Quaestio 11

VTrum aliqua pena infernalis potest esse insensibilis damnato

Uidetur quod sic quia quolibet actu quia est pecatum mortale posset esse eiusdem specie in dupio remissior igitur et pena infernalis corre spondens poterit esse in duplo remissior et per consequens sic diuidendo tandem poterit deueniri ad penam infer nalem insensibilem.

Item 13. q. 2 tempons recitatur illuo augustinus in ench. et ponitur li. 4 di. 45 cap. 2 est quidam viuendi modus nec tam bonus vt non requirat ista post mortem scilicet suffragia etc. et quibusdam interpositis. Cum igitur sacrificia siue altaris siue quaruncumque rerum pro baptisatis omnibus offeruntur pro valde bonis gra tiarum actiones sunt pro non valde malis propiciationes et pro valde malis etiam si nulla sint adiumenta mor tuorum tamen qualescunque viuorum consolationes sunt quibus vero prosunt vel ad hoc prosunt vt sit plena remissio vel certe vt tollerabilior fiat eoru damnatio super quod dicit. Apparatus sic. Hic augustinus distinguit quattuor genera hominim valde bonos valde malos mediocriter bonos mediocriter malos suffragis non prosunt defunctis valde bonis nec valde malis mediocriter vero boeotois nec valde malis mediocriter vero bonis vt citius liberentur ab igne pur gatorii mediocriter malis prosunt ad hoc vt minus puniantur nunquam tamen liberabuntur et hoc etiam patet in oratione vbi oramus specialiter pro illis qui decesserunt cum mortali dum modo non sint summe mali hec ille. Et si dicis si pena illorum potest minui pari ratione potest totaliter tolli. Respondet ibidem negando consequentiam quia si per aliquam elemosinam tollitur aliqua pars pene s quarta non oportet quod secunda elemosina equalis tollat tantam partem in quantitate sed in proportione et sic semper remanet aliquid oe pena et ponit exemplum de indulgentiis et eandem sententiam finaliter tam quo ad propositum quam quo ad indulgentias tenet glosa extra de celebratione missarum. Cum marthe. Sed ista responsio non vitaret nisi tandem veniretur ad penam insensibilem Ista responsio fundatur in falso quia eadem causa. s. s 13 qua scilicet pro obeuntibus dicitur quod congruit quod sacerdos pro catherisatis mortuis faciat memoriam et inten dat non tamen pro impins quamuis Christiant fuerunt aliqud agere tale licebit. Set hic leuiter diceretur quod loquitur de impiis morientibus in excommunicatione vel precisis ibi inquiritur pro quibus licitum est orare hic autem inquiritur an valeat ipsis mortuis si pro ipsis oretur quod non valeat ipsis ex priori cap. tempus potest argui primo per augustinus dicetem quod aliquis eit tam malus nec his valeat cum hic a vita transierit adiuuari tamen quia dicit ibidemque pro valde malis non sunt adiumenta mortuorum sed viuorum consolationis. Sed hic leuiter diceretur quod augustinus non loquitur ibi de omnibus damnatis sed de pessimis ymo nec de eisdem loquitur absolute sed conditionater inquiens si nulla sunt adiumenta mortuorum Tu etiam quia non loquitur ibi de specialibus suffragus sed de factis in communi pro defunctis omnibus dicens cum sacrificia al taris siue quaruncumque elemosinarum pro omnibus baptisatis offerantur. Tum etiam quia augustinus ibide dicit quibus autem prosunt ad hoc prosunt vt plana sit remissio aut tollerabilior sit eorum damnatio igitur damnatis prosunt suffra gia

Item dicit augu. secundum antisiodorum quod pena arrii incerta est quia incertum est quot per doctrinam etus sunt subuertendi. Si vero augetur pena eius qui male docuit cum homines corrumpuntur per eius prauam doctrinam multo fortius diminuitur pena alicuius damnnati cum per eius doctrinam bonam edificantur homines deus enim pronior est ad miserendum quam ad damnandum Probatur grego. eripuit traianum de foribus inferni et si ad preces vnius sancti liberatus est aliquis totaliter a penis inferni multofor tius ad praeces totius ecclesie liberatur quis a parte pene sue probatur suffragia facta pro illis qui sunt in purgatorio impetrant accelerationem generalie quare igitur non eis qui sunt in inferno valerent ad mitigationem pene nullum bonum irremunerandum. Sed iste damnatus mortaliter totam vitam suam vsque ad horam vltimam in qua pec cauit bene vixit et multa bona fecit pro quibus non est remuneratus in presenti igitur remunerabitur in futuro et non in generalia igitur in mitigatione pene debite sue culpe vnde etiam secundum ma. et doctores opera facta extra charitatem valent ad minonem penam post mortem probatur prepositus qui tenet hanc viam dicit quod in vita sancti bradani continetur quod vidit quendam incedentem per prata etetc. et cum queritur quare non esset in inferno. Respondet quod ad tempus habuit refrigerium propter bona quae fecit in vita sua.

Contra conclusionem vi detur esse iob in inferno nulla est redemptio. Item ma. li. 4 di. 12. cap 2 vbi prius et est glosa augu super illo primo teste. quarto nolumus vos ignorare et .c. dicit non est ambiguum ista prodesse defunctis. Set in talibus qui vixerunt ita ante mortem vt possint eis hec vtilia esse post mortem nam qui sine fide operantem per dile ctionem eiusque sacramentis ve corpre exierunt frustra illis a suis huiusmodi pietatis officia impedimur cuius dum esset pignore caruerunt non minam sibi thesaurisam tes sed iram. Dicit augustinus vt allegat antistes. Si sciren patrem meum damnatum nullo modo orarem pro ipso sicut nec pro dyabolo probatur si ecclesia esset certa de aliquo viatore quod damnaretur non oraret pro ipso igitur multo fortius non oraret pro aliquo damnato scito esse huiusmodi assumptum patet per augu 12 de ciuitate dei cap. 23 vbi. dicit demum si de aliquibus certa esset ecclesia vt qui sunt illi qui licet adhuc in hac vita consti tuti prodestinati tamen sunt ineternum ire ignem cum dya bolo tam pro eis oraret quam nec pro seiso probatur suffra gia non prosunt beatis igitur nec damnatis igitur consequentia tenet quia non minus meruissent beati vt per talia cresceret eorum generalia quam illi vt minueretur eis pena Antecedens patet per augustinus vt recitat ma. vbi prius et est super epistolam ad hebreos 12 Iniuria est pro martire orare in ecclesia cuius debemus orationibus commendari. Item augustinus super illud secunde corin thiorum quinto omnes nos manifestari oportet ante tribunal etc. et recitat ma. vbi suffragia huiusmodi pro valde bonis sunt gratiarum actiones. Non autem di cit quod propter hoc augeatur eorum gloria probatur illi dicuntur valde boni qui statim euolant igitur a contra rio sensu dicuntur valde mali qui statim ad infernum descendunt igitur. Probatur dicit augustinus in eadem glosa et recitat mai. vbi supra non igitur mortuis noua merita operantur cum eis aliquid boni operantur sui sed eorum precedentibus consequentia ista redduntur nam ista quisque fu mens vitam nisi quod in ea non meruerit non poterit habere post eam hec ibi. Sed domuns per ezechielem dicit quod si auerteret se iustus a iustitia sua igitur et etc. igitur cum iste finaliter damnatus auertit se a iustitia sua omnes iusticie eius non recordabuntur amplius et per consequens non reuelabitur per merita que ipse fecit in hac vita nec etiam per merita alioru secundum auctoritatem au gustini allegatam Probatur in inferno secundum quam titatem culpe est quantitas pene secundum illud ysaie. 127. in mensura contra mensuram cum abiecta fue rit iudicabit eam et mathei 7 in qua mensura messi fueritis remetietur vobis et in apocalipsi quantum se glorificauit in delitus etc. Sed per nulla suffragia facta pro damnatis minuetur eorum culpa igitur nec eorum pena. Confirmatur antecedens quia per augustinus in enchir. In celo secudum quantitatem gratie mensuratur proportionabiliter generalia igitur in inferno pari ratione secundum quantitatem culpe mensuratur pena. Ad propositum concederetur illud scilicet quod aliqua pena infernalis posset esse totaliter insensibilis vbi daretur quod omni peccato mortali commissionis posset dari in duplo remissius non esset peccatum mortale et etiam posset dari in duplo et sic in infinitum quorum quodlibet foret mortale Sed respondet hic repperis quod aliquod est mortale peccatum sicut est odium dei quod si esset in duplo remissius non esset peccatum mortale. Et per hoc vlterius esset di cendum quod omnis pena debita odio dei vel alteri actur in gradu in quo esset peccatum mortale esset satis possi bilis. Sed hanc responsionem credo esse falsam quia intensio et remissio actus non variant speciem pecctie ideo secundum doctores nulla multiplicatio venialium ceteris paribus equiualet mortati possibile tamen esset quod odium dei ad indeliberatum tam vere quam inter pretatiue non esset peccatum mortalem in gradu remisso cum prius vere vel interpretatiue deliberatum in eodem gradu vel intensiori esset mortale vt post tan getur Ad q. distinguendum mihi videtur de pena infer nali eo quod poterit sumi vel pro obiecto actus vitalis qui sit dolor vel pro ipso actu primo modo nulla est pena infernalis isensibilis quia eo ipso quod aliquis actu vitalis respectu alicuius obiecti esset in tali potentia illud obiectum cognosceretur vel appeteretur vel displiceret seu odiretur vt ita loquar non enim esset possibile ponere in potentia visiua visionem aliquam ita remissam quin per illam videretur illud cuius esset visio sicut obiecti. Secundo dico quod sic quia secundum phsantum de sensu et sensato et versus finem primi de celo et mundo contingit dare minimum sensibile vel maximum quod sentire non potest virtus data finita per se existens ceteris paribus ita in proposito eadem enim est causa vtrobique scilicet finitas virtutis potentie cognitiue vel appetitiue vlterius tamen cre do quod nullus moritur nec mori posset de lege communi in mortali peccato alio ab originali cui in inferno pena totalis sibi debita sit insensibilis quia licet voluntas absolute possit velle vel non velle tamen non est in eius ptante ceteris paribus omni velle ha bito duplo remissius velle vel nolle nam si volet. vo let secundum efficatiam causarum concurrentium numquam autem cause huiusmodi puta delectationis obiecti vel apprehensionis et c. concurrunt vel concurreret precise in ea efficatia que voluntas eligere valeat habita plena deliberatione de eligendo vel non eligendo velle vel nolle cui debeatur precise pena insensibi lis secus autem est si actu dato vel dabili posset exple ta deliberatione vera vel interpretatiua dari duplo remissior et quadruplo et etc. sicut ymaginatur prima ratio ad opposita et cum hoc oporteret quod quis omni peccato mortali dato posset in illa specie duplo remissius peccare. Iuxta hoc notandum michi videtur quod licet voluntas possit aliquando precise causare successiue partialiter volitionem aliquam mediante simplici apprehensione proportionaliter causata successiue nunquod tamen hoc potest quando ex plena deliberatione vera vel interpretatiua elicit nolle vel velle

Et per hoc patet ad primam rationem ante oppositum qiel quod procedit ex falsa ymaginatione quod voluntas posset de lege communi peccare mortaliter volendo vel nolendo nullam parte illius actus qui primo esset peccatum subita causando vnde negatur assumptum.

Ad secundum argu.¬ bene possum credere quod in purgatorio peruenitur aliquando aliquis ad penam insensibilem prius dicto. Set in damnatis finaliter hoc non credo quia ratione posset quis totaliter tolli vtrum autem suffragia facta pro dannatis finaliter valeant pro eis vel non ad mitigatio nem pene nescio nec apparatus posset moueri suffi cienter ex verbis augustinus vt patet ex dictis vel etiam cum dicit augustinus vel vt tollerabilior sit ipsa damnatio intelligi potest per damnationem pena temporalis debita in purgatorio sicut etiam in euangelio sumi tur damnatio pro temporali pena cum dicitur neque tu times deum qui in eadem damnatione es et secundum hoc esset intentio augustinus quia talibus valeret vel ad hoc vt statim plenarie liberarentur a penis purga torum vel ad hoc vt mitius intensiue vel intensiue se habeant etiam dici potest quod augustinus loquitur ibi disiunctiue. Ideo sufficit veritas vnius partis s prime. Apparet tamen michi quod si mitigetur pena finaliter damnatorum per suffragia eis facta non erit secundum remissionem eterne pene debita pro mortali bene tamen credo quod mitigetur aliquando et tam dem aliquando tollatur ad damnatis pena ipsius de bita pro venialibus et etiam mortalibus pro qui bus sufficienter contriti fuerint et absoluti et pena eterna quo ad hoc commutata fuit in eis in tem poralem potest etiam esse quod pena eorum eterna per talia suffragia differretur vsque ad tempus interpollaretur sicut supra visum est per visionem sancti brandini et et alias hystorias consimiles. Et secundum illud concedi potest glosa supradicta non tamen quo ad hoc quod ponit penam infernalem posse secudum legen dei communem mitigari eternaliter secundum remissionem eternam intemsiue per suffragia pro eis facta nec est simile de indulgentus quia mitigatio pene defunctorum est secundum legem iusticie. Sed mitigatio pene viuorum per indulgentias est secundum legen gratie papalis vel sactalis concessa que apud me est lex voluntaria et presumpta potius quam secundum tramitem iusticie conseruata nec videtur inconueniens quod pena debita vni in terra dum viuit vel in purgatorio possit sibi de lege communi eo viuente per tales indulgentias totaliter relaxari si indulgentie tantum valent quantum sonant cuius contrarium dicit ista glosa tum quia sepe indulgentia conceditur de 7 vel tertia parte ponente iniuncte. Sed relaxata septima septima residui non est septima penitentie iniuncte tum quia si occurerent duo vel tres indulgentiarii et aliquis vere contritus et confessus misteret simul et eadem voluntate singulis illud sub cuius conditione conceditur relaxatio septime non esset rationabile quin due septime totalis ponentie sibi relaxentur per vnum quam per alium igitur si daret simul septem talia sine omni ordine tota pena esset relaxata igitur pari ratione si successiue ymo fortius quia tunc ceteris paribus haberet plures bonos actus meritorios Et probatur sicut prius tactum est non esset maior ratio quare minueretur pena dam nati diminutione eterna per suffragia huius quam per talia facta pro beatis similiter crescat eorum generalia quod non conceditur fieri. Ex dictis patet ad tres primas ratio ¬ nes pro opinione glosatoru factas.

Ad quartam factam pro eadem opinione de arrio. Respondeo sicut et antistes quod et pena accidentalis et non essentialis augetur cum videt descendere illos in infernum qui sunt corrupti per eius aduersam doctrinam et etiam glosa accidentalis et non essentialis sanctorum augetur cum homines conuertuntur per eorum doctrinam secundum illud gaudium est in celo.

Ad 5 potest dupliciter responderi secundum antistes. primo quod non est simile quia bene permittit iustitia aliquem renouari a statu culpe ad statum gratie in quo mereatur et postea sal uetur sed non permittit penam remitti post hanc vitam non remissa culpa etiam traianus non erat damnatus finaliter ymo secum ysidorum ad vitam reuocandus erat precibus beati gregorii et multi reuocati sunt de morte corporis ad vitam ad preces sanctorum qui forte de cesserunt in tali statu informes fidei vel prope finem fuerunt in aliquo proposito merendi apud deum licet insufficienti. q. possunt reuocari Ad sextam concedi potest conclusio.

Ad 7 dupliciter potest dici primo quod remune ratur per interpolationem pene vel mitigationem temponalem Unde antistes posset dici quod bene possunt impetrare dilationem pene non quod est contra iustitiam dei quin damnnati ad momentum habeant refugium sed quod diminuitur de pena supple eterna et nihil minuatur de culpa hoc est contra iusticiam dei hec ille id est hoc non permittit diuina iusticia. Alio modo respondet idem et bene quod iste qui fuit in charitate quasi per totam vitam et pro aliquo mortali in fine vite id est sue commisio eternaliter damnatur amplius meruit quam sibi retribuatur in vita sua sed non habebit istam gloriam quam meruit quia destruxit per peccatum sequens meritum suum et radicem meriti scilicet gratia hec ille vnde eius iusticie dicit ezechiel non recordabuntur etc. propter demeritum et est simile de isto sicut de aliquo qui colendo vineam alicuius meruit aliquos denarios et antequam recipiat destruxit penitus quod fecerat et tali non debetur quod meruerat quia destruxit meritum suum

Ad octauum dicendum quod concludit verum secundum istum modum respondendi. Ad argumenta quae probant quod nullam omnino mitigationem habent damnati. Dicendum ad primum sicut respondet prepositiuus quod in inferno nulla est redemptio quantum ad liberationem totalem vel partialem eternam aliqua tamen est ibi quantum ad mitigationem pene modo pre concesso. similiter ad secundum dicitur quod frustra foret pro ta libus orare vt per hoc totaliter liberarentur non tamen quo ad hoc quod eorum pena aliqualiter mitigaretur dum modo saltem meruerunt sic iuuari posse dum hic vixerunt quia hic omne meritum comparatur vt dicit augustinus per illud ad tertium dicendum quod isto casu posito non oraret pro eius deliberatione totali sed pro mitigatione pene non hic forte diceret augustinus sed tantum dum vixerat tantum doni meruit quod meruit talibus quo ad hoc posse iuuiari quod tamen non meruit dyabolus ymo ad hoc quo ad posse. Ad quartum dicendum quod concludit verum prius con cessum. Ad quintum dicendum quod per valde malos intelligendi sunt illi qui secundum hanc via qui dum vixerunt fuerunt ita mali quod nec talia bona fecerunt vnde mere bantur modo predicto posse iuuari. Ad sextum dicen dum quod tales iusticie non recordabuntur quo ad re munerationem vite eterne sed temporaliter possunt post hanc vitam remmunerari. Ad septimum concludit vnum verum pre concessum. Sciendum est tamen de principali quaesito quod absolute loquendo nulla est pena insensibilis. Et cum arguitur quod quolibet peccato mortali dato potest dari in duplo remissius et quadruplo etc. igitur proportionater est de pena conceditur sed ex hoc non sequitur quod dabitur pena insensibilis quia conformiter sicut posset dari pena remissior sicut et potest dari potentia in perceptiuitate perfectior loquendo tamen de lege ordinata dicendum est quod no quolibet mortali peccato dato vel dabili posset dari in duplo remissius tam quo ad culpam quam etiam ad correspondentem penam. Item de alio peccato pretacto sciendum est quod satis communiter tenetur pariset quod damnatis nulla prosint suffra gia in aliquo quia totu meritum eorum si quod habuerunt destruxerunt vt pretactum est et licet eorum accidentalis pena augeatur nulla tamen pena eorum minuitur nec per suffragia nec per sacramenta ecclesie nisi forte deus gratio se disposuerit pro aliquibus quandam interpolationem vel etiam quandoque ad tempus dilationem antequam mittantur ad penam. Et secundum hoc diceretur quod pena eis debita pro veniali vel inquam per vnam prionem contritionem mutata fuerit eterna si mansissent in charitate nec mitigabitur nec tolletur quia eis non remittetur culpa venialis cum sint extra cha ritatem et precluserint sibi viam remissionis culpe igitur nec tolletur nec remittetur pena debita pro culpa.

⁋ Dices cum talis pena infligenda pro veniali vt dicit eternaliter sit certi gradus sequitur quod in casu tanta pena in fligeretur pro veniali sicut pro mortali conceditur consequens quo ad gradum pene non autem quo ad eius spem vel fugibili tatem.

⁋ Aliter dicitur concedendo consequens simpliciter quia alias vnus tenuit respondendo pariset quod quodlibet peccatum de sui natura inquantum peccatum esset mortale et malicie infinite mereretur penam eternam ex gratia tamen diuina est quod aliqua peccata sunt venialia quae non grauiter deus imputat in presenti vita nec etiam post hac vitam dummodo homo maneat in tali dispositione quod dimittatur sibi culpa scilicet dum modo recedat in charitate.

⁋ Si autem dum hic viuit finaliter precludit sibi hanc viam et decedit extra charitatem eo ipso meretur sibi non dari venia de aliqua culpa in qua manebit et per consequens nec mitigari penam correspondentem culpe.