Quaestio 10

⁋ Questio decima. VTrum ille qui peccatmor taliter in opre exteriori teneatur plus penitere de opere interiori et exteriori simul quam de interiori tantum quod non quia sunt vna preuaricatio per ma. li. 2 di. 24. Contra de omni peccato voluntario mortali tenetur hoc coteri sed actus exterior est aliud peccatum ab interiori sicut arguit. Cat hom in quadam determinatione primo quia secudum eum antifi li. 2 in illa q. vtrum intentio et opus sint idem peccatum tenet quod dicere solum actum interiorem esse peccatum est contra fidem. Item romana ecclesia sentit quod impossibile est ho minem saluari fine fide Sed ista opinio hic euacuat quia ponatur quod sint duo homines equalis voluntatis ad credendum aliquem articulum alter credit et alter impeditur ab actu credendi dicere igitur quod ille qui non credit in dicto casu tantum meretur sicut alter credens est dicere hominem saluari fine fide igitur. Item videtur quod ista opinio aliter sentiat preceptu decalogi quam ecclesia romana ponatur quod essent duo equalis voluntatis ad ydola trandum vnus impeditur actu exteriori alter non sed facit ydolatriam dicere tunc quod iste tantum peccat sicut ille est aliter sentire illud quod non oportuit illud preceptum fuisse datum. Item ista opinio aliter sentit de sa cramentis quam est sentiendum ponat quod sint duo infideles habentes equales volitiones remissas vt baptisentur baptisetur vnus et non alius dicere igitur quod non baptisatus si tunc moriretur ita mereretur vitam eternam sicut bapti satus est destruere necessitatem huius sacramenti. Et eodem modo posset argui de sacramento confessionis et confirmatiois et extreme vnctionis et ponentie. Item si sic videtur quod lanceatio lateris Christi non valeret nobis ad salutem quia tunc non habuit actum interiorem. Item per fidemn hoc meretur quae tamen non est in voluntate. Item Christus a sua conce ptione voluit redimere genus hunanu si igitur ista vo litio sufficiebat frustra ponebatur redemptio Item nul lus excommunicatur nisi pro peccato mortali sed pro homicidio vel persecutione clerici aliquis excommunicatur et non nisi pro actu exteriori. Item maior pena debetur voluntati cum executione exteriori quam sine ea vt patet per augustinus 13. de tri. vbi dicit quod sola voluntate sit hoc miser etec. Ad istam questionem primo videndum est an per actus exteriores debitos additos interioribus plus mereri possumus de communi lege quam per meritorios tantum et eodem mo de merito et videtur quod sic quia aliter frustra prohibiti essent actus exteriores respectu eiusdem distinctis preceptis. Contra exterior precise imputabilis est ad meritum vel demeritum propter interionem igitur etiam ad hoc facit glosa super illud psal. Et enim in corde iniquitates operamin dicens quod illud quod ho vult et non potest reputat deus pro facto Teneo opinionem communem quod non quia actus interior sic est meritorius quod eo solo posito quis meretur exterior autem non. Unde in furioso vel in puero nihil valet actus ad meritum vel demeritum Probatur non est in ptante habentis actus interiores ex quibus naturaliter sequuntur exteriores quin operetur exterius si non impediatur saltem non per omnes exteriores superadditur meritum premiale vel demeritum penitentiale igitur

⁋ Preterea tunc vidua mittens duo minuta etc. non plus meruisset omnibus aliis cuius oppositum voluit Christus in euangelio. Item Anselmus ve conceptu virse. cap. 4 dicit sic si de actionibus voluntaris quae iniuste fiunt arguantur menbra et sensus quibus fiunt respondere possunt domemuens nos et ptantem que in nobis est subiecit voluntati vt ad imperium eius non possumus non mouere nos vel facere quae vult etc. nec nos possumus per nos illi resistere nec opera quae facit possunt per nos non fieri dominequam nobis deus dedit nec debemus nec possu mus non obedire et sequitur quicquid faciunt mebra sensus et opera totum impntandum est voluntati et ideo consequenter ostendit quod non punitur nisi voluntas. Et hec est veritas vt ipse dicit habet tamen vsus vt actiones quas facit iniusta voluntas vocemus peccata quia in voluntate qua fiunt est peccatum nec etiam proprie vt ibidem patet cap. 4. et in principio cap. 5 vbi vult quod simpliciter nullus actus nec exterior nec interior sit proprie et per seipesum peccatum ymo nec aliqua essentia proprie loquendo est peccatum et medium suu est quia talia esse possunt fine hoc quod ipsa essent peccata igitur. Item depoenentis di. 13. si cui volun tas reuniatur non opus. Item ad hanc conclusionem est hugo de sacramentis expresse vt patuit supra q. 1. prologi articulo tertio dubio tertio. Ite augustinus de bono communiugali dicit quod sicut non est impar meritum patientie in petro qui passus est et in tohamne qui passus non est sic non est impar meritum continentie in homine qui nul las expertus est nuptias et in abraham qui filios generauit. Item ibidem sicui contigit facultas concubedi cum communiuge aliena cum planum sit eum cupere et si ptans detur ee facturum non minus reus est quam si in isto facto deprehenderetur et est augustinis 53 de li. ar. vt etiam ibi connotatur et hoc intelligendum nisi voluntas mala cresceret per executionem. Item grego in ome poderare debes non sensum sed effectum Set contra hoc potest argui per argumenta scoti in. 3 quoli. 13. ar. 3 quia dicit augustinus 13. de trii. cap. quinto hac sola quisque miser efficitur ptante qua desiderium male voluntatis impletur pro facto et sic miser erat supple male volendo minus tamen esset si nihil eorum que perperam voluisset habee po tuisset hec ille. Sed hoc intelligi non potest de miseria pene quia desiderans et non potens habre quod desiderat plus habet de pena quam iste cuius desiderium impletur igitur intelligitur de miseria culpe et c Secundo arguit pro sua prima potesne et supponit quod bonitas moralis actus est integritas secundum recta rationem operantis dictatur debere conuenire ipsi actui tunc sic vbi est alia et alia integritas ibi est alia et alia moralis boni tas. Set alia est integritas eorum quae per dictamen recte rationis debent conuenire actui interiori et alia eorum uae actui exteriori igitur alia bonitas moralis et per consequens alia in malis malitia mortalis. Minor probatur quia recta ratio non dictat debere conuenire actui quod impossibile est sibi conuenire. Set actui exteriori impossibile est conuenire idem quod interiori conue nire potest et hoc intelligendo de vtroque actu secundum suum esse reale et de eo quod sibi conuenit secundum tale esse licet actui exteriori quatinus volitus est aliquo modo possit conuenire denominatione quadam idem quod conuenit actui interiori Tertio actus intersor et ex terior sunt due entitates igitur due bonitates 4 tunc frustra viderentur poni actus exteriores Falfitas probatur quia per solos intertores nec subueniretur pauperi nec Christus fuit frustra mortuus et passus consequentia patet quia per actus exteriores nec meritum crescit nec demeritu. Quinto Christi lanceatio secudum sanctos erat nobis meritoria et ibi secundum sanctos sumpserunt sa cramenta efficativa qui profluxerunt de latere corpus Christi dormientis puta baptismus exaqua et eucharistia ex sanguine et tamen ibi tunc nulla fuit ibi volitio interior meritoria quia nec tunc fuit anima saluatoris in statu merendi nec ibi intendebatur actus exterior ex potesne actus interioris igitur quicquid accrescebat meriti erat per additionem actus exterioris ad actus quae prefuerunt interiores Secundo omissio actus exterioris et interioris simul peior est quam alius tantum igitur positio amborum melior est consequentia patet per istam regulam thopicam illud est melius cuius oppositum est peius antecedens probatur quia peius est pauperem nec dili gere nec fouere quam eum non diligere et tamen fouere. Septimo sint duo equales in culpa et pena sibi de bita infligi in purgatorio et in vita equaliter dispo nant de bonis temponalibus pro suis animabus distribuendis et sic simul moriantur tunc si pro vno fiant elemosine et procurentur oriones et misse de bonis etus relictis per fideles executores et pro alio non primus alius citius liberabitur quod secundes. Alioquin superfluerent suffragia pro mortuis et tamen per omnes suos actus interiores me ruerunt equaliter liberari igitur opera exteriora addunt ad accelerationem liberationis a pena et per consequens faciunt ad augmentum generalie saltem secundum directionem et a parte ante. Octauo aliquod mendatium est graue peccatum sed ista grauitas non est tantum ex actu interiori quia mendatium non potest esse sine actu exteriori cum sit falsa vocis significatio cum intentione fallendi igitur ex actu interiori aggrauatur peccatum super interiorem. Nono grego 36 mora dicit hec lematham et vasa eius habre crebro proprium solent quod ad iniquitatis sue cumulum ea quae nequiter appetunt explere nequius possunt nam cum firmantur electi atque in desideriis illicitis ruunt et hoc plerumque dini muneris manu retinentur quod voluntatis misere nullos effectus inuenerunt ex hoc arguo ad propositum. Item cass. in li. collationum quedam vicia conseruari non possunt sine actione car nali vt castimargia et fornicatio quedam autem possunt consummari sine vlla actione corporis vt supbia hec ille Decimo grauius est delictum quo grauior incurritur pena vt patet per augustinus de vnico baptismo lib id est di. quis dubitat hoc esse sceleratius commissum quod est grauius vindicatum. Set grauior pena datur pro actu interiori et exteriori simul quam pro sola interiorinam pro sola volun tate occidendi non incurritur irregularitas nec pro volun tate verberandi clericum excommunicatio infligitur et tamen si actus exteriores iunguntur interioribus incurruntur iste pene Undecio quantuncumque aliquis in misia velit consecrare et verba sacramentalia proferre nisi pro ferat nor consecrabit. Alius autem vniformiter vel remissius vo lens quod iste verba proferens consecrat igitur actus exterior et interior simul plus valent quam solus interior. Secundo vadens ex proposito ad sccuntum iacobum et iter suum continuans volitum propositum per destractiones varias inter rumpit aut talis meretur aliquid per ambulationem suan dum totaliter distrahitur et habetur intentum quia meritum quod ibi additur non prouenit ex nouo merito per actus exte riores si non igitur tantum labonem faceret frustra quod videtur inconveniens 13. non minus actus exterior additur interiori absolute meritorio addit meritum quam addi tus interiori conditionater meritorio sed in secundo casu crescit meritum per actum exterionem vt pote si quis suis meritis impetraret a deo quod quicunque deuote intra ret ecclesiam ibi exaudiretur sicut salomon et miesti sancti fecerunt Ad primum istorum dicendum est quod verum est quod ita dicit ibi augustinus et ibi dicit velle quod non decet miserum est nec tam miserum est velle adipisci quod non oporteat seo istud non obstat predictis iste eim qui adipiscitur qui male voluit habet communiter actus interiores acceptandi vel conplacendi alios quam prius vel priores intensiores vel similes replicatos libere et forte efficatiores quam prius et per istos interiores nouiter causatos vel li bere continuatos augeretur tali demeritum suum et non ex praescita additione actus exterioris nisi forte quatenus ex potene actus exterioris seu libere potest habere quosdam actus malos interiores experimentales quos sine exterioribus nullatenus naturaliter habre potuisset Alia etiam ratio est quare adipiscens est miserior est miseria peccati quam tangit greg 34 morai. in principio q. vbi immediate post auctoritate allegata in argumentum subditur cunque eorum vocis valida contrarietas nascitur plerumque ex ipsa impotente corriguntur. Sed sicut impossibilitas adipiscendi est occasio mutandi malam voluntatem sic possibilitas adipiscendi est occasio i malicia et perseuerandi et per consequens miserie augmentande Tertia causa est quia sicut dicit glosa noe 4 ex pat tis viciorum illecebris difficilius caremus quam nicogni tis minorisque laboris est in cognitiua carnis caue re voluntatem quam remittere cognitam hec ille. Quarta causa potest reddi quia ex actibus exterioribus habituatur appetitus sensitiuus est vires anime habituari aut ad malum miseria est vnde ysidorus in li. de nunero dicit quod ex suggestione praua cogitatio erumpit praua autem cogitatio delectationum parit delectatio consensum consensus actionem actio consuetudinem consuetudo ne cessitatem Concordat augustinus octauo confess. cap. 5 ane medium di. ex voluntate puersa facta est libido et dum seruitur libidini facta est consuetundo et dum consuetu dini non resistitur facta est necessitas non tamen propter predicta dicendum est quod actus exteriores addunt meritum vel demeritum super omes interiores itaque propter vtrosque simul sic hoc maiori pena vel premio dignus quam propter omes interiores solum sed bene posteriores modo predicto addunt super alios precedentes. Ad secum dico quod actus interior bonus est totalis boni tas moralis actus exterioris vnde actus exteriori non dicitur bonus moraliter vel meritorius nisi denominativeab actu interiori meritorio et ideo negandum est quod alia sit integritas vel bonitas moralis actus exterioris et alia interioris est enim eadem sicut eadem sanitate est animal sanum et vrina verum est tamen quod distincte sunt bo nitates naturales istorum actuum sicut distinctas ha bent entitates. Et per hoc patet ad tertium. Ad quar tum patet ex responsione ad primum quod actus exteriores non sunt frustra quo ad merentem quia ibi fit intensio actuum interiorum et additio nouorum etc. vt in solutione primi argumenti quo ad alios autem actus exteriores sunt necessarum sicut elemofine datio ad reuelandum ad indigentiam pauperis et Christi passio ad exitandum corda nostra ad eius dilectionem et huiusmodi. Sed hoc non est ad propositum quia hic inquiritur vtrum opera exteriora addunt meritum ipsi operanti super omnes actus interiores quo ad gradum beatitudinis consequende Ad quintum potest dici quod lanceatio non addit meritum respectu eterne beatitudinis consequende vltra premium bonis actibus anime Christi debitum meruit tamen ibi nobis virtutem qui rundam sacramentorum secundum innotescentiam potuit etiam deus acceptare illam lanceationem ad quecumque bone sibi placebat potuit etiam esse quod Christus adhuc viuens meruerat nobis illam virtutem sacramentorum conditio naliter videlicet si lancearetur ita quod illa lanceatio fuit conditio qua Christus prius meruit nobis eandem vir tutem non quod lanceatio corporis mortui esset pars meriti sed ex ipsa pendebat tam quam ex conditione implenda vt aliqua volitio conditionalis Christi praecedens esset meritum talium habendorum vel non valuit etiam illa lanceatio ad dulcedinem hunane deuotionis erga proximum et ad similia sed hec non sunt contra dicta.

⁋ Ad sextum dicendum quod omissio actus exterioris dmiuncti cum exteriori non esset peior in ratione demeriti quam inte rioris tantum quando posset interior equaliter haberi fine ex teriori sicut cum eo Assumpti autem probatio diuertit a pro posito quia qui nec diligit pauperem nec sibi vult subue ni re saltem dum tenetur omntit duplicem actum intionem. sd diligere et velle subuenire vnde actus exterior subuentionis non addit meritum super interiorem quo vult sibi subuenire nisi per subuentionem exterionem intendatur actus interior vel habeatur nouus per quam crescat meritum talis persone Dices tunc diues posset plus mereri ce teris paribus volendo subuenire pauperi et exequendo in qua executione crescit eius meritu quam pauper reli giosus qui vult eum iuuare nec potest nec habeat coplacentiam in iuuando sicut diues concedo quod aliquos act erga subuentionem pauperum habet ceteris paribus meliores et intensiores in merendo diues quam pauper sed compassionem ita meritoriam potest habee pauper sicut diues et etiam actus alios recompensationes actuum bo norum diuitis vt pote velle procurare subuentionem pauperi quam pro se facere non potest et consimiles et actu voluntarie pauprtatis propter deum quo obstat ne exequi valeat illud quod diues. Ad septimum concedo quod vnus citius liberabitur in isto casu quam alius qui vltra hoc quod vtrique meruit quo ad premium eterne beatitudis et hoc absolute etiam meruit vterque conditionaliter quod si talia suffragia fierent pro eo valerent sibi ad expedi tionem a pena et per consequens ad beatitudinem accelerandam tem poraliter et ista suffragia tunc sunt positio conditionis sub qua meruit liberari et ideo liberatur vnus non sic alius quia conditio sub qua liberari meruit respectu sui non ponitur et etiam in isto casu adduntur actus interiores boni et orationes et elemofine et oblationes temponales vel sacramentales quas non nego addere meritum homini temporale et adiuuare ad praimium eternum sue beatitudinis mediantibus adiutoriis aliorum et deuotionibus amicorum. Nota tamen quod ma. li. 4 di. 45 cap. 2 dicit quod istam quisque sumens vitam nisi quod in a meruit non poterit habre post eam et est augustinis. Ad octauum dicitur quod licet in actu interiori precise non sit mendactum tamen volitio mendacii efficax est ita mala sicut cum ex teriori prolatione vocis etiam potest dici quod efficax volitio mendacii est mendatium virtualiter quo ad totam malitiam sui sicut dicitur mathei quinto quod qui videt mulierem adcon cupiscendum eam iam mechatus est in corde suo. Ad nonum dicendum sicut ad primum. Ad 10. est dicendum quod verum est de pena taxata a deo sed de humnana non semper est hoc verum quia non suspendit hominem pro adulterio vel incestu sicut pro furto et tamen grauiora sunt precedentia crimina apud deum. Ad 13 dicendum quod consecratio sacramentalis non fit virtute meriti operantis cum vere consecret qui peccat mortaliter consecrando. Sed ratione opris operati virtute federis initi a deo cum ecclesia mi litante. Ad 12 potest concedi quod infertur nisi sequatur aliquis actus complacentie et approbationis laboris sui corporis assumpti voluntarie qualem forte actum interionem bonum non haberet sic in copia non completo itinere suo Ad 13. negatur minor non enim ibi crescir meritum per positionem coditionis licet actus precedens non esset meritorius illius quod datur nisi subsequitur conditio nullus tamen conditionaliter tantum meretur premium eterne beatitudinis sed absolute siue quis mereatur actu conditionali siue actu absoluto.

⁋ Ad argumentum principale quod tangitur ande conclusiionem responsalem negatur consequentia quia non soln peccat voluntate que producta est ad actum exterionem sed etiam voluntati que nec dum producitur ad executionem et ne quis illam cre¬ deret non esse criminosam ideo distincte prohibetur ta radix mala fructus peroris et expressius probibetur concupina libidinis et concupiscentia bonorum temponalium proximi quam concupiscentie aliorum malorum quia ad dictas est homo ex natura lapsa pronior quam ad alias vnde ad 24 7 peccatum non cognoui nisi per legen vbi loquitur ve concupina producta nondum ad actum de qua dubium erat ante legen an esset peccatum vel non. Sed dices tu fundasti in hoc quod si efficaciter volo et possum tunc fa cio vel statim faciam et hoc non sequitur quia secundem ansel mum de casu dyaboli cap 7 vel 3 ista conna non valet angelus malus habuit ptatem et voluntatem accipiendi perseuerantiam igitur accepit perseuerantiam Probatur secum eum ibidem hec consequentia non valet volo perscri bere librum et possum igitur perscribo vel perscribam incepisti aliquid cum volutate et ptante perficiendi quod tamen a voluntate ante finem re mutata non perfecisti Probatur actus interior et exterior sunt distincta peccata sicut sunt distincti actus. Item tunc nullum mendatium esset peccatum nec furtum nec adulterium quia solus actus interior nullum istorum est. Ad primum istorum dicendumqu phuns 6 methaphisice dat talem modum arguendi et experientia consonat quod si volo efficaciter comedere vel bibere si possum ita quod nihil obstat exe quor statim non tamen ista consequentia equaliter valet nisi per verba bene circunstantionata nec ita valet cum verbis signam tibus durantiam vel permanentiam sicut signantibus duplicem actionem vnde non sequitur volo semper per manere in gratia et possum semper permanere in ea igitur semper manebo in ea. et ita intelligendus est anselmi igitur bene dicit mutata voluntate etc. nolui inquit discipulus vtique sed non perseueraui supple in voluntate et ideo inquit ma. nec in actione et ibidemn conclusione dicit quod dyabolus qui accepit velle et posse hare perseuerantiam ideo non perseuerauit quia non peruo luit id est non perseueranter voluit. Et per idem patet ad secunde

⁋ Ad tertium dicit ma. li 2 di. 42 quod sunt vnum peccatum in telligendum est sumendo nomen peccati abstractiue pro ma licia sed si sumantur concretiue duo sunt ibi pecca. Dices tamen ma. dicit ibi quod minor est preuaricatio cum voluntate solum peccatum committitur maior cum voluntati etiam operatio additur igitur opus exterius addit probat glosa super illud ad 20. primo plenos inuidia et homicidiis vnde inquit homicidiis pluraliter quia plura sunt homicidia scilicet voluntatis et operis Item supra illud appone iniquitatem glosa qui malum opus addit male voluntati addit iniquitatem iniquitati Ad ista dicitur recte sicut dictum est ad primum contra positionem et per hoc responderi potest ad titulum .q. quod ymo quia sunt distincta peccata quamuis opus exterius non sit peccatum nifi ex mala volitione vt supra tactum est. Ad primum principale est dicendum quod opus exterius non est preuaricatio nisi quantum libere procedit a voluntate contra dei prohibitionem vel contra iudicium recte rationis vt patet ex dictis. Et per hoc etiam patet ad argumentum aliud pretactum de mendatio periurio adulterio quorum quodlibet pro vt est actus exterior est peccatum et malitia voluntatis concedo igitur quod sit contra fidem ponere solum actum interionem esse peccatum ea quod etiam actus exterior est peccatum non tamen hoc est per malitiam distinctam ab interiori. Ad secundum dubinm dicendum quod ad salutem requiritur fides infusa ad minus. Et vlterius dico quod in dicto casu qui efficacitur credere vellet articulum aliquem et faceret quantum in eo est licet pro pter turbationem capitis vel melancoliam vel alia impe dimenta non posset credere non minus esset in statu et condemnatis ab ecclesia. Sed hoc non sufficitur quia salutis propter plenum de siderium quod habet ad credendum et posset esse quod ipse plus meretur ex ista voluntate credendi et displicentia rebellionis ad contrarium quam inuite sustinet quam vnus alius qui huiusmodi tentatione non vexatur sed quiete credit. Ad tertium patet ex dictis quod vt communiter posito actu exteriori actus interior fit intensior vel multiplicabilior in bonitate vel malitia. Ad quartum dicendum quod opera sacramenta lia non faciunt ex vi meriti personalis illius qui baptisa tur sed virtute operis operati valent. Ad quintum prius responsum est. Ad sextum concedo quod quis per fidem meretur quatinus e st operatio voluntaria quia secundum augustinus intrare ecclesiam quis potest nolens sed credere non nisi volens

⁋ Ad septimum et octauum satis patet veruntam est ad se ptima respondent aliquis et bene quod Christi passio requirebat per modum precii non meriti quia ianua aperiebatur quia precium soluebatur. Ad nonum negatur antecedens nisi intelligi tur de pena miserie non tamen de pena recompensativa post hanc vitam nec plus potest haberi de auctoritate augustini qua arguitur antecedens ad quam supra respondi soluendo primum argumentum contra positionem.