Quaestio 1

CIrca distinctionem 47 vbi agitur qualiter voluntas dei semper impletur de homine quo cunque se vertat homo / quaero Utrum diuina prescientia et praeordinatio futurorum necessitet antecedentur voluntatem humanam ad agendum

Quod sic: quia posterius / et inferius necessitantur sequi determinationem prioris: quia subil citur illi / et non potest non obedire cum non moueatur nisi vt motum a priori naturaliter.

¶ Contra per Augustinum 5 ciui. cap. 9. vbi diffuse contra stoicos procedit eo quod negabant libertatem arbitrii stare cum dei praescientia

¶ Notandum quod hic non queritur de necessitate consequentie secundum quam necessario sequitur deus vult simpliciter / et for¬ maliter .b. fieri a voluntate humana: ergo fit vel fiet: nec qua ritur de necessitate antecedente in hoc intellectu vtrum ad hoc antecedens deus vult voluntatem agere sequatur necessario hoc consequens scilicet voluntas aget: sed necessitas. antecedens intelligitur secundum quam prius non solum nam / sed etiam duratione erat simpliciter necessarium voluntatem creatam agere talem actum pro tali tempore: et hec necessitas proueniebat ex determi natione divine scine / et voluntatis: quae est erat simpliciter necessaria: ita quod deus non posset non voluisse / nec sciuisse sic fore. est igitur quaestio vtrum ex diuina praescia / et praeuolitione respectu actuum nostrorum voluntas nostra sic necessitetur anteceder ad agendum talem actum pro tali tempore quod antequam agat non habeat sim licliter in sua potestate / et libertate contradictionis non agere taest actum pro tali tempore.

¶ In hac quaestione est opinio thome Bradouardini in tertia parte summe quod sic. et potest eius opinio reduci ad quattuor puncta principalia.

¶ Primum eius dictum est quod deus potest necessare voluntatem creatam producere liberum actum: igitur deus potest antecedenter necessaritare eam ad agendum actum liberum. consequentia probatur. quia deum velle sic est naturaliter prius quam voluntatem nostram sic agere: sed stante quod deus sic velit non est possibile voluntatem nostram non obeditur.

¶ Preterea poten tia fortior / et superior potest necessaritare debiliorem sibi subie ctam: quia. 5. metha. prius secundum potestatem: cuius secundum preuoluntatem sequi necesse est alterum et posterius vt non mouente illo non moueatur / et mouente moueatur et est praeuoluntas principium

¶ Preterea. deus non esset ompisteis: quia licet faceret quantum posset vt tu diligeres eum tamen tu posses non diligere.

¶ Preterea. Aug. enchiri77. quis tam impie desipiat: vt dicat malas hominem volunta tes quas voluerit. et quando voluerit: et vbi voluerit in bonum mutare non posse.

¶ Preterea. Augn. de gratia / et libero arbitrio. ca. 48 idem ponit / et adducit multa scripture testimonia.

¶ Preterea. non posset facere hominem impeccabilem / et beatum. alias rationes adducit iste doctor ad idem: sed magis spectant ad alia dicta eius.

¶ Secun dum dictum eiusdem est quod in omni actu voluntatis nostre diuina voluntas necessaritat voluntatem nostram: ita vt voluntas antequam ageret non habebat simpliciter in potestate sua non agere protunc: sed habebat necessitatem agendi quae necessitas proueniebat ex eo quod deus praeuolebat eam acturam esse. hoc poit. c. 1. et. 2 partis tertie

¶ Tertium dictum est. in potestate voluntatis ostre non est quod deus non velit / vel non voluerit .b. actum voluntatis nostre. sit. b. nomen alicuius actus humani liperi futuri. hoc ponit. ca. 8 et ponit quod necessarium est deum velle / et voluisse .b. fore: nec oppositum est simplici ter impossibile.

¶ Quartum dictum eius est quod nulla actio humane voluntatis est simpliciter libera libertate contradictionis vel sim liciter contingens contingentia ad vtrumlet naturaliter praecedente opposita libertate contradictionis / et contingentie.

¶ Sim liciter tamen actio humane voluntatis est antecedenter sic libera et contingens secundum quid scilicet respectu causarum secundarum tantum quia respectu prime cause est necessaria propter determinationem diuine voluntatis eternam quam non est simliciter possibile non esse: et non fuisse: sed respectu voluntatisnostre est actio humana libera libertate contradictionis: quia abstrahendo a diuina praescientia et praeuolitione in po testate libera voluntatis foret agere / vel non agere indis ferenter .b. pro tali tempore / ex eo quod est agens rationale et libe rum. nam per hoc agens rationale ab irrationali distinguitur ecundum Aristotelem nono methaphisice. quoniam agens rationale creatum est sic liberum ex se libertate contra dictionis naturaliter precedente quod ipso posito cum omnibus dispositionibus sufficientibus et naturali ter preuiis non sequitur de necessitate quod agat: nec sequitur quod non agat sed stat oppositum vtriusque non sic de agente naturali. actus igitur voluntatis create sunt liberi libertate contradictionis respectu voluntatis create: quae quantum est ex se potest in hoc et in opposi tum equaliter diuisim pro eodem tempore. ymo sunt non necessarit respectu quarumcumque causarum secundarum: quia voluntas nostra non potest necessitari a quacumque causa secunda: sed actus humani sunt necessarii respectu prine cause ab eterno praedeterminante ad vnam partem: et ratione huius determinationis necessitatur volun tas nostra ad eandem partem. Actus igitur humani sunt secundum quid non necessarii. scilicet in respectu causarum secundarum: sed simpliciter sunt necessarii necessitate antecedente opposita libertati con tradictionis et contingentie ad vtrumlibet: quia respectu sue totalis cause sunt necessarii: licet illa necessitas proueniat praecise ex determinatione diuine voluntatis. hoc ponit. 3. parte in multis causis specialiter in 4. 5. 8. 15. et. 27. et con sequenter rationes eius ad ista dicta ponuntur infra contra conclu siones ponendas vt conuenienter applicentur simul cum aliis rationibus.

Contra hanc opinionem pono aliquas conclusiones etc.

¶ Prima voluntas humana aliquos act elicit vt eliciet sic simpliciter libere libertate contradictionis antecedente: et sic contingenter contingentia ad vtrumlibet antecedente quod prius poterat simpliciter et absolute illos numquam elicere et quosdam simpliciter posset elicere quis numquam eliceret. probatur a Ansel. de concor. c. 2. Res quae est futura: non de necessitate est futura: vt si seditio cras est futura in populo. non tamen de necessitate erit seditio. potest enim fieri antequam sit vt non fiat. etiam si futura sit.

¶ Preterea Aristo. 1 periarmenias esse quidam vel non esse omne necesse est et futurum esse vel non: non tamen diuidentem et dicere alterum necessario. dico autem futurum esse nauale bellum cras necesse est vel non futurum esse nauale bellum cras necesse est vel non futurum Uult dicere quod disiunctiua vel illa de disiuncto extremo est necessaria: sed neutra pars disiunctiue est necessaria. Item ibidem possibile est vestem incidi. etc.

¶ Preterea Augu. 2. ci. c. 6 de duobus. similiter affectis corpore et animo et similiter extrinsecus pulsatis. vnus impudice desiderat: alius pudice stat in animo.

¶ Preterea vane et irrationabiliter rogaretur deus: quia frustra in oritione fit petitio super simpliciter necessario vel simpliciter impossibili. et vane rogatur aliquis dominus super eo quod est ab eo praedeterminatum determinatione simpliciter necessaria: et simpliciter mpossibili auferri. Alle igitur qui est huius opinionis fru stra orat deum.

¶ Preterea omne votum et iuramenrum de fu turo esset illicitum et vanum: quia de simpliciter impossibili vel de simpliciter necessario.

¶ Preterea frustra dedisset deus homnibus angelos ad custodiam. Item Hiero. de filio prodigo. sol deus est in quem peccatum cadere non potest. cetera cum sint liberi arbitrii in vtramque partem: flecti psut.

¶ Preterea voluntas quosdam actus elicit cum difficultate et cum multa incliatione ad oppositum: et de difficili resistendo opposito et facilius poterat in oppositum. igitur poterat in oppositum. igitur non ne cessitatur ad hoc. et econtra a quibusdam actibus abstinet quos cum difficultate cauet: et cum forti incliatione ad illos. igitur faciliter poterat illos elicere.

¶ Preterea quintus arti culus parisiensis voluntate existente in tali dispositione: in qua nata est moueri et mouente sic disposito quod natum sit mo uere impossibile est voluntatem non velle: error.

¶ Dices. Uolutas ex se potest in opposita libere libertate contra dictionis antecedente: nisi aliunde necessitetur: puta ex dei determinatione.

¶ Contra hoc vitat simpliciter necessitatem volendi et simpliciter impossibilitatem non volendi non magis quam in demente: quia et in eo quantum est ex se voluntas posset: ymo non minus ineuitabili necessitate ageret voluntas quam brutum. Hec etiam responsio magis improbabitur in sequentibus. Preterea opposita opinio abducit homines a diligentia et studio agendi bona opera et cauendi mala: et indu cit homines in negligentiam pugnandi contra vicia et penitendi super peccatis praeteritis: et facit contenni bonos mores absque scrupulo conscientie: ideo aliqui forte magis inclinantur ad com placedum in illa opinione: vt ipsi sibi ipsis in animo iudicentur excusabiles et sine remorsum conscine peragant et adimpleant suas concupiscentias: vt notat Augu. 3. de li. arbi. c. 2

¶ Item opposita opinio inducit in contentum et transgressio nem praeceptorum et legum. ymo vt reputentur leges frustra poni. ex quo homines ineuitabili necessitate antecedente mouentur: ideo opposita opinio derogat regimini vite et policie humane.

¶ Preterea sicut secundum Auicennam vapu landi et cremandi sunt qui dicunt contradictoria simili verificari donec concedant quod non est idem comburi et non comburi. ita di centes hominem antecedeter necessitari simpliciter in actibus suis sunt exponendi flagellationibus et damnis donec concedunt quod non necessitantur. Non omnis actus volun Secumda conclusio. tatis create quaem na lus producitur necessario necessitate antecedente et correspondenter non omnis voluntas omittens actum ex praecepto debitum necessi tatur antedeter ad omittendum illum.

¶ Probatur. primus enim homo praehabebat potestatem ad standum et no peccandum. patet. 2. Sentem. dist. 34. c. 1 et ad hoc adducit magister plures luctoritates Augu. ex Enchiridion. 122. et. 13 4. et ex libro de correctione et gratia.

¶ Preterea primus angeus ante casum habuit potestatem ad non peccandum secundum Ansel. de casu diabo. c. 3. et. 5. et. 21. et li. 1. Cur deus homo. c. 16 Absurdum est inquit opinari quod angeli illi permanere non potuerunt: et quod ex necessitate ceciderunt: eiusdem snine est ma gister di. 5.

¶ Item articlus parisiensis quod diabolus nunquam habuit vnde posset stare: nec etiam adam in statu innocentie error.

¶ Preterea sorti existenti in gratia vel existenti in na turalibus sine peccato mortali prohibeat deus facere .b. tunc sic sortes agit. b. igitur poterat agere .b. et vltra .b. erat ei prohibitum. et c. oppositum erat praeceptum pro tali tempore. igitur prius poterat in .c. consequentia probatur: quia deus existenti in gratia non preocipiebat aliquid quod erat ei impossibile secundum impotentiam quam non icurrerat imputabiliter. probatur per Hiero. in explicatoe fi dei catholice ad Damascenum papam. Execramur inquit eorum blasphemiam qui dicunt aliquid impossibile homini praeceptum a deo.

¶ Item Hiero. in epula ad demetrium. Iniquitatem iusto ascribimus et pio crudelitatem. si a deo aliquid nodis impossibile dicimus esse praeceptum: nec igitur aliquid impossi bile voluit imperare: qui iustus est nec damnaturus est hominem pro eo quod vitare non potuit: qui pius est. Item extra de relu. li. 96. Nemo potest ad impossibilia obligari. Hec autem specialiter intelligenda sunt de his quae singulariter praecipiuntur alicui: et ipse non potest antecedeter in culpa seu in causa impotetie.

¶ Preterea ad confirmationem prioris rationis voluntas non peccat in agendo illud quod non poterat antecedeter vitare: sed ad illud necessitabatur necessitate ineuitabili: et illam necessi tatem vel impotentiam non contraxit culpabiliter nec incurrit imputabiliter. nec huiusmodi impotentia est inflicta propter peccatum tanquam sequela et pena peccati: et talis voluntas fecit antecedente cquid simpliciter potuit ad vitandum nec in ea stetit quin vitaret: sic est de voluntate eliciente .b. actum: qui erat prohi ditus. igitur minor patet: quia talis voluntas ponitur praexistens in gratia vel in statu innocentie condita sine peccato. si igitur ante potuit aliquid facere ad vitandum et non fecit habetur propositum. Maior probatur multipliciter iure diuino et humano. Primo per Augu. 3. de li. arbi. c. 2. Motus quo voluntas huc atque illuc conuertitur non esset voluntarius atque in nostra positus potestate: neque laudandus: neque culpandus esset homo: neque monedus esset vt nollet male: aut vellet bene. et quod loquatur de potestate secundum libertatem contra dicitonis et delibertate a necessitate. Patet: quia ibidem dicit quod dissimilis est motus iste voluntatis motui quofertur lapis inferius: quia lapis non habet in potestate cohibere motum quo fertur inferius.

¶ Item. c. 28. inquirens quid sit ipsi voluntati causa peccandi. dicit hoc breuissime quecumque iste est causa voluntatis si non potest ei resisti sine peccato ce ditur et postea dicit: tamen quadam necessitate facta sunt improbanda: ideo distinguit de duplici necessitate. quadam est sequela et pena peccati et facta ex tamli necessitate: in terdum sunt improbanda: sed de necessitate quae non est pena peccati dicit quod si in potentia non sit pena sed natura nulla erunt peccata.

¶ Item Augu. de duabus animabus. c. 18. Pecctaen reum teneri quequem: quia non facit quod facere non potest. sum me iniquitatis est et insanie. et ponitur. 2. Senten. di. 28 ca. 3. et intelligitur de impotentia quand est pena propter culpam.

¶ Item extra de re. iu. li. 6. Imputari illi non debet per quem no stat si non faciat quod per eum fuerat faciendum.

¶ Ite quod voluntas non sit rea mortis eterne propter actionem qua vitare non potuit nec in se stetit. Probatur per Augu. 1e ci. c. 8. Scio in quo sit voluntas mala: illud in eo fieri: quod si nollet non fieret: et ideo non necessarios: sed voluntari os de factis iusta pena consequitur. et Augu. 1. super Se nesim. c. 10. Iustam esse sninam: qua punita est natura quae voluntate non necessitate peccauit.

¶ Ad ista responde re videtur doctor supradictus in variis capsis. Uno igitur modo respondet. c. 20. quod nullus peccat in eo quod non facit li pere libertate contradictionis et contingentie quantum est ex se Nam quantum est de potentia voluntatis create nude et abso lute considerante ipsa posset indifferenter hoc et illud vel illud facere siue de actu bono siue de actu malo: siue indifferenti. Secus est de potentia bruti quae ex se necessarie determinata est ad vnum oppositum positis dispositionibus sufficientibus naturaliter puiis.

¶ Contra. si voluntas ex se potest in actum malum: et in eius oppositum: sed necessitatur abaliquo: illud aliud non est nisi diuina praedeterminatio: secundum stum doctorem: tunc sic si voluntas ex propria natura necessitaretur ad agendum .b. non peccaret agedo. b. igitur nec peccat si necessitatur a deo. Antecedens patet secundum istum doctorem per Augu. 3. de li. arbi. c. 1. Si natura inquit. vel necessitate voluntatis motus existit culpabilis esse nuillo modo potest: et nulla culpa deprehendi potest. vbi natura necessi tasque dominantur. Cosequentia probatur: quia non minus est ibi ineuitabilis necessitas. Antecedens igitur non minus excusatur homo: quia excusatio in alio casu non est nisi propter ineuitabilem necessitatem antecedentem sine demerito prercedente. sicut non minus praeueniali necessitate mouetur ho. si moueatur a veto superante eius virtutem quam asinus qui naturaliter mouetur a se. Secundo. quia ille non peccat apud deum: qui quantum est ex se poterat iplere praeceptum: et fecerat quicquid fieri potuit de implendo praeceptum et resistendo tentation impedienti: sed au solo deo impossibilitatur implere et necessitatur consentire oppo sito. sic aut esset quoniam secundum illam responssonem voluntas quantum ex se posset omnem tentationem superare: sed deus impedit et im possibilitat ad vincendum et necessitat ad consentiendum. igitur non debet imputari voluntati ad pectatum. Hec etiam responsio tripli citer improbatur in sequentibus.

¶ Alio modo videtur respondere ca. 1 quod ideo homo quamuis necessitatus peccat: quia ignorai hanc necessitatem: et agit voluntarie et complacenter: ac si non necessitaretur.

¶ Contra. primo quia ignorantia non vicio se contracta magis excusat quam accuset.

¶ Item si propter gnorantiam necessitatis homo necessitatus peccat. igitur brutum et demens peccabunt.

¶ Item si homo necessitaretur ex propria natura vel ex stellis non peccaret etiam si non sciret huiusmodi necessitatem: vt infra ostendetur. igitur. et si a deo licet eum lateat hec necessitas. Item tunc iste doctor qui tenet hanc necessitatem non peccabit et forte ideo inclinati est magis tenere istam opinionem: vt in conscientia minor esset stimulus et strepitus vel scrupulus pecci.

¶ Item experiret quod hec opinio publice praedicaretur quia homines per illam doctri nam fierent impeccabiles.

¶ Alio modo respondet. c. 20. est eim necessitas primo violentie et coactionis. Secundo fatalis et celestis constellationis vt ponunt quidam mathematici. Ter tio naturalis: vt in bruto vel in sole ad illuminandum. Quarto spositntanee et consentanee firmitatis et adhesionis et prmanentie. nullus igitur peccat in eo quod vitare non potest propi necessitatem coactionis vel fatalem vel naturalem: et de his intelliguntur auctoritates sanctorum: non autem de necessitate quarto modo.

¶ Contra. primo hec necessitas quaerto modo non conuenit volutati ex se: quia ex sua natura potest in oppo sita secundum libertatem contradictionis etiam praesentibus omnibus suffi cientibus ad agendum secundum te: sed necessitatur a praedeterminatione et praescientia diuina: sed hoc necessario non minus excusat quam necessitas fatalis vel naturalis vt supra argutum est: quia non minus est neuitabilis nec magis est sequela peccati nec magis impurabilis voluntati: nec magis stat in volun tate quod non facit qua praecepta sunt. ymo magis excusat vt infra ostendetur quaestioe. 3.

¶ Item sancti non intelligunt de necest sitate violentie et coactionis: quia intendunt excludere errorem quorumdam. nullus autem fuit gentilis philostus siue here ticus. alius ponens voluntatem nostram ex necessitate peccare: et hoc de necessitate coactionis: quia secundum experientiam maior complacentia et delectatio et naturalis intrin seca inclinatio est respectu actionum inordinatarum quam respectu virtuosorum. ymo virtuose exercentur cum difficul tate. sancti igitur in diuersis libris diffuse procedentes contra positionem necessitatis ostendunt in speciali quod non oritur ex praescientia diuina. patet per Augu. 5. ci. c. 1. et. 3. de li. arbi. et Ansel. de concordia. et vbicumque sancti ponunt necessitatem in peccando ponunt illam vt penam et sequelam peccati.

¶ Item quare brutum et demones non peccarent: quia nulla ibi vio lenta coactio.

¶ Item eadem inconuenientia sequuntur ex necessitate quarto modo sicut de necessitatione naturali et fa tali: quia eque abducit homines a bonis moribus et eque potest responderi quod voluntas agit illud libere quantum est ex se. si consideretur eius potentia vt nude et absolute sumpta vnde fru stra secundum hoc ponit quod voluntas nostra habet ex se liberta tem contradictionis: quia sine hoc poterit saluari quod mere bitur et demerebitur et quod dicta sanctorum intelliguntur de ne cessitate coactionis vel naturali vel fatali.

¶ Preter ea ad exclusionem istarum rationum arguitur sic ad principalem conclusionem nullus excusatur a toto nec a tanto propter difficultatem ex quo impossibilitas simpliciter agendi non ex cusat per Augustinum. 4. ci. 15. Pectantum primorum parentum aggrauabatur ex eo quod faciliter poterant vitare non excu sat etiam non imputabilis. consequens est contra doctrinam comnem iu ris humani et naturalis. ymo in casu allegaret ad sui ex cusationem hoc doctor iste. probatur etiam quia secundum bernardum de praecepti dispensatione. c. 17. in difficilibus est omissio minus grauis. et secundum Augu. 14. ci. c. 15. Pectantum pri morum parentum aggrauabatur ex eo quod faciliter poterant vi tare. Preterea nec ignorantia excusabit. si simpliciter necessitas non excusat accipiendo vtrumque: scilicet tam ignorantiam quam necessitatem inuincibile et non culpabiliter contractam consequentia patet: quia nec est magis ratio de ignorantia: quia eque defen di poterit vtrumque. consequens est falsum: vt prius de difficultate et per Ansel. de casu dibo. c. 21. Preterea non esset maior potestas et facultas vitandi paruam tentationem quam magnam: quia omnis cadens caderet ex necessitate antecedente simpliciter neuitabili. igitur nulla est circumstantia excusationis ex vehementia tentationis aicedtim. Preterea non maior esset potestas et facnltas vitandi peccatum in istatu innocentie quam nate lapse: quia vtrobique est simpliciter necessitas alia cadendi.

¶ Preter ea viator dispositus et non obstinatus non plus posset pe nitere et conteri de peccatis et seipsum praeparare quam damnatus vel obstinatus. Probo. vixerit sortes in peccato mortali b. cum finali impenitentia. aut igitur ante mortem potuit sim pliciter vnquam penitere et conteri et propositum: aut non. et patet consequentia

¶ Preterea non haberemus orare. et ne nos inducas in tetationem: quia aut simpliciter necessarium erat nos induci: aut simpliciter impossibile erat nos induci.

¶ Preterea nullus existens in gratia cadit necessario ab illa. igitur aliquis cadens a gratia poterat simpliciter prius vitare illum casum. Antecedens probatur tripliciter. Primo modo per Ansel. de li. arbi. c. 6. Uoluntas habens rectitudinem si peccat nulla aliema potentia vicitur: nisi sua. et. c. 7. dicit quod volun tas praemitur tentationibus et cadit. hoc non est quia impossibile sit nolle ei consentire: sed difficile. Item ibid. c. 5. et. 7. dicit quod qui mentitur vt saluet vitam suam corporalem poterat indifferen ter mentiri vel non mentiri: vtrumlibet erat in eius potestate et neutrum habebat determinate in necessitate. et idem ponit de concordia. c. 4. dicens. si quis alteri minatur mortem: nisi modo tiatur in eius arbitrio est vt deserat vitam pro voluntatis re ctitudine: aut vt rectitudinem deserat propter vitam.

¶ Item si existens in gratia necessario caderet ab illa per tentatio ne. igitur tentatur vltra id quod posset. contra illud. 1 Cho. 10. Iidelis deus qui non permittit vos tentari. etc. quod intelligitur specialiter de existentibus in gratia.

¶ Item Augu. de vera et falsa penitentia sic ait: non itaque peccantes dicamus creatus sum nature fragilis. fragilitas me cogit committe re crimina errat qui sic fallitur. Natura enim talis est vt possit quisquis resistere malo cui se subiicit ex arbitrio permisit deus libertati quod peccator tribuit necessitati sequi potes libere tenere gratiam quam retinendo potes vitare culpam: ideo igitur culpa nostra est: quia fugamus gratiam quam possemus habere. Contra. si in nostra potestate libera secundum contradictionem sit vitare peccatum. sequitur quod non habemus petere speciale auxilium diuinum ad vitandum peccatum quod est falsum quia petimus et ne nos inducas. etc. consequentia probatur: quia si habeo simpliciter in potestate mea equum praesentem et equitem non hbec rogare quod equitem. Secundo hoc esset quod talis necessitas antecedens repugnat demerito et excusat: sed hoc est falsum. probatur prio: quia damnati obstinati peccant ex necessitate antecedente. sicut econtra beati habent necessitatem bane agendi. Tertio voluntas creata potest peccare in primo instanti sui esse et quamcito est. igitur peccare non exigit antecedentem libertatem et potentiam ad vtrulibet absque culpa antecedente. consequentia patet quia quod nichilem non habet libertatem nec potentiam. Aecedens probatur quia saltem per potentiam dei potest habere huiusmodi voluntas in prino instanti. Qia parequisita ad volendum. Quarto. precipiat deus sorti cauere .b. actum in. d. tempore. precipiat etiam sibi quod ante. d. tempus faciat quicquid potest ad cauendum casum in .b. peccatum pro tempore.d. quo facto sortes peccet primo in. d. tempore commit tendo .b. tunc sic aut sortes ancedenter potuit vitare ne caderet in .b. pecatum pro tempore.d. aut antecedenter non potuit ve tare. si secundum propositum. si primum. igitur antecedenter non fecit quod antecedenter poterat ad vitandum casum pro.d. tempore quando an tecedenter poterat cauere ne caderet in. d. et tenebatur ex praecepto antecedenter cauere et non cauit. ergo ante. di peccauit contra casum. Quarto probatur falsitas eius dem consequentis. quia anima a principio sue creationis est sub peccato originali: et tamen non praecessit nec concomitatur potentia et libertas contradinctionis naturaliter praecedens ad illud peccatum: et eius negationem. etiam si prius duratione causaretur anima et postea infunderetur corpori.

¶ Tertio prin cipaliter quod omnis peccans peccet ex necessitate antecedem te. Probatur. quod ab eterno futurum est aliquale: non per determinationem voluntatis diuine vel create est necessario futurum tale. patet: quia radix et ratio omnis libertatis contradictionis et contingentie ad vtrumlibet est libera determinatio voluntatis divine vel create: sed sortes ab eterno erat peccaturus non per determinationem diuine vo luntatis: quia deus non praedeterminauit mala fieri: nec per determinationem voluntatis create: quia ab eterno nichil erat: sicut nec voluntas non futura nec creanda.

¶ Quinto. possibile esset scripturam esse falsam: quia an tichristus posset non peccare: et ita non damnati: sed saluari contra illud. 2. Thessa. 2. et Apo. 20.

¶ Item. multe sunt auctoritates scripture ad hoc. Matthei. 18. Necesse est vt veniant scandala. et Luce. 17. Impossibile est vt non veniant scandala. et Ecclesiastici. 5. capit. Uir cui dedit dominus diuitias: et substantiam: et honorem: nec tri buit ei potestatem deus vt comedat ex eo.

¶ Item secundum glosam super illud. ysaye. 10. Nunquid galauriatur securis etc. Senacherib mouebatur a deo tanquam instrumentum in actionibus quibus persequebatur filios israel: et tamen in hoc peccabat: quia destruebat templum et vsurpabat: non sua: et interficiebat inocentes.

¶ Item Hiere. 10. Scio domine quia non est hominis via eius nec viri vt ambulet et dirigat gressus suos. vbi glosa. Erubescant qui aiutem vnumquemque suo regi arbitrio Non est enim hominis vra eius. Roma. 9. Non est volentis neque currentis: sed miserentis dei.

¶ Item Eccle. 7. Considera opera dici quod nemo possit corrigere quem ille despexerit conceditur quod in libera potestate hominis Ad primum ex solis naturalibus sine specia li dei auxilio non est vitare omnia peccata: et quantumcumque tem tationem: tamen simpliciter loquendo conceditur quod in libera po testate hominis erat antecedenter vitare peccatum quod postea incurrit ad improbationem: magis est contra aduersarium igitur frustra fit petitio super necessario vel impossibili simpliciter negatur consequentia quod non habeamus petere dei auxilium si non possumus vitare omnia peccata ex naturali facultate voluntatis absque auxilio speciali quod est nobis paratum si petimus: et quia sumus comniter negligentes: nec resisti mus tanta diligentia et conatum vt possemus et deberemus propter quod frequenter cadimus: ideo petimus auxilium dei vt excitet et adiuuet pigritiam nostram: et non permittati nos cadere: nec hostem permittat inualescere.

¶ Ad secum dum negatur minor. Ad primam probationem illa necessitas est culpabiliter contracta. Ad secundam quicquid sit de antece dente negatur consequentia accipiendo in consequente potentiam ad non peccandum vt opponitur necessitati antecedenti ad peccandum. licet enim proprie loquendo illud quod non est: non habeat formaliter actu libertatem et potentiam actiuam: tamen de eo quod nundum est conuenit verificari quod potest non agere: vel quod potest agere pro tali tempore futuro: et falsum est quod necessarium sit ipsum fore tunc peccaturum. Ad tertiam probationem dico quod in illo casu sortes ante. d. tempus poterat cauere casum in peccatum pro d. tempore. nec sequitur quod peccauit ante. d. tempus. aut quod transe gressus fuerit praeceptum ante. d. tempus. et cum arguitur quod debuit et potuit ante. d. tempus cauere ne peccaret in. d. tempore: et tamen ante. d. non cauit: ne peccaret in. d. igitur ante. d. non fecit quod debuit et potuit. igitur. ante. d. peccauit.

¶ Respondeo. Prima propositio conceditur: quia sensus est quod sortes ante. d. tempus obligabatur ad hoc vt non peccaret i. d. tempore. Secunda vero propositio habet duplicem sensum. Unus est sensus quod ante tempus. d. non cauit id est se disposuit ad peccandum i. d. tenpore seu quod impossibilitauit et difficultauit se ad vitandum peccatum pro.d. tempore: et sic negatur. Alius sensus est quod sortes ante. d. tempus non sic se habuit quin verum esset ipsum peccatu rum esse in. d. tempore: et hoc conceditur: sed in hoc non se habebat tunc formaliter contra praeceptum: sed habiturus erat: nec ex hoc sequitur quod an. d. obmisit quod potuit et debuit facere ante d: sed solum sequitur quod ante. d. erat obmissurus sequitur et quod sim pliciter aliquando peccauit nec fecit quod debuit: scilicet in. d. tempe.

¶ Ad quartam probationem non est ad propositum: quia loquimur de peccato actuali secundum quod homo ex se peccat committen do contra praeceptum vel obmittendo actionem debitam. non autem de peccato quod erit ex culpa actuali praecedente per mo dum sequele penalis.

¶ Ad tertium principale negatur maior si non sit futurum huiusmodi ante omnem determinationem diuine voluntatis nec sine omni determinatione diuin voluntatis: licet non per determinationem secundum quam formalite deus determinauit ita fore ad hoc dictu est distinctione 38.

¶ Ad quartum negatur consequentia quo modo enim stat veri tas scripture respectu futurorum contingentium dictum est dist. praecedenti. Antichristus tamen ante eius obdurationem habebit simpliciter potentiam ad non peccandum: sed pos obstinatione culpabiliter contractam non habebit.

¶ Ad aliud intelligitur necessitas ex suppositione et conditione: scilicet quod peccatores viuant: vt comniter viuere solent in mundo: vel necesse est mundo vel necesse est id est iusticia dei exigit vt permittuntur contingere scandal ad confusionem et punitionem aliquorum vel necesse est id est expedit per accidens et indirecte vt boni probentur et exerceantur et vt mali manifestentur et corrigantur.

¶ Ad aliud talis auarus de conilege simpliciter habet potestat vtendi bonis suis: sed auaricia fortiter in eo est vehe mens impedimentum: et deus non dat ei speciale auxilium nec specialem motionem voluntatis ad vtendum sicut ma gister artat interdum discipulum zelo discipline ad illud quod discipulus poterat facere absolute.

¶ Ad aliud sennacherib non necessitabatur sic facere: nec a deo specia liter mouebatur ad agendum iniuste contra filios israel: si deus permisit eum sic moueri et excitari ex demerito filiorum israel: ideo erat aliquo modo minister iusticie pu nitiue: sicut interdum angelus malus. aut si a deo mouebatur hoc erat ad volendum punitionem iustam in genera li filiorum israel: de quibus audiuerat aliqua mala: sed ipse rex vel eius exercitus plus et aliter agit quam deus speciali ter moueret.

¶ Ad aliud intelligitur quod non est in na turali facultate hominis sine speciali dei auxilio recte et iuste viuere. et consimiliter glosa intelligitur. Reprehe dit enim errorem pelagii. similiter dictum apostoli intelli gitur de electione praedestinationis: et de finali perseuerantia.

¶ Ad aliud. si illi facerent antecedenter quod in se est: et quod possent: deus iuuaret eos: et quia ipsi iam indurati in antiquis peccatis contempnunt et negligunt fa cere antecedenter quod possunt et debent. ideo his suppositis et stantibus deus non vult eos iuuare speciali auxilio. Ex quibus sequitur non correcta eorum ab altero: sed antecedentia eorum non sunt absolute necessaria

Tertia conclusio. Non omnis voluntas agens actum qui est mal necessitabatur antecedenter ex diuina praedeterminatio ne vel praescientia ad agendum illum actum et corresponden ter non omnis voluntas obmittens actum debitum necessita batur antecedenter ad obmittendum illum ex diuina pre scientia vel praedestinatione. probatur triplici via. Nan primo opposita opinio peccata nutrit et excusat. Secundo deum accusat et dehonorat. Tertio determinationi san ctorum et ecclesie obuiat et repugnat.

¶ Ex prima vit arguitur sic. Nullus subditus peccat apud principem sapientem et bonum propter illam actionem ad quam necessita tur ab illo solo principe sine culpa vel demerito praece dente. Nullus etiam subditus demeretur condennari et pr niri a domino suo propter omissionem illius actionis ad quam sine demerito precedente impossibilitatur a domino suo: et fa cit antecedenter quicquid simpliciter potest ad agendum illamsic est in proposito. Patet de existente in gratia vel de creato in innocentia: vt de primo homine vel de primo angelo. ergo maior patet: quia videtur communis animi conceptio in iure naturali et humano quo ad iudicialia et moralia: et sic iudicaret iudex sapiens et bonus.

¶ Et confirmatur. si subditus sine demerito praecedente necessitetur ad aliquem actum per ministrum vel alium subditum pr cipis est excusabilis apud principem. igitur multomagi si immediate a principe necessitetur. Confirmatur. ne cessitatus ab alio in actu exteriori est excusatus. igitur et de actu interiori. Similiter eadem enim ratio vtro bique videtur excusationis: scilicet necessitas. Antecedens ine uitabilis sine priori culpa. si igitur homo posset necessitare voluntatem alterius ad actum interiorem. sicut po test necessitare potentias exteriores: ita excusaretur ho mo respectu actus interioris: sicut respectu exterioris

¶ Confirmatur. homo excusandus est super actu: respectu cu ius habet propter quid verum et iustum: et rationabile: et legitimum sicut est in proposito: quia omnis iudex huiusmodi propter quid reciperet tanquam sufficienter excusatiuum: scilicet quod ne cessitatus est ab alio etc. Unde etiam ille qui est contrarie opinionis velle se haberi excusatum in casu ex eodem pro pter quid.

¶ Ex his excluditur quedam responsio: qui dat doctor supradictus quod praeuentus a deo ideo peccati quia agit non eadem intentione qua deus. Contra. sit. c. illa intentio qua agit .b. actum tunc sic .c. intentio non est peccatum. igitur propter circumstantiam intentionis non peccat. Aneds. probatur: quia ille actus non est imputandus subdi to ad peccatum a domino suo. ad quem necessitatur immediate a solo domino suo: vt prius.

¶ Confirmatur. ille non peccat ex circumstantia finis et ratione intentionis qui intendit illum finem quem deus simpliciter ymo efficaciter vult ipsum intendere sic est: quia deus necessitat hominem ad .b. actum volendi: ita necessitat ad actum intelligendi ad talem finem et taliter. Mobile enim necessario motum et ductum a superiori motore tem dit in illum terminum et finem ad quem mouetur a mouente necessario.

¶ Preterea principaliter ex eadem via arguitur sic. voluntas non peccat. ymo est laudabilis tamquam recte se habens quae in agendo sic conformatur determinationi diuine voluntatis quod vult illud quod deus simpliciter. ymo efficaciter vult eam velle: et sicut vult eam velle. sic est in proposito. igitur maior patet quia sic conformatur prime relure et mensure rectitudinis: et in huiusmodi conformitate stat rectitudo voluntatis secundum Ansel. de li: arbi. c. 8 et de con cor. c. 22. et patet: quia non se habet aliter quam debet: sed sicut debet. Minor probatur: quia ex quo deus necessitat eam ad b. actum. igitur necessitat ad volendum tale obiectum et taliter nec potest efficacius velle determinare voluntatem agere .b. quam immediate necessitare eam sinedemerito vel ratione ex parte ipsius.

¶ Confirmatur: quia voluntas resistens tentationem in principio magis difformaretur voluntati divine et praemotioni ipsius quam in fine consentiendo tentationi ex qui a diuina praeuolitione necessitatur ad consentiendum. si dicitur quod talis non conformat se diuine voluntati praeceptiue. Contra videtur repugnantia quod deus praecipiat praecepto obligatiuo non agere .b. et ipse per suam praeuolitionem et pdeterminationem simpliciter necessariam me necessitet ad faciendum b. et impossibilitet ad non faciendum sine demerito med antecedente. eo enim ipso quod sic impossibilit at tollit obliga tionem.

¶ Preterea. si deus concedit et licenciat agere .b. non pecco agendo. b. igitur. et si necessitat sine culpa praecedente. Antecedens patet: quia tunc esset licitum consequentia probatur: quia quicquidem excusationis in concessione est in necessitatione et apud et quia non minus perfecte conformatur voluntati divine dum necessitat quam si solum concederet.

¶ Preterea prius deus desereret hominem quam homo deum: et ideo homo desereret deum: quia prius deus desereret hominem. consequens est falsum: nec conuenit mine dei et amico fideli: et quia homo excusatur in primo casu: et est contra Augu. 3. ci. c. 15. consequentia patet: quia voluntas antecedenter necessitaretur a deo praeueniente naturaliter ad actum per quem fieret desentio

¶ Preterea sequitur quod ideo primus angelus non habuit pseuerantiam quia deus non dedit. consequens est contra Anselmum de casu diabo. c. 3. et per hoc saluat quod non perseuerare im putatum est illi ad culpam. Consequentia patet: quia per Anselibidem: quia ideo reputat illud falsum. quoniam deus erat para tus dare et offerebat perseuerantiam. Hoc autem est falsum si deus esset simpliciter praedeterminatus non dare determinatione necessaria. sicut ponit iste doctor. secundum enim eum deus non poterat velle vel voluisse dare: sicut nec pote rat velle praeterita nunquam fuisse. igitur non offerebat nec paratus erat dare.

¶ Preterea si voluntas se haberet pure passiue respectu actus infusi a solo deo non esset: ex hoc iusta neque iniusta secundum Ansel. de casu dia. c. 14 igitur. et si necessitatur a solo deo praeagente. Consequentia probatur: quia in primo casu ratio excusationis videtur necel sitas ineuitabilis sine demerito: et quia eque complacenter et delectabiliter vellet.

¶ Preterea ad exclusionem responsionum huius doctoris: de quibus dictum est in quastionepraecedenti. Arguitur sic. Erroneum est hominem antecedenter necessitari a stellis necessitate fatali: et si taliter necessi taretur non peccaret. igitur. similiter de necessitate a volun tate diuina. Antecedens patet per Augu. 5. ci. c 1. et. 2. et per Anbro. hexamero Home. 4. et per Chriso. super Mattheum Mome. 3. vt supra patet. di. 45. Consequenentia probatur tri pliciter. Primo: quia eadem ratio excusationis est antecedens necest sitas ineuitabilis sine praecedente demerito. ymo maiori necessitate necessitabatur a deo: quia necessitate independente et a qua dependet necessitas stellarum: et in illam reducitur: et ita magis excusatus est ille qui necessitatur immediate a solo deo.

¶ Confirmatur: quia ceteris paribus ille minus vel magis peccat qui immediate necessario di citur et agitur a voluntate domini sui cui tenetur obedire et cu ius voluntati vt regule sue debet conformari: quam qui necessa rio ducitur et agitur a creatura: et conformatur motioni crea ture. Secundo: quia eadem probabilitate respondebitur sustinendo necessitatem fatalem ex stellis: sicut respondet sustinendo necessitatem ex diuina praeuolitione. sicut enim dicit quod potentia diuina potest considerari nude et absolute: vel di determinata per ordinationem diuine volitionis: ita distinguetur de potentia stellarum quod nude et absolute considerata potest in hoc et in oppositum: sed vt sic applicata et disposita secundum talem aspectum et dispositionem oppositio nis et coniunctionis non potest. et secundum etiam determinationem ab intelligentia motrice: et sicut distinguit de potentia voluntatis nostre quod quantum foret ex se potest in oppositased praeuenitur a voluntate diuina. Ita diceretur quod praeuenitur ab influentia celesti. sicut etiam ad autctoritates sanctorum dicentium diuinam praescientiam non necessitare voluntatem no stram respondet quod loquuntur de necessitate coactionis. vel de naturali: vel de fatali: ita ad autctoritates san ctorum dicentium voluntatem non necessitari ex stellis: respondetur quod loquuntur de necessitate coactionis et violen tie. Tertio. eadem inconuenientia sequuntur eque enim vane conduntur leges et praecepta: quia actus humani sunt necessa rii necessitate antecedente eque simpliciter ineuitabilir et eque abducuntur homines a bonis operibus et inducuntur ad negligentiam bnen agendi et mala cauedi. sicut enim ponentes necessitatem ex stellis dicunt vel dicere possunt iam praedeterminatum est in stellis quid facturus sim: nec est in pote state mea aliter facere et determinationem stellarum muta re ita in proposito.

¶ Quarto principaliter probatur consequentia principalis: quia causa ex qua sanctin iudicant erroneum et incom ueniens hominim necessitari ex stellis eque vel magis reperitur si homo necessitatur a deo. probo. Cam enim quare iudi causat illud erroneum est: quia imponere necessitatem homini ex stellis est hanc necessitate mediate et indirecte reducere et retorquere in deum. Hanc autem necessitatem reducere mediate et idirecte in deum est implicite accusare deum. igitur. re ducere in deum immediate et directe est magis erroneum et magis est accusare deum. assumptum probatur primo per Chriso. super illud Mathei. 2. Uidimus itellam. etc. Home. 3. sic di centem. Si adulteri et homicide fiunt per stellas: magna est stellarum iniquitas: magis autem illius qui ad hec creauit illas Item Augu. 5. ci. 1. qui stellas putant hanc habere potestatem sibi traditam a summa potestate: magnam celo faciunt iniuriam. in cuius senatu et curia opinantur secula facienda decerni. sequitur autem. si non dicunt stellas arbitrio suo ista decernere: sed in talibus necessitatibus ingerendis iussa dei comple re: ita ne de ipso deo sentiendum est quod indignissimum visum est de stellarum voluntate sentire cum dominus ille sit et syderum et hominum: ecce quia deus est dominus syderum et hominum. si necessitaret mediantibus stellis non haberet homines condennare: nec hoc est sentiendum de deo. igitur. multo magis si immediate necessitat.

¶ Item super illud Psal. di. Bonum est confuinte ri domino. glosa Augu. peruersi bona sibi tribuunt: mala vel ro vel sathane tribuut quasi coegerit vel fato stellarum quod accusare creatorem: vel aparte deo tribuunt quasi hoc vere voluerit.

¶ Item super illud Psal. 31. Dixi conquintebor ad uersum me. Augu. multi pronunciant iniquitatem suam: sed aduersus dominum. dicunt enim. Deus voluit. Alii vere dicunt. fatum michi fuit: stelle me fecerunt facere: sed et ita per circuitum volunt venire ad deum accusandum. quid enim est ratum quid stelle: quis eas fecit: deus. Uides igitur quid voluisti di cere. deus fecit vt peccarem. tolle istas excusationes: memento illius Psal. Non declines cor meum in verba mali cie ad excusandas excusationes in peccatis. hec Augu. patet igitur contra dictam opinionem ex prima via. secuda via: scilicet quod opposita opinio Deinde tr deum accusat et inhonorat. Arguitur sic primo: quia ponere quod deus necessitaret mediantibus stellis est deum accusare. igitur. et quod necessitat immediate

¶ Preterea. ille praetor non censetur sapiens et bonus: qui in aper to promulgat et statuit leges iustissimas: et subditos suos sine demerito antetecedente latenter necessitat ad transgressiones legum suarum: et impossibilitat ad obseruam dum: et postea in aprto condemnat et punit propter non obseruantiam illarum. igitur indignum est hoc sentire de deo: quod tamen esset secundum oppositam opinionem. Antecedens patet. Tum quia videtur ma¬s licia proditiosa. Tum quia talis iudex repugnat sibiipsi: quia necessitando ad non agendum tollit obligationem agendi Tum quia licet recto: interdum necessitet et artet subditos ad obseruantiam legum: et vitanda mala: vt moster filium: magister discipulum. Felix enim necessitas quae nos ad meliora compellit: nunquam tamen ad mala.

¶ Preterea deus esset causa et actor peccai: et mala culpe essent illi attribuenda: et in ipsum referenda primo et principaliter et ab eo princi paliter esset homo peccator. consequens est falsum: quia deo agente nemo fit deterior. 83. q. 43. Consequentia probatur: quia deus non solum permitteret vel absolute coageret ad actus malos. ymo sic simpliciter et efficaciter vellet et predeterminaret illos fieri quod necessitaret ad illos. et iuxta dictum Augu 12. ci. ca. 6. Duobus similiter affectis copore et animo equaliter pulsatis quod vnus stat et alius cadit non esset ratio nisi quia iste a deo ne cessitat ad casum: et ille impossibilitatur ad standum.

¶ Preterea deus non suggerit mala fieri: nec incitat nec instigat ad malum per se. 1. Ia 1. Deus neminem tentat Deus enim intentator malorum est. igitur nec necessitat ad illa. quicquid enim accusationis est in suggestione est in necessitatione: et quicquid facit suggestio et inclinatio et prouocatio facit necessario.

¶ Preterea. deus esset magis causa et actor peccati quam dia¬ bolus: et deo tanquam cause et actori magis esset ascribendum peccatum quam demoni. Probo: quia licet demodo suggerat et inclinet: non tamen necessitat nec netessitare potest secundum istum doctorem: quia nulla causa secunda potest necessitare voluntatem: vt dicit.

¶ Preterea deus non esset honorandus: nec diligendus. Probo. ille non est honorandus ab homini qui hominem ipsum sine demerito antecedente necessitat et necessario inducit et mouet ad actiones ad quas homo redditur accusabilis: vituperabilis: confusibilis: et puni endus. qui etiam hominem impedit. ymo impossibilitat ad faciendum quod debet. Patet. si enim diabolus vel homo familiaris et amicus: est odiendus et repellendus: eo quod accusationes mala vel impedimenta boni praestat. ymo christus docet abiicere parentes et propinquos in casu quo essent occasio mali culpe: vel impedimentum boni iusticie: ergo multo magis de necessitate ineuitabili et impedimento insuprabili.

¶ Preterea. deus non esset orandus et rogandus. Probo. quia vane rogaretur princeps super simpliciter necessario vel impossibili quanta necessitate et impossibilitate necessarium est praeterita fuisse: et impossibile est ea non fuisse. Confirmatur: quia orando fiat voluntas tua rogaremus neces sitari ad actus malos: quos nos praescit deus esse facturos ymo preuult et praedeterminat. nec potest non voluisse secundum istum doctorem. Unde in oratine dominica finis. scilice. et ne nos inducas in tentationem. repugnaret priori parti eiusdem orionis.

¶ Preterea non esset deo deuotione religiosa ad vouendum vel promittendum. Tum quia promissum et votum super simpliciter necessario vel impossibili est vanum. Tum quia nichil est vouendum vel promittendum illi qui vouentes e promittentes sine demerito illorum necessitat ad actus transgressiuos voti: et impossibilitat ad actus impletiuos voti. Iste ergo doctor qui contrarie est opinionis non habet deum orare nec ei vota facere. tertia via ostenditur quod doctrine et deDeinde ex terminationi sanctorum obuiat et eccle sie. Primo per Augu. de lib. arbi. c. 1. Uoluntas non mo uetur motu cu pabili: nec fit serua libidinis: neque et superiori neque ab inferiori: quia non potest: neque ab equali: quia iniustum est. restat ergo vt sit eius proprius motus.

¶ Item. c. 2. queritur sic. Discipulus ineffabiliter me mouet quo modo possit fieri vt et deus praescius sit omnium futurorum: et nos nulla necessitate peccemus. quisquis enim dixerit aliquid posse aliter euenire quam deus ante praesciuit praescientiam dei destruere molitur. et Augu. respondet ibi diffuse ostendens quod hoc non repugnat vt et deus sit praesciomnium futurorum: et quod nos non necessario: sed voluntate pec cemus. et probat per hoc: quia tunc etiam ipse deus necessario ageret: quia praescius est eorum qua ipse facturus est.

¶ Item 4concludit. non igitur per dei praescientiam potestas michi adimitur et deus scit ita peccata nostra vt maneat: tamen volun tas nobis libera posita in nostra potestate. et infra: sicut si scires alium peccaturum: non praescientia tua illum peccare co geres. sicut etiam menoria vel recordatio non imponit necessitatem his quae praeterierunt: ita nec praescientia dei. Unte c. 2. contra tales: qui ponunt praescientiam dei inferre ne cessitatem futurorum dicit quod ideo hec dicunt: quia vel ociores sunt ad executionem quam ad confessionem peccatorum suor

¶ Item Augu. ad Hiero. Certus sum animam nullam / detur necessitate / vel sua: sed propria voluntate in peccatum esse collapsum.

¶ Item Augu. Home. 53d. et ponitur primo senten. dist. 38. c. 4. Deus non ideo quemlibet ad peccandum cogit: quia hominem peccata futura praenouit: sed quia tius praescientia falli non potest. non alius: sed ipsi peccant: quos deus peccaturos esse praesciuit: et ideo si non malum: sed bonum facere voluissent non malum facturi praeuiderentur. et accipit Augu. Cogi pro necessitari: quia accipiendo co gi stricte pro violentari nullus vnquam posuit voluntatem no stram sic cogi in actibus malis: quia complacenter et dele ctabiliter illos elicit: et faciliter magis quam virtuosos: et quia eadem inconuenientia sequuntur ex necessitate antece dente ineuitabili: sicut de coactione.

¶ Preterea An sel. de concor. c. 1 praescit deus me peccaturum sine necest sitate: et ideo sequitur quod sum peccaturus. sum non pecca turus vtrumque sine necessitate erit: quia praescit deus hoc fu turum esse sine necessitate quod erit.

¶ Preterea. 23. quia 4. Nabugodonosor sic dicitur vasis ire numquam deus red deret interitum si non spontaneum inueniretur homo habere peccatum. quia nec deus peccanti homini iuste inferret iram. si homo ex praedestinatione dei cecidisset in culpam: et ita non igitur necessitatem facit correctionis vel obdurationis diuina praedestinatio siue praescientia dei: cum boni per gratiam corrigantur libero arbitrio mali pereant. patet igitur conclusio ex dictis sanctorum et determinatione ecclesie. Non omnis voluntas Quaxta conclusio. creata bene agens ne cessitatur ad actum bonum ex praescientia vel praeordinationem diuina. Probatur. eccle. 31. qui potuit transgredi et non est transgressus facere mala: et non fecit.

¶ Item Anselmus de casu diaboli. angeli boni potuerut peccare antequam mali caderent: quia si non potuerunt peccare non voluntate: sed necessitate seruauerunt iusticiam quapropter non meruissent gratiam.

¶ Preterea: sequitur quod viator cum modica gratia non magis posset peccare quam homo confirmatus in gratia. Probo. viuat sortes sine mortali vsque ad morte. Aut igitur prius potuerat peccare et propositum. aut non. et patet consequentia. et quia si non poterat peccare. aut igitur de potentia ordinata: non de absoluta. igitur simpliciter poterat oppositum. Si autem de potentia absoluta. igitur similiter de beato et confirmato.

Quinta conclusio sequens ex dictis. si una praescientia et praeiolitio non necessitat antecedenter voluntatem nostram: sed cum eterna dei praescientia et praedestinatione stat in voluntate nostra prius quam agat libertas contradictionis simpliciter et contingentia ad vtrumlibet. Probatur primo: quia hoc Augu. determinat. 5. ci. c 1. contra ciceronem. quod diuina scientia non infert necessitatem voluntati humane.

¶ Item. 3. de li. arbi. circa finem: licet in potestate nostra non sit quibus vi sis tangamur: tamen quid homo sumat vel respuat est in eius potestate.

¶ Preterea Ansel. ad hoc composuit librum de concor. praescientie divine et liberi arbitrii nostri. nec iutendunt sacti tractantes hanc questionem: quod praescientia dei non inferat necessitatem violentie et coactionis: quia de hoc non erat dubitatio nec error aliquorum. et quia non esset tunc coactio magis quam si necessitaretur homo ex stellis vel ex causis inferioribus. et patet quod loquuntur de necessitate ineuitabili quae infert impossibilitatem ad oppositum: quia Ansel. de concor. c 1 dicit quod res quae est futura: non de necessitate est futura: vt de seditione cras futura: non de necessitate erit seditio. potest enim fieri antequam sit vt non fiat.

¶ Preterea secundum doctorem praedictum. Uoluntas ex se est actiua libere simpliciter libertate contrad ctionis et contingentie. Ad vtrumlibet etiam praesentibus omnibus sufficientibus naturaliter praeuiis ad actionem circumscribi do prescientiam et predeterminationem diuinam: et de falcto simpliciter ageret tali libertate si deus non praecogno sceret distincte singularia producibilia vel non concurreret ad actus nostre voluntatis: ideo dicit doctor iste quod Aristoteles et alii philosophi necessitantes deum sic por scire et predetermiasse distincte omnia singularia futura ponunt voluntatem nostram agere libere limpliciter tali libertate contradictionis antecedente. igitur. et idem est ponendum: quamuis deus praesciat omnia futura. Probatio consequentie: quia deus per suam praescientiam non tribuit causis secundis modum agendi contrarium oppositum suo proprio et formali modo principiandi. Unte Augu. 3. de li. arbi. sicut recor datio prateritorum non imponit illis necessitatem: ita nec praescientia futurorum.

¶ Confirmatur diuina voluntas non minus potest concurrere cum voluntate creata stante proprio et intrinseco modo agendi voluntatis create quem habet ex se: quam cum causa naturali stante proprio modo illius: sed concurrit cum causa secunda naturali stante quod illa agat no turaliter. igitur. Maior patet: quia cum causa libera concurrens cum naturali magis videtur tollere modum naturalem illius quam modum liberum a causa secunda libera.

¶ Confirmatur per Boetium. 5. conso. prosa. vlti. vbi ex intentione hoc diffuse de terminat dicens. Sicut tuus intuitus non addit necessita tem his quae praesentia cernis. sic nec diuina prenotio natu ram et proprietatem eorum qua praesentialiter videt non mutat: sed talia apud se praesentialiter spectat qualia in tempore fu turo prouenient et vno intuitu discernit tam ea quae sunt ventura necessarie: quam ea quae non sunt ventura necessarie. sicut cum simul videmus in terra hominem ambulare: et in celo solem oriri discernimus hoc esse voluntarium et illud esse necessarium: ita ea quae de libero proficiscuntur arbitrio propriam naturam non amittunt qua priusquam fierent etiam non eueni re potuissent. et in fine concludit. Manet itaque im mediata mortalibus arbitrii libertas: et solutis omni ne cessitate voluntatibus leges non inique proponunt penas et premia. hec ille.

Contra praedictas conclusiones arguitur primo sic. Ille effectus producitur simpliciter ne cessario necessitate naturaliter praecedente in respectu totius ordinis causarum suarum qui sic producitur quod positis omnibus causis seu toto ordine causaru cum omnibus disposi tionibus sufficientibus naturaliter prrequisitis ad illi sequitur necessario et indefectibiliter illum produci et i la causa necessario causat necessitate naturaliter praece dente actionem: qua causa posita cum omnibus huiusmodi dispositionibus naturaliter preuiis actioni non stat illam non agere: sic est. igitur. Maior patet. illa enim videtur descriptio productionis necessarie vel necessitatis causalis naturaliter praecedentis. Minor probatur: quia dispositio et conditio naturaliter prerequisita est deum prescire et preuelle. hac autem posita non stat effectum non sequi: ideo respectu prime cause et ratione prescientie praedetermina tionis prime cause. omnis effectus humanus est simplici ter necessario productus.

¶ Secundo. Alla causa necessita tur ad agendum: qua in sua actione praeuenitur naturaliter a causa priori: et superiori: et impedibili: et infrustrabil praedeterminata simpliciter: cuius preuentioni et praedete minationi non potest resistere: nec etiam potest impedire: nec positioni non sequi: sic est in proposito. Probatur Roma. quo Uoluntati eius quis resistit. Hester: 13. Non est qui possit tue resistere voluntati: et quia non esset eius voluntas operius ymo voluntas creata esset magis potens ad resistendum que diuina ad agendum. Unde Augu. enchiridion. idiNeque enim ob aliud vocatur ompreteus: nisi quoniam quicquid vult potest nec cuiusquam creature voluntate omnipotentis impeditur effectus. Uoluntas etiam creata non potest non sequi determinationem prime cause: quia resisteret: et quia contrarie se habe ret in mouendo et agendo respectu eiusdem.

¶ Tertio. Deus in aliquo actu necessitat voluntatem creatam immo diate: vel saltem potest necessitare. ergo in omni actu necesse tat de facto. Antecedens probatum est in principio quaestionis. et patet quod necessitat beatum et confirmatum. Si autem sua voli tione diuina immediate habetur propositum: si mediante ali quo habitu. igitur potest eius volutas opris supplere no cessitatem et motionem illius habitus. et ita stat propositum: et quia vsale. 40. Sentes quasi momentum statere reputate sunt ei secundum glosam. Sicut statera quae pro nullo in vtramli bet partem inclinatur. Et prouerb. 21. Eor regis in manu dei. quocumque voluerit inclinabit illud.

¶ Conse quentia principalis probatur. Primo: quia si sic immediate ne cessitare voluntatem sorti ad actum .b. hoc non erit nisi na turaliter praeueniendo et simpliciter praeuolendo sortem sic velle. In omni aut actu hominis preuenit naturaliter.

¶ Secundo pone quod necessitet sortem ad .b. actum volendi et plato secundum te eliciat libere et contingenter omnino consimilem actum. tunc sic sortes necessitatur a deo ad .b. actu. igitur et plato. Probatio consequentie: quia omnino consimiles cause precise et eodem modo approximate et disposite concurrunt ex parte sortis et platonis sine quacuque differentia et difformi tate: quia quibuscumque causis positis ex parte platonis agentis libere deus posset immediate necessitare platone vel alium ad consimile actum.

¶ Confirmatur. retento casu hec indefinita vel particularis est vera pro sorte non proplatone aliqua voluntas creata necessitatur antece denter a deo ad agendum. igitur in re est aliqua differentia et dissi militudo et disparitas quare pro sorte verificatur: non pro platone. Si enim in rebus significatis pro quibus verificatur: per quibus non verificatur essent omnia paria: non esset ratio quare verificaretur pro his magis quam pro illis: quia non minus esset in re sicut significatur per istam: et sicut sufficit ad veritatem ipsius ex parte ista quam ex parte illa. ex quo vtreque res signi ncantur per illam indifferenter et nata est ex se verificari indifferenter pro his vel illis: sed non est differentia difformitas in vo luntate sortis et voluntate platonis: quia ponuntur omnia eius dem rationis essentialia et similia. nec in voluntate dei. Si enim dicis quod deus vult efficaciter sortem velle sed non efficaciter: licet simpliciter vult platonem velle hoc non valet: quia in velle diuino non est formaliter differentia intrinseca ad hoc vt ne cessitaret istum non illum.

¶ Confirmatur. ex quo nulla dissi militudine existente in causis secundis potest necessitare sor tem ab .b. actum. et secundum te potest non necessitare platonem ad omnino consimilem actum. igitur. potest sortem primo non necessitare et secundo necessitare: stante nunc et prius eodem actu in sorte: et nulla variatione facta in sorte secundum veram mutationem: sed cum non sit transitus talis contradictionis sine mutatione: sequitur quod in deo esset formaliter intrinsecemutatio.

¶ Quarto principaliter aliquae praeuentio causalitatis secunde necessitat voluntatem nostram. igitur. et praeuentio diuine voluntatis et cau salitatis. Ancedns patet de confirmato in gratia: et de aliquo passione et indispositione corporis vel anime. consequentia probatur. quia praeuenm tio diuine causalitatis non est minus efficax nec minus virtualiter mouens.

¶ Quinto. Diuina praeuentio siue vo itio per aliquem gradum influentie et auxilii specialis necessitat voluntatem ad actum suum liberum. igitur et praeuentio seu praeuolitio per gradum influentie et causalitatis gnalis. Antecedens patet: quia si deus potest necessitare mediante habitu gratie confirmantis vel mediante aliqua alia creatura. igitur et seipso immediate specialiter influendo et supplendo motionem illius cause secunde. consequentia probatur: quia gradus influentic generalis non est infinite imperfectio: et inefficatior quam gradus influentie spatamlis cum sit infinitus et opres: et etiam cum nulla causa secunda possit sup plere gradum divine influentie generalis: potest tamen influentie spatialis quia econuerso deus potest spatialiter influere supplendo praecise cau salitatem et motionem causae secunde scilicet gratie confirmantis.

¶ Sexto. velle quo deus vult .b. angelum esse vel fore necessitat .b. ad esse vel fore. igitur velle quo simplicite vult voluntatem creatam esse vel fore agentem necessitat antecedenter ipsam ad agendum. consequentia probatur: quia respectu vtriusque habet velle simpli citer et absolute et determinate et quia velle secundum quid vult tam hoc quam illud est infinitum et omnipotens: et quia non diffor miter vult hoc et illud. alioquin in diuino velle esset formaliter et intrinsece distinctio ad velle hoc et illud

¶ Septimo. voluntas nostra per suum velle praeueniens po tentiam executiuam exteriorem ad agendum necessitat illam ergo et in proposito. Consequentia probatur: quia voluntas diuina non minus habet potestatem super potestatem nostram vel voluntatem tanquam sibi subiectam quam voluntas nostra super potentias exteriores vel interiores obedibiles voluntatis imperio: vt intellectiuam et cognitiuam: et quia velle diuinum non minus perfectum tam in se forma liter quam in preueniendo et mouendo. et quia non minus sim pliciter est deus volens esse bona quae fiunt quam voluntas nostra actum exteriorem imperatum. Et hec ratio probat quod voluntas nostra necessitatur ad agendum ex velle diuino. Etiam si deus vellet libere libertate contradictionis quia actus voluntatis nostre eque necessitat ad agendum potentias executiuas: siue sit naturaliter et necessario elicitus siue libere.

¶ Octauo. si deus vellet actu distincto ab essentia sua voluntatem nostram agere necessitaret eam ad agendum. igitur. et nunc probatio consequentie: quia velle diuinum non est minus potens et efficax: ex eo quod est idem essentialiter diuinitati quam si foret accidens. Antecedens proba tur: quia actus quanto intentior tanto fortius mouet. igitur infinitus infinite.

¶ Nono. Diuinum velle quo simpli citer vult antecedenter causam naturalem agere necessitat illam antecedenter ad agendum. igitur. similiter respectu voluntatis create. Consequentia probatur. quia non minus perfe cte et efficaciter quantum est ex parte sui vult voluntatem velle quam ignem calefacere cum vtrumque velit simpliciter et absolute nec aliunde necessitatur ignis ad calefacien dum: nisi quia precausat: vult et determinat ita esse. Con firmatur vbi consequentia conuertibilis est eque necessaria et antecedens eque necessarium: ibi consequens erit eque necessarium: sed sicut conuertibiliter sequitur. Deus praesciuit et praedeterminauit .a. ignem agere praesente tali passo ergo a. ignis aget in tale passum ita sequitur conuertibiliter Deus praesciuit et praeuoluit voluntatem agere talem actum circa tale ob iectum. ergo aget et antecedens est hinc inde eque necessarium vel eque contingens. ergo et consequens.

¶ Cofirmatur illa agentia equali necessitate antecedente agunt qua necesse est agere supposito quodam priori: et eque possibile est agere illo non supposito nec aliter possunt agere vel quiescere: sic est de voluntate et causa naturali: quia si deus praescit et praeuult agunt: et si non. non.

¶ Decimo. Deus praenolendo seu antecedenter non volendo agere impossibilitat antecedenter voluntatem ad agendum. ergo prauolendo necessitat antecedenter ad agendum. Conse quentia patet: quia non minus potens et efficax est diuinum velle quam nolle. Antecedens probatur: quia aliter voluntas creata non dependeret in agendo a voluntate diuina. ymo esset potentior illa: quia posset agere deo non volente. ymo nolen te et inuito: et quia causa naturalis magis necessitatur et non minori necessitate fertur in actionem praesente passo quam voluntas: et tantum impossibilitatur agere per diuinam noli tionem: patet de igne in camino trium puerorum qui non poterat agere: quia deus non volebat coagere.

¶ Confirmatur per illud. Iob. 5. Qui dissipat cogitationes malignorum ne possint implere manus eorum quod coperant.

¶ Unde cimo. si consequentia sit necessaria in cuius potestate non est quin ponatur antecedens in eius potestate non est quin pona tur consequens et quod non potest impedire antecedens non potest impedire consequens et econtra. In cuius potestate est antecedens: in eius po testate est consequens. sed hec consequentia est necessaria. Deus praescit et praeuult voluntatem agere .b. ergo voluntas aget et in pote state voluntatis non est quin ita sit sicut significatur per antecedens ergo nec quin ita sit sicut significatur per consequens et econtra. se¬ quitur voluntas non aget .b. ergo deus non vult nec vo luit voluntatem agere .b. igitur si antecedens est in potestate voluntatis et consequens quod est falsum vt probatur. Maior probatur quia si ad solem oriri cras sequetur me febricitare: tunc si in mea potestate non esset impedire quin sol oriretur non esset in mea potestate vitare febrem. Probatur interum: quia si in potestate tua est quod non ponatur consequens facias igitur quantum potes vt non ponatur consequens. sed oppositum consequentis: aut tunc poneretur oppositum antecedentis: et ita in potestate tua est quod non ponatur antecedens. et non stat maior assumpta: aut non ponetur oppositum antecedentis: et tunc oppositum consequentis stabit cum antecedente. igitur consequentia non erat necessaria. Maior patet tripliciter. Primo eternum non est in potestate temporalis. Secundo superius subesset potestati inferioris: et fortius potestati debilioris: et motiuum subiace ret potestati mobilis. Causa etiam non est in potestate cau sati: nec principalis artifex in potestate instrumen ti. Tertio Augustinus. 1. retract. c. 22. Nichil est in potestate nostra: nisi quod nostram sequitur voluntatem: sed diuinum velle non sequitur sed naturaliter prece dit voluntatem nostram. Causa enim non sequitur causatum: nec artifex instrumentum. Quarto. sequitur quod scire et velle diuinum dependeret a voluntate nostra. Probo: quia scire .b. fore dependet ab illo extrinseco: in cuius libera potestate est quod sciatur vel non sciatur .b. fore: et quia voluntas nostra non habet in sua libera po testate: nisi illud cuius est causa aliquo modo mediate vel immediate. Unde Augu. 3. de li. arbi. c. 3. Nichil aliud est in potestate nostra: nisi quod cum volumus fa cimus. Si igitur in potestate nostra est facere quod deus non sciat .b. fore. faciam igitur quicquid possum. Ad hoc vt deus non sciat .b. fore: sed .b. non fore tunc deter quod eo feci deum scire .b. non fore. igitur essem causa: et propter quid respectu scientie diuine quod est impossibile Si etiam deus scit .b. fore. igitur hoc sciuit ab eterno. igitur non feci ipsum scire hoc.

¶ Quinto. voluntas dei ma gis esset in potestate nostra quam voluntas hominis serui in po testate domini sui: quia voluntas serui non semper sequitur vo luntatem domini sui in volendo. Deus autem semper sequitur voluntatem hominis non econtra.

¶ Sexto. magis esset in potestate nostra voluntas dei quam propria: quia quod heri volui non possum facere quin heri voluerim. Ego autem possum facere quod deus numquam voluerit secundum te.

¶ Septimo. Uoluntas creata esset domina scientie et voluntatis diuine. Probo: quia nos sumus domini actuum nostrorum: eo quod sunt in potestate nostra. 3. Ethi. c. 12.

¶ Octauo. non est inconuenits quod in cuiuslibet inferioris subditi potestate sit libere mutare: reuocare: vel annichilare. et ad con tradictionem reducere consilia et determinata et leges ordinatissimas superioris. igitur. in potestate voluntatis create non est quod deus non praeordinauit vel praedeterminauit b. fore. Antecedens probatur: quia superior regeretur et diceretur secundum voluntatem inferioris magis quam econtra. Confirmatur. gre gorius 1 Mora. c. 12. Uis superni consilii nequaquam muta ti potest. Hinc Salomon ait. Non est sapientia: non est prudentia: non est consilium contra deum. et ibidem .c. praecedenti deter minat diffuse quod quamuis interdum homines nitantur resitere his quae a deo decreta et praedeterminata sunt. nichilominus tamen non possunt illa impedire ne contingant. et ponit exemplum de fratribus ioseph qui conati sunt impedire illud quod somnium significauerat. Ponit etiam exemplum de saule contra dauid: quem nisus est impedire ne regeret. similiter de Iona qui conatus est contraire determinationi divine. similiter de Iudeis qui conati sunt impedire ne mundus crederet in christum.

¶ Item super illud Iob. 23. Nemo potest antecedere cogitationes eius Gre. 16 Mora. c. 15. Nemo resistere eius oculis iudici is praeualet. nam si quedam suis depraecationibus eius cognitionem auertisse videatur: ita tamen fuit interna eius cogitatio vt sententiam illius depraecatio antecedere potu sset non consilium semel enim fixa iudicia nequaquam muta ri possunt. vnde scriptum est: praeceptum posuit et non prete ribit. et iterum caelum et terra transibunt / verba autem mea non transibunt

¶ Confirmatur Tho. 3. non est in hominis potestate consilium tuum. Isaie. xiui. dominus exercitium decreuit et quis poterit infirmare.

¶ Duodecimo princi paliter contra conclusiones in potestate hominis esset deum non fe cisse .a. gratia ilus finis et ad illum finem gratia cuius et ad quem iam fecit .a. et quod non fecerit .a. propter illam causam propter quam fecit. probofecerit .a. tunicam precise ad hunc finem / vt tu induaris illa sicut primis parentibus fecit tunicas pelliceas si in potestate tua sit non indui illa: sequitur quod dictum est. falsitas consequentis probatur: quia .a. fuisse factum gratia huius et propter hunc ninem transiit in praeteritum: et quia tu posses facere deum in tendere finem quem non intendebat et non intendisse illum finem quem intendebat: vel faceres deum frustra fe cisse .a. mirabile etiam videtur quod sit in nouelli hominis po testate quid deus antiquitus intenderet ab eterno: et quod euacuet finem ab eterno intentum.

¶ Decimotertio possibile esset fidem ecclesie deficere et totam ecclesiam cadere / et consequenter christum et alios sactons fuisse falsos prophetas vel proseudo: consequens est falsum: quia fru stratur illa oratio christu de qua Luce. 22. ego pro te rogaui petre vt non deficiat fides tua. consequentia patet: quia quilibet posset discredere et paruulos non informare in fide et non baptisare.

¶ Decimoquarto homines possent euacuare finem intentum a christo: et effectum sue incarnationis et passionis et quod frustra et sine causa esset christus incarnatus et passus et non pro redimendo humano genere et quod non intendit talem finem. probatio consequen tie: quia omnes homines possent in peccatis perseuerare et discredere et non baptisari.

¶ Decimoquinto sequitur quod homines possent frustrare prouidentiam diuinam et predestinationem et preordinationem dei. consequens est falsum: quia possent facere deum miserum: immo esse falsum et periurum probatio: quia affirmauit deus iurando quod petrus faciet hoc si petrus non necessitetur sequitur quod dictum est. consequentia principalis patet: quia homines odestinati possent perseuerare in peccatis et possent non generare filios et Adam et Eua potuissent non generasse: et ita potuisset humana species deficere nec com pleretur numerus electorum et predestinatorum: nec repararetur ruina celestis: et ita cassaretur et frustraredei propositum et praeordinatio. in speciali impossibile sit non Quod auteni impleri diuinam praeordinationem quo ad predestinationem electorum. probatur primo per Augu. de correctione et gratia vltra medium predestinatum ta certus est numerus vt nec addatur eis quisquam aut minuatur ex eis in Apo. enim dicitur tene quod habes ne alius / accipiat coronam. Luce. ca. 3. si alius non est accepturus coronam nisi iste perdiderit certus est numerus id est non potest augeri vel minui. et ponitur id est sen. di. 40. nedium autem augu. concludit quod in sensu diuisionis nunc us predestinatorum non potest esse maior vel minor quam nunc sit.

¶ Confirmatur per Augu. de fide ad petrum. ca 32. firmissime tene non posse perire aliquem eorum quos de us praedestinauit ad regnum nec quemquam eorum quos deus non pradestinauit ad vitam vlla posse ratione saluari et de correctione et gratia prope principium qui praedestinati sunt omnino perire non possunt.

¶ Item Matth. xxitii. consurgent prseudo prophete ita vt in errorem ducantur si fieri potest etiam electi arguendo. igitur ex opposito con sequentis electi non inducentur. igitur non erit possibile.

¶ Item Anselmus. 2. Cur deus homo. c. 16 dubitandum non est rationalem creaturam que contemplatione beata futura est in quodam rationali et perfecto numero pre scitam esse a deo: ita vt nec maiorem nec minorem illum esse deceat / aut enim illumn nescit deus in quo numero eam melius deceat constitui quod falsum est: aut si scit inun lo eam constituit quem ad hoc decentiorem intellexit. dixit Anselmus. ex hoc arguitur sic indecens esset illum numerum esse maiorem quam sit. igitur impossibile: consequentia probatur secundum Anselmum. secundo. Cur deus homo. c. 10 in deo quodlibet paruum inconueniens sequitur impossibilitas et quamlibet paruam rationem si maior non vincitur sequitur necessitas.

¶ Decimosexto non est in potestate ho minis citius vel tardius mori quam scilicet tardius moriatur sed ad hoc antecedenter necessitatur ex diuina praescientia et preordinatione. igitur pari ratione de aliis. antete cedens patet Iob. 1 4. numerus mensium eius apud te est: constituisti terminos eius qui praeteriri non poterunt.

¶ Item super illud Iob. 15. antequam dies eius impleanturperibit. Gregori. 12. mora. ca. 16 prefixi dies sin gulis ab eterna dei prescientia nec augeri possunt nec minui. et super illud Iohins. 12. sublati sunt ante tem pus suum. Grego. 16 mora. ca. 4. ompeteus deus vniuscuiusque tempous prescit quo eius vita terminatur. Nec alio quisquam tempore mori potuit nisi ipso quo moritur. Ad idem Augu. 6. super Gen. 21. vbi ponit quod ezechias vixit non prout determinatum erat in causis infe rioribus: sed prouterat determinatum in prescientia dei et voluntate et necesse erat sic esse futurum vt deus prae sciebat. et Chrisostomus super Mattheum homel. 4. nunc rati dies dati sunt nobis ad vitam. credere debemus / quod nec morimur ante diem nec transire possumus.

¶ De cimoseptimo voluntas christi ad actus suos erat anteceden ter necessitata ex determinatione diuine voluntatis. igi tur etiam voluntas aliorum iustorum. consequentia patet: quia nulla alia voluntas creata est liberior voluntate christi / et quia preuolitio diuina non est in infinitum minus potens et efficax respectu aliarum voluntatum. amtecedens probatur Ioh. 7. non possum ego a meipso facere quicquam: sed si cut audio iudico. et Matth. 6. non poterat ibi Iesus virtutem vllam facere nisi quod paucos infirmos curauit.

¶ Confirmatur christus non potuit velle non mori: sed ad sic volendum mori necessitabatur ex diuina preordinatio ne. igitur pari ratione in aliis. antecedens probatur per Anselmum. 2. Cur deus homo. ca. 17. arguit enim sic di scipulus / vergo fuit mundata in fide passionis christi future: sed post modum necessarium erat ipam fuisse mundatam in fide passionis future. igitur tunc passio necessario erat futura.

¶ Ad hoc argumentum respondet sic Anselmus quod christus non potuit velle seruare vitam uam vt nunquam moreretur et hoc ex preordinatione diui na: quia voluit esse homo: vt moreretur.

¶ Confirmatur Luce. xxiiii. oportebat pati christum: et ibidem necesse est impleri omnia que scripta sunt de me. et Ioh. x. non potest solui scriptura.

¶ Decimooctauo hoc videretur quia per hoc tolleretur libertas et meritum voluntatis: sed hoc non valet: quia libertas et meritum stant cum necessitate. patet in christo.

¶ Confirmatur. christus enim ab nstanti conceptionis meruit. tertio senten. di. x viii. angeli etiam beatitudinem quam acceperunt in confirmatione merentur. Postea per obsequia circa nos exhibita secundum magistrum. senten. distin. v. ca. vlti.

¶ Decimonono ad hoc sunt auctoritates scripture quarum quedam supe rius sunt posite. et Actuum. 4. non possumus que audi¬ uimus et vidimus non loqui. et Nuneri. 22. dixit Balaam ad balach / si dederis michi domum plenam auri et argenti non possum mutare verbum domini: vt plus vel mi nus loquar. ca. 23. ad baendictionem adductus sum. glosa a deo qui verbum posuit in ore meo benedictionem prohi bere non valeo. glosa. non enim potest etiam si velit verbum dei lingua conuertere.

¶ Secundo non est probabile aut verisimile quod homo potest faciliter illa facere quorum nul lum vnquam fecit nec faciet etiam pro mille aureis non faceret aliquod illorum sed eorum que homo non est facturus ho mo nullum faciet nec etiam pro mille aureis faceret aliquod llorum. quia vt dicebat quidam alteri. Offero tibi mille aureos facias aliquod eorum que non fueras facturus: et si tibi non sufficiunt mille pete tot quot volueris et habebis. etiam loquendo in sensu diuisionis vt sit .b. nomen absolutum commune cuilibet possibili fieri a te et non futuro produci a te tunc si facias .b. offero tibi mille quicquid enim facies iam non erit .b.

¶ Confirmatur glosa super illud Matthei. Ecce virgo concipi et prophetia que est ex dei predestinatione necesse est omnibus modis euenire vt sine nostro impleatur arbitrio vti illa prophetia ecce virgo con cipiet etc.

¶ Ad primum dictum est distin. praecedenti questione prima minor etiam videtur contra articulum Paris. de voluntate existente in tali dispositione in qua nata est moue ri et mouente sic dispositio quod natum sit mouere impossi bile est voluntatem non mouere: error.

¶ Ad secundum dictum est dist. 22. q. 5 causam enim aliquam preueniri na turaliter ab alia in sua actione potest intelligi per illius praeuenientis prioritatem et dependentiam in causando et per illius cause praeueniente dependentiam et indigentiam. et sic quaelibet causa secunda puenitur a prima et talis preientio non necessitat alio modo per cause preuente mu tationem priorem effectu. et per receptionem priorem ffectum cause praeuente sicut securis puenitur secundum motum ipsius ad actum diuisionis et sicut manus preueni tur a voluntate respectu operum artificialium / et talis pre uentio necessitat et sic non vniuersaliter praeuenitur vo luntas vel causa secunda a prima conceditur etiam quod prima causa est infrustrabilis et in impedibilis: licet contingenter agat: quia non est possibile quod deo simpliciter et efficacit volente .b. fore et conante ad hoc et faciente quod in see non ponatur .b. propter resistentiam alterius virtutis proprie etiam nichil potest ei resistere vel eam impedire: quia hoc notat in causa secunda praedinationem simpliciter vel secundum quid: et quod impossibiliter deum ad agendum. potest large aliquid dici ei resistere sicut Actuu. 7. semper spiritui sancto re sistitis. negatur etiam quod voluntas simpliciter non possit non sequi determinatione diuine voluntatis: quia huiusmodi determinatio potest non esse et numquam fuisse: licet non possit non sequi supposita permanentia illius determinationis vt notetur impossibilitas negationis actionis creatu re cum affirmatione divine determinationis.

¶ Ad tertium deum necessitare voluntatem creatam ad actum volendi contingit dupliciter. vno modo voluntate creata non coagente. vt ponit Anselmus de casu diaboli. ca. xiii. quod si voluntas acciperet a deo immediate aliquod velle non esset secundum illud iusta vel iniusta et sic non libere vellet voluntas. Alio modo voluntate creata concausante. et tunc deum necessitare voluntatem ad liberum actum suum: potest intelligi dupliciter. scilicet per legalem obligationem vel per ictualem et causalem principiationem primo modo deus dicitur necessitare et artare homines ad agendum ea ad que agenda obligat illos per statum. si secundo modo quod magis est ad propositum sic contingit dupliciter: quia vel necessitat voluntatem mediante causa secunda vel non: sed immediate primo modo per immissionem alicuius principii naturali ter motiui et inclinatiui cuius inclinationem voluntas non potest non sequi. et sic conceditur antecedens: et negatur con sequentia / et sic necessitat beatos et confirmatosstante dictamine quod sic est volendum. si vero secundo modo sic potest intelligi necessitare tripliciter. primo vt intelligat ne tessitas secundum illationem et consequentiam causalem et a priori. et hec est necessitas secundum quam necessario sequitur si deus vult simpliciter voluntatem creatam velle vel agere volun tas creata vult vel agit si non non. Et s volutas crea ta necessitatur antecedenter in omni actu suo libero et a voluntate diuina propter eius omnipotentiam et praedinationem. sed cum ista necessitatione stat in voluntate simpliciter libertas contradictionis antecedens. Secundo vt intelligatur necessitatio per efficacem et vltimam et fixam preuolitionis de terminationem: ita quod deus non solum simpliciter et absolute: sed efficaciter et vltimate determinat: ita fore quo modo quedam vult rex fieri simpliciter et absolute. quadam autem vult efficaciter et vltimata determinatione et fixe et irreuocabiliter. dicitur autem deus velle aliquod hoc mo do si vult illud esse sic quod quamuis staret antecedenter ex par te creature et si contingeret occurrere impedimentum et resistentiam aliam ex parte creature rationalis deus omnino decreuit impedimentum illud tollere / etiam si creatura rationalis faceret quantum in se est et quicquid potest de impediendo / et si aliquid requisitum ex parte creature de esset deus illum defectum suppleret vel decreuit omnino supplere hoc modo vult efficaciter solem esse et lucere et sic necessitat interdum voluntatem creatam ad priuationes aliquorum actuum. sic enim efficaciter decreuit non concui rere voluntati damnati ad actus bonos et delectabiles. et sic etiam decreuit inferre punitionem aliquam isti pro ectis praeteritis: sic etiam necessitat voluntatem beati vel confirmati ad aliquos actus sic etiam interdum ex gratia speciali necessitat voluntatem alicuius peccatoris ad actum attritionis ad reuertendum: licet ille peccator antecedenter poneret obicem aggrauando peccata.

¶ Differentia istiusmodi a priori potest declarari in creatura ponamus quod petrum ire ad .b. locum sit: ita in potestate mea quod si simpliciter volo quod veniat veniet et si non: non tamen non potest ire nisi mediante adiutorio meo et nisi ducam eum tenendo per manum pre debilitate: tunc voluntas mea potest se habere ad voluntatem petri quo ad venire ad .b. locum dupliciter. vno modo vt dicam sic petro paruulo. si vis ve nire illuc placebit michi / et ero paratus ducere te: in sto casu remanet petro simpliciter libertas contradictionis praecedens motu. Alio modo vt dicam sic petro ego vo lo omnino et efficaciter quod tu venias et quod ducam te: tuncli cet in dtroque casu remaneat in me simpliciter libertas contradictionis: tamen in petro non consimiliter rema net libertas contradictionis in priio casu. et in secundo: im mo aliter necessitatur in secundo casu et aliquis gradus et modus necessitationis est in secundo casu qui non est in primo: et sic per aliquam artem ego prescirem volunta tem petri futuram quam ipse vellet quantum foret ex se et iuxta suam voluntatem prescitam ego ex nunc possem sic vel sic velle eum pro futuro ducere: nec magis necessitaretur vo luntas petri quam si non prescirem sue voluntatis dispositionem futuram: ita in proposito imaginandum est de deo respectu diuersorum: si vero aliqua dissimilitudo reperiatur non impedit propositum: quia exemplum ponitur non ad probandum: sed ad intelligendum quod dicitur. tertio mo do potest intelligi diuinam voluntatem necessitare nostram: non solum secundum consequentie causalis necessitatem nec solum per praeuolitionis efficacem et vltimatam et quasi irre¬ uocabiliter fixam determinationem: sed etiam per ipsius praeuolitionis et praedeterminationis simpliciter necessariam positionem et simpliciter impossibile depositionem et ne gationem et isto modo doctor supradictus ponit necessarita tem antecedentem in diuina praeuolitione: sed dico quod isto modo diuina voluntas nost: am voluntatem in nullo actu necessitat: nec potest necessitare et hoc derogat sue omni potentie et libertati agendi ad extra.

¶ Ad rationem igi tur concedendo antecedens quod deus potest voluntatem nostram ad aliquem actum suum liberum necessitare per alicuius principii naturaliter motiui specialem immissionem et immediate per efficacem et vltimate determinatam et fixe stantem praeuoli tionem: et sic negatur consequentia.

¶ Ad primam probationem negatur quod ille modus necessitationis intelligitur praecise in ratione privuationis causalis: quia non magis necessitaretur beatus vel confirmatus quam communis viator nec obstinatus quam alter hec. igitur praeuentio causalis non est nisi influen tia generalis et est deum esse causam essentialiter preor dinatam in causando et hec est independentia prime cause in causando. et dependentia voluntatis create. Ad se cundam probationem de hoc dictum est. dist. 8. q. 3. potest igitur negari consequentia. Ad probationem si concurrunt omnino consimilia et consimiliter se habentia ex parte causarum secundarum sic erit necessitatio ex parte vnius non alterius per velle omnino efficaciter vltimata determinatione. et per non velle efficaciter. hec autem differentia non est alidiuersitas volendi formaliter et intrinsece in deo: sed tantum virtualiter et equiualenter in deo et conditionaliter in creatura quia sensus est. deus ita vult plaronem agere .b quod si plato quantum foret ex se antecedenter nollet age re .a. vel resisteret et contraniteretur vel obicem poneret deus non vellet .b. agi a Platone sed deus ita vult sor tem agere .b. quod quamuis impedimentum vel resistentiam ageret aut contingeret interuenire ex parte creature vel defectum alicuius requisiti: deus omnino decreuit impedimentum tol ere: et defectum supplere quo modo de duo bus paruulis volo hunc et illum ducere mecum. sed istum volo efficaciter ducere licet praetendat se magis inclina ri ad oppositum et quod quantum foret ex se mallet non venire. illum autem non sic efficaciter volo ducere sicut autem difformiter volo differentibus actibus: ita deus varie denotatur velle propter illimitationem sui actus / sic etiam non omnino vniformiter denotatur velle actum bonum quem approbabat et positiuum subtractum actus mali similiter non oportet deum per dissimile actum formaliter sic diuersa velle: sed sufficit dispositio rerum cum omnipotentia esse illi mitate et libere agentis per vnum actum. et sic non videt illud argumentum efficax ad probandum quod actio sit media inter causam secundam et effectum.

¶ Ad aliam confirmationem dictum es st supra. dist. viii. q. 3. respondendo ad sextum.

¶ Ad quartum principale si consequens accipiatur de possit bili conceditur / si autem de inesse et vniuersaliter negatur consequentia. Ad probationem non infert propositum: quia est causa libere actiua: et concurrens generali influentia vt causa prima essentialiter praeordinata omni causalitati se cunde nec vt formalis dispositio anime: sicut habitus confirmans.

¶ Ad quintum negatur consequentia. licet antecedens non sit in telligendum quod in deo sit distinctio graduum huiusmo di. sed iuxta dicta. dist. 8. ad probationem consequen tie: est non causa. vt causa nec infert propositum. hoc eni non est propter maiorem perfectionem huius influentie et causalitatis quam illius: sed propter omnipotentiam infinitam et liberam voluntatis divine.

¶ Ad sextum negatur antecedens si intelligatur de necessitate naturaliter et causaliter praecedente quo modo in telligit doctor praedictus. deus autem poterat similiter non velle nec voluisse. b. angelum produci. si vero intelligitur de necessitate consequentie vel conditionali et ex suppe sitione conceditur antecedens et consequens. licet sit difi ferentia: quia in angelo creando non processit potentia actiua libera respectu esse causati vel causandi. ideo si intelligitur quod sicut ex parte angeli non processit liber tas contradictionis: ita nec ex parte voluntatis iam existentis negatur consequentia.

¶ Ad septimum si intelligitur de necessitate non solum consequentie: sed etiam antecedentis et consequentis negatur consequentia: quia actus voluntatis create est quantum est ex se causa naturaliter actiua et motiua potentie respectu cuius fit imperium. actus autem voluntatis diuine qui est idem eset sentialiter cum deitate est formaliter libere creatus. ad probationem consequentie non infert propositum sed est non caus vt causa.

¶ Ad octauum negatur consequentia: quia si eo actus accidentalis esset causa naturaliter actiua

¶ Ad nonum ex neutra parte est necessitas antecedens causandi in deo: sed equalis libertas et contingentia: eque enim libere secundum contradictionem con currit ad actionem ignis et ad actionem voluntatis. ante enim productionem effectus causis secundis sufficienter approximatis et dispositis et generali influentia dei quantumest ex se parata et disposita non est in potestate ignis non agere vel contrarios actus agere vel difformiter sed perfectius et imperfectius agere sicut in potestate voluntatis quo modo. si ego libere concurrerem tecum ad frangendum .b. quod non potes frangere sine me semper parato ad adiuuandum te. et ex alia parte concurrerem ad idem vel simile cum bruto vel virtute inanimata in qua nulla esset liber tas. loquendo igitur de necessitate consequentie et con ditionali conceditur antecedens / et consequens. loquendo vero de necessitate antecedente ex parte causarum secundarum negatur consequentia. Ad probationem non infert propositum hoc enim non est propter defectum vel imperfectionem causalitatis diuine ex vna parte: sed propter libertatem volun tatis diuine et nostre. potest etiam dici quod non omnino equae efficaciter vult deus causas naturales agere et volu tatem nostram. Ad confirmationem concedo quod consequens est eque necessarium quantum ad necessitatem quam contra hit ex illa consequentia et ex illo antecedente. antecedens autem est similiter contingens ideo non sequitur consequens esse necessarium nisi vt consequens: id est secundum conditionalem consequentiam et conceditur quod consequens est simpliciter contingens vtrobique / non tamen omnino similiter: quia pro pter causam vniuersalem que significatur in antecedem te est ex vna parte quedam causa secunda formaliter intrinsece libera antecedenter: non autem ex alia. Ad aliam confirmationem per idem.

¶ Ad decimum negatur antecedens loquendo de impossibilitate antecedente iuxta intellectum supradicti doctoris: licet enim deus sit nolens agere .b. pro tempore .d. futuro potest tamen simpliciter velle agere .b. pro. d. tempore. loquendo autem de impossibilitate conditionali secundum quam est impossibile oppositum consequentis et antecedens stare simul conceditur antecedens et consequens nec in hoc est differentia inter causam secundam naturalem et voluntatem: sed differentia in hoc est quia influentia dei generali quantum est ex parte dei parata ex posita essentialiter et vniformiter. hinc inde impossibile est causam phisicam non agere et possibile est voluntatem antecedenter non agere. hec autem intelliguntur in proportione ad hominem paratum et expositum coagere alteri huiusmodi.

¶ Ad vndecimum dictum est. di. 22. q. 96. ad illud autem respondetur ab aliquibus negando maiorem. lice enim ad. a. actionem voluntatis mee requiratur .b. vel b. sequatur conuertibiliter ad actionem meam .a. stat quod b. non erit in potestate mea: quia non erit effectus nega tiuus. sufficit igitur. quod .b. ponatur libere siue a mes ue ex se / siue a potestate alterius cause que libere concurrit si volo agere et non concurrit si non volo agere. si cut in potestate hominis est generare: non autem in potestate ho minis est anime creatio / et in potestate hominis est be ne vti naturalibus. non autem in eius potestate est productio gratie / siue per primam infusionem siue per augmentationem. et in potestate mea est vt ponatur oppositum consequentis / et posito opposito consequentis ponetur op positum antecedentis. nec ex hoc sequitur quod antecedens et eius oppositum sint in mea potestate: quia non ponun tur per me sed per aliud.

¶ Contra illud est in mea potestate quod ponitur si volo illud poni: et non ponitur nisi veli: sic enim actus seruorum sunt in potestate dominorum. vel actus nostri exteriores in potestate voluntatis nostre. sufficit autem in proposito quod deum velle vel voluisse non sit ita in potestate nostra pro virtute argumenti principalis.

¶ Potest. igitur dici aliter aut esse in libe ra potestate voluntatis mee quod deus non vult nec volu erit .b. aut quod deus agat vel non agat .b. potest intelligi du pliciter. vnomodo proprie et stricte per mee voluntatis po tentiam et praedominationem et per diuine voluntatis subie ctionem et dependentiam a voluntate mea ad volendum vel agendum .b. et per mei liberam indifferentiam ad adiu uandum vel non adiuuandum voluntatem diuinam vt vel lit vel agat .b. et per diuine voluntatis impotentiam et insufficientiam ad resistendum michi conanti et simpli citer volenti quod deus velit et agat .b. vel quod non velit nec agat .b. et sic securis est in potestate hominis quo ad effectum diuisionis et cognitio intellectus est in potestate voluntatis ad producendum actum amoris vel odii: et hoc modo non est in potestate hominis quod deus velit et vo luerit vel non voluerit .b. fore: sed potius econtra. vo luntas enim diuina praedominatur / et nostra dependet et subiicitur. Secundo modo per mutuam connexionem et conicantiam ex diuine voluntatis libera consentanea ordina tione / et gratuita condescensione. vt voluntas amici dicitur esse in potestate alterius. sic etiam dicitur in potestate tua esse quod deus adiuuet vel non adiuuet te. iuxta quod dicitur Iosue. 10. stetit sol in medio celi spacio vnius diei obediente deo voci hominis. hoc modo conceditur esse in potestate voluntatis create quod deus velit vel non velit .b. fore negatur igitur minor. Ad primam probationem procedit de esse in potestate alicuius proprie. Potest etiam dici quod ens eternum vel esse eternum non est simpliciter in potestate entis temporalis: quia in potestate entis temporalis non est quod ens eternum fit vel non fuerit ens secundum suam realitatem: tamen in potestate entis tem poralis potest esse an ens eternum sit producturum .b. pro tali tempore futuro. sicut et si sol fuisset ab eterno: tamen in potestate mea est quod ab eterno fuerit calefacturus hodie caput meum nec hoc est proprie ens eternum esse in po testate futuri nundum existentis vel in potestate entis nouiter existentis: sed hoc proprie et implicite futurum mundum ens et eius productionem esse in potestate iam existentis. vnde idem argumentum potest fieri de veritate propositionis de futuro circumscribendo diuinam praeuolitionem: uia eternum est illam propositionem fuisse veram si forma retur.

¶ Ad secundam probationem negatur consequentia quia subesse et subiacere notant imperfectionem et esse in potestate alterius primo modo.

¶ Ad tert am Augu. loquitur de eo quod est in potestate nostra per modum effectus vel dependentis naturaliter posterioris non per modum causalitatis concomitantis loquitur etiam de eo quod est in potestate nostra proprie et similiter quo ad esse vel quo ad agere per illius subiectionem vel dependentiam.

¶ Ad quertam per idem.

¶ Ad quintam si consequens accipitur simpliciter / negatur consequentia: quia deus potest causare et destruere et necessitare et impossibilitare voluntatem nostram et in ea immediate causare et impre mere. si autem accipitur secundum quid et quo ad aliquas ciracumstantias accidentales. conceditur consequens: deus enim paratus est magis influere et consonare volunta ti nostre specialiter in bonum quam voluntas serui respectu voluntatis domini sui.

¶ Ad sextum per idem ne gatur enim consequentia: si consequens intelligitur simpliciter et proprie cum possit facere quod voluntas nostra ni chil velit et nichil agat non autem sic possum de diuina possum etiam mutare voluntatem meam de forma in formam et eam inhabilitare / non sic de diuina: tamen secundum quid et proprie conceditur consequens: sed hec non est ve re et realiter maioritas potentie in voluntate nostra respectu voluntatis dei quam nostre / nisi tantum metapho. et in similitudine. quod enim non possum facere quin heri volue rim non est ex defectu potentie: quia nec deus hoc potest quod etiam possim facere quod deus non voluerit .b. fore non procedit ex minoritate potentie in deo nec ex habundam tia potentie in nobis.

¶ Ad septimam negatur conse quentia: quia dominari dicit auctoritatem et principalitatem et preeminentiam et ex alia parte subiectionem. Ad probationem actus nostri sunt in potestate nostra per modum effectuum quantum ad esse simpliciter et ex natura sua.

¶ Ad octauam proprie et simpliciter loquendo non est mutare nec re locare nec adnichilare: quia ista notant successionem et transitum oppositum. si vero voluntas velit oppositum ipsius .b. sequitur deum presciuisse et preuoluisse hoc ab eterno: sed negatur quod voluntas dei regatur et ducatur ecundum voluntatem inferiorem: quia ista notant dependentiam ex parte dei / et prioritatem et principalitatem ex parte voluntatis create.

¶ Ad dicta Gregorii intelli git quod non est possibilis successio et transitus vt deus prius consilio suo ordinauit .b. fore et postea ordinet op positum nec deus potest mutari per successionem contrario rum consiliorum nec per frustrationem prioris consilii. sicut homo et quod non est in potestate hominis quod aliter eueniat stan te quod deus sic praeordinauit. quod autem dicit Gregorius sententiam dei mutari non consilium: intelligit quod deus non transit de velle hoc fore ad velle hoc non fore nec econtra citra positionem rei: sed aliquando per prophetas con minatur penam quam tamen postea non infert et ita videtur reuocare sententiam quasi homo. sed ipse sic praecognouerat et praeuoluerat.

¶ Item Gregorius intelligit quod alique sunt ordinationes diuine quasi disiunctiue. quas voluntas humana non potest totaliter effugere. si enim effugit vnam partem incidit in aliam vt si fugit ordinationem nceptiua et prohibitiuam incidit in ordinationem et legem punitiuam.

¶ Item non potest effugere illud quod deus vult efficaciter ad autctoritatem Thobie et Isaie intelligitur de necessitate cuiusdam conditionalis consequentie et de impossibilitate cuiusdam coniuncti: et de impossibilitate quorundam vel de posse simpliciter et proprie vt scilicet voluntas possit oppositum ipsius .b. quamuis deus efficaciter velit .b. et faciat quicquid potest.

¶ Ad duodecimum principale con ceditur conseques. in hoc enim quod dico .a: fuisse factum a deo propter .b. et deum faciendo .a. intendisse .b. vt finem gratia cuius implicatur aliquid vere et realiter praeteritum et aliqua veritas simpliciter de praeterito quae nec infert nec exigit futuritionem alicuius ad producendum. implicatu enim .a. esse factum et actum diuine volitionis fuisse et cau sasse .a. sed cum hoc implicat aliquam futuritionem. scilicet .b. fore attingendum per .a. et .a. esse peruenturum ad .b. et deum velle quod .b. erit finis et terminus adeptus per .a. et ra tione huius futuri implicati semper est contingens quod .a. sit a deo ita factum propter .b. et quod deus intenderit .b. vt talem finem nec hoc est mutationem aliquam fieri nec est proprie loquendo aliquod ens vel esse antiquum esse in potestate entis noui: sed est in potestate entis noui esse an ens antiquum contineret cras talem effectum et hoc est realiter et implicite aliquod futurum producibile esse in potestate vtriusque cause.

¶ Notandum autem quod deum agere .a. propter .b. vt finem et ordinare ad .b. vt ad finem gratia cuius potest intelligi dupliciter vnomodo secundum forma lem et actualem determinationem. Alio modo secundum inchoa tionem et dispositionem aptitudinalem et quasi conditionalem. primo modo dicitur deus agere .a. propter .b. si actualiter et simpliciter vult et determinat .a. aliquando attinge re .b. vt finem et .a. producere ad .b. et quod .b. erit finis et ter minus adeptus per .a. et terminans vt cum finalis depen dentiam et ordinem ipsius .a. vt causati finibilis et sic om nem electum et predestinatum ordinat ad beatitudinem et quicquid deus sic ordinauit ad aliquem finem pertinget ad illum finem licet non necessario: ideo in libera po testate mea est quod deus sic fecerit .a. vestem intentione huius finis vt induar illa. Secundo modo: quia .a. quan tum est ex sua natura natum est esse gratia talis finis et ad illum attingeret quantum esset ex parte agentis nisi aliquid obstaret et sic omnem hominem creat deus propter bene viuere et propter beatitudinem secundum Anselmum. 2. Cur deus homo. ca 1 et christus dicitur venisse ad redem: ptionem et saluationem omnium et deus dicitur dedisse naturalia ad bene vtendum. et sic non quicquid deus ordinat ad b. finem pertingit ad illum / nec est in potestate mea quod de us non fecerit hoc propter illud. vel potest distingui quod deum agere .a. propter .b. vt finem potest esse vt finem totaliter aut principaliter et vltimato intentum et volitum et sic deus quicquid agit. agit propter se. Alio modo vt finem secundarium vt vnam creaturam ad seruiendum alteri vt vegetabilia propter animmalia.

¶ Ad decimuntertium principale negatur consequentia de hoc dictum est. di. precedenti.

¶ Ad decimumquartum negatur consequentia specialiter sumendo consequens compositionis quem sensum videtur magis facere / scilicet quod hec sit possibilis christus passus est propter .b. finem formaliter et simpliciter volitum et inten tum et non eueniet. tamen adhuc est contingens quod passus sit propter istum saluandum vt finem intentum isto modo.

¶ Ad quintum negatur consequentia voluntatem enim diuinam vel ordinationem cassari et frustrari vel euacua ri et impediri implicat quod deus sic ordinauerit et tamen non sic est propter aliquam potentiam preualentem de hoc dictum est. d. precedenti. Sciendum tamen quod circa genus humanum deus vult non solum simpliciter sed etiam efficaci ter. Ad probationem de praescitis intelligitur quod hec est imposibilis deus praeordinauit tantum numerum electorum esse et simul non erit tantus numerus electorum.

¶ Ex quo sequitur quod stantibus legibus positis quod si iste. d. demon trato electo cadit alius erit electus. de hoc magister dist. 40.

¶ Ad confirmationem cum dicitur Matthei. 4. si ficri potest non intelligitur secundum potentiam simplicem et absolutam: sed est figuratiuus modus loquendi ad inueniendum vehementiam et excessum tentationis et parili illorum temporum et est sensus tanta erit difi ficultas perseuerandi in fide temporibus illis / quod si deus permitteret et non specialiter praeseruaret multi ele cti corruerent a fide nisi etiam iuuarentur auxilio singulari magisquam solito respectu iustorum. iuxta hunc modum loquendi dicit Apostolus. gali. 4. volens innuere ve¬ hementem dilectionem galatarum ad ipsum testimonium perhibeo vobis quod si fieri posset oculos vestros eruissel tis et dedissetis michi. vel intelligitur si fieri posset se uis ordinationibus et iudiciis diuinis circa praecestinatos et reprobos. sicut Gen. 19. non potero facere quicquam do nec ingrediatur illuc. et allegatur hoc in glosa: gal. 4. vbi supra et sic ait glosa angelus non posse se dixit quod sine dubio poterat per potentiam: sed non poterat per iustitiam et ponitur in 1. senten. di. 43. ca. 3. Aliomodo vt intelligatur de potentia absoluta etiam et sit sensus si possibile esset in sensu compositionis electos finaliter per infidelitatem corruere et quia non correspondet ideo non est possibile. vnde glosa ibidem si fieri potest id est si aliquo modo fiermposse vt dei praedeterminatio mutaretur

¶ Ad aliam confirmationem eo modo quo est indecens et inconueniens est simpliciter deo impossibile: quia si secundum leges ordinatas infertur esset inconueniens sequitur esse deo impossibi e de potentia ordinata. si autem ex natura rei sit absolute et necessario indecens et inconueniens est simpliciter deo impossibile. nunc autem demonstrato numero electorum puta numero. 100. concedo quod non est decens neque con ueniens nunerum electorum esse maiorem vel minorem: quia deus non ordinauit: sed si ordinaret sicut est absolute possibile iam esset conueniens et decens: nec ideo talem numerum praecise constituit: quia prius naturaliter esset ex natura rei decens tantum numerum esse ante omnem determinationem diuine voluntatis sed potius econtra.

¶ Ad rationem igitur si antecedens intelligatur de facto et secundum leges ordinatas et consequens intelligatur de potentia absoluta: negatur consequentia.

¶ Ad decimumse xtum negatur antecedens ad probationem intelligunt de impossibilitate huius copulatiue deus sciuit et voluit te moriturum in. d. tempore et tu morieris citius vel tardius et hec est impossibilitas opposita necessitati consequen tie conditionalis cuiusdam.

¶ Ad decimumseptimum po test reduci ad oppositum: quia si voluntas nostra in omni actu necessitatur a velle diuino sequitur quod non magis necessitatur voluntas beati vel confirmati quam alterius viatoris et quod deus eque necessitat ad actus malos / sicut christum et bonos necessitat ad actus bonos. negatur ergo consequentia. ad probationem concedo quod voluntas christi est liperior: quia in patria est maior libertas secundum Aug. 22. ci. ca. 3o. et enchi. 112. sed hoc non infert propositum: quia perfectio libertatis simpliciter non per se stat in indifferentia ecundum contradictionem respectu eorum ad quorum alterum de terminat iudicium recte rationis antecedentis. libertas enim respectu talium implicat defectum vel posse deficere a recta ratione et quo ad contradictionem imperfectionis liberior est voluntas viatoris quam voluntas christi. tamen quod non oportet dicere

¶ otandum voluntatem christi fuisse necessitatem antecedenter ad omnem actum suum. licet enim necessitaretur ad opera quorum intellectus sic dictabat esse rriuationem dissonam recte rationi et diuine ordinationi tamen non videtur impossibile quin intellectus offerret quedam opera voluntati tanquam indifferentia ad agendum vel non agendum et ad licite agendum sic. vel aliter vel nouere digitum sic vel aliter vel eccelerari gressum vel morari tardius. potest etiam dici quod angelus beatus custos hominis habet liber tatem contradictionis ad aliquos actus puta esse ad dextram hominis quem custodit vel sinistram vel talem distantiam.

¶ Ad confirmationem negatur consequentia intellectus enim predicabat cum hoc esse vo lendum et voluntas beata et confirmata non poterat esse difformis recte rationi. potest etiam dici quod siue loquimur de voluntate christi humana siue diuina Anselmus non in¬ telligit impossibilitatem simpliciter et absolute vel necessitatem ineuitabiliter simpliciter absolute sed impossibilita tem immutabiliter in velle diuino / et necessitatem consequentie in voluntate creata vel volitione tamen nec in velle creto nec in velle increato. erat antecedens necessitas sin pliciter: quia deus ab eterno non potuit incarnari et consequenter christus non mori: sed quia argumentum Anselmi videtur concludere absolutam necessitatem passionis christi future ex eo quod vergo erat mundata in fide passionis future dicendum quod in hac propositione implicatur aliquid realiter praeteritum et illud necessarium est fuisse secundum talem actum credendi fuisse et virginem fuisse sanctam et mundam: sed cum hoc implicatur aliqua futuritio scilicet quod ille actus credendi fuit respectu passionis christi quae erat realiter futura et quo ad hoc erat semper contingens ante christi passionem quod illa fides fuisset fides passionis futura realiter nec sequitur illam fidem fuisse falsam si christus non foret passurus vt declaratum est dist. precedenti.

¶ Ad decimumoctauum dico quod talis necessitatio ante cedens tolleret demeritum maxime vbi nulla praecessisset culpa. talis etiam necessitatio ad actus malos. non est decens nec conueniens bonitati diuine necessitatio au tem ad actus bonos non tollit meritum nec est rationi dis sonum: quod interdum inferior necessitetur a superiori do mino vel magistro ad opera recta. tamen hoc non est vert simile ponendum in omni actu bono illius viatoris qui in terdum peccat: quia si ad actus malos non necessitatur. igitur potest elicere actus bonos absque hoc quod necessitetur a diuina preuolitione. igitur et rationabile est ita esse de facto nisi oppositum appareat aliunde quam ex via divine praeuolitionis.

¶ Ad decimumnonum. Apostoli erant in gratia confirmati. ideo intellectu sic praedicante vo luntas non poterat difformari Balaam etiam missus a deo speciealiter mouebatur speciali monitione et forte deus decreuerat omnino et efficaciter non coagere ad am plius vel ad aliter loquendum quam impositum erat illi ba laam. tamen in deo erat simpliciter libertas contradictionis antecedens vel potest dici quod per ly non posse non intelligitur absoluta negatio potentie: sed notatur quedam spe cialis firmitas in bono vt pro nullo commodo temporali deuiaret a voluntate dei / quomodo interdum dici solet de aliquo iusto quod non potest trahi vel inclinari ad ta le iniustum. et quo modo dicit Seneca in prouerbiis. vir bonus est qui eo perducit animum vt non tantum peccare non velit: sed etiam non possit sic etiam super illud. Io. xii. propterea non poterant credere. Aug. homel. ininon poterant: quia non volebant: sed supple fixe et firmiter nolebant. et super illud Hiere. xiii. si potest ethiops mutare pellem suam etc.

¶ Ad vigesimum dicendum ad minorem quod non concedo hominem posse facere aliquod eorum que non est facturus: nec in sensu compositionis conceditur quod aliquod eorum que non est facturus posset facere: quia ho implicat contradictionem et iuxta hunc sensum procedit argumentum quasi possibile sit quod sortes faciat .b. et simul non erat facturus .b. sed si .b. sit nomen absolutum alicuius entitatis producibilis a me que tamen non produ ceretur dico quod si sciren te daturum michi. 100. facerem .b sed ad hoc sequetur quod .b. erat futurum a me non enim est aliter possibile et quantum est ex natura propria volunta tis circumscribendo praeuolitionem diuinam. falsitatem et repugnantiam

¶ Sexta aclusio implicat actus haumane voluntatis esse non necessarios sed liberos libertate contradictionis et contingentie ad vtrumlibet respectu volun tatis create et causarum secundarum et esse necessarios respectu prime cause cuius oppositum ponit doctor supra¬ dictus. ponit enim quod voluntas nostra quantum est ex natura sua propria est libera ad agendum et non agendum indifferenter positis etiam omnibus dispositionibus suf ficientibus naturalem preuiis actioni ex parte causarum se cundarum abstrahendo a diuine voluntatis praedeterminatione. ideo philosophi posuerunt simpliciter volunta tem nostram liberam libertate contradictionis. quia non posuerunt deum nec praedeterminasse distincte quodlibet fururum: sed ideo voluntas nostra simpliciter necessitatur ad agendum ex determinatione diuine voluntatis que ab eterno praeuoluit voluntatem agere .b. pro tali temporets nec deus simpliciter potest non determinasse sed per suam voluntatem intrinsece necessitatem velle et voluisse .b. fo re. Probatur conclusio primo quod illud includit falsum sic: quia aliter sequitur quod voluntas humana est ex se magis lipera ad volendum et agendum libertate contradictionis quam voluntas diuina. consequentia patet: quia ponit volun tatem nostram habere ex se libertatem contradictionis an tecedentem circumscripta necessitatione ab extrinsecor sed ponit voluntatem diuinam per se ipsam intrinsece neces sitari ad velle et voluisse .b. fore. et quia actus voluntatis nostre respectu ipsius voluntatis est liber libertate con tradictionis: sed est simpliciter necessarius respectu et ratione rime cause. falsitas consequentis. probatur: quia hec libertas contradictionis est in voluntate nostra modus agendi no bilior et secundum istum doctorem est modus actiui rationaltis liberi vt distinguitur ab actiuo irrationali et naturali vt probat tertia parte summe. ca. 4. igitur falsum est quod a tribuatur voluntati create ex se et non divine.

¶ Prete rea diuina voluntas minus contigenter et libere secundum pradictionem ageret ad extra quam actiua mere naturalis probo: quia secundum eum omnis necessitas in actionipus causarum secundarum prouenit ex necessitate antecedente divine determinationis.

¶ Preterea actus voluntatis nostre esset magis necessario productus respe ctu diuine voluntatis et quatinus est a diuina volunta te quam quatinus producitur a notitia vel obiecto vel ha bitu. propter quod secundum eum actus nostri respectu quarum cumque causarum secundarum sunt non necessario producti. con sequens est falsum: quia causa secunda vt notitia agit necessitate naturali et ita deus magis necessario agit quam si ageret necessitate naturali vt ignis.

¶ Preterea sequitur quod deus impediret agens rationale a proprio et intrinseco et essentiali modo agendi et priuaret ipsum modo agendi nobilissimo conuenienti sibi quatinus actiuo rationali per quod differt ab actiuis trrationalibus. con sequens est falsum. tum quia non priuat irrationabilia suproprio modo agendi: sed relinquit ea proprio modo agen di quem ex se habent. tum quia ignobilitaret et imperficeret voluntatem creatam auferendo suum proprium et intrinsecum modum agendi. contra Augus. 9. ci. 3o. deus res quas condidit sic administrat vt eas proprios motus agere sinat. igitur deus non impedit proprias et naturales aptitudines actiuas causarum. nec impedit modum agendi quem dedit nature proprie rei. tum secundo phisicorum vnumquodque naturalium sic agitur sicut aptum natum est agi et econuerso. igitur pari ratione sicut aptum natum est agere: ita agit. et secundum commentatorem. 12. metaphi. qui aufert rebus actiones suas aufert essentias suas

¶ Preterea frustra ponitur in voluntate ex sua propia natura talis potentia contradictionis et indifferentie ex quo ponitur antecedenter necessitari. simpliciter a voluntate di uina. probatur primo: quia sine ea eque vitabuntur inconue nientia. Secundo per eam non vitantur inconuenientia. pars prima probatur: quia non ponitur nisi vt saluetur differentia mo di agendi inter agens rationale et irrationale. sed sal¬ uatur sine ista libertate contradictionis: immo ponit quod per seipsam intrinsece necessitatur ad vnam partem contra dictionis. tum quia sicut ipse respondet ad quedam obiecta. dicetur quod in voluntate nostra est libertas spontanee et consentanee firmitatis et permanentie. Secunda pars probatur. tum quia non vitatur quin propositio forma ta de futuro de actibus hbumanis sit simpliciter necessa ria necessitate ineuitabili / sicut illa de praeterito et per consequens quin tanta et tam ineuitabili necessitate homo sit necessitatus cras facere furtum quam necessarium est eum nunc fuisse natum et egisse que egit. tum quia quicquid sequitur contra doctr nam sanctorum et bonos mores eque sequi tur ponendo huiusmodi potentiam contradictionis sicut non ponendo ex quo simpliciter necessitatur ad vnum: quia nec homo minus necessitatur ineuitabiliter quam bruta vel acti ua naturalia vel quam si duceretur naturali fato stellarum.

¶ Preterea opposita positio incidit in errorem pelagii. probo: quia sequitur quod voluntas quantum est ex sua pro pria potentia essentiali et intrinseca libertate posset vitare omnia peccata et resistere cuilibet tentationi et superare quotcumque tentationes: sed a deo necessitatur com sentire tentationibus et impeditur et impossibilitatur vincere tentationem. consequens includit errorem pelagiorum et addit maiorem. consequentia patet: quia voluntas per ipsum non potest necessitari per quascumque causas secundas: sed necessitatur praecise ex determinatione diuine voluntatis: magis igitur dicendum est econtra quod volun tas interdum quantum est ex se non posset in oppositum tentationis: sed a deo adiuuatur / iuxta illud i Corinr0o. fidetusr deus qui non permittet etc.

¶ Item non maior esset potestas et facilitas vincendi peruam tentationem quam magnam.

¶ Item homo ex propria et intrinseca facultate liberi arbitrii posset quantum est ex se implere omnia praecepta: sed a deo impeditur et impossibilitatur consequens includit errorem pelagii et vltra consequentia probatur: quia si voluntas ex sua naturali facultate hoc habet: vt per nullas causas secundas possit necessitari ad vnum oppositorum. igitur nec impossibilitari ad alterum. igitur quod non agit .b. non est nisi: quia deus impossibilitat.

¶ Preterea diabolus quantumcumque a deo permissus non posset vince re et necessitare voluntatem nostram ad consensum in pec catum. consequens est contra Gregorium. 9. moralium. q. 25. et. 2 moraliu. ca. 8. et su per illud Abacuh 1 Dmine in iud. cium posuisti eum. glosa. nesciebam diabolum in mundo accepisse tantam potestatem cuius viribus nullus potest resi stere.

¶ Ex hoc patet falsum esse quod voluntas nostra non possit necessitari per quascunque causas secundas. potest enim necessitari per potestatem diaboli deo permittente quod iterum probatur. primo de gratia confirmati.

¶ Item de obstinato qui necessitatur ad peccandum non a deo: sed a causa secunda. patet in glosa. super illud Ro 1st propter ea tradidit eos deus etc. et super illud Ro. 7. et de lipero arbi. ca. xx viii. quedam necessitate facta sunt imnobanda cum scilicet hec necessitas contrahatur vt pena ex tulpa.

¶ Item. 3. Ethico. ca. 11. licet in principio sit in potestate hominis bene vel male operari non tamen posi habituationem et assuefactionem fortem et ponit exemplum de egrotatione et motu lapidis.

¶ Item voluntas necessitatur per demenciam et ebrietate vel somnium / vel artem magicam.

¶ Dices talis non habet actus voluntatis. Contra quia actus intellectus apprehendit non vniuersaliter et complexe et sillogisat. dico igitur quod actus pumani non sunt necessarii antecedente necessitate ex per te prime cause: immo liberi secundum contradictionem respe ctu illius: sed interdum sunt necessarii respectu causa rum secundarum et hoc potest argui ex dictis istius docto ris sic effectus non est necessarius respectu illius cause cui simpliciter primo et principaliter conuenit libertas contradictionis et contingentia ad vtrumlibet sed actus diuine voluntatis in respectu ad extra est causa huiusmodi. igitur. minor probatur per ipsum tertia parte. ca. v. vbi ponit et probat quod illud cui simpliciter et primo et summe conuenit esse liberum libertate contradictionis et esse contingens ad vtrumlibet est solus actus divine voluntatis vt ad extra et ita videtur dissonare in dictis suis.

¶ Confirmatur modus agendi libere libertate con tradictionis conuenit simpliciter non solum secundum quid alicui agenti: quia cum sit modus et differentia agendi nobilior quam agere naturali necessitate. aut igitur volun tati divine aut voluntati create. si primum. igitur effectus non sunt necessarii respectu illius nec ipsa est ne cessitas antecedens agendi. si secundum contra tum quia secundum ipsum cap. v. voluntati create vel eius actui non conuenit simpliciter huiusmodi libertas: sed secundum quid tum: quia habetur propositum si enim simpliciter couenit voluntati create tanquam nobilior differentia causandi. igitur et vo luntati divine. deinde probatur secunda pars conclusionis / scilicet quod illud implicat repugnantiam sic .b. effectus est necessarius respectu illius cause quam causam agere .b. erat simpliciter necessarium et quam non agere .b. erat simpliciter impossibile. effectus enim non dicitur liber vel necessarius respectu alicuius cause nisi eo quod illa cau sa producit illum libere vel necessario: sed voluntas creata est huiusmodi. probatio consequentie simpliciter et ab solute necessarie si antecedens est simpliciter necessarium et consequens: sed hec consequentia est simpliciter et absolute necessaria deus vult et voluit voluntatem creatam agere .b. igitur voluntas creata agit vel aget .b. et secundum te antecedens est simpliciter necessarium / et tam necessararium quam necessarium est preterita fuisse. igitur et consequens.

¶ Confirmatur quam necessarium est voluntatem diuinam agere .b. tam necessarium est voluntatem creatam agere .b. igitur .b. effectus est tam necessarius respectu voluntatis create quam increate. antecedens probatur: quia con sequentie necessarie quam simpliciter est necessarium antecedens tam simpliciter est necessarium consequens. sed sequitur deus vult voluntatem agere .b. igitur voluntas agit .b.

¶ Confirmatur quam possibile est voluntatem creatam non agere .b. tam possibile est voluntatem diuinam non age re nec velle agere .b. igitur quam liber et non necessarius est .b. respectu voluntatis create et respectu increate antecedens probatur: quia consequentie simpliciter no cessarie quam possibile est antecedens tam possibile est con sequens: sed sequitur voluntas non agit .b. igitur deus non coagit nec vult coagere voluntati ad .b. et antecedens per te est quadam potentia possibile. igitur et consequens est eadem potentia possibile.

¶ Preterea creatura ra tionalis non habet de se intrinsece. et de sua natura illum modum agendi seu potentiam ad illud quod non potest conuenire nisi sub quadam hypothesi destruente naturam eius et repugnante per se sue nature et tam repugnanti quam repugnans est creaturam esse non creaturam. sic est. probo esse actiuum liberum libertate contradictionis respectu .b. et eius oppositi pro tempore.d. non potest con uenire voluntati create nisi sub hac hypotheli quod ageret deo non praeagente nec praeuolente: sed hoc per se repugnat creature vt creatura: quia creature per se vt creatura est: tam repugnat agere independenter / quam esse independenter et agere sine deo coagente quam esse sine deo.

¶ Confirmatur illud per se repugnant creature cuius oppositum infertur ex hiis que creaturis per se et ex se conueniunt: sed agere libertate contradictio¬ nis antecedente est huiusmodi. probo: quia determinatio voluntatis create necessaria ad vnam partem contradictionis infertur ex hoc quod voluntas creata est act ua dependenter a prima causa et hoc conuenit creature actiue ex se.

¶ Preterea illa libertas et potentia est impossibilis et fictitia cui repugnat et semper repugna uit repugnabit reduciad actum talis libertas et poten tia in voluntate creata ad .b. et eius oppositum est huius modi: quia secundum te in omni actu suo necessitatur an tecedenter a voluntate diuina quam voluntatem diuinam impossibile est non velle vel non voluisse .b. fore. igitur maior probatur: quia aliter posset fingi et sustineri bru tum et quodlibet actiuum habere huiusmodi libertatem ex se: sed diceretur aliunde necessitari.

¶ Confirmatur tu dicis quod quamuis voluntas agat .b. pro. d. tempore tamen ex se habet potentiam ad agendum oppositum pro eodem ten pore. quaero igitur. an deus potest influere et assistere huid potentie vt ducatur ad actum et exeat in vsum aut non sed est repugnans deo. si primum igitur possibile est deum simpliciter velle et voluisse oppositum eius quod voluit et habetur principale propositum. si secundum. igitur huiusmodi potentia et libertas est figmentum. probo: quia figmentum est ponere aliquam causam et potentiam acti uam que nec est prima causa nec ei potest coagere pri ma causa. sicut figmentum est ponere aliam entitatem que nec esset prima entitas nec illi prima entitas posset influere ad esse sic etiam in quolibet posset fingi potentia ad quodlibet frustra etiam dedit deus creature rationali potentiam et libertatem cui non potest assistere ad vsum et exercitium.

¶ Preterea quod illa duo repugnent probatur ex dictis huius doctoris. nam. ca. 27. partis tertie. postquam dixerat quod non omnia eueniunt de ne cessitate penitus absoluta: nec de necessitate penitus relatiua: sed omnia eueniunt de necessitate respecti prime cause non autem respectu causarum secundarum subnungit immediate sic nec est inquit intelligendum quod aliqua causa inferior etiam rationalis quantum est de se possit agere hoc vel illud. et quod ipse deus pure necest sario agat ad ex: et sic illas causas necessitet ad agendum / quoniam contradictionem implicat quod aliqua causa in ferior quicquam possit prima coagente: immo naturaliter preagente. hec ille.

¶ Ex his videt dissonantia in di ctis suis: nam in multis causis ponit quod effectus humani sunt necessario producti respectu prime cause quae antecedenter preuoluit et predeterminauit illos fore nec potest velle illos aut voluisse non fore. sicut nec potest velle non fuisse ea que fuerunt. ponit etiam. ca. 4. et. 5 quod sunt liberi et non necessarii respectu voluntatis create: quia voluntas quantum est ex se: vt dicit potest age re et non agere etiam positis omnibus dispositionibus sufficientibus praeuiis actioni.

¶ Preterea voluntas no stra esset de se magis potens respectu .b. quam voluntas diuina. probo: quia quantum est de se potest velle vel nol le .b. et agere .b. vel eius oppositum pro tempore .d. ex propria et intrinseca libertate et essentiali potestate. voluntas autem diuina ex se intrinsece per seipsam necessitatur ad velle. .b. fore vt dicit. ca. 2. et. 3.

¶ Confirmatur vo luntas diuina ex se non potest facere seipsam non vel e nec voluisse .b. fore. secundum ipsum sed voluntas nostra quantum est ex se potest facere diuinam voluntatem non velle nec voluisse .b. fore et coagere ad .b. proba tio consequentie necessarie et conuertibilis quicquid potest verificare. antecedens potest eadem potestate verificare consequens: sed hec consequentia est necessaria voluntas nostra non agit nec aget .b. igitur voluntas diuina non vult nec voluit voluntatem no¬ stram agere .b. et voluntas nostra quantum est ex se expropria et intrinseca libertate potest in antecedens se cundum istum circumscripto extrinseco necessitante. igitur

¶ Preterea ex ista libertate quam ponit reducuntur rationes eius contra eum: quia si volutas habet ex se hu iusmodi libertatem. sequitur quod ipsa ex se et intrinseca libertate potest frustrare diuinam prouidentiam et euacuare effectum eius et facere quod deus nunquam intenderit talem finem et quod non egerit .a. propter illam causam pro pter quam egit .a. et facere deum falsum et periurum et facere christum fuisse prseudo prophetam. consequens est inconueniens: quia ista sunt per se impossibilia. ideo voluntas non habet ex se potentiam ad huiusmodi¬

¶ Dico igitur quod effectus humani sunt liberi simpli citer libertate contradictionis antecedente respectu prime cause et magis quam respectu voluntatis nostre et dico quod quamuis effectus agentium naturalium sint ali quo modo et secundum quid necessario producti respe ctu causarum secundarum tamen respectu prime cause sunt mere libere / et contingenter producti: quia licet cau sa naturalis antecedenter ex propria potestate noni posset non agere: tamen prima causa mere contingen ter influit.

¶ Contra conclusionem primo per Boetium. 5. de consolatione prosa vltima dicentem sic si dicas quod euenturum deus videt illud euenire non posse quod autem non potest non euenire illud ex necessitate contingere me quam ad hoc necessitate astringas respondebo dem futurum cum ad diuinam notionem refertur necessarium cum vero in sua natura perpenditur liberum prorsus atque absolutum videri. Secundo per Augu. 6 super Gen. xx. et. xxi. vbi determinat quod Ezechias moriturus erat: tunc secundum causas inferiores: sed tardius erat moriturus secundum praedestinationem et praescientiam dei et necessario erat tunc eum moriturum. sicut determinatum erat in voluntate diuina. non sicut in cau sis inferioribus. Multa etiam dicta sanctorum sunt ad idem. scilicet quod futura sunt necessaria respectu prescientie divine

¶ Tertio quod non mouet nec agit nisi quatinus de terminatum et motum a superiori motioe agit: et mouet necessario respectu illius: quia non potest in oppositum eius ad quod causa superior est determinata.

¶ Quarto ad hoc videtur articulus Parisienfis sic dicens. ad hoc quod omnes effectus sint necessarii respe ctu prime cause non sufficit quod ipsa prima causa sit inimpedibilis: sed exigitur quod cause mediesint inimpedibiles error: quia tunc omnipotens non posset fa cere aliquem effectum necessarium sine causis poste rior ibus. hunc articulum replicat pro se iste doctor in pluribus locis. videtur enim sibi esse pro opinione sua Boetius loquitur de ne¬

¶ Ad primum. cessitate consequentie et conditionali. Patet: quia postquam dixerat quod futurum cum ad diuinam notionem refertur est necessarium exponens hoc subdit sic quod est necessitas simplex vt cum dicimus necesse est omnes homines esse morta les. Alia est necessitas conditionalis vt si hominem ambulare scias necesse est ipsum ambulare: sed hec necessitas conditionis illam simplicem minime secum trahit. futura ergo ad diuinum intuitum relata fiunt necessario per conditionem diuine notionis. per se vero considerata absolutam libertatem nature sue non pesinunt. hec ille.

¶ Eodem modo Anselmus de concordantia exponit dicta su a de necessitate consequentie.

¶ Ad secundum per idem. Augustinus enim ostendit diffuse quod effectu um / qui virtualiter continentur in causis secundis a deo ordinatis / et qui essent futuri certo tempore: quantum est ex ordine / et concursu causarum instituto deus quosdam in speciali reseruauit sue voluntati: vt non tunc./ vel non sic / sed citius / vel tardius / vel aliter ponantur: et tunc non est sequela necessaria illorum ad ordinem causarum secundarum: sed ad preordinationem diuine vo luntatis: quia non necessario sequitur illos poni eo tenpore / et eo modo / quibus continebantur in causis secum dis: sed quibus praedeterminati erant in prescientia diuina.

¶ Contra hanc responsionem arguit predictus doctor primo: quia Boetius / et Augustinus / et Anselmus ponunt necessitatem futurorum respectu prime cause non autem respectu causarum secundarum: nunc autem quo ad necessitatem consequentie / et conditionis non erit differentia: sicut enim sequitur deus prescit hoc futurum / vel est facturus hoc: ergo hoc erit. ita sequitur. cau sa secunda praescit hoc: et est factura hoc: ergo hoc erit.

¶ Item. si intelligunt solum de necessitate conditio nali non absoluta et consequentie non consequentis: nec antecedentis: tunc nichil aibiguum dixissent: nec ali quam dubitationem remouissent circa hanc materiam: nullus enim vnquam dubitauit de huiusmodi consequentia.

¶ Item. pari ratione omnia que non erunt etiam chymera de necessitate erunt: quia demonstratis illis que non erunt: sequitur deus scit hoc fore: ergo hec erunt. Illa responsio non Ad primum istorum. intelligitur de necessitate huius consequentie. deus prescit .a. fore: igitur .a. erit: quin ita sequatur. intellectus creatus prescit .a. fore: igitur .a. erit. vtraque enim consequentia est eque necessaria: sed responsio intelligitur de ista consequentia deus iudicauit / et voluit .a. fore tunc: et sic igitur .a. erit tunc et sic: non autem sic de intellectu / et voluntas te creature rationalis. similiter non sequitur .a. erit futurum secundum cursum et ordinem naturalem institutum tunc: et secundum contingentiam causarum secundarum: ergo tunc si necessario se quatur .a. esse futu rum tunc secundum iudicium / et determinationem di uinam: ergo est futurum tunc.

¶ Ad aliud. Illud non est adeo clarum / superfluum / et inconueniens: sic illud dicere scilicet quod res fore tunc / et taliter: sequitur necessario ex predictamine et preuolitione diuini intellectus et voluntatis: non autem ex contingentia causarum secundarum / nec secundum ordinem communiter insti tutum. sancti etiam in materia ambigua interdum dicunt quedam minus clara: quaedam autem magis clara et quedam per se nota: vt ex illis ostendant alia. Per illam autem necessitatem consequentie volunt ostendere omnipotentiam dei / et indepedentiam / et infalli litatem / et infrustrabilitatem.

¶ Ad aliud. Non est simi le: quia accipitur antecedens falsum. In proposito autem accipitur esse verum.

¶ Ad tertium principale nega tur maior nisi intelligatur de necessitate consequen tie / et conditionali. Iste autem doctor accipit neces sitatem antecedentem pro necessitate secundum quam simpliciter prius necessarium est deum sic velle / et vo luisse / et ratione huius necessitatis sic necessarium fimpliciter et ineuitabiliter sic extra euenire.

¶ Ad quartum. dictum est distinctione praecedenti questione prima. Intentio enim articuli est quod ad necessitatem huius consequenti deus vult hoc esse: ergo est vel erit sufficit quod prima cau sa non est impedibilis propter absentiam / vel praesentiam entis secundi. Ex eo enim quod prima causa est omnipotens / et potest immediate producere omnem entitatem producibilem non obstante presentia cuiuscunque contrarii / vel resistentie: inde est quod necessario sequitur. vult a. fore tunc / et taliter: igitur erit tunc et taliter: et est con ditus articulus contra ponentes deum non posse age re nisi mediantibus causis secundis actiuis / et passiuis et specialiter mediante ordine determinato causarum cele stium. ideo dicebant quod propter praesentiam vel absentiam alicuius dispositionis in causis secundis non sufficie bat potentia diuina ad ponendum immediate hanc rem et eius velle non erat antecedens sufficiens ad sequelam effectus.

¶ Ad rationnem in principio questionis pater ex dictis.