum et causalitas est conditio nobilior. igitur causalitatis necessitas est possibilis.

¶ Tertio nulla conditio perfectionis simpliciter repugnat alteri conditioni perfectionis simpliciter aliter nichil esset omnino perfectum: sed necessitas est conditio perfectionis simpliciter que est differentia entis nobilior quam opposita. Similiter causalitas effectiua est conditio perfectionis simpliciter. igitur necessitas causalitatis effectiue est possibilis.

¶ Quar to deus nobiliori modo produceret ad extra quam ad intra si necessaritas producendi sit nob ilior differentia.

¶ Nono principa liter sicut se habet deum intelligere seipsum ad deum intelligere: alia ita deum velle seipsum ad deum velle alia sed deus intelligendo seipsum intelligit necessario alia. igitur volende seipsum vult necessario alia: maior probatur: quia non minus ne cessario vult seipsum quam intelligat seipsum nec minus volitio sui est causa volendi quicquid aliud velit quam intelle ctio sui est ratio intelligendi alia: quia ita est primarium obiectum volitionis sicut intellectionis.

¶ Decimo ad hoc videtur articulus Parif. di. sic / quod ad hoc quod effectus omnes sint necessarii respectu cause prime non suf ficit quod ipsa prima causa non sit impedibilis: sed exigitur quod causae me die non sint impedibiles: error. quia tunc deus non posset face aliquem effctantum necessarium sine causais posterioribus. Ex isto articulo: Patet. quod primam causam esse impedibile et infrustrabilem est sufficiens ratio inferendi quod omnis eius effectus est respectu eius necessarius.

¶ Decimo deus non posset plura facere quam faciat nec potest agere aliud vel aliter quam agat. igitur non agit libertate contradictionis et contingentie antecedente: Antecedens probatur: quia eius contradictorium est falsum: quia si potest ponatur in esse et sequitur verum esse quod deus facit plu ra quam faciat et agit aliud quam agat quod implicat contradictionem.

¶ Confirmatur si deus potest oppositum eius quod presciuit et praeordinauit. igitur potest facere quod non presciuit nec preordinauit: consequentia patet: quia non presciuit se facturum oppositum eius quod preordinauit se facere: consequens est falsum: quia posset agere sine prescientia et quia si est possibile ponatur in esse.

¶ Duodecimo vt arguit magister. dist. 43. et Hugo libro primo parte secunda. capuo vltimo. deus non potest facere nisi quod bonum et rationabile et decens est ipsum facere sed non est bonum et rationabile facere ipsum nisi prescire ea que presciuit et preordinauit et voluit facere alioquin deus non faceret illud quod fa ciendum rationabiliter esset ab eo. ergo non potest facere nisi precise ea que facit.

¶ Confirmatur si posset facere melius. igitur non optine facit: quia melius foret facere meliora si posset.

¶ Decimo tertio. talisi deus nunc agit qualiter prius erat acturus: sed necessario erat acturus ergo nunc necessario agit. ma or probatur: quia taliter agit qualiter poterat agere et non qualiter non poterat agere. igitur qualiter erat acturus quia esse acturum est posse agere: minor patet. quic esse acturum conuenit naturaliter et necessario ipsi deo. negatur maior si huiusmodi dise Ad primum. positio seu conditio semper erat antecedente in libera potestate cause ante actualem positionem effectus sic quod simpliciter poterat poni vel auferri sicut po sito gladio in manu mea cum dispositione sufficiente ad percutiendum et habito velle quo efficaciter velim per cutere te in tempore. d. licet istis stantibus et aduenis te. d. tempore sequatur necessario prercussio tamen si ant tecedens erat semper in libera potetante mea vsque ad temp d. et citra actualem prercussionem deponere illas dispositiones et id velle tunc sequitur percussio libere et con tingenter libertate et contingentia ad vtrumlibet praecedenxe. sic autem est in proposito quod citra actualem positionem .b. effectus deus semper potest non velle et non prescire .b. fore.

¶ Item maior est falsa de disposi tionibus et circunstantiis quas contingit tolli sine mu tatione causarum praeuia. ita quod causa sub tali circun stantia non aliter se habet quam se haberet si esset sub ne gatione talis circumstantie vt est deum velle et precise .b fore: quia si deus non vellet .b. fore non sequitur mi tatio in deo nec in aliqua causa. Sciendum enim quod dispositio cause potest accipi pro tali modo se habendi qui non potest ad esse vel abesse sine reali variationem cause preuia effectiui et causa aliter se habet cum sibi adest talis circumstancia quam se haberet si abesset huiusmodi circumstantia sicut est approximatio vel appositio vel remotio principii productiui vel impedimen ti et sic negatur minor. alio modo pro quacunque conditione et circumstantia cause quam contingit conuenire vel non conuenire cause sine mutatione preuia naturaliter effectui et sic negatur maior.

¶ Item distin guendum est de dispositionibus et circunstantus et con ditionibus in causa naturaliter praeuiis effectui: quia vel in huiusmodi disponnibus conintelligis et coaccipis cir cumstantiam causationis secundum esse vel fore: aut non. Sed tantum intelligis de circunstantuiis et conditionibus aliis que nec sunt. Ipsa causatio nec includunt implicite ipsam causationem sed sunt alie circumstantie naturaliter priores ipsa causatione / cuiusmodi est ciracumstantia approximationis et vnionis causarum et instrumentorum et amotionis impedimentorum. primo mo do loquendo generaliter de dspositionibus et condi tionibus prerequisitis negatur maior: quia tunc quilibet effectus voluntatis nostre produceretur ab ea et respectu eius necessitate antecedente et esset sic ne cessarius etiam respectu voluntatis create quod est contra facientem huiusmodi rationem. consequentia patet: quia posita hac coditione quod sit productiua determinate pro ta li tempore non stat effectum non produci pro tali tenpore. Secundo autem modo negatur minor: quia deitas et sol / et acr. sunt cause sufficientes ad producendum .b. lumen et possibile est quod sint approximate sine impedi mento et sine alio prerequisito et tamen non ponatur effectus: et cum dicitur quod circumstantia praerequisita est deum prescire et preuelle. concedo: sed hec circumstantia est ciracumstantia causationis secundum fore: quia sicut deum velle.b. esse est deum creare .b. et ponere in esse secundum Augustinum. lxxx. q. q. 3. ita deum velle .a. fore est deum esse producturum .b. deum autem prescire includit deum respettu producibilium ad extra et prescientia est causale prin cipium simul cum velle.

¶ Ad secundum si similitudo intelligitur quo ad agendi causalitatem sufficientem vel potentiam proximam et immediatam negatur minor. Si etiam similitudo intelligitur quo ad necessitatem consequentie cuiusmodi puta consequentie qua infertur esse vel fore effectum ex antecedente significante voluntatem velle. negatur maior: quia non est similiter / necessitas antecedentis vtrobique. Si vero similitudo intelligatur quo ad limitationem et distinctionem. negatur minor / actus enim voluntatis mee est realiter distin ctus a voluntate et est finitus et limitatus vt per illum voluntas sit formaliter volens .b. et productiua ipsius b. et non possit per illum esse volens esse oppositum .b. vel esse productiua oppositi et aliorum producibilium / actus autem diuine voluntatis est ideo diuine voluntati et est infinitus et illimitatus vt per illum deus pos it velle et producere .b. et oppositum: ideo quo ad hoc magis proportionatur voluntati mee vt priori naturaliter omni actu suo et vt indifferenti et illimita ti ad actum et eius oppositum.

¶ Ad tertium antecedens est simpliciter contingens nec est de preterito quin implicite sit de futuro vt di ctum est de veritate propositionis de futuro distinctione precedenti et dicetur magis in sequentibus.

¶ Ad quartum conceditur antecedens et consequens intelligendo de impletione secundum eternam intentio nem dei dicentis et secundum sensum in quo accipiendum est dictum dei et in sensu qui sufficit ad verita tem et fidelitatem dicentis specialiter sumpto antecedente et consequente in sensu compositionis. nec est contra propositu: quia necessitas consequentis sic ad cepta non est nisi necessitas ex suppositione adhud contingenti vel tanquam necessitas consequentie cuius antecedens est adhuc contingens. sicut enim contin tens est deum presciuisse et preuoluisse / hoc ita ad huc est contingens talia signa fuisse formata a deo ad hanc intentionem dicentis. et secundum talem vel talem significationem vel modificationem vel expositionem accipienda et implenda et ad talem sensum referenda etiam stante veritate et fidelitate dicentis. Si vero antecedens accipiatur in sensu diuisionis et de impletione secundum intentionem quorumdam hominum et secundum significationem acceptabilem ex conmuni vsu hominum: negatur antecedens nec sequitur deum non esse veracem: quia significatio et intentio verborum dei pro vt sufficit ad veritatem illorum non subest arbitrio humano pro vt in sequentibus magis declarabitur. cum autem glosa dicit quod seipsum negare non potest intelligitur de potentia ordinata vel non potest stante illa hypothesi de praeordinatione oppositi. vt notetur necessitas consequentie cu iusdam vel impossibilitas cuiusdam sensus compositionis vel impossibilitas duarum propositionum ex quarum bina sequitur oppositum alterius. alio modo potest exponi negare non potest id est nullo modo vellet sic enim Aug. super Io. omel. 53. exponit illud Ioh. 12. propterea non poterat credere 1 non poterant: quia non debebant. et Matthei. 5 non poterant ibi vllam virtutem facere id est firmiter nolebant.

¶ Ad quintum negatur consequentia si enim resurrectio non foret adhuc vera essent dicta christi et fides sanctorum secundum significationem ad quam referenda esset diuino arbitrio. vt dictum est distinctione praecedenti et dicetur amplius in sequentibus.

¶ Ad sextum negatur antecedens loquendo de potentia absoluta et de necessitate non solum consequen tie ad probationem glosa non est intelligenda quod simpliciter et absolute sit deo impossibile non indulgere taliter peccata: quia iudex etiam humanus reum mortis peten tem veniam potest non exaudire absque iniquitate et quod indulgere est prima gratia. igitur absque iniquitate po test non indulgere cum non debeatur: et quia talis non est dignus nisi supplicio et si immediate / postquam peccauit deus eum mitteret in gehennam non esset iniustum iudicium cum igitur dicitur quod non suscipere iniquitas est potest intelligi illud iniquum et crudele appareret et re putaretur iudicio hominum qui minus discrete iudicant interdum de dei iustitia et misericordia vel potest intelligi quod sequatur iniquitas si stante hypothesi talis praeordina tionis in oppositum deus non susciperet hec enim sunt incompossibilia apud deum iudicem quod praeordinauerit face re .b. et non faciet .b.

¶ Ad septimum Augustinus intendit de necessitate cosequentie et conditionali. vnde ostem dit ibi diffuse quod effectuum virtualiter contentorum in causis secundis a deo ordinatis et qui essent futuri certo tempore quantum est ex ordine causarum et cursu institu to deus quosdam reseruauit voluntati sue in speciali vt non tunc vel non sic vel tardius vel aliter ponantur et tunc non necessario sequitur illos poni eo tempore et eo modo quo continebantur in causis secundis: sed quo erant praeordinati fore in voluntate diuina: ita quod sequela necessaria eorum est non ad ordinem causarum secundarum: sed ad pre ordinationem diuine voluntatis et ponit exemplum de Ezechia qui secundum causas inferiores moriturus erati tunc quando moriturum esse praedixit Esaias: sed secundum dei praescientiam et volutatem erat adhuc victurus. xv. an nis hoc ergo simpliciter futurum erat: quod deus presciebat et sue voluntati reseruauerat. non autem illud quod secundum causas inferiores futurum erat. idem habe tur in glosa. Isa. xxx viii.

¶ Ad octauum accipiendo necessitatem et contingentiam causandi secundum potentiam: conceditur conse quens: necessario enim conuenit deo esse principium effectuum secundum potentiam etiam proximam et sufficientem sumendo vero necessitatem causandi secundum actum: negatur consequentia. Ad probationem primam posset concedi assumptum sumendo vniformiter con ditionem necessitatis. scilicet pro necessitate essendi: est enim nobilior conditio in causa quam contingentia essendi: sed in proposito accipitur difformiter. scilicet pro necessitate secundum quam aliquid est necessario ens et pro necessi tate secundum quam est necessario actu causans. vel dicen dum quod illud assumptum est verum in differentiis entis que dicunt perfectionem simpliciter proprie et stricte scilicet sumendo perfectionem simpliciter non solum. Pro condi tione que nullam imperfectionem includit vel infert: sed etiam que infert illud cui conuenit esse nobilius quam si non con ueniret sic quod in quolibet est melius ipsum quam non ipsum: et secundum hunc modum causare in actu non est perfectio simpliciter: quia deus non minus perfectus est non causans quam causans: sed esse causatiuum isto modo est perfectio simpliciter loquendo autem de differentiis entis accidentibus et que dicunt perfectionem simpliciter: quia non inferunt imperfectionem sic illud assumptum non vni uersaliter est verum licet enim eternitas et necessitas essendi sit conditio essendi nobilior quam opposita non ta men eternitas vel necessitas coessendi sorti vel cau sandi sortem. Ad secundam probationem solum conclu dit quod esse ens necessarium et esse causam sunt compossibilia. Ad tertiam per idem. ad quartam necessitas producendi cum idemptitate essentiali productiuum cosubstantiale est conditio nobilio: quam contingentia sit producendi: non autem necessitas producendi effectiue aliud essentialiter per modum effectus dependentis.

¶ Ad nonum deus intelligendo se non necessario intelligit alia esse vel fore: licet aliquo modo intelligen di intelligat necessario illa et conformiter conceditur quod necessarium est voluntatem habere actum aliquo mo uo circa illa.

¶ Ad decimum nec est intentio articuli quod aliqui effectus producantur necessario a deo sic quod antequam producerentur non possent a deo simpliciter non produci pro futuro: quia ille articulus repugnaret multis articulis ibidem positis: sed intentio articuli est quod ad necessitatem huius consequentie: Deus vult hoc esse vel fore. igitur est vel erit sufficit quod causa prima non sit impedibilis propter absentiam vel presentiam alterius cause secunde vel entis secundi quasi resistentis et contrarii. Ex eo enim quod prima causa est virtus sufficiens et omnipotens non impedibilis per aliud inde est quod necessario sequitur Deus vult hoc esse. igitur hoc est. cuius oppositum dicebant quidam ponentes deum non posse agere nisi mediantibus causis secundis actiuis et passiuis et specialiter nisi mediante ordine determinato causarum celestium. ideo dicebant quod per absentiam et negationem alicuius cause secunde actiue vel passiue non poterat prima causa producere nunc immediate hanc rem. ideo dicebant quod quamuis prima causa non sit proprie impedibilis tamen non est sufficiens: antecedens ad positionem effectus nec sufficit eius velle ad necessariam sequelam et illationem effectus: sed requiritur concursus causarum secundarum. et quod propter impedimentum in causis secundis non sufficit prima causa inferre effectum.

¶ Ad vndecimum si antecedens intelligitur quod de monstratis omnibus illis rebus quas deus facit de us non posset facere tunc nisi precise illas: negatur antecedens et hic diceretur sensus diuisionis. si vero intelligatur quod hec est possibilis deus facit nunc plura quam faciat nunc conceditur antecedens et negatur con sequentia loquendo de vi verbi et secundum regulas logice concedendum esset simpliciter antecedens et neganda est cosequentia: quia predicatum appellat suam formam propositio enim de possibili et de copula secundum posse exigit ad sui veritatem quod illa de inesse sit possibilis rema nente sub eadem forma omni eo quod sequitur ly potest: licet ad sui veritatem in sensu diuisionis non exigat illam de inesse esse veram: remanente similiter sub eadem forma. sufficit enim quod de aliquo subiecto de quo verificatur prius subiectum sit possibilis enunciatio illius predicati sumpti sub eadem forma. licet igitur hec sit distinguen da secundum sensum compositionis et diuisionis deus potest plu a facere quam faciat. simpliciter tamen concedendum est. Deus non potest plura facere vel aliud quam faciat. Ad confirmationem per idem: licet enim possit distingui antecedens secundum compositionem et diuisionem: tamen de vi verbi negatur antecedens et consequens sed in sensu diuisionis conceditur ista. oppositum eius quod deus praesciuit potest deus facere.

¶ Ad duodeco mum. vnus sensus maioris potest esse iste. Non est possibile quod deus faciat aliquid: et simul non sit rationabi le deum illud facere: et sic conceditur et in simili seusu conceditur minor. scilicet quod non est verum: nec possibile quod iustum et rationabile sit deum facere aliquod producibile: et tamen non praesciuit nec voluit illud facere: et quod voluit facere aliquod producibile et non sit irrationabile deum illud facere: et tunc non valet discursus: nec est forma sillogistica: et sic videntur accipi premisse secundum significationem de vi verborum. Alius sensus est de quocunque producibili non est rationabile deum producere illud. de ille non est possibile quod deus vellet vel voluerit producere il lud: et sic negatur: quia de eo quod deus non vult nec voluit producere: licet non sit de facto rationabile deum producere llud tamen possibile est quod foret iustum et rationabile: sicut possibile est quod deus produceret vel vellet producere illud.

¶ Iuxta modum respondendi aliquorum:. maior et minor possent distingui secundum compositionem et diuisionem.

¶ Ad confirmationem si ly melius teneatur nominaliter et noter maioritatem boni ex parte termini negatur consequentia Si vero teneatur aduerbialiter et notet maioritatem poni se tenentem formaliter ex parte dei negatur antecedens.

¶ Ad decimuntertium per idem argueretur quod deus eternaliter agit quicquid agit: Dicendum igitur quod hec propo sitio deus nunc taliter agit qualiter est vel erat actu rus potest quadrupliciter intelligi. Primo potest denotari idem ptitas vel conformitas circunstantiarum et specificationum sub quibus attribuitur deo agere et posse agere: et sic negatur illa maior. Secundo modo vt ly taliter et qualiter notent idemptitatem vel vniformitatem rei seu productionis: quam nunc deus agit ad rem seu productionem quam poterat agere: vt sit sensus talem rem et taliter se habentem producit qualem et qualiter se habentem produce re poterat: et sic conceditur maior sed tunc minor non debite sumitur sub maiori: quia in maiori accipitur qualitas producti et productionis extra deum vel si minor detebite accipiatur sub maiori est falsa: quia deus non erat necessario actiuus talis rei in hoc sensu. Tertio mo do potest notari idemptitas vel vniformitas seu conuenientia producti seu productionis extrinsece passiue ad principium formaliter inexistens deo per quod deus est actiuus: et sic negatur illa maior. Habent enim modos essendi repugnantes. Quarto modo potest notari idem ptitas vel vniformitas eius principii per quod forma liter deus erat actiuus ad illud per quod deus nunc est agens et sic conceditur maior. Per idem enim principium est actiuum et aliqum agit: et illud principium est voluntas libera: sed tunc minor non debite sumitur sub maiori: sed mu tatur quid vel quale in ad aliquid: quia esse necessario actiuum vel agens non dicit absolute naturam principii sed in habitudine ad extra.

¶ Ad argumentum in principio questionis negatur conequentia. Ad probationem conceditur quod non aliter alietate proprie dicta se tenente formaliter ex parte dei: licet non cum eadem modifica tione dicatur velle de deo respectu horum et illorum.