Quaestio 2

¶ Sequitur secunda questio. dist. 46 Secundo circa distin stinctionem. 46. quero vtrum deus habeat scientiam immutablem de euentu futuri contisigentis:

Quod non. si deus scit immutabiliter .b fore. igitur scit necessario .b. fo ue re. igiur .b. necessario erit: et ita non est futurum contigens. Pri ma consequentia probatur: quia immutabile est necessarium cum non possit se habere aliter quam se habeat: et quia econtra om ne contingens est mutabile: quia potest ex se esse vel non esse indifferenter.

¶ Contra. Deus habet scientiam immu tabilem de veritate immutabili: sed veritas de euentu futuri contingentis est veritas immutabilis: quia non est possibile quod hodie sit verum .b. fore et heri fuerit falsum b. fore. igitur.

¶ Notandum quod mutabilitas potest sumi proprie pro successione reali formarum contrariarum: vel forme: vel priuationis circa idem subiectum. Alio modo generaliter pro successione et successionis verificatione contradictoriorum respectu eiusdem supposita constantia rei et quo praesens intelligitur: non solum de immutabilitate opposita mutabilitati primo modo: sed etiam secundo modo: puta an sit possibile quod deus scit praesens: sciens et volens .b. fore: et postea scit non sciens nec volens .b. fore: sed sic volens .b. non fore vel econuerso ante positionem et euentum ipsius .b.

¶ Item sciendum quod immuitabilitas et necessitas non sunt omnino idem: quia necessitas excludit absolutam possibilitatem ad oppositum: sed immutabilitas non dicit simpliciter impossibilitatem oppositi: sed tantum excludit possibilitatem successionis et transi ius de opposito in oppositum. Ex eodem patet quod immutabilitas et ineuitabilitas non sunt omnino idem. Ponem tur ergo primo conclusiones preambile et certe

Prima conclusio. Propositio affirma tiua de futuro contin genti vera non est omnino immutabiliter vera. Probato: quia possibile est quod fiat falsa postquam fuerit vera. patet quia post euentum rei fiet falsa: et intelligo propositionem de futuro affirmatiuam: que enunciat aliquid fore.

Secunda conclusio. Propositio affirma tiua de futuro con tingenti nunc falsa est immutabiliter falsa. Probor si hec modo sit falsa .b. erit. impossibile est quod fiat cras vera: quia si cras erit vera quod .b. erit: igitur ab eterno fuisset vera. si fuisset hoc enunciatum ex hac conclusione et praecedenti patet quod propositio affirmatiua de futuro contingenti est mutabilis a veritate in falsitatem: sed non a falsitate in veritatem. Propositio negatiua Certia conclusio. de futuro contingen ti nunc falsa non immutabiliter est falsa. Probatur quia possibile est quod fiat vera postquam fuerit falsa. Patet de ista. Antechristus non erit. ponatur quod post eius destructionem non reperietur.

Quarta conclusio. Propositio negatisua de futuro contingenti vera est immutabiliter vera: et intelligatur negatiua de futuro: quae enunciat aliquod producibile non fore. Probatur. si hec sit modo vera .b. non erit impossibile est quod cras sit falsa. et quod hodie fuerit vera: quia si cras sit falsa et eius contradictoria vera. scilicet .b. erit. igitu tur ab eterno fuisset vera si fuisset formata. ergo mo do esset vera ex ista conclusione et praecedenti sequitur quod propositio negatiua de futuro contigenti est immuta¬ bilis a falsitate in veritatem non econtra.

¶ Ex his quat tuor conclusionibus sequitur correlarie quod deus non scit immutabiliter .b. fore: sed scit immutabiliter .c. non fore. scit .b. futurum. sed non. c. Et accipitur scire immutabiliter large pro impossibilitate successionis et transi tus contradictoriorum.

Quinta conclusio. Propositio affirma tiua de futuro vera est immutabiliter vera citra euentum et positionem rei future. Probatur. si hec sit modo vera .b. erit igi tur heri erat vera: et pridie: et sic de singulis diebus praete ritis. Probatur: quia illa propositio erat vera que significa bat fore id quod erit: et quia eadem causa et ratio veritatis illius quine est hodie fuit heri et semper. b. potest incipere esse futurum: et a propo Conite sitio affirmans quod .b. erit cras potest inci pere esse vera. probatio quod modo non est tale: et imediate erit tale incipit vel incipiet esse tale. igitur. et hec consequentia lenet .a. est modo non tale: et potest immediate post ea esse tale. igitur potest incipere esse tale: quia si ad antecedens de inesse sequatur consequens de inesse ad antecedens de possibili se quitur consequens de possibili.

¶ Secundo. conuertibilium. si vnum incipit vel incipere potest et reliquum: sed esse fu turum et fore post .a. instans praesens conuertuntur et .b. incipiet fore post instans praesens. igitur. incipiet esse futurum. minor patet: quia erit nouiter et primo post instans praesens. negatur assumptum. Ad proba Ad primumtionem conceditur maior. si pos sibile sit quod postea fiat tale stante simul quod modo sit non tale. sic autem non est in proposito vel potest negari ma ior. si potest modo esse non tale et nunquam fuisse tale ne gatur etiam maior. accipiendo esse tale large: et genera liter pro esse huiusmodi: cuiusmodi significabile est per quancunque praedicationem veram cuiuscumque predicamenti: si ue de praesenti: siue de praeterito: siue de futuro: explicite vel implicite: quod si probetur maior per exponentes hui quod dicitur. Incipit. dico quod ille non sunt exponentes huius: quod dico incipere esse tale: nisi in sensu predictoscilicet quod simul stent nunc esse non tale et postea esse tale et cum arguitur. et si ad antecedens de inesse: sequatur consequensa de inesse etc. dico quod non est verum quando in antecedi te de inesse. accipiuntur simul actus repugnantes et in antecedente de possibili accipitur potentie diuisim ad actus oppositos: vel accipitur actus et potentia ad actum oppositum: et in consequente de possibili accipitur potentia ad simultatem actuum repugnantium sicut in proposito. Illud autem esset verum vbi antecedens de inesse non includisimpossibilia. et antecedens de possibili non accipit potentia ad opposita diuisim et in consequente de possibili accipitur po tentia ad actum possibile: et non includitur potentia ad simultatem actuum oppositorum.

¶ Ad secundum conceditur maior si vtrumque accipiatur vt conuertibile: et in sensu quo est conuerribile: et cum dicitur quod .b. incipier fore post instans praesens. Dicendum quod hec propositio est distinguenda: quia vel notatur inceptio futuritionis vel futuritio inceptionis. primo modo ly fore sumitur vt futuri temporis: et est sensus in instanti praesenti non est vel rum .b. fore. et quod .b. erit: sed post instans praesens erit no uiter verum: et incipiet esse verum: et sic negatur: et sic esse futurum: et fore post hoc instans conuertuntur. secundo modo ly fore videtur esse praesentis temporis. et est sensus. M do non est verum quod .b. incipiet esse: sed post instans praeseuns erit aliquando verum quod .b. incipit esse: et sic conceditur. et iste sensus magis exprimeretur dicendo .b. incipiet esse posi instans praesens et sic esse futurum et fore post instans praesens non conuertuntur: quia de aliquo intelligibili est mo¬ do verum ipsum esse futurum: et de ipso non est verum quod sit post instans praesens: quia ipsum non est

Sexta conclusio de quolibet futuro De us ab eterno immutabiliter scit et vult id esse futurum citra positionem illius futuri probatur veritatem immutabilem. Deus immutabi liter cognoscit: sed huiusmodi veritas est immutabilis citra euentum rei: vt probatum est. igitur.

¶ Preterea possibile esset deum falli. Probatio. si possibile est quod deus hodie iudicet et affirmet .b. fore: et heri non iudicabat .b. fore: sed .b. non fore. Quero. aut .b. erit: aut .b. non erit. si primum. igitur. Deus heri decipiebatur. si secundum ergo hodie decipitur. Preterea sequitur mutatio pos sibilis in deo. probatio. Si deus iudicauit heri: et voluit b. fore. et hodie non iudicat nec vult: b: fore ergo est mutatio in aliquo non in .b. quia ponatur .b. nichil omnino esse nec heri nec hodie. igitur. mutatio in deo nec ad hanc contradictionem sufficit solus transitus temporis: quia non est ratio quare hodie sit verum: b. fore: et heri scit falsum magis quam econtra. Preterea ad hoc est magister libro primo. dist. 30. c. 3. et dist. 43. c. vltimo. tam de intelligere quam de velle diuino

Septima conclusio. quod cum immutabilitate diuine praescientie et praeordinationis stat contingentia futuri. Probatur. cum immutabilitate veritatis circa enunciationem de futuro stat contingentia illius futuri. patet dist. praecedentio igitur. et cum immutabilitate diuine praescientie respoctu futuri.

¶ Confirmatur per Boetium. 5. conso. prosa vl tima. licet ego non velim hoc nec illud: diuina tamen presci entia non alternat secundum cognoscendi vices: quia ab eterno vidit quamlibet mutationem et nouitatem futuram in tempore

Contra duas conclusiones vltimo positas argui tur Primo. per Gregorium. 16 Mo ralium. c. 4. et. 15. Deus licet non mutet consilium: tamen plerumque mutat sententiam. et ambro super Lucam. Nouit deus mutare sententiam: si peccator nouerit mutare delictum. et Hieremie. 18. Si penitentiam egerit gens illa: a malo suo agam: et ego penitentiam super malo quod cogitaui vt facerem. Secundo hoc esset: quia talis successio et transitus contradictionis inferret mutationem realem in deo vel in creatura: sed hoc est falsum. Probatur dupliciter. Primo. deus de non scite: nec volente .b. fuisse fit nouiter sciens et volens .b. fuisse sine mutatione in deo vel in ipso .b. igitur. pari ratione de non scien te et non volente .b. fore. Consequentia probatur. quia equa liter opponuntur contradictorie ista extrema: sicut illa. Acedens probatur: quia si .b. sit primo: nunc deus non est sciens nec volens .b. fuisse et immediate erit sciens et volens .b. fuisse: nec erit mutatio in deo: patet nec in b. Probatio: quia .b. se habet omnino eodem modo nunc et post ea nichil acquirendo vel deperdendo: sed sufficit so lus transitus temporis actualis vel potentialis. alioquin quodlibet continue mutaretur. Secundo .b. scit aliquod fu turum contingens quod nunquam fuit. tunc sic. Si deus ab eterno voluisset .b. non fore deus non aliter se habuisset ab eterno quam se habuerit volens .b. fore. igitur. Si deus hec ri vel ab eterno vsque heri voluisset .b. non fore. deus non aliter se habuisse prius quam se habeat hodie. Antecedens patet alioquin impossibile esset deum voluisse .b. non fore: et ita .b. esset necessario futurum. Consequentia probatur: quia si deus heri voluisset .b. non fore. deus heri sic voluisset secundum voluntatem quomodo ab eterno se habuisset. Si ab eterno voluisset .b. non fore: et si deus hodie velit .b. fore. deus hodie sic se habet in volendo .b. qualiter ab eter no se habuisset. si ab eterno voluisset .b. fore. quicquid enim poneret in deo pro hodie hodierno velle vnum oppositum pro die hodierno idem poneret in deo ab eternon velle illud oppositum ab eterno et econtra. ergo si deus ab eterno volens .b. fore non aliter se habet ab eterno quam se haberet si ab eterno voluisset .b. non fore. sequitur quod deus hodie volens .b. non fore: et heri volens .b. fore non aliter se habet hodie quam heri. Et ex opposito si deus peri volens b. non fore: et hodie volens .b. fore se haberet hodie aliter quam heri: sequitur quod deus ab eterno volens .b. fore se habuit aliter quam se habuisset. si ab eterno voluisset .b. non fore: quia volendo ab eterno .b. non fore se habuisset sicut heri se haberet volendo .b. non fore et volendo ab eterno .b. se habuisset sicut hodie se haberet volendo hodie .b. fore.

¶ Confirmatur quia ab eterno existens sub vno opposito sine quacumque variatione sui vel alterius potens esse et fuisse ab eter non sub alio opposiro illud existens pro aliquo tempore sub vno opposito potest sine variatione sui vel alterius esse sub altero opposito pro alio tempore. Probatur. Tum quia existens pro aliquo tempore sub vno opposito: ita se habet pro illo tempore qualiter ab eterno se haberet: si ab eternon esset sub illo opposito et econtra. Tum quia sicut vel le vnum oppositum ab eterno ad velle aliud oppositum ab eterno: ita velle vnum oppositum ex tempore ad velle aliud opositum ex tempore: sed velle ab eterno vnum oppositum non infert deum aliter se habere ab eterno quam se haberet si ab eterno voluisset aliud oppositum. igitur. Tum quia quod exi stens sub vno oppositorum pro tota aliqua mensura non se habet aliter pro tota illa mensura quam se haberet si pro to ta illa mensura esset sub alio opposito existens sub vno opposito pro aliqua parte illius mensure: et existens sub alio opposito pro alia parte illius mensure non se habet aliter et aliter pro alia parte illius mensure. Probatur quia quodlibet illorum oppositorum idem poneret circa illud subiectum conueniens illi pro tota illa mensura quod po neret pro parte illius mensure.

¶ Confirmatur. Deus mo do volens .b. non fore non aliter se habet quam se haberet si modo esset volens .b. fore secundum te. ergo deus modo volens .b. non fore non aliter se habet quam se haberet si statin postea vellet .b. fore. Consequentia probatur. Tum vt supra. tum quia non minus ymo magis videtur impossibile quod idem sit potentia ad opposita diuisim pro eodem tempore sine omni variatione quam pro alio et alio tempore

¶ Confirmatur subiectum non infert aliter et aliter se habere ex successione et transitu illorum contradictoriorim quorum vnum conueniens illi subiecto non infert illud sub iectum aliter se habere quam se haberet si reliquum oppositum sibi conueniret. Probatur: quia transitus subiecti de termino opposito in oppositum terminum non arguit variationem circa illud subiectum: nisi propter alietatem vel oppositionem terminorum illorum. nec intelligitur alietas subiecti in se formaliter: nisi secundum alietatem terminorum. Patet iterum: ideo enim propositio transit de veritate in falsitatem sine sui mutatione: quia propositio vera non aliter se habet quam se haberet si esset falsa. Patet igitur quod scire et velle mutabiliter futurum contingens non infert mutationem in deo et econtra. et ex eo quod deus scit et vult immutabiliter futurum arguitur inecessitas futuri et di uine praescientie vel possibilis mutatio in deo.

¶ Si di citur quod si deus nunc volens .b. fore fuisset ab eterno vo lens .b. non fore deus non aliter se haberet quam nunc se habeat: nec etiam .b. quo ad esse reale: sed .b. aliter se ha beret in esse cognito et volito quod est esse intellectuale et rationale. Contra. scit. d. illud intelligibile productum: tunc. d. non est idem realiter quod deus cum scit esse im¬ perfectum et diminutum formaliter nec est idem cum vero et reali esse ipsius .b. igitur. d. est esse actualiter productum d. stante ergo impossibile est quin fuerit productum sed tale esse. ergo impossibile est deum non sciuisse et non vo luisse .b. fore. ergo .b. necessario eueniet. Item per idem saluatur quod deus potuit heri velle b. non fore: et hodie velle .b. fore.

¶ Tertio arguitur principaliter contra aliam conclusionem in speciali: sic deus ex perfecta sui immuta bilitate se habet tam necessario in volendo respactu pre teriti vel praesentis et respectu futuri. ergo cum eius perfecta immutabilitate non stat contingentia futuri. Antecedens probatur multipliciter per Thomam bradonardim in sum ma parte. 3. et. 3. Primo. si diuina voluntas respectu huius futuri sit ad volendum intrinsece libera libertate contradictionis: et cum illud futurum transit in praesens vel praeteritum fit necessaria ad volendum. sequitur quod mu tatur intrinsece: quia de velle non necessario: sed libere libertate contradictionis opposita necessitati transit ad velle necessario et non libere libertate contradictio nis ex opposito. igitur arguitur sic. Qualiscumque est intrinsece diuina voluntas respectu alterius obiecti ta lis fuit et erit semper et qualitercumque intrinsece se habet deus in volendo respectu alicuius obiecti taliter omnino intrinsece semper se habet respectu illius praesentis: siue preteriti: siue futuri. igitur. si respectu .b. futuri est libera in trinsece ad volendum. igitur. et respectu futuri. Secun do. Deus aliter intrinsece vellet facta quam fienda. consequens est contra Augu. quia non aliter nouit. igitur. nec aliter vult. Consequentia probatur: quia velle lnibere vel velle necessario est aliqualiter intrinsece velle: et est se habere aliqualiter intrinsece in volendo. Tertio. Deus esset nunc minus liber intrinsece quando res est praesens vel preterita quam prius dum eratfutura. Consequens est falsum quia esset minus perfectus: quia minus perfectam libertatem haberet et aliter de nouo subiiceretur seruituti. Consequentia probatur: quia in volendo non haberet modo libertatem contradictionis respectu huius obiecti sicut olim ha buerat respectu eiusdem. Confirmatur. deus esset nunc mi nus potens quam heri: et ita nec omnipotens. Consequentia probatur: quia alites poterat velle et nolle .a. fore: et aliquando poterat quod .a. non esset nec vtique fuisset futurum ho die: nec ales et modo non potest. Quarto. si necesse est. a. nunc esse vel fuisse et similiter necesse est deum nunc velle. a. esse vel fuisse et huiusmodi necessitates sunt nouiter aut igitur necessitas secundum quam necessarium est .a. esse vel fuisse prius est in deo quam necessitas secundum quam necessarium est deum velle. a. esse vel fuisse: vel econtra. Si primum. igitur mutatio in deo intrinsece prior est creatura et non propter creaturam: quia deus prius nouiter transit in necessitatem volendi. si primum. Contra: quia prioritas magis est attribuenda prime cause: sicut igitur causalitas dei est prima: ita et necessitas. et sicut deus est causa ipsi creature essendi: ita erit causa essendi nunc necessario: vel quod necessario fuerit. Quinto. sequitur quod creatura necessitat deum ad volendum et im ponit diuine voluntati necessitatem volendi. Consequentia patet: quia ex positione creature necessitatur deus ad volendum illud quod prius poterat non velle: scilicet .a. numquam fuisse futuru. ymo creatura esset ipsi deo causa volendi taliter: scilicet necessario. Deus enim nunc vult necessario et non prius. igitur. est aliqua causa necessitatis no ue: et non nisi positio et praesentia creature. Cum igitur deus non vult necessario .a. non praesupponendo esse tempora le creature. igitur. creatura adiuuat ad huiusmodi necessitatem diuine volitionis: Falsitas istius principalis con sequentis patet: quia indecens et indignum est quod posterius et causatum imponat necessitatem priori et cause: et quia creatura non potest necessitare voluntatem creatam. igitur nec voluntatem diuinam.

¶ Sexto. sequitur quod non solum ens secundum positiuum: sed etiam quod priuatio vel quod omnino nichil est imponeret deo necessitatem intrinsece: et deum omnipo tentem duceret ad impotentiam et impossibilitatem auferendo potentiam volendi: quia praeteritio vel res preterita nichil est: et tamen secundum te deus propter praeteritionem necessitatur de nouo ad volendum .a. fuisse aliquando futurum. igitur. priuatio deum omnipotentem ducit ad tantam impotetiam vt imperpetuum non possit taliter intrinsece velle qua liter intrinsece aliquaond volebat.

¶ Septimo. praeteritio necessitat diuinam voluntatem ad volendum. igitur. pari ratione futuritio. Probatio consequentie: quia futurum et futuritio non minus habet esse quam praeteritum vel praeteritio. qrgo non minus est potens necessitare.

¶ Octauo. diuia voluntas est potens ex seipsa: et per seipsam formaliter nec aliunde ab extrinseco necessitatur ad volendum respectu praesentis vel praeteriti. igitur et potest ex seipsa necessitari respectu futuri. Antecedens patet ex praecedentibus. creatu ra enim non imponit necessitatem deo: nisi praeteritio. Con sequentia probatur: quia non derogat divine potentie et li pertati quod diuina voluntas per seipsam: sic necessitasantecedens respectu praeteriti quare non etiam respectu futuri: et si aliquid extrinsecum dat diuine voluntati necessitatem intrinsecam respectu praesentis et praeteriti. quare non respectu futuri.

¶ ConfirmaturAugu. lib. 2o contra faustum sic ait: tam non possunt futura non fieri quam non fuisse facta preterita. Sequitur quapropter omnia quae vere futura sunt sine dubio fient: ita sicut omnia quae vere praeterita sunt sine dubio praeterierunt.

¶ Confirmatur prime corum. 15. Si mortui non resurgunt: nec christus resurrexit. igitur. tam necesse est resurrectionem animarum fore quam re surrectionem christi fuisse. dicit igitur iste doctor quod tam necessario diuina voluntas vult .b. esse futurum dum est futurum quam necessario vult .e. fuisse quod est praeteritum. et. c. 3. dicit sic sequitur. Deus vult hoc fore. igitur erit. Consequentia est necessaria: et antecedens inquit est necessarium. igitur et consequens. et si inquit voluntas diuina est respe ctu futuri libera libertate contradictionis erit sicut li hera respectu illius quando est praesens vel preteritum per mutationem sententie non inAd primum telligitur quod deus decreuerit priu simpliciter facere aliquid et postea decernat illud non facere vel econtra: quia hoc esset mutare consilium: sed in telligit deum non inferre punitionem homini qua dignus fu isset: et qua deus illum punisset si non penituisset: et est deum esse placatum homini penitenti secundum dispositionem in qua est: cui prius erat offensus secundum dispositionem in qua erat ad dictum Ambrosii et ad aucto: itatem scripture per idem.

¶ Ad secundum negatur minor. Ad primam probationem negatur consequentia. Ad probationem ad transitum quarum dam contradictionum sufficit transitus temporis actualis vel potentialis quando extremum propositionis significat no uitatem et primitatem: vel negationem nouitatis vt esse primo et nouiter vel non nouiter. In proposito autem fuisse verificatur post esse per negationem nouitatis ese sendi. non sic autem de fore vel de esse simpliciter. Ad secundam probationem negatur consequentia. Ad probationem dicen dum quod si deus hexi nouiter voluisset et cognouisset .b non fore: nulla mutatione facta circa .b. sequitur quod deus heri sic se habuisset in volendo et sciendo quomo se habuisset ab eterno. si ab eterno voluisset .b. non fo re: et si deus hodie vellet nouiter .b. fore. deus non omnino vniformiter se haberet in volendo et sciendo quomodo se haberet ab eterno si voluisset ab eterno .b. fo re. Nam ex illis nouiter positis sequitur quod vel deus nullum actu voluntatis vel intellectus habuit circa .b. et ita esset imperfectio in deo et mutatio: aut quod habuit actum oppositum volendi et iudicandi: et ita decipie batur et eius voluntas erat vana et frustrabilis vel contraria iudicio intellectus: sequitur etiam mutatio in deo quia talis transitus contradictionis non videtur possibilis sine mutatione in aliquo: non autem fit mutatio circa b. vt supponitur.

¶ Ad confirmationem negatur maior. Ad probationes patet ex dictis. potius enim infertur mutatio ex vno: scilicet ex temporali positione rei quam ex alio.

¶ Ad aliam confirmationem coceditur maior quod absolute loquendo ille transitus non infert illud subiectum aliter se ha bere: quia talis transitus fit sine mutatione in deo per solam variationem in creatura: sed si maior intelligatur supposito quod non sit variatio circa aliud ab illo subiecto negatur maior: quia talis transitus non potest saluari sine varietate in causa vel in effectu: sed quemlibet illorum oppositorum terminorum posse conuenire illi subiecto diuisim et sine successione non infert mutationem in deo vel in effectu: nisi quod effectus in futuro aliter se habebit si vnum oppositorum verificatur de deo quam se ha beret in futuro: si ad oppositum verificaretur ab eterno de deo. Ad probationem maioris concedo quod propter talem repugnantiam talium terminorum. sed hoc interdum potest saluari propter alietatem nouam circa illud subiectum interdum circa aliud.

¶ Ad terteinnem principalem non videtur illa acceptio consona fidei catholice nec doctri ne Ari. vel sanctorum quod deus tanta ineuitabili necessitate velit .b. futurum fore quanta vult praeterita fuisse. Primo: quia sequitur quod homines tanta et tam ineuitabili necessitate sunt facturi homicidia et furta: quae nondum fecerunt quanta et quam ineuitabili necessitate necessarium est ipsos fuisse natos et solem heri luxisse. Probatio quia hoc sequitur necessario ad antecedens tam necessarium quam necessarium est praeterita fuisse: scilicet ad deum praesciuisse hoc. Ex quo etiam sequitur quod actus homicidii futurus est tan necessarius: non solum respectu cause prime: sed etiam respectu voluntatis create quam modo necessarium est praeterita fuisse. Consequens est contra istum doctorem vt in sequentibus magis declarabitur Consequentia probatur quia effectus necessario producitur respectu illius cause: quae tanta necessitate producit et productura erat quanta necest sitate necessarium est id quod fuit fuisse Patet quia non maiori necessitate est necessitas respectu cause prine sic erit de voluntate nostra: quia illud sequitur ex antecedente tam necessario quam necessarium est praeteritum fuisse et per consequentiam tam necessariam quam necessarium est praeteritum. Item quod non similiter sit necessitas praeteritorum et futurorum. Anselmus. de concor. c. 3. In re inquit praeterita est quoddam quod non est in re praesenti vel futura. Numquam enim fieri potest vt res quae praeterita est fiat non praeterita: sicut res quae est praesens fieri potest non praesens: et aliqua res quae non necessitate est futura potest fieri vt non sit futura: et ita si di co. cras seditio futura est in populo: non tamen necessitate erit seditio. Rotest enim fieri antequam sit vt non fiat etiam si est futura. Item .2. sententiarum. di. 25. c. 2. Libe tum arbitrium non refertur ad praeterita: sed ad futura. Item Ari. primo peri. Non similis necessitas est in illis de futuro et de prterito.

¶ Ad rationem igitur negatur antecedens Ad probationes eque possunt reduci contra eum: dato quod tam necessario deus vult .a. fore quam necessario vult c. esse vel fuisse. adhuc ista sunt vera: scilicet quod deus non scit nec vult .a. esse vel fuisse actualiter et praesentialiter yrmo est nolens .a. esse vel fuisse simpliciter: quia .a. fuisse: et deum velle .a. esse conuertuntur. Deus igitur non est volens .a. esse vel fuisse: sed nunc est volens necessa rio .a. fore. postea vero erit necessario sciens et volens a. esse actualiter et praesentialiter vel fuisse. et ex tunc im possibile erit quin imperpetuum sit volens .a. fuisse et non potest esse nolens .a. fuisse. igitur. Nunc de nolle seu non vele .a. fuisse ad velle .a. fuisse. et de velle .a. fore ad nolle a. fore. et de necessitate volendi .a. non fuisse ad necessitatem volendi .a. fuisse. et ad impossibilitatem volendi. a. non fuisse. igitur. vt iste arguit creatura nouiter necessitat et impossibilitat voluntatem diuinam. Quid enim imposuit deo necessitatem: et vnde contraxit hanc impossibili tatem vnde rationes eius possunt reduei de quolibet praedicamento dicto de deo nouiter vt esse deum vel causam efficientem vel acceptantem. Ad primin igitur probationem antecedentis negatur conequentia. Ad probationem si voluntas diuina prius esset libera secundum contradictionem ab velle. .b. simpliciter esse vel fore: et postea non esset libera liber tate contradictionis ad velle. b. simpliciter esse vel fore: tunc mutaretur et inciperet fieri causa necessario causans extra se: sed si prius libere contingenter volebat .b fore et postea necessario velit .b. fuisse. Dico quod vere l oquendo et proprie non mutatur de non necessario in necessarium: nec de libero in non liberum: nec est mutatio nisi in similitudine et transsumptione. quomodo diceretur angelus mutari de non fuisse in fuisse: vel ipse deus de non esse aut non fuisse hodie in esse vel fuisse hodie: vel de pre sciretur non praescire pus euentum rei vel de non agere ad agere sed vere non est mutari ad formam quae adducitur qualitercumque intrinsece est diuina voluntas. etc. Conceditur quod qualis est et qualiter se habens est in se formaliter intrinsece dum comparatur alicui obiecto: vel dum .a. ob iectum est praesens talis taliter se habens in se formaliter est semper quotienscumque comparatur eidem vel alteri obie cto: et dum .a. non est praesens sed praeteritum vel futurum intrinsece enim aliter se habere est perdere vel acquirere aliquid per modum forme vel partis: et cum infertur si eodem modo intrinsece se habet in volendo respectu .a. fu turi et .a. praeteriti. igitur. si respectu .a. futuri est libera ad volendum libertate contradictionis: sequitur quod respectu .a. praesentis et praeteriti et econtra. Si respectu praeteriti: est necessaria. igitur. et respectu .a. futuri est necessaria. negatur consequentia. loquendo de libere vel necessario velle .a. fore vel fuisse: quia esse nunc liberum libertate contradictionis ad volendum .a. fore. postea non esse libe rum libertate contradictionis ad volendum .a. fuisse non est aliter et aliter se habere intrinsece formaliter in volen do: nec est esse aliquale intrinsece: qualis prius intrin sece non esset nisi metaphorice et transsumptiue: et in similitudine ad creaturis: quae aliter intrinsece se habent Interdum secundum variationem praedicationum et transitum contradictionum. Potest tamen dici quod nunc et primum aliter se habet extrinsece: quia nunc causat et prius non: sed hoc non est proprie et simpliciter ipsam aliter se habere: sed potius est aliud: scilicet creaturam aliter vel non similiter se habere nunc et prius. Ad secundam probationem antecedentis negatur consequentia. Consequens enim notat alietatem realem: et mutatio nem intrinsecam in actu volendi: sicut iudicat .b. fore et non fuisse. et iudicat .c. non fore: sed fuisse: non tamen aliter iudicat. Et cum dicitur quod vel e necessario et libere est ali ter intrinsece velle: ita dicitur quod praescire et praeuelle est aliter intrinsece scire et velle: et hoc corpus esse album simi le illi vel esse quantum duplum. Ad illud est esse aliquale et aliquantum intrinsece: et est aliqualiter et aliquante intrinsece se habere: et tamen non esse album simile vel dupsum Ad illud non est non esse tale et tantum intrinsece quaet quantum erat prus. Dico igitur quod libere velle liber¬ tate contradictionis est aliqualiter intrinsece velle et est velle in respectu ad extrinsecum: et tamen si necessario vult hoc: et non necessario vult aliud vel idem. postea hoc non est aliter intrinsece velle: sed est ad alterum aliter extrinsece se habere: sicut scire praesciendo est aliqualiter intrinsece scire: et tamen scire postea non presciendo non est aliter intrinsece scire: sed potius est creaturam aliter intrinsece se habere: et est deum aliter denominari et variis modis praedicandi. et non est deum aliter se habere: nisi in similitudine et figura loquendi: sicut deum cognoscere sortem: nunc approbando et acceptando: et postea cognosce re reprobando et odiendo. Sicut etiam a. albedo est intrinsece color similis .b. albedini per aliquid sibi forma le et intrinsecum: et tamen cum tollitur .b. tunc .a. non esse colo rem similem non est .a. aliter intrinsece se habere. per hunc modum soluit Magister. di. 41. c. vltimo. hoc argumentum olim deus sciuit hunc hominem nascituru: et modo non scit ipsum nasciturum. igitur. sciuit aliquid quod modo non scit. Respondet quod deus scit nunc etiam quod ante sciebat: licet tunc et nunc hanc scientiam diuersis exprimi verbis oportebat: nam quod futurum erat tuncem est nunc praeteritum: ideo verba mutanda sunt ad hoc distinguendum.

¶ Ad tertiam negatur conequentia. Ad proba tionem per idem arguitur quod est minus sciens et minus po tens quam prius: quia non scit .b. fore sicut prius nec potest nolle ipsum fuisse vt prius. Dico igitur quod prius velle li bere libertate contradictionis .b. esse vel tore et modo non posse velle libere libertate contradictionis .b. esse vel fore esset diminutio libertatis: sed modo velle libertate contingentie .a. esse vel fore: et postea necessario velle .a. fuisse non est diminutio libertatis secundum rem et vel ritatem: sed eadem libertate non diminuta qua prius con tingenter voluit .b. fore et se esse illud producturum postea vult necessario .b. fuisse: et se illud produxisse. Consimile argumentum soluit magister distin. 4 4 c. vel

¶ Ad confirmationem per idem. Ad quartam reducuntur com tra eum de necessitate qua deus necessario vult .b. esse Nunc nouiter dico igitur: licet vtraque necessitas sit necessitas secundum quid non proprie simpliciter: necessitas tamen necessitas secundum quam necessarium est deum velle. a esse vel fuisse est prior causaliter. Ad improbationem negatur consequentia licet enim prius causaliter deus sit agens qui pri us non erat agens quam creatura: sic ens postquam non fuerat ens: non tamen sequitur in deo mutatio prior omni creatura: quia esse agentem postquam non fuerat agens non est mutatio nec prior nec posterior: vt dictum est supra¬

¶ Ad quitum negatur consequentia accipiendo proprie consequens: quia necessitare aliquid et necessitatem illi imponere notat causalitatem et auctoritatem et prioritatem et praedominas tionem in necessitante vel imponente necessitatem: et cum dicitur quod ex positione creature necessitatur deus ad volendum illud quod prius poterat non velle. Ita arguitur contra te quod ex positione creature necessitatur deus velle eam fuisse: et prius non erat necessitatus. ymmo impossibilitas ad volendum tunc illud fuisse. Dico igitur quod dicendo ex positione creature si ly ex sit nota causa litatis in creatura posita respectu diuini velle nega tur quod ex positione creature necessitetur deus ad volen dum .b. esse vel fuisse: sed potius econuerso diceretur quod ex causalitate diuina necessitatur creatura ad esse vel fuisse eo modo quo necessarium est esse vel fuisse. Si vero ly ex notet concomitantiam vel necessariam consequentiam talis necessitatis conceditur. cum etiam dicitur quod huiusmodi necessitatis erit alia causa. negatur: quio nouitas huius necessitatis non est formaliter et simpli citer aliqua realis nouitas: sed tantum secundum quid in simili tudine est nouitas ex parte dei: quia ex parte del nulum est ens nouum nec simplex nec compositum. sicut cum deus est nouiter agens vel desinit agere huius necessita tis vel defectionis nulla est causa.

¶ Ad sextum per idem negatur consequentia. nec creatura nec priuatio necessitat vel impossibilitat deum nec ducit ad necessitatem vel impossi bilitatem: licet posita creatura necessarium sit deum esse vel fuisse deum: et impossibile sit ipsum non esse nec fuisse deum. Hoc enim non est perdere potentiam nec incurrere impotentiam secundum veritatem: sed secundum figuram et similitudinem.

¶ Ad septimum licet antecedens sit improprium. negatur tamen consequentia. Sicut enim ex se necessitatur ad producendum personas ad intra: et non ad producendum creaturas sic ex se necessitatur ad volendum fuisse praeteritum: et non necessitatur ad volendum futurum. Tolleretur enim libertas et ageret naturali necessitate: non minus quam alia causa natura lis secundum philosophos.

¶ Ad octauum per idem. Ad confirmationem Augu. intelligitur de necessitate consequentie ad aliud dictum est. di. 45. q. 6.

¶ Ad argu mentum in principio questionis negatur prima consequentia. Ad probationem immutabile secundum immutabilitatem de qua est sermo in praesenti quaestione: licet non possit aliter se habere per successionem oppositorum. Potest tantum non esse huiusmodi sine successione oppositorum. Cum etiam dicitur quod omne contingens est mutabile conceditur quod omne ens contingens esse est variabile secundum esse simpliciter. La ge tamen et generaliter loquendo de contingentia non omne con tingens fore est variabile secundum futuritionem ante po sitionem rei: nec omne contingenter verum est mutabiliter verum.

¶ Contra. essentia diuina ex eo quod est immutabilis non potest se habere ad alia mutabiliter. igitur. ex eo quod est necessaria non potest se habere ad aliud conti genter. Respondeo negando consequentiam: quia in antecedem te ly mutabiliter implicite infert mutationem oppositam immutabilitati dei: sed in consequente ly contingenter non importat nec infert contingentiam oppositam illinecessitati que accipitur in consequente