Quaestio 1

¶ Distinctio. xii. Questio 1. Nunc de omnipotentia dei agen dum est. CIrca distin. 42. quaro primo. Utrum quidita tes rerum creabilium in potentia bibei ua habent esse essentie. Quod non. quia Io. per. Omnia per ipsum facta sunt sed illa nonsunt facta eo quod sunt necessaria. ergo etc.

¶ Contra Apotu. 4o propter voluntatem tuam omnia quae eranst creata sunt non erant autem nisi in esse essentie. ergo etc.

¶ Circa istam quaestionem primo insistendum est circa terminos. 2o circa quae situm. Sunt autem quatuor termini in quaestione scilicet quiditas rei creabilis. esse essentie. potentia obientiua. ad primum quid intellecitur nomine quiditatis sepeQuantum superius dictum est. quod per quiditates non intelliguntur nisi rationes formales quiditatiue rerum in se. Crea bilia autem sunt quae sunt apta nata a deo creari. Poteitio autem obiectiua est illa in qua esse intelliguntur res antequam creentur.

¶ Sed difficultas est de alio termino scilicet de esse essentie.

¶ Et quantum ad fipono 4or conclusiones. Prima est. quod esse essentie non est aliud est quiditate. quia esse essentie est illud de quo dicitur diffinitio. quia diffinitio iudicat esse. non autem nisi quiditatiue.

¶ 2a est. quod illud esse quod po nitur in omni propositione de necessario. est esse essentie. quia in omnibus talibus est vnus terminus alteri essentialis. vel quia de essentia. vequia consequens essentiam in 2o modo. vel aliquo alio reducibilad illa. Et ratio huius est. quia veritas omnium talium propositionum manet existentia actuali circumscripta.

¶ 3a est. quod illud esse quod ponitur in propositionibus contingentibus est esse existentie. quia ille non verificantur nisi eorum veritas existat actualiter in rerum natura: et talia non sunt essentialia.

¶ 4a est quod esse compositionis quod est in propositionibus et in terminis earum: non est aliud ab esse essentie vel existentie: illud tamen esse quo homo est albus: vel est animal: oportet esse extra animam: alioquin extra animam homo non esset albus: nec esset animal. haret ergo ex istis quid est esse essentiequatum ad primus. insistendum est quantum Istis permissis ad 2m. Et quantum ad hoc est primo nsistendum circa partem affirmatiuam. 2o circa partem negatiuan

¶ Quantum ad primam partem introducuntur. 12. fundamenta propantia quod sic. Primum radicatur in causalitate causare finalis sic Omnis causalitas necessario habet effectum aliquem: sed causalitas causare finalis est rerum dum sunt in potentia obientiua. ergo ipsa quae sunt effectus habent aliquod esse: non nisi essentie. ergo etc. Maior est manifesta quia non potest intellectus capere quod aliqua causa causaet aliquem effctum nisi effectus habeat aliquod ese. quia causare nihil aliud est nisi dare esse. sicut causari nihil aliud est nisi recipere esse. Mho pro bo minorem sic. quandocumque aliqua habent ordinem essentialem in actu: habent ordinem etiam in potetia. hanc probo. nam ordo essentialis consequitur rationes formales: que abstrahunt ab esse inactu et esse in potentia. et vtrunque istorum eis accidit. ergo ordo essentialis est rerum in potentia. non tamen variatur ordo essentialis per aliquid contingens cuiusmodi est existere: sed causalitas causare finalis consistit in ordine essentiali rerum ad deum ergo causalitas causare finalis erit in potentia. et per consequens talia habebunt aliquod esse.

¶ 2m fundamentum radicatur in causalitate causae exemplaris sic. omne exemplar vel causa exemplaris in actu necessario habet exemplatum. hoc enim patet ex natura relationis. et etiam causalitati/ que necessario terminum requirunt: sed deus est exemplar et causa exemplaris omnium ab eterno antequam res essent in actu. ergo hunit exemplata: non nisi secundum se esse essentie. ergo etc. Minor patet. nam si ab eterno deus non fuisset exemplar omnium: deus non intellexisset omnia.

¶ 3m fundamentum radicatur in causaltate causare efficientis: non inquantum producens: sed in ratione sue productibilitatis. Et hoc sic. Omne productiuum est alicuius rei producibilis productiuum: hec est de se non. sed deus abeterno fuit productiuus: ergo ab eterno fuit aliquod producibile: illud non fuit deus. ergo creatura. non autem in esse existentiequia antequam esset deus erat productiuus: et ipsa erit producibi lis.

¶ Dicit vnus doctor quod ab eterno fuit aliquod producibi le: sed hoc est tantum denominatione extrinseca. quia scilicet creatura est creata.

¶ Sed contra. sicut deus est creator siue extrinse ca denominatione: siue alio modo: et non est creator sui: sed alterius. ita ab eterno fuit creatiuus: non sui: ergo alicuius creabilis ab eterno. sed creabile necessario habet aliquod esse: non nisi esse essentie. ergo etc.

¶ 4m fundamentum radicatur in natura obiectiue operationis sic nulla potentia obientiua potest esse alicuius: siue vt obieci primarii siue vt secundarii: quin necessario illud fit terminus operationis illius potentie. Deus autem ab etrnointellexit creaturas vt obiecta secundaria. ergo creatura fuit terminus intellectionis: sed non nisi secundum aliquod esse: et illud esse est esse essentie. ergo habuit ab eterno esse essentie. alias esset intellectio sine termino.

¶ Si dicatur quod non oportet quod habeat aliquod esse ad hoc quod sit terminus intellectionis diuine: sicut obiectum scdarium est terminus.

¶ Contra. aut intelligit aliquid: aut nihil. Si aliquid. ergo creatura intellecta est aliquid. Si nihil. ergo non intelligit creaturam. quia nihil intelligere est non intelligere.

¶ 3m fundamentum radicatur in productione obiectiua sic. Omne producens aliquid in qualicunque esse. necessario habet productum: quia ponere producens sine pro ducto est nihil ponere. sed deus ab eterno produxit res in esse cognito et volito. ergo etc.

¶ Dices. hoc est esse respectiuum et esse rationis. Ex hoc sequitur intentum. quia omne esse respectiuum necessario praesupponit aliquod esse prius eo: sed ab eterno res acceperunt esse respectiuum per te. ergo ab eterno praesupponunt aliquod esse. non autem nisi absolutum. quod est esse essentie. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia esse volitum: et esse intellectum non possunt esse illud esse praecise quod habent res. quia esse intellectum vel volitum principaliter non dicit nisi esse rationis: et esse respectiuum: sed esse respectiuum praesupponit aliud. non nisi esse essentie. ergo etc.

¶ 4m fundamentum radicatur in natura relationis sic. continens inquantum continens est alicuius continent sed deus continet. ergo aliquid. non seipsum. ergo creaturam. Maior patet ex natam relationis. Minor est no. quia deus continet alia eminem ter et virtualiter.

¶ Sed quod illud quod continetur non sit deus. patet ex modo continentie. scilicet virtualiter. quia illud quod continet aliud ver tualiter: potest illud deducere ad esse: deus seipsum non potest deducere ad esse. ergo non continet seipsum virtualiter. Similiter deus comtinet eminenter et non seipsum. quia omne continens eminenter in perfectione excedit contentum: quia continetureminentius in illo quam in se: sed nihil deum in perfectione excedit. ergo nescontinet eminenter.

¶ m fundamentum radicatur in natura diuisionis sic. quandocumque aliquod diuisum diuiditur per duo diuidentia: illud inuenitur eiusdem rationis in vtroque vbicunque inueniatur: sed ens quod diuiditur in ens in actu et potentia tamque diuisum eiusdem rationis. inuenitur in vtroque. sed in ente in actu inuenitur ens non fabricatum ab anima. ergo in ente in potenti. inuenitur ens non fabricatum ab anima: cum ens fabricatum ab anima et ens non fabricatum ab anima non sint eiusdem rationis: vt patet in prohelo.

¶ Confirmatur ista ratio per formam syllogisticam: suppono quod ens dicitur vniuoce de ente in potentia et ente actu. Tunc sic. Ens istud quod dicitur de vtroque: aut est fabricatum ab anima. aut non. Si non. habetur propositum. quod ens in potentia non est ens fabrica tum ab anima. quod est falsum.

¶ 8m fundamentum radicatur in natura diffinitionis sic. quecumque habent eandem diffinitionem: habent idem esse essentie. Ista de se patet. cum diffitio inducet solum esse essen tie: sed ens in potentia et ens in actu habent omnino eandem diffinitionem. ergo habent idem esse essentie: et sic res in potentia obiectiua.

¶ Confirmatur. quia quecumque distinguitur praecise per po steriora: conueniunt in prioribus. hec de se est manifesta quia ad oppositum scilicet quod non conueniant in prioribus: sed distinguantur: tunc non distinguuntur precise per posteriora: sed ens in actu: et ens in potentia distinguuntur praecise per posteriora diffinitione et esse essentie. ergo in istis conueniunt: ergo habent idem esse essentie.

¶ Nonum fundamentum radicatur in natura demonstrationis sic. impossibile est quod aliquid demonstretur de aliquo propter quid: nisi illud de quo demonstratur habeat simpliciter esse essentie: sed de entibus in potentia fuerunt vere demonstrationes propter quid. ergo ipsa habent esse essentie. Minor est de se nota. Maior declaratur. quia demonstratio propter quid praesupponit quid: vel subiecti vel pasionis. De hoc non curo: sed illud quod habet quid: necessario habet esse essentie. Mihi apparet quod euidenter concludatur intentum.

¶ Decimum fundamentum radicatur in via diuisionis et compositionis sic. Accipio istam propositionem. homo est animal: vel ista fuit vera ab eterno: vel non. si non. ergo est contingens: quia quicquid accipit esse ex tempore est contingens: quia in mate ria contingenti erit. Si sic. cum veritas propositionis praesupponat simplicem entitatem terminorum. ergo etc.

¶ Si dicatur quod est necessaria: supposita tamen entitate terminorum. Istud nihil valet. quia illud est simpliciter contingens: quod non est verum necessario: nisi supposito contingeti. sed per te. ista non est vera necessario nisi supposita entitate terminorum: que per te est contingens. ergo ipsa est simpliciter contingens: quod semper videtur satis inconueniens.

¶ Arguo ergo sic. Omnis habitudo praesupponit extrema illius habitudinis. sed habitudo illa est eterna. ergo praesupponit ab eterno hominem et animal in aliquo esse: que sunt extrema habitudinis.

¶ Aliquin dicunt quod ista non valet. quia non sequitur. homo est animal. ergo homo est. cuius tamen oppositum videntur probare iste rationes.

¶ Sed istud nihil est. quia aut intelligis de esse existem. et tunc verum dicis. nec de hoc est dubium. Si autem intelligis de quocumque alio esse ostendo euidenter quod hoc est impossibile: accipiendo vniformiter esse. Et hoc sic. Posito toto integrali. ponitur quelibet eius pars necessario: sed ista propositio. homo est animal: est quoddam integratum ex homine et esse et animali. ergo ea posita ab eterno tanquam quodam toto: necessario homo esse et animal aliqualiter ponuntur non potes dare ita paruum esse quin illud sufficiat.

¶ Praeterea arguo sic. ista est vera. ab eterno homo est animaltunc accipio illud est: aut ibi accipitur pro esse essentie. aut pro esse existentie. cum non sit dare aliquod aliud esse Non pro esse existentie certum est. Si autem pro esse essentietunc habetur propositum per argumentum factum. Posita mul¬ ¬titudinine aliquorum ponitur quodlibet illius multitudinis: sed homo esse. et animal. tria ista ponuntur. ergo esse essentie¬

¶ Undecimum fundamentum radicatur in natuam productionis realis et actualis sic. Omnis natura fundans aliquam relationem necessario secundum aliquod esse. praecedit esse ipsius relatio nis. cum ipsa sit prior: ergo secundum aliquod esse: sed non secundum ess existentie. quia pro quocumque signo intelligitur creatura habere esse existerm: intelligitur habere in se productionem. ita quod simul existit: et est producta. ergo secundum illud esse non prece dit. Relinquitur ergo quod praecedit secundum esse essentie.

¶ Duodecimum fundamentum radicatur in natura accidentis sic: quandocunque aliqua competunt alicui per accidens: illi non repugnat esse sine quocumque illorum que conueniunt sibi per accidens: sed omnia que partinent ad actualitatem et existentiam creature: competunt sibi contingenter: et per acci dens. Et dato quod negaretur de per accidens: non tamen potest negari quin contingenter. cum omnia sibi conueniant ex tempore. ergo non videtur quod repugnet quiditati sine illis esse suo modo.

¶ Confirmatur. quia quiditas est prior sua existentia. non secundum esse existem: quia vt sic non est prior: sicut homo inquantum albus non est prioe albedine. ergo secundum aliquod aliud esse. Des mihi quodcunque tum vis. sufficit. quia illud non habet ex tempore. Ideo dicunt quod creatura in potentia obiectiua habet esse essentie.

¶ Confirmatur autem istud sic. Nam homo in potentia obiectiua et chimera: aut sunt equaliter impossibila: aut non. si sic. tunc sicut repugnat vni produci. ita et alteri. si non. ergo aliquid plus homo habet quod non habet chimera. chimera autem non negatur nisi esse essentieergo homo habebit verum esse essentie in potentia obiectiua. Si dicas non. ideo enim chimera non potest produci. quia in sua quiditate includit impossibilia scilicet contradictionem: homo autem non. Ex hoc habetur intentum. quia ho mo in sua ratione diffinitiua fabricata ab anima: non includit contradictionem: hoc est esse essentieinsistendum est circa partem negatiNunc ergo uam. Aliqui enim non potentes intelligere conclusionem affirmatiuam praecedentem: dicunt negatiuam: et eam confirmant per duodecim alia fundamenta. que sunt obstacula ad praedictam.

¶ Primum fundamentum radicatur in natam causalitatis sic. impossibile est positionem aliquid in aliquo esse quod non sit causatum a deo. cum deus sit causa omnis entitatis. sed posito quod creature in potentia obiectiua habeant aliquod esse. hoc ponitur. ergo etc. Maior est nota. Minorem probo. cuiuscumque entitatis deus est causa mere continges. sed quicquid inest creature. in esse illo. vel in potentia obiectiua inest sibi necessario. nam necessario creatura in potentia obiectiua est producibilis. ergo etc.

¶ Secundum fundamentum radicatur in natuam conseruationis sic. omne ens aliud a deo dependet a deo: sed creatura in illo esse non dependet a deo. Probo. quia dependentia siue conseruatio passiua praesupponit esse. esse autem essentie illud esse precedit. ergo etc.

¶ Tertium fundamentum radicatur in natura creationis sic. creatio ex sui natura habet quod nihil presupponat: quia est productio de nihilo: sed hoc posito tota entitas quidita tiua creature praesupponitur: quia illud esse essentie: ergo non creabitur.

¶ Quartum fundamentum radicatur in nam annihilatio nis sic. Nullum agens potest annihilare a. quod non potest itadeducere ad nihil quin aliquid eius maneat: sed deus non potest ita hominem annihilare quin maneat secundum illud esse essentie. ergo etc.

¶ Quintum fundamentum radicatur in natam eternitat sic: secundum fideme impossibile est positionem plura eterna: sed secundum positionem istam plura eterna ponuntur. quia tot quot sunt creature velquiditates. tot erunt eterna. ergo etc.

¶ Sextum fundamentum radicatur in nam necessaritatis sic. quia fides non ponit nisi vnum necessare esse vel necessarium: sed quelibet istarum quiditatum est necessaria: cum impossibile sit aliter se habere respectu quiditatis. ergo plura necessaria.

¶ Septimum fundamentu radicatur in nam existentie sic. quia si ponas essentias ab eterno: quia sunt in potentia obiectiua secundum verum esse essentie: eodem modo tum habes dicere de existentia. Nam ipsa eodem modo in potentia est obiectiua: sicut essentia cum nunc habeat esse ab aliquo et prius non.

¶ Octauum fundamentum radicatur in nam actualitatis sic. Omne quod est in actu nunc ab alio: et prius non. necessario prius fuit in poten tia. sed actualitas est nunc in actu: et prius non fuit. ergo necessario suit in potentia.

¶ Nonum fundamentum radicatur in natura rea itatis sic. Nam certum est quod ipsa realitas ita nunc existita: sicut essentia: non posset autem esse cum prius non esset: nisi prius fuisset in potentia ad essendum. ergo etc.

¶ Decimum fundamentum radicatur in natura productionis sic. nam certum est quod productio quedam quiditas est: et non solum modus quiditatis: et nunc est: et prius non fuit. ergo necessario antequam esset: fuit necessario in otentia.

¶ Undecimum fundamentum radicatur in natam contingentie sic. nam contingens nihil est nisi habeat in se contingentiam. ergo contingentia de nouo arguit contingens de nouo. Constat autem quod omnia illa creata sunt noua contingentia. ergo etc.

¶ Duo decimum fundamentum radicatur in natam motus sic. Nam vbicumque est aliquid quod est vere mobile: et aliquid vere motiuum: potest esse vere motus: sed multe quiditates in potentia obie ctiua sunt vere mobiles: alie autem sunt vere motiue: quia ille sunt passiones. ergo etc.

¶ Dicunt ergo isti. quod tales quiditates si ue essentie non sunt ponende. propter ista et multa alia. Quod cofirmant. quia positio platonis de mundo sensibili et mundo intelligibili non est ponenda. Ista autem est vel illa: vel omnino similis. ergo etc.

¶ Sed mihi videtur quod primus pars fit probabilior. Et ideo apparet mihi quod necessario sit ponendum. quod creature al quo modo habeant esse essentie in potentia obiectiua. Non intelligo autem per esse essentic aliquam entitatem realem vel existentem sed praecise ipsam rationem quiditatiuam vt abstrahit ab existentia et realitate: et omnibus que sibi conueniunt per accidens: et concernit que insunt sibi per se primo modo vel 2o. Signum autem huius est in complexionibus de contingenti et necessario. Nam nulla complexio contingens est vera de quiditate: vel de quocumque alio in potentia obiectiua. quia omnia praedicata contingentia sequuntur primum contirgens. quod est esse. et quia esse existentie non est in potentia obiectiua. hinc est quod nullum aliorum est in potentia obiectiua. et per consequent nec propositio contingens potest verificari. sed propositiones necessarie verficantur in potentia obiectiua vere. Ista enim est vera in po obiectiua: homo est animal: sicut in actu: et ista. caelum est mobi le. Et ratio est. quia eadem diffinitio est entis in actu et entis potentia. et per consequens propositiones vere de praedicatis primi et secundimodi.

¶ Ad rationes in oppositum dico. Ad primam quando dicitur quod omne quod habet aliquam entitatem a deo est causatum: concediter: sed non oportet quod pro quocumque signo sit causatum. quia esse causatum dicit esse respectiuum: et per consequens praesupponit esse absolutum. Illud autem esse absolutum in illo priori in quo praecedit non est causatum. Nam quiditas in sua vltimata praecisione: nec est causata: nec non causata. In quiditate enim nullius absoluti includiter aliquis respectus.

¶ Ad 2m de dependentia eodem modo. concesso enim quod omnis entitas dependeat a deo. hoc est verum. sed non pro quo cumque signo. Prius ergo est illud quod dependet quam dependentiaet sic non dependet.

¶ Ad 3m de creatione dico. quod creati ita est de nihilo. quod nihil existens praesupponit: sed quin ibi prefupponit quiditatem secundum aliquem ordinem contradictio est. Unde oportet quod suum fundamentum praesupponat. cum sit relatio¬

¶ Ad 4m de annihilatione dicitur quod ad nihil deducitur: hoc est ad non existens. Nihil enim dupliciter accipitur. Vel pro non existente: vel pro includente incompossibilitatem ad essendum. Et secundum hoc iste due rationes reducuntur ad oppositum. quia aut nihil quod est terminus a quo creationis: et ad quid annihilationis est tale quod sit includens incompossibilitatem ad essendum. Et hoc patet esse falsum: quia tunc per nullum agens illud quod est sic nihil pesset produci ad esse: vel est praecise tale nihil: quod non est prohibitum: et sic habet quiditatem cui non repugnat esse: licet quiditas illa non existat. et hoc est quod ponitur.

¶ Ad 3m de eternita te aliquin concedunt. quod tales quiditates sunt eterne: sed hoc non credo esse verum. quia quiditas sicut abstrahit ab existentia. ita abstrahit a duratione. duratio enim non est nisi existentis: sicut actualitas. eternitas autem est mensura durationis. et etiam temporis. Et ideo sicut abstrahit a duratione: ita ab eternitate et tempore: et sic non sunt eterne.

¶ Ad 6m de necessaritate diecuno quod non sunt necessare esse: sed abstrahunt a necessaritate et contingentia. Quandocumque enim aliquod subiectum abstrahit de aliquibus duo bus. si vnum accidit: et aliud similiter accidit. sed contingentia comnenit creaturis vel entibus per accidens: ergo et necessaritas quia sunt duo modi intrinseci qui conueniunt creature per acci dens. quia consequuntur existentiam. Contingens enim est illud quod contingenter est. et necessarium quod necessario est. et sic contingentia et necessaritas praesupponunt esse quod conuenit creature per acqui dens: ergo et ipsa conuenient per accidens.

¶ Ad 3m de existentia dico. quod existentia est quidam modus intrinsecus quoe per accidens conuenit essentie. Vel posset dici quod nihil ponitur esse in potentia nisi quod est producibile: existentia autem et actualitas non sunt quod producitur: sed quo. aut ad quod productum deducitur et contingenter: et per consequens sibi competere non potest in potentia obiectiua. Et sic dico. quod ex stentia non est in potentia obiectiua.

¶ Ad pumum de actua litate dico: quod eodem modo actualitas vel actus est idem quod esse existentie vel necessario sibi est annexum. Et ideo si cut negatur existentia in potentia obiectiua: sic oportet negaride actualitate.

¶ Ad oncluio de realitate dico. quod abstrahia quiditate. Unde realitas est quidam modus intrinsecus adecua tur existentie. Nam omnis res existit: et ideo eodem modo dicendum est si ut de existentia.

¶ Ad olium de productio ne dico. quod licet producibilitas sit in potentia obiectiua. eo quod sit praedicatum per se et propria passio creature. tamen ess productum non est in potentia obiectiua: eo quod sit praedicatum per accidens.

¶ Ad nium de contingentia dico sicut dixim de necessaritate: et vniversaliter de istis modis dico sicut inferius declarabo. quod necessare est dare aliquem modum in actu: cui repugnat esse in potentia obiectiua. De hoc infra.

¶ Ad 2m dico. quod mobilitas inest celo in potentia obiectiua et motiuitas: et generaliter quecumque sunt demonstrabilia de quidita tibus insunt in potentia obiectiua: sed mouem actu non conuenit nisi in actuali existentia. licet enim ipsa existentia non sit ratio agendi: est tamen conditio agentis: non potest ergo mouem sine actua li existentia: sicut non potest mouem nisi sit hoc. quod est conditioagentis. Dico ergo quod apparet probabile: quod quiditates ponans habere esse essentie in potentia obiectiua: quod quidem esse essentieabstrahit ab omni causalitate. duratione existentie et talibus.

¶ Ad argumentum patet. quod omnia per ipsum facta sunt simpliciter: sed non pro quocumque signo.