Quaestio 10

VTrum creatura clare didens deum necessario diligat ipsum Uidetur quod sic quia intelligentia mo uens aliquem orbem necessario mouet ipsum secundum philosophum et non mouet nisi quia dili git primum quod mouet sicut amatum et desideratum igitur ex hoc nec essario mouet quod videns de um diligit eum igitur

⁋ Probatur delectabile fini tum difficultat voluntatem ad non volendum ipsum igitur in duplo magis delectabile in duplo magis difficultat ad non volendum et sic consequenter igitur in infinitu de lectabile in infinitum difficultabit ad non nolendum et ita necessitabit ad volendum: consequentia patet per modum arguendi philosophi octauo phisicorum vbi probat quod virtus infinita non esse in magnitudine finita. quia tunc moueret in non tempore: si enim aliqua virtus mouet in aliquo tempore dupla mouebit in subduplo tempore et infinita moueret in non tempo re etiam si consequentia non esset bona numquam aliquod agens naturale posset producere effectum propor tionatum sue virtuti actiue quia si cetera sint paria ita proportionatur duplus effectus duple virtuti actiue sicut subduplus subduple

⁋ Item primo de trini. capitulo septimo impiis non manifestabitur filius in forma dei in finali iudicio quia sic non potest videri nisi ad gaudium.

⁋ Item 13. de tri. nullus potest velle miseriam. 10. capi. oe paruis et etiam aliis canis igitur nec nolle beatitudinem.

⁋ Item voluntas non potest velle summum malum sibi ostensum quia omnis natura cogitariua vitat incommodum vt pa tet de casu dyaboli. capi. 32 et. 32 dicitur quod si angelus malus praesciuisset penam sibi imminen non potuisset velle peccare igitur nec nolle summum bonum.

⁋ Item cait.o 13. ibidem vult ansel quod voluntas non po test non velle beatitudinem sibi ostensam igitur mul¬ to fortius nec deum clare visum a se vne quasi in fine capituli loquendo de bono commodi et malo in commodi dicit hoc modo omnes sibi esse bene volunt et male sibi esse nolunt.

⁋ Item anselmus mo nologion cat.l septimo quod quecumque anima rationatur summa beatitudine frui poterit eterne beata erit quia creatura eius indigentiam experta illam non poterit non amare nec illa deseret amantem se.

⁋ Item si clare ostenso sibi deo voluntas non necestario amet ipsum igitur nec ostensum quocumque alio quantuncumque tristabile non necessario illud odiret consequentia patet quia nihil est magis odibile quam deus sit diligibilis et per consequens non necessa rio dolet dyabolus ex maxima pena quam potest sustinere qui nihil est pena alicui nisi quod est contra voluntatem secundum anselmum ve conceptu virgi nali capitulo quarto vbi dicitur sicut quicquid faciunt menbra et sensus totum imputandum est volun tati ita non punitur nisi voluntas nam nihil est pena a licui. etc.

⁋ Ut prius sicut enim voluntas in menbris et sensibus operatur ita et in illis ipsa torquetur aut delectatur quod si quis non accipiat sciat in menbris et sensibus non nisi animam in qua est voluntas sentire et operari et ideo in illis torqueri aut delecta ri habet tamen vsus vt actiones quas facit iniusta voluntas vocemus peccata quia in voluntate qua fiunt est peccatum etc. nota bene illum passum.

⁋ Item si voluntas clare videns deum potest ipsum dilige re vel hoc esset omnem actum suspendendo vel ad alium intellectum diuertendo non primum quia tunc si intellectus vnum bonum videret potest voluntas non velle illud stante tali dispositione quod ne gat ansel. de casu dyaboli capi. 13. diffuse et non esset ad propositum quia inquiritur an stante visione dei.

⁋ Etiam anselmus in pluribus locis dicit quod in tellectus ibi vnico intuitu videbit omnia igitur videbit illud ad quod diuertetur.

⁋ Item si non tunc in aliquo potest stare cum clara dei visione odium dei et per consequens maximus dolor.

⁋ Item conmentor 12 metaphisice. commento 30 dicit quod delectatio sequitur appensionem sicut vmbra corpus sed delectatio voluntatis requirit dilectionem sicut do lor odium igitur etc.

⁋ Item aliter nullus beatus videretur esse confirmatus in beatitudine sua quia si libere posset cessare ab omni actu fruendi qui est dilectio etiam stante visione non videtur ibi esse maior confirmatio vel certior quam in via vel quam in an gelo ante lapsum qualiter enim conformaretur.

⁋ In contrarium deus clare visus potest odiri a sic vidente igitur et non diligi Probatur antecedens quia aliquis iudeus odiuit deum sed potuit fuisse quod simul clare vidisset diuinitatem.

⁋ Item tunc quilibet videns deum esset conformatus quia non potest non frui deo falsitas patet de angelis malis ante lapsum etiam tunc paulus fuisset certus de eternitate sue beatitudinis et moyses similiter quorum vterque clare vidit deum det moyse patet per augustinum 12 super geni. ca. 33 14 55 be paulo expresse dicit in questionibus orosui questione 36 quod in raptu vi derit deum sicut scti post hanc vitam

⁋ Hoc etiam dicit in libro de videndo deum de moyse probat per llud numeri 12 quo deus arguens mariam soro rem moysi dixit de moyse ore ad os loquor ei et pa lam non per enigmata et per figuras dominum videt.

⁋ Propterea nonminus libere et contingenter fruitur quis deo clare viso quam vult beatitudi¬ nem apprehensam omnes enim volunt naturaliter beati esse secundum augustinum. 13. de tri. ca. 5 et aliis precipue ad expositionem anselmi de casu dya boli ca. 12 et tamen libere potest quis non velle bea titudinem apprehensam quia libere potest velle sibi miseriam eternam quia secundum augustinum tertio de li. ar. ca. ni. 12 13. si dyabolo daretur optio secundum rectam rationem potius deberet eligi re semper miserum esse quam non esse nam vt dicit cait.lo i1. 12 13. si quis dixerit non esse quam miserum esse me mal lem respondebo mentir et catulo 13. probat tripliciter

⁋ Primo sic qui dicit mallem hoc quam illud eligit aliud non esse aut non esse aliquid sed nullo pacto potest quis recte eligere non esse.

⁋ Secundo quod est alio preeligendum melius est eo quod autem non est melius esse non potest igitur.

⁋ Tertio quod quia recte appetit eligit appetendum cum ad illud peruenerit necesse est vt melior fiat melior autem este non poterit qui non erit igitur.

⁋ Dices forte sicut contra se obiicit quod aliqui vigente miseria sese interimant.

⁋ Respondet primo quod tales aut eo con fugerunt vbi sibi melius putauerunt et hoc non est contrarium rationi recte nostre aut sit nullos se futuros omnino crediderunt multo minus falsa electio nihil eligendum commouebit.

⁋ Aliter etiam et magis iuxta illud quod consentit diffuse.

⁋ Respondet quod cum quis credens quod post mortem non erit in tollerabilibus tamen molestiis ad cupiditatem mortis impellitur in opinione habet er rorem omnino defensionis in sensu aut naturale desiderium quietis et parum ante probat multipliciter quomodo potest fieri quod aliud sit in op nione et a liud in sensu.

⁋ Et tunc quasi in fine ca. 13. infert quod vult circa hoc dicere dicit enim itaque omnis ille appetitus in voluntate mortis non vt qui moritur non vt sic sed vt requiescat et ita dicit licet cum errore credat non se futurum natura tamen quietem esse hoc est magis esse desiderat qua propter nul lo pacto fieri potest vt non esse aliquem libeat.

⁋ Quar to autem ex priori fundamento viator potest velle non esse vt patet de de achit hofel saule et iuda igitur potest sibi nolle beatitudinem igitur clare videns deum potest non velle vel nolle beatitudinem. Consequentia prima patet per augustinum si. de ciuitate dei ca. .27 porro inquit tam nemo est qui non esse bea tus velit quam non esse quomodo enim potest beatus ese cum nihil sit. secunda consequentia patet quia non magis necessitatur videns deum vt deum clare visum diligat quam quis ad volendum bene se esse

⁋ Probatur possibile esset damnatum clare videre deum et quod deus reuelaret ei aliquam paruam pa nam futuram tunc ex hoc haberet dolorem aliquem et per consequens minoraretur gaudium suum in aliquo igitur propter maiorem dolorem plus minoraretur et per consequens deus posset facere quod ipse haberet tantum dolorem etiam stante clara dei visione quod ille dolor naturaliter excluderet omni gaudium consequens illam visionem sed frui non est sine gaudio vt patet per augustinum. 10. de ci ui. ca 265it. oe paruis.

⁋ Probatur tunc clara visio faceret voluntatem desin re esse voluntatem.

⁋ Consequentia patet per augustinum. 3 deli. ar. ca 2 vbi dicit si necesse est vt velim non iam volunta te sed necessitate illud me velle faciendum est si cut non voluntate scire scimus sed necessitate sed quod non voluntate velimus quisquam delirus audeat dicen

⁋ Item eodem caistulo dicit quod nihil est tam in potestate nfa quam ipsa voluntas eo enim prorsus nullo interuallo mox vt volumus presto est et post si fieri non potest vt dum volumus non velimus ad est vtique volun tas volentibus nec aliud quicquam est in voluntate ni si quod volet.

⁋ Ad est igitur voluntas nostra nec voluntas esset nisi esset in potestate nia.

⁋ Porro quia est in potestate nka libera est nobis non est enim nobis liberum quod in potestate nostra non habemus aut non potest non esse liberum quod ha bemus in potestate. patet igitur consequentia pri ma et per consequens per nullam cognitionem necessitabitur voluntas ad diligendum.

⁋ Item clare videns deum necessario bene vellet igitur eadem ratione angelus malus necessario male vellet cum ita sit malus in malo obstinatus sicut bonus confirmatus in bono consequens est falsum quia aut habuisset illam necessitatem ante casum suum et tunc ante fuisset malus vel post casum et tunc vel a se et tunc hoc non videtur plus quam de homine in via peccante mortaliter aut a deo et hoc non cum deus non sit auctor mali.

⁋ Item clare videns deum potest aliquem suum actum respectu alterius rei re mittere vel non habere igitur potest non habere vel amittere beatitudinem. consequentia probatur quia si potest aliquem actum libere remittere vel dimittere tunc potest peccare habito precepto quod non dimittat vel remittat ipsum et per consequens poterit damnari et non frui assumptum patet quia angelus raphael qui fuit ductor thobie habuit volun tatem ambulandi et aliquando intensiorem et ali quando remissiorem et aliquando voluit ambulare et aliquando noluit.

⁋ Prima conclusio quod in via stante cognitione viatoris enigmatica inviesli vel particulari voluntas potest causare in se actiue dilectionem dei super omnia et propter se fine fruitione dei: quia voluntas potest se conformare recto dictumini in tellectus: sed intellectus potest recte dictare quod de us sit cognitus super omnia sit diligendus et bonus igitur multo fortius si clare videreturr quia non minus potest voluntas in obiectum perfectius co gnitum quam in minus perfecte.

⁋ Item omnis potem tia libera potest habere aliquem actum secudum circa obiectum sibi ostensum igitur et voluntas po test habere aliquem actum circa deum sic cognitum et etiam multo fortius circa deum clare visum et non necessario deordinatum igitur ex puris na turalibus poterit habere ordinatum actum circa deum licet non meritorium sed bonum ex gene re et ex natura actus igitur actus dilectionis dei super omnia quia sine tali actu non diligeretur deus ordinate quando sic comparatiue diligeretur..

⁋ Tertio potest probari ista conclusio sicut supra mior est probata questione 6 ar. primo

⁋ Quarto in tellectus potest reducere se oe potentia ad actum quia habens habitum potest illo vti cum voluerit sicut dicit commentator de anima commentato 18 et etiam philosophus vult quod habentes iam scintam vel fici in actu primo possumus intelligere cum volumus igitur multo fortius poterit voluntas educere se de actu primo ad actum secundum cum secundum omnem opinionem voluntas non minus sit actiua quam intellectus.

⁋ Item aliter voluntas non ageret malam actionem interiorem sed solum pateretur eam et ita numquam peccaret quia pati malum non est malum sicut nec pati iniustum est iniustum ex quinto ethicorum et. 3 de li. ar. ca. 25. dicit augustinus expresse quod pati iniustum non est peccatum.

⁋ Item augu. primo de li. aur. cap Ai in fine. quasiliue. dicit quidd aut sit sectam dum et amplectendu si quis eligat in voluntate po situm esse constat et nisi inquit fallor illud facimus ex libero voluntatis ar. sed hoc non esset verum nisi volun tas libere efficeret suam electionem.

⁋ Item ad hoc est anselmus ve concor. ca. quinto. d. opus volunta tis alicui datum est vt illud quod vult sit et illud quia non vult non sit voluntarium siue spontaneum est quando quod spontanea voluntate fit biffaria est necessarium quia voluntate cogitur fieri et quod fit non potest non fieri sed has necessitates facit voluntatis libertas quae prius quod fuit eas cauere potest hec non essent nisi voluntas libere cauare posset suam volitionem quia alia non sunt immediate in eius ptante sed mediante actu vo lendi vel nolendi igitur.

⁋ Contra conclusionem tunc voluntas posset ex sua naturali libertate diligere deum super omnia et per consequens posset velle implere omnia dei praecepta et totam dei voluntatem igitur natura liter potest habita sufficienti cognitione vitare omnia peccata quia non stant simul quod aliquis velit imple re totam voluntatem dei et quod tamen peccet si habe at cognitionem sufficientem quia eo ipso nihil potest omittere ad quod tenetur scitum esse tale nec conmittere quod prohibetur et pari ratione qua semel occurrente materia peccati potest sic dispositus ex na turalibus vitare omnia peccata pari ratione pro per petuo habita tali dilectione nouiter vel prius libe re producta continuata sed consequens videtur esse error pelagum igitur etc.

⁋ Confirmatur quia tantum potest diligere vnus homo alium quod nec omittit nec committit con tra eius voluntatem aliquid faciendo contra ipsum igitur si potest ex naturalibus plus diligere deum tunc etiam potest ex naturalibus implere precepta et vitare omnia peccata in deum.

⁋ Confirmatur quia stt te semper tali continuata dilectione dei super omnia nec peccabit vtendo deo nec fruendo vti enim deo creaturam repugnat dilectioni dei super omnia.

⁋ Probatur sancti ponunt quod naturalia nna non sufficiunt ymo indigemus gratia infusa ad implendum precepta ad vitandum peccata oppositum enim erat error pelagum sed non minus indigemus gratia ad diligendum deum super omnia propter se vt tenemur quam respectu aliorum igitur ad causandum dilectionem dei propter se que cadit sub praecepto non sufficit voluntas ex libertate et naturali conditio ne.

⁋ Item confirmat doctor ille rationem priorem quia si argumentum pro conclusione valeret eque probaretur quod homo ex puris naturalibus posset mereri quia intellectus posset ex puris naturalibus dictare merendum esse igitur voluntas potest ex puris naturalibus mereri.

⁋ Confirmatur ratio quia quero a te cum anima indigeat charitate ad merendum aut indigeat ea solum vt infor met animam sicut quoddam ornamentum ad puli chrandum voluntatem et quia deus vult talen gratiam a quolibet haberi aut quia sic est necessa ria et seruit ad actum eliciendum quod non possit sine ea principiare actum huiusmodi non primum quia sancti ponunt esse necessariam ad meritum. Si secundum aut igitur requiritur circunstantia actus meritorii solum aut tanquam causa actus meri torii. Non primum quia non ponis inquit iste con tra okam circunstantias esse necessarias nisi vt sini obiecta actuum volitiuorum et electiuorum et per consequens secundum hoc gratia non requiritur ad meritum vt sit in mente realiter sufficit enim quod diligatur. Si secundum igitur alius est actus qui causatur in charitate quod qui causaretur sine ea quia causa particularis alterius rationis potest in aliquem effectum alterius rationis et per consequens haberes ponere quod in talem actum non pos set naturaliter.

⁋ Item si sic potest voluntas principiare dilectionem dei super omnia igitur aut li bere aut necessario. si libere igitur libere virtutute illius amoris posset vitare hoc peccatum sicut arguit pelagius et eadem ratione secundum et tertium et sic de omnibus ita potest naturaliter omnia peccata vitare quia si aliquod vitare non potest illud non erit in nostra potestate nec nobis imputabile et ita non esset peccatum si necessario non imputaretur nobis ad meritum.

⁋ Octauo phisicorum patet quia nullum agens potest agere nouiter aliquam actionem nisi propter nouam dispositionem in ipso factam. et ex hoc probatur ibidem quod motus fuit ab eterno.

⁋ Item tertio si voluntas esset actiua respectu volitionis tunc po test velle incommodum falsitas patet quia non potest velle aliud nisi in aliquo modo appareat com modum vt patet per Anselmum in casu dyaboli capitulo duodecimo et augustinus secundo de li. arbi. capitulo decimoquinto et tertio ethicorum igitur voluntas non potest nolle commodum quia non magis necessitatur ad nolendum incommodum quam ad volendum commodum et si voluntas vult necessario quod sibi appareat commodum igitur respectu talis obiecti non ipsa sed obiectum vel cognitio obiecti est causa volitionis.

⁋ Probatur nono methaphisice commento decimo dicit commentator quod quando voluntas agit contraria successiue tunc ipsa non primo immediate agit ista quia tunc potest illa agere simul igitur dicit com mentator quod est alia causa que necessario est causa immediata vnius contrariorum et non alterius quia aliter ageret ista contraria in simul cum igi tur respectu volitionis non ponatur alia causa inmediata quam voluntas sequitur quod ipsa potest facere volitionem et nolitionem in simul quod patet falsum.

⁋ Probatur agens est prestantius passo per augustinum duodecimo super genesset capitu lo quinto et tertio de anima sed nihil est prestantius seipso igitur.

⁋ Item octauo phisicorum capitulo octauo dicitur quod aristoteles intendit quod com mune est omnibus potentiis rationabilibus et ir rationabilibus quod si quando non mouet et postea mouet hoc est propter appetitum oe nouo causamum per aliquam transmuntationem factam ab ex trinseco igitur.

⁋ Item ibidem commentator conmento 15 et eadem est sententia in textu dicit quod vnus motor non mouet essentialiter nisi vno motu et ideo in animalibus apud nos primus motor non est in illis sed est extra quia aliter non mouerentur nisi vno motu tantum et ideo motor in istis anim alibus non mouet nisi quia prius mouetur ab extrin seco.

⁋ Ad primum istorum mihi concedendum vi detur quod etiam sine infusione boni super naturalis posset voluntas viatoris mediante dictumine possibili haberi de deo in via libere in se causare dile ctionem dei super omnia vt. deducit ratio prima pro conclusione facta.

⁋ Utrum autem talem qualis no bis praecipitur et qualis potest elici mediante charitate infusa: dubitatio bona vlterior esset: et dico pro nunc quod sic tale in specie quia idem actus secudum speci em elici potest a potentia fine habitu qualis cum habi tu licet non ita perfecte ceteris paribus.

⁋ Probatur dato quod actus elicitus mediante charitate infusa esset alterius speciei tamen ex frequentia actuum cum charitate sic posset habituari potentia quod substracta charitate infusa adhuc per habitum generatum pos set facere talem actum qualem prius fecit cum charita te.

⁋ Probatur dato quod dilectio dei super omnia facta si ne charitate sit alterius speciei quam facta cum chari tate tamen charitas non impossibilitat potentiam quin ipsa habens charitatem possit actum dilectionis talem et in illa specie in qua eliceret sine charitate talis autem actus si eliceretur habita charitate meritorius esset: igitur talis actus in specie qua lem voluntas sine charitate infusa elicere posset potest esse meritum et posset esse talis qualis caderet sub precepto.

⁋ Probatur praecepta non videntur rationabilia si ponerentur impossibilia deus autem etiam si charita tem infundere nolet rationabiliter potest precipere amorem sui super omnia ymo adhuc teneremur instinctu nature igitur talem actum ex naturalibus elice repossumus qualis caderet vel cadere posset sub precepto.

⁋ Nec sequitur quod tunc possemus ex puris naturalibus implere praeceptum et vitare omnia peccata tamen quia non est in ptante nostra aliquid facere ex huiusmodi praecepto quia non est in ptante nfa quod sit praeceptum tum quia nec cum charitate nec sine charitate possumus ex communi statu vitare omnia peccata iuxta illud in Cano. io. si dixerimus quod peccatum non habemus etc. saltem non omnia venialia possumus ex naturalibus vitare nec etiam omnia mortalia tum quia originale tum quia non est in ptante nostra naturali vt post baptismum habeamus originalem iusticiam collatam in deo in se vel in alio dono equiualenti maxime post lapsum in peccatum actuale et tamen carentia vtriusque simul imputatur ad mortale concedo tamen quod multa pec cata mortalia et etiam venialia vitare potest homo sine charitate infusa nec propter hoc errauit pelagius sed quia dixit quod omnia et etiam quod mereri possumus ex puris naturalibus vt estimo et hoc est falsum. quia licet sit in ptante nostra elicere multos actus bonos ex genere tamen non est in ptante nostra quod deus il los acceptet ad vitam eternam.

⁋ Per idem ad pri mam confitmationem dicendum quod licet sit in pote state hominis tantum diligere alium quod velit mihi omittere vel committere contra eius voluntatem tamen non est in eius ptante nec committere nec omittere contra ipsum quia semper stat in potestate alterius quod placeant vel displiceant facta proximi.

⁋ Ad illud di cendum quod non contingeret dormire et cessare aliquotiens a cognito vel credito quod homo potest huiusmodi dilectionem dei super omnia continuare et non sequitur nec peccabit vtendo quia cum isto staret vsus aliquis dei et fruitio creature iuxta illudps. Inclinaui cor meum etc. propter retributionem nec hoc est malum nec abuti deo sed precise vti deo.

⁋ Et ita cum augu. dicit quod vti deo et frui creature est peruersitas maxima intelligendum est quando tale vti et frui repugnat amori dei super omna nec est in ptante no stra quod omnis fruitio creature vel omissio multor aliorum que starent cum dilectione et que omnia vitare non possumus ex puris naturalibus nec etiam ex charitate dei quin displiceant deo mortaliter et preter hoc multa alia tacta sunt in prima responsiae ne quare non sit in ptante nostra omnia peccata vitare ex puris naturalibus dato etiam quod naturaliter pos semus vitare nec vteremur deo vel frueremur crea tura.

⁋ Ad secundum concedendum est quod tenemur diligere deum ex gratia et quod hoc non est in ptante nra naturali ni si dispositiue sed ex hoc non sequitur quin similem actum dilectionis ex naturalibus possemus elicere et simi lem illi qui de facto cadit sub praecepto quando sub precepto cadit habitio charitatis et causatio dilectionis eamdem tamen dilectionem numero quae causatur mediante charitate infusa si ipsa actiue principiet non potest voluntas sine illa principiare quia nec aliquis effectus actiue causeri posset ab alia creatura nisi ab illa vel illum a qua vel a quibus causatur per se loquendo quod addo quia ista cantio communicari potest alteri.

⁋ Ad quartum dicendum quod non est simile quia mereri non est in nostra naturali potestate nisi dispositiue simi le tamen esset de velle mereri.

⁋ Ad quintum si dare tur primum membrum adhuc charitas esset necessaria tanquam signum acceptationis per se operantis iuxta illud quomodo huc intrasti non habens vestem nuptiali nec ex scripturis habemus siue plus sit de facto siue non si etiam detur quod sit solum circunstantia addita non sequitur quod solum obiectiue se habeat sed adhuc erit in anima ita quod actus sine ea non erit meritorius et etiam ea posita ceteris paribus deus magis efficacitur cooperaretur nobis quam sine ea.

⁋ Si vero dicitur quod vere effectiue concurrat quod et visibilius est patet ex prima responsione quod alium actum secundum spem non comprincipiat. cum dicit quod causa alterius rationis potest aliquem effectum alterius rationis causare verum et intellectionem alterius rei in potentia cognitiua sed non sequitur igitur illam aliam dilectionem secundum speciem respectu prioris obiecti quia fallatia consequentis est

⁋ Probatur si ratio valeret concluderet quod habitus naturaliter acquisitus cum potentia posset in actum al terius rationis ab actu in quem posset potentia antequam habituetur falsitas patet 2 et hicor.

⁋ Ad se xtum dicitur quod libere et etiam quod ex tali amore potest homo vitare hoc peccatum actuale per se et illud per se et sic de quolibet forte diuisim sed non omnia simi illa tamen in potentia non excusat nisi de dei mina speciali que voluit nos ad illam obligari: et ideo actualia mortalia que de facto sunt quo ad operationes et omissiones actuales vitare possumus forte sine habita gratia de generali dei iudicior non tamen omnia peccata mortalia nec originale licet autem hoc possumus non tamen faceremus nec aliquis vnquam fecit fine speciali dei adiutorio quod non cooperatur voluntati electorum ad malum ymo sepe immittit eis vt estimor volitiones bonas sine actione voluntatis sed voluntas libere tenet se posita in cursu boni.

⁋ Ad septimum quod non opor tet semper precedere mutationem in agente quando facit aliquem effectum oe nouo vt patet de deo et oe voluntate nostra quo ad actus elicitos licet oppositum voluerit aristo. nec valet argumentum suum quia nitebatur ad conclusionem que non est sustinenda in fide oe voluntate tamen nostra planum est quod non ducitur oe potentia ad actum nisi a motore primo.

⁋ Ad octaumm dicitur concedendo quod voluntas non potest simul aliquid velle pro pter se et per se et quod illud appareat sibi incommodum simplicitur et hoc volunt auctores et non aliud sed quin voluntas possit velle incommodum scitum esse incommodum propter aliquem finem nolunt negare.

⁋ Diceres si voluntas sciat sequi incommodum ex commodo tunc non potest velle antecedens nisi velit consequens vt videtur per anselmum de ca su dyaboli ca. 13. vbi dicit quod dyabolus non potuisset velle peccare si presciuisset se semper fore miserum pro peccato hoc non oporteret nisi quia non potuit velle consequens illud scilicet miseria perpetuam similem formam facit augu. xi. de ci. 2 ca. d. porro iam nemo est qui esse se nolit causam nemo est qui non esse beatus velit quomodo enim potest beatus esse si vero nihil sit cui consonat anselmus de casu dyaboli ca. 12 circa finem.

⁋ Re spondet si ratio et probabiliter quod ista dicta anselmi non fundantur super ista regula quod qui vult antecedens vult consequens scitum esse tale quia ipse potest velle consequens non esse consequens sed propter errorem naturalem ad penam eternam quam nullus potest velle nec in suo antecedenti ineuitabili.

⁋ Dicit anselmus dictam auctoritatem.

⁋ Deruntamen quantum ad propositum est non oportet quod ho mo actu consideret de consequentia aut de consequen te quando cogitat istam motionem vel causat eam libere.

⁋ Ad nonum dicitur quod procedit de actionibus extrisecis de quibus arguit commentator et non de intrin secis.

⁋ Set contra actio intriseca et extriseca simul pro ducuntur quamuis aliquam vtrobique naturaliter aliquam pure libere igitur etc.

⁋ Dicendum quod non sequitur quia nulla actio extriseca libere producitur a sua causa efficiente sed naturaliter nam compositum ex potentia volitiua et volitione naturaliter producit actionem cuius est prin cipium licet enim voluntas in se ipsa producat voli tionem immediate effectum tamen extrinsecum non producit libere immediate sed solum libere mediate et ita non sequitur quod possit simul producere actiones con trarias.

⁋ Ad decimum dicitur quod agens in quantum agenus nobilius est quam patiens inquantum patiens.

⁋ Ad vltimum dicitur quod talem dispositionem quae est concupiscentia ad obiectum voluntas quandoque libere causat in se duplum illius volitionis vel concupiscentie obiccetum sit causa mediante cognitione quam causat vel causam uit et ideo in istis motibus animalium primus motor apud nos est obiectum extra anima autem cum sit vnus motor non mouet diuersis motibus nisi per diuersa principia immediata scilicet per diuersos appetiius

⁋ Secunda conclusio principalis voluntas non necessario fruitur deo apprehenso illo modo quo con muniter apprehenditur in via siue in vel scilicet sub conceptu communi siue in particulari praehabita compositione et diuisione et huiusmodi probatur quia si sic hoc praecipue videretur quando iudicamur summum bonum vel summe debere amari et huiusmodi sed hoc non quia si tunc necessario diligeremus eum non meremur ex hoc ex quo non possemus stante tali cognitione non diligere eum.

⁋ Confirmatur quia voluntas libera est ita quod habito dictumine practico potest il li se conformare vel non ita bene respectu finis fi cut respectu ordinatorum infinem.

⁋ Probat augustinus primo de li. ar. cap. 10

⁋ Probat quod nulla res potest cogere mentem seruire libidini igitur electio et volitio libidinis non necessario sequitur apprehen.¬ sionem prehabita deliberatione igitur nec bonum infinitum necessitat voluntatem ad dilectionem respectu sui post cognitionem deliberatiuam. Consequenm tia probatur quia obiectum infinitum clare vel obscure motum non motet intellectum vel voluntatem nisi finite quia passiuum non est receptiuum nisi mo tionis finite nec mouet ad volendum ipm per modum obiecti effectiue nisi causando cognitionem sui fini tam que immediate actiue mouet ad volitionem igie tur solum finite fortius mouet voluntatem ad appen tendum vel volendum ipsum quam delectabile finitum.

⁋ Ca piatur igitur delectabile finitum in eadem proportione for tius motiuum voluntatis ad volendum ipsum quam fuit pri mum delectabile finitum datum igitur sicut illud post deliberatiuam cognitionem sui non potest necessitare voluntatem ad sui dilectionem ita nec obiectum primum infinitum.

⁋ Item si voluntas necessario sic vellet finem apprehensum tunc etiam necessario vellet illam apprehensionem quam scit esse necessariam ad hoc quod velit vel diligat finem consequens est falsum consequentia patet quia quae vult efficacitur finem necessario vult illudi sine quae scit non posse habere finem igitur.

⁋ Item cum omni cognitione communiter habita in via de deo alliciente ad amosem sui stat quod apprehendatur sub aliqua conditione displicibili vtpote sub ratione praesentatiui vel substrahen tis auxilium desideratum etc. dem autem apprehensum sub ratione displicibili potest voluntas non velle igitur.

⁋ Con firmatur quia iob laudatur ex hoc quod perseuerauit in amo re dei dum ipsum affligi permisit igitur potuit tunc non dilexisse deum quia non laudamur per illud quod non est in nfa ptante. probatur si sic apprehensus necessario diligeretur aut propter bonitatem in se aut propter hoc quod apprehenditur bonus nobis non primum quia tunc dyabo li non odirent deum contra illud psalmum superbia eorum quite oderunt ascendet semper et secundum augustinum amor sui vsque ad contemptum dei fecit ciuitatem dyaboli.

⁋ Nec secundum quia tunc magis amarent se et quia multi optant se non esse possunt etiam nolle deum esse

⁋ Probatur cum dictumine quo cognoscimus esse sub ueniendum proximo stat quod hoc non facimus igitur eodem modo respectu dei similiter stante dicta mine quod debemus ire ad ecclesiam sepe hoc dimittimus igitur etc.

⁋ Contra conclusionem deus po test in via apprehendi sub ratione summi boni et summe amabilis sine hoc quod simul apprehendatur sub ratione displicibilis igitur tunc voluntas po terit non velle ipsum igitur in tali casu necessitabitur ipsum diligere et multo fortius si clare videret ipsum

⁋ Similiter augustinus 2i. de ciui. capi .27 vult quod quilibet naturaliter et necessario appetit esse beatus et non falli ita scilicet quod si actu cogitentur talia non possunt non amari igitur nec deus sub ratione boni apprehensus probatur in animali bruto apprehenso delectabili necessario sequitur delectatio et appetitio. igitur similiter in homine et in angelo. consequentia probatur quia in talibruto non sequitur delectatio et appetitio nisi ex naturali conuenientia illius quod apprehenditur igitur cum similis ratio maneat in proposito de homine et de angelo similis ibi relinqui tur effectus non existente impedimento igitur.

⁋ Probatur si non tunc posset voluntas stante ap prehensione delectabilis ipsum libere non velle probatur falsitas quia sit a delectabile actualiter apprehensum et etiam prius volitum si tunc voluntas potest desinere velle a. stante actuali cognitione respectu a. vel hoc erit quia vult aliud et hoc non quia potest vtrumque velle simul vel etiam pona tur quod non velit aliud et si tunc definit velle a. aut vosens auter nolens. si nolens tunc voluntas hoc non facit si volens desinit velle a. igitur vult aliud quama. con tra positum per simile enim argumentum.

⁋ Probatur de casu dyaboli ca. 13. quod iste qui solum accepit velle beati tudinem non potest eam non velle probatur si non tunc aliquis potest diligere aliquod bonum vel delectabile secudum minorem circunstantiam bonitatis scienter et libere non diligendo ipsum sub ratione vel circunstantia meliori. fal sitas patet per anselmum vbi prius dicit quod qui solum vellet beatitudinem necessario vellet eam quanto me lionem ipsam intelligeret si enim inquit non tanto magis vellet beatitudinem quanto maionem ac meliorem tunc nollet sed dicimus quod eam vult igitur.

⁋ Ad primum dicitur quod cum tali apprehensione bene staret quod anima vellet experiri libertatem suam et etiam aliquid aliud potest occurrere cui placeret adherere ad ho ram verum est tamen quod voluntas non potest nolle bonum precise isto modo apprehensum.

⁋ Ad secundum dicitur negam do consequentiam quia licet ibi sit aliqualis similitu do tamen in homine vel angelo vltra hoc est libertas voluntatis tamen viri cum ex circunstantia displici ideo comitante potest delectabile fugere.

⁋ Ad tertium conceditur consequens vbi occurrit occasio vel causa hoc faci endi.

⁋ Ad improbationem dico quod potest desinere velle a per hoc quod vult alium et etiam non volendo aliud et qua re dicitur vel nolens dico quod volens et non sequitur igitur vult aliud quia potest similiter cessare ab actu volendi nec est simile dictum anselmi qui loquitur de angelo qui iam accepit beatitudinem et ita confirmatus est quod non potest suspendere actum volendi beatitudinem.

⁋ Ad quartum dicendum quo consequens est verum in casu possibili verum est tamen quod si apprehenderetur amabile aliquod sub dupla circunstantia meliori et minus bona ceteris paribus non posset sine causa et sine aliquo cur velle ipsum circunstantia minus bona non volendo ipsum sub circunstantia meliori eque delectabili vel delectam ti sed habito aliquo cur vnde posset puta quod vult experiri suam libertatem vel conditio melior habet displicibile aliquod annexum quod non circunsiantia mi nus bona vel aliquid huiusmodi verum est tamen quod tunc non sumus in casu anselmi sicut dictum est ad argumentum precedens ideo non est simile.

⁋ Tertia conclusio pri mi articuli est quod creatura rationalis clare videns deum potest actiue principiare dilectionem respectu dei sic visi et ita fruitionem respectu dei in patriaquia voluntas cum apprehensione vie respectu dei actiue potest principiare actiue amonem respectu dei sic apprehensi igitur multo fortius ipsa poterit preha bita clara dei visione cum ipsa principiare actiue amorem amicitie respectu talis boni sic clare visi ex quo enim cum principio minus perfecto potest in effectum aliquem potest multo fortius habito comprincipio fortiori et propter quid obstaret et quare non.

⁋ S contra conclusionem arguitur primo sic si anima posset actiue cum visione dei principiare fruitionem igitur anima posset seipsam beatificare quia talis fruitio presupponens visionem dei est beatitudo anime consequens est falsum igitur et antecedens falsitas consequentis probatur multipliciter quia visio nuda dei est a solo deo actiue igitur et fruitio beatifica. consequentia patet quia essentialiter ordinantur et visio est imperfectior fruitione quia si negaretur de vtroque.

⁋ Contra quia quando aliqua sunt supernaturalia saltem si imperfectius ex eis propter sui perfectionem est a solo deo actiue perfectius eorum solum erit a deo acti ue causabile sed habitus charitatis et lumen glo rie si ponatur sunt supernaturalia et imperfectio ra quam actus beatifici eis correspondentes et sunt a solo deo actiue igitur et actus.

⁋ Probatur omnis potentia libere agens et contingenter potest de sua potentia absoluta cessare ab actu suo quem sic acti ue elicit mediate vel immediate sed voluntas respe ctu cuiuscumque obiecti libere agit et contingentur igit tur simplicitur de sua potentia absoluta potest cessare ab actu suo et ita voluntas beati non esset confirmata in bono sicut nec voluntas viatoris maior est mani festa minor patet quia voluntas non potest necessitari respectu cuiuscumque saltem quin posset cessare ab actu quem actiue elicit mediante deliberatione.

⁋ Item non minus voluntas beati recipit actum beatificun solo deo quam voluntas damnati actum suum sed damnatus non potest se habere actiue respectu actus voluntatis sue quia tunc facere posset se sine illo actu et per con sequens sine tristicia.

⁋ Item aut illa fruitio esset beatifica aut non. si sic sequitur instantia praeillata si non Contra per rationem tuam non minus potest causare dilectio nem primi perfecte cogniti proportionalem illi cognitio ni quam dilectionem primi cogniti imperfecte proportionalem illi impfecte cognitioni sed respectu dei nunc in via perfecte cogniti potest care dilectionem proportionatam tali cognitioni sed proportionata dilectio visioni beatifice esset beatifica aliter ibi essent due fruitiones vna beatifica et alia non beatifica quod non videtur Item si voluntas effectiue posset producere suam bea titudinem tunc semper stante dei communi infiuentia habens meliora naturalia caret in se perfectiorem peatitudinem consequens videtur esse articulus damna tus.

⁋ Item nulla creatura potest producere visionem dei igitur nec fruitionem consequentia patet quia illa fruitio non est minus vltra possibilitatem creature quam ista visio antecedens probatur quia nullus spiritus sufficit ex naturalibus producere visionem cuiuscumque rei igitur nec dei quia plus est producere visionem dei etiam partiatur quam producere posse visionem creature totaliter et probatur hoc assumptum de visione creature quod nullus spiritus potest habere visionem rei ad extra nisi per aliquam spem vel habitum a deo sibi infusum vel concreatum.

⁋ Probo quia aliter supposita dei generali infiuentia qua deus permitte ret res habere actiones conuenientes naturis suis eo modo quo calor potest naturaliter calefacere angelus non indigeret locutione vel illuniatione quia si posset habe re naturaliter intellectiones rer intuitiuas videret omnia complexa et incomplexa in mente alterius angeli et sciret quod ista significarent quia sciret quod essent tales quales modo for mat ipse et per consequens stati intelligeret ea quae alius angelus intelligit igitur.

⁋ Item tunc alius angelus non indigeret quod deus in creatione sua contulisset ei spires vel habitus rerum quia naturaliter potest sibi omnes tales acquirere. Item tunc an gelus et anima seperata possunt naturaliter scire secreta cordi um nfor supposita generali dei infiuentia cuius oppositum tenet scriptura. Dicens quod solius deus nouit secreta cordium vel corda hominium.

⁋ Item tunc naturaliter posset sibi acquirere visionem dei et naturalitur semetipsm btificare quia non minus potest ex naturalibus care visionem rei magis visibilis quam rei minus visibilis.

⁋ Item solius deus habet reddere praemium pro labore sed talis fruitio esset praemium quia beatitudo principalius consistit in fruitione quam in visione naturaliter praesupposita. Probatur actus batitudinis non est minus vltra charitatem creature vt pretactum est et supra eius ptantem liberam quam habitus generalie velfi des infusa sed secundem omnes ista non sunt casbilia a creatura nec totaliter nec partialiter igitur etc.

⁋ Item actus beatificus creatur quia non minus ipse quam fides infusa vel charitas sed creatura creare non potest nec totaliter nec pertialiter igitur nec fruitionem talem producere probatur impossibile est voluntatem charitate non eleuatam frui etiam viso operari praesupponit esse igitur supernaturale operari supernaturaliter esse.

⁋ Ad primum quando dicitur quod anima posset se beatificare negatur consequentia quia cum conclusione staret quod non potest anima causare visionem dei in se quae tamen est pars essentialis licet non principalis beatitudinis et etiam propter aliud potest vitari consequentia quia licet ista fruitio potest dici aliqualis beati tudo non tamen principalis quia diceretur forte sicut ipsemet dicit quod actus essentialis beatitudinis est fruitio ita nobilis quod solius deus istam causare potest actiue cum qua tamen bene stat alia fruitio causabilis ab anima et visione sicut cum visione creature in proprio ge nere que sola causabilis est ab intellectu nio bene stat secundum doctores visio eiusdem rei in verbo multo perfectior quam nulla creatura potest causare.

⁋ Et ratio est quia dona supernaturalia non destruunt naturam secum sanctos sed perficiunt.

⁋ Si igitur fruitio talis causabilis a volutate dicitur beatitudo quedam talis qualis concedo quod voluntas potest seipsam beatificare partialiter tali fruitione positis aliis requisitis et non sequitur quod ideo voluntas seu anima possit causare visionem que imperfectior est quia agens naturale potest producere formam substantialem et non materiam que tamen imperfector est nec etiam gra tiam in anima que est imperfectior entitas quam sit for ma substantialis et per idem de habitu glorie vel fidei vel charitatis quae sunt a deo causabiles.

⁋ Ra tio realis huius est quia voluntas cum cognitione sunt causa efficiens respectu amoris producen di supposita generali concausatione dei sed respe ctu visionis oportet obiectum esse presens et natu raliter actiuum respectu sue visionis vbi anima naturaliter causabit visionem respectu illius sed deus de generali influentia non est obiectum presens sic actiuum cum anima ad sui visionem igitur.

⁋ Ad secundum hoc est multiplex confirmatio beatorum licet possit voluntas beati elicere actum frui tionis posita visione de re vna quod voluntas nec essario causat fruitionem isto casu posito sicut tenet pe. aureolus et multi alii magister de viila et tu ipse.

⁋ Sed quomodo postea dicetur.

⁋ Secunda via est quod fruitio semel elicita a voluntate ex tunc perpetuo confitmatur a deo sicut ponit sco et hec erat mihi quandoque inter alias omnibus pensatis probabilior non quod ex tunc solus deus conseruet actum talem sed vel solus vel cum voluntate vel aliquam do sic forte aliquando aliter.

⁋ Tertia via est quod prae ter fruitionem a voluntate causabilem esset alia fruitio a solo deo causabilis et talis a nullo dese rui posset et tunc possum ymaginari vltra quod volun tas posset libere cessare ab actua se causabili sed non ab actu a solo deo causabili.

⁋ Sed ex ista via sequitur quod deus non contulisset nec conferre potest anime Christi summam fruitionem sibi possibilem ci ius contrarium sepe dicit magister in li. 3 et sancti alii consequentia patet quia si eadem potentia appetitiua respectu eiusdem precise omnibus aliis concurren tibus vniformiter plures actus possit habere pu ta duos alterius rationis vnum naturaliter et ali um supernaturaliter supposita eadem visione cor respondente vtrisque non video quin possit supernaturaliter 34 et sic in infinitum quoru semper posterior sit speciei perfectioris quam prior.

⁋ Respondetur quod hoc illatum no est inconueniens apud me vt patuit supra.

⁋ Et ad auctoritates dicitur quod anime Christi deus contu lit quantum dare potuit illius speciei beatitudinis quan contulit eo quod amplioris in illa specie non fuit capax na turaliter fine miraculo speciali.

⁋ Ad tertium patet secundum tertiam viam pretactam quid sit dicendum quia procedit de actu beatifico audabili a solo deo.

⁋ Ad quar tum iuxta secundam viam teneri debet quod illa fruitio est beatifica simpliciter sed iuxta tertiam quod est bea tifica secundum quid et longe inferior illa que est simpliciter et prorincipaliter beatifica.

⁋ Et concedi potest quod due fruitiones compatiuntur se sicut et due vi siones eiusdem rei vna in verbo et alia in genere proprio.

⁋ Ad quintum quod bonum est et difficile re sponderi potest multipliciter vno modo quod non tenet consequentia quia visio dei causatur non naturaliter nec a creatura sed a solo deo qui non dat visionem secundum bonitatem nature beatificabilis sed secundum exigentiam meritorum et gratie in via collate et ideo quia fruitio naturaliter cau satura voluntate vel cognitione visiua simul secun dum quod visio fuerit perfectior vel minus perfecta clarior vel minus clara secundum hoc etiam erui proportionaliter de fruitione et ita non secundum exigentiam naturalium et hec via est mihi multum probabilis.

⁋ Aliter diceretur quod visio beatifica cau saretur partialiter ab anima tamen deus concurren do per modum obiecti specialiter agit libere effi catius vel minus efficaciter secundum exigentiam meritorum vie et tunc voluntas consequenter ope ratur ad fruitionem proportionalem visioni iam habite et hec via similiter est multum probabilis

⁋ Tertia via pretacta est scilicet quod deus causaret aliam fruitionem et meliorem illa quam voluntas causare posset sed tunc videtur sequi quod visiones beatifice diuersorum beatorum sunt alterius speciei et fruitiones similiter et ita non solum differunt secundum perfectius et minus perfectum intra eandem speciem.

⁋ Etiam sicut sancti dicunt differentia inter visionem lini et petri et aliorum secundum exigentiam meritorum similiter est de fruitionibus.

⁋ Ideo frustra ponitur duplex fruitio igitur etc.

⁋ Probatur adhuc est alia via quia charitas con summata bonorum reddit actum intensiorem quam so la voluntas potest et etiam ex hoc patet quomodo non potest beatificare se ex puris naturalibus

⁋ Ad se xtum antecedens est mihi probabile dubium tamen pro eo quod non est de deo sicut de alus obiectis quodlibet enim aliud obiectum sta naturaliter mouet potentiam co gnitiuam sibi proportionaliter praesentem et dispositam si alia requisita concurrant sicut ignis coburit stuppan deus autem est obiectum voluntarie solum mouetus ad no ticiam etiam quibuscumque aliis requisitis concurrentibus quia secum augustinus. oe videndo deo si vult videtur si non vult non videtur etiam deus quicquid agit ad extra contingenter agit et libere igitur ad dei visionem non sufficit genera lis infiuentia cum aliis natura iter requisitis.

⁋ Huic tamen non obstat quin deo specialiter agente mouente illam vi sionem et mouentem intellectum per impressionem visionis ipse intellectus possit sibi cooperari partialiter si deus per mittat nec video aliquid obstare nisi quod tunc beatifi caret se partialiter et certe secundum multos hoc est ad magnam gloriam negatur quod premietur in eo quod actiua tam in eo quam passiua diceres quod tunc pares in naturalibus essent eo ipso pares in beatitudinibus quod est contra articulum.

⁋ Respondetur negando consequentiam quia licet intellectus cooperetur semper secudum vltimum sue potentiem tamen deus agit efficatius et minus efficaciter secudum proportionem me ritor quia tamen illud probare nescio totum reliquo sub dubio magis tamen opinor quod nullam habeat respectu visionis dei causationem actiuam.

⁋ Ad for mam igitur rationis potest negari antecedens et si detur antecedens potest negari consequentia quia respectu fruitionis causande habet iam omnes causas secundum genus alibi concurrentes scilicet cognitionem et potentiam non sic respectu visionis causande respectu dei sicut alibi vbi obiectum mouere natum est me re naturaliter.

⁋ Ad primam probationem antecedentis detur consequentia licet male probetur quiando falsum assumitur scilicet quod magis est producere visionem dei pat tialiter quam visionem creature totaliter hoc non est verum quia producere aliquid totaliter repugnat creature sed nulla apparet repugnantia vt preui sum est quare creatura non possit comprincipiare actiue visionem dei posita speciali dei infiuentia vel concursu quia generalis non sufficit tamen ne gatur antecedens cum sua probatione et cum dici tur quod tunc angelus non indigeret locutione etc.

⁋ Dicendum quod non sequitur quia aliquod obiectum potest distare ab vno fine hoc quod distaret ab alio proporttionaliter ad mouendum ipsum ad co gnitionem sui tamen quia formare tales cognitio nes in se ita etiam vt notificaretur alteri esset loqui et alium illuminare sicut si vnus angelus in terra multa vidisset quin rediret ad celum posset alteri multa notificare formando in se seriose co gitationes actuales de his que ipse viderat mul te alie congrue possunt assignari pro necessitate locutionis angelorum sed ad presens sufficiat di ctam probationem non procedere.

⁋ Ad secundam probationem similiter neganda est consequentia quia si debuit statim habere noticiam aliqualem omni indiguit similiter habitus vel species infundi et scientiam et virtutes et alia huiusmodi non quidem indiuiduales quia tunc infinitas habuisset species vel habitus sed communes tamen tales nihil faciunt ad visionem sed ad abstractiuam noticiam et hoc confusam solum respectu multor saltem sicut bene probat sco tus libro. 2

⁋ Ad tertiam scriptura loquitur de facto non oe posse vel fide posse quandoque hoc est intelligendum oe potentia ordinata no absoluta dei aut crea ture ordinauit non cooperari nisi alio volente quem cognoscit aut diligit tamen in futuro dicit scriptura con trarium vtpote in die iudicum vbi seereta omnium omnibus mu tuo patebsit.

⁋ Ad quartum patet ex dictis quare non equaliter se habet anima respectu visionis causande de creatura et de deo.

⁋ Ad aliud dicendum quod solius deus reddit premium quod est actus primus scilicet charitas si militer de lumine glorie sed non operatio nisi sicut dompens et retributor principalis in cuius auctoritate et voluntate solius plene est quid et quantum reddere sed hoc non obstat quin creatura possit coadunare vel si daretur duplex visio vna a se cum deo cauebilis alia a seipsa vel vnica a solo deo causabilis et alia a seipsa consequentia patet quod nulla est nec iste debet ar gumentum poenderare qui ponit quod anima actiue conteruat suam beatitudinem fruitiuam.

⁋ Ad octauum et nonum dicendum est sicut ad primum.

⁋ Ad decimum respondet scotus et bene dis. prima primi quod ille actus non esset supenaturalis sed naturalis quia actum aliquem potest voluntas elicere circa obiectum quali tercumque ab intellectu ostensum nec valet quod po nit de fruitione proportionata noticie abstractiue ibi possibili quia visio potest poni de potentia dei sine omni tali abstractiua noticia.

⁋ Nota quod circa predicia ymaginantur aliqui quod si deus ostenderet se clare alicui anime non impedite in suis naturalibus talis aliualiter videret deum et vna cum visione posset stante solo dei concursu generali in se cautare fruitio nem dei et ita similiter in patria anima videns clare deum quamuis talis visio non sit fine specialie dei concursu et dono tamen illa stante potest anima in se causare aliquam dei fruitionem vnam cum sola infiuentia generali dei et forte vt dicunt aliqui sic est de facto quod anima illam frui tionem primo causat et tunc deus nobilionem fruitionem in gradu licet sub eadem specie vel secundum alios in alia specie causat in anima et ita perfecte beatifi cat et ad illam anima solum se habet passiue secundum alir quos secundum alios vero etiam ex dono dei se habet ad eam actiue etiam aliquis concedunt quod visionem primam cau sat anima mediante sola dei infiuentia generali sed deus tunc specialiter causat se solo vel cum anima nobilionem visionem recte sicut dictum est de fruitione. Neo sequitur quod stante sola fruitione prima anima seipsam beatificaret quia ad beatit idinem non sufficit actus sed principalius requiritur obiectum et ideo adhuc secundum illam primam fruitionem deus beatificaret eam quia principalius causaret illum actum. et exhiberet se ipsum obiectum beatificum.

⁋ Tnen videtur rationabilius dicendum quod solum sit vna fruitio beatifica et quod tam fruitionem quam visionem deus causat supernaturalitur de peciali suo concursu et ita etiam eleuat animam quod ipsa non solum passiue se habet in receptione huiusmodi actu um sed etiam comprincipiat nec etiam ex hoc sequitur quod ipsa possit cessare ab actu vel actibus illis propter confirmationem et dona gratuita quibus ita sibi con placet in obiecto quod stante ordinatione diuina non potest cessare et tamen valde libere fruitur complacentur licet non contingenter stante dicta confirmatione et ordina tione secus autem est loquendo absolute.

⁋ Quarta conclusio quod de vertute sermonis nullus alius a deo clare videns deum necessario diligit ipsum probatur nullus talis nec essario est in seipso manente nec sua visio nec dile ctio necessario est igitur etc.

⁋ Quinta conclusio simul stat quod aliquis clare videt deum et non diligit ipsum probatur quia possibile est quod stanteclara visione quae est actus intel lectus deus suspendit actum voluntatis respectu dilectio nis sui igitur.

⁋ Sexta conclusio si aliqua visio sit dile ctio sicut mihi est verisimile quod idem actus est tam dile ctio quam cognitio et quod idem actus respectu dei est quaedam plena beatitudo tunc tali visione nullus potest deum vide re quin diligat deum sic visum quia idem actus numero factus in potentia informabili ab illo non potest esse primo dilectio et post non esse dilectio nec econverso.

⁋ Septima conclusio quod loquendo de clara dei visione disti cta ab omni dilectione non est in ptante voluntatis create quin diligat deum sic visum si nulla alia cognitio quam il la visio habeatur probatur voluntas ande omnem dictamen habitum et ane omnem noticiam compositam mere naturaliter clicit actus suos non solum respectu dei sed respectu cu iuscumque obiecti simplici intelligentia apprehensi sicut habitum est supra questione. 6 huius di. prima secundum illud non est in ptante nfa quibus visis tangamur igitur ita ne cessario diligit placibile apprehensum sola apprehensione simplici sicut appetitus sensitiuus simplicitur ap prehensum nec hoc obuiat libertati voluntatis quia si cut liberum ar. requirit arbitrium ita voluntas dicitur libera quia habita deliberatione et arbitrio ipse potest libere suum actum ponere vel non ponere vel positum su spendere vel continuare.

⁋ Et iuxta hoc pono octauam conclusionem esse probabilem quod voluntas clare videns deum si sibi relinqueretur posset actum diligendi suspendere et non ponere respectu dei mediante iu dicio deliberatiuo seu noticia alia compositiua et diuisiua probatur quia experientia docet in sanctis quod nullum delectabile vel tristabile in creaturis potest libertatem voluntatis limitare vel tollere sta te vsu rationis igitur non est rationabile necessita re libertatem voluntatis respectu dei clare visini si in bono confirmetur

⁋ Preterea si aliquid ob star et huic libertati vel hoc esset infinitas diligibilis vel quia deficeret circa tale obiectum cur si suspenderet dilectionem non quia non obstaret infinite adhue libere contingenter concant in voluntate dilectionem sui et etiam cognitionem sui seu visionem finitam tantum nec secundum quia sufficiens cam posset esse voluntati experientia an posset a dile ctione causanda vel continuanda desistere ad horam Tertio argui potest sicut supra.

⁋ Primo secundo et quinto loco pro secunda conclusione.

⁋ Item quarto deus potest ad horam dare alicui fruitio nem et certificare ipsum quod post talem horam non habe bit fruitionem illam igitur talis potest velle cau sare illa fruitione etiam stantibus adhuc visione et fruitione quia non est sibi impossibile conforma re se deo in volito et acceptare illud quod deus de ipso ad horam disponit.

⁋ Confirmatur quia deus precipere posset voluntati quod conaretur suspendere a morem quo amat ipsum clare visum igitur ipsa po test velle illum amonem suspendere.

⁋ Item alicui decedenti cum peccato veniali posset se deus ad tempus ciare ostendere et ad fruitionem sui ipsum ad mittere et cum hoc osidere sibi quod in purgatorio deberet soluere penam debitam interrupta tali sua beatitudine et cum talis esset in charitate con formaret se deo inuolito et cogitaret quod iuste esset eum ad tempus sic priuari dilecto suo igitur etc.

⁋ Item cum illa clara visione staret quod deus com positiue et diuisiue conciperetur subratione displi cibilis vel incommodi veri vel estimaii.

⁋ Contra conclusionem potest argui sicut fuit primo argutum contra conclusionem secundam.

⁋ Preterea suspendere fruitionem patrie iam experta habet rationem summe tristabilis quia carentia illius est miseria principaltur damnatorum igitur voluntas non potest hoc velle

⁋ Tertio possunt adduci cotr istam conclusionem omnia argumenta principalia facta ad primam partem quod sicut est ibidem quomo do essent beati iam confirmati quia non per habitum ali quem vt videtur quia cum habitu videtur stare libertas continue voluntatis nec per dei manutem ciam quia aut voluntas potest conari in obiectum et tunc violenter et inuite fruerentur deo clare vi so Aut non posset conari in oppositum et hoc non quia posset velle experiri potentiam suam igitur videtur quod ista confitmatio sit ex naturali dilectio ne ipsius voluntatis naturaliter necessitate ad diligendum bonum infinitum clare visum quando po nitur visio.

⁋ Ad idem vadit argumentum quod bonum finitum elicit ad amorem sui igitur infinitum necessitat.

⁋ Ad primum istorum respondet etiam sicut ad primam contra secundam conclusionem et proportionaliter ad alia

⁋ De ista conclusione multum dubito et singulariter mouet me quod amor et delectatio passionalis sicut dolor et tristicia pas sionalis sepissime non subsint libertati nostre stam te presentia talium obiectorum et presentiali ex perientia eorunde in cuius enim potestate esset non coleresensatoigne vehementer calido

⁋ Uerisimile autem mihi est quod nullius tristabilis sensatio plus contrisiat quam clara dei visio delectat et cum omnis delectatio sit amor vel amorem supponens videtur quod necesse sit clare videntem deum delectari de sic viso et frui eo necessitate in cuius oppositum non potest ex sualibertate voluntas.

⁋ Et hoc concedo pro nunc et sit conclusio nona quod voluntas videns deum nec essario diligit ipsum vna dilectione non electiua.

⁋ Pro rationibus tamen conclusio nis distinguo de amore sicut prius questione septima huius di. quia quidam est amor naturalis sequens simplicem aprehensionem bonorum amabilium et talis amor et similiter delectatio illi a mori proportionalis non semper sunt immediate in potestate voluntatis vt supra patuit q. 6 et. 7 libet quandoque fuit in potestate volutatis mediate quia voluntas potest imperare fugam talium vel auer sionem sensus a talibus aliqun autem est sibi impossibile tales tollere vt supra habitum est de dif sicultate circa huiusmodi. q. 6

⁋ Alius est amor electiuus qui est dilectio conformis vel difformis dictumini et summe consilum practici et ille semper est in plena libertate voluntatis et eius dominio et de tali conceditur quod clare videns deum nisi esset confitmatus in bono posset libere velle non frui deo et de tali procedut argumenta octaue conclusionis.

⁋ Dicendum igitur ad argumenta facta pro octava conclusione quod nec finitas nec infinitas est in causa quin in electione in quibus consistit prin cipaliter omne meritum vel demeritum fuit in no stra libera potestate ante confitmationem in bono vel obstinationem in malo tamen clara dei visio vel alia experimentalis noticia obiecti delectabilis necessitare potest voluntatem in casu ad delectationem et amorem passionalem non autem potest vo luntas nec circa finitum delectabile nec circa infi nitum ex tali noticia necessitari ad volitionem et amorem electiuum vt sepe dixi ex eadem radice sol uuntur alia pro eadem conclusione facia.

⁋ Sed contra istud et illud quod est argutum contra octa uam conclusionem quia si carere fruitione est ma xima pena damnatorum igitur voluntas non potest velle carere fruitione et tamen potest dictare quod vel le deant ea carereigitur non omni dictumini recto poterit se voluntas libere conformare quod est con tra dicta.

⁋ Similiter argutum est quod non potest velle suspendere actum fruitionis beatifice quia tunc posset ad hoc conari et per consequens violenter et in debite frueretur in illo casu deo clare viso quod videtur inconueniens

⁋ Item si sic quare igitur beati non possent velle experiri an possent ad momentum velle suspendere actum fruitionis beati fice et non videtur ratio nisi quia ita efficaciter actu recto diligunt deum vt non possent illud velle non esse ad cuius remotionem sequitur deum sic visum non haberi et si sic non est plus in libera potestate volun tatis clare deum videntis velle nonfrui deo sic cla re viso vel non velle frui eo quod non sit in libera eius potestate non tunc frui eo igitur electio illa confor mis recto dictumini possibili haberi dictaretur volendum esse fruitionem non haberi de qua est sermo non plus subest dominio voluntatis clare deum videntis quam ipsa fruitio dei quod negasti.

⁋ Ad primum dicitur quod carentia fruitionis beatifice po test elici per accidens propter aliud ad horam ma¬ xime ab illo qui esset in charitate quia talis obli gari posset quod conformaret se deo inuolito etce vi superius tactum est nec obstat quod talis carentia pos set esse valde penalis quia habens perfectam charitatem paratus est ad dei voluntatem grauem penam sustine re

⁋ Ad secundum dicitur primo negando quod talis violenter fruentur deo clare viso quia non contra naturalem inclinationem ymo summe secundum eam be ne tamen sequitur quod inuite contra liberam voluntatis electionem possit hoc contingere sicut auteur nec hoc est inconveniens quia et apostolus actus quosdam appetitionis fatebatur se habere contra suam ele ctionem et sicut primo supposui nihil apprehensum efficatius potest allicere voluntatem ad amorem sui per modum finis nec alicuius apprehensio per modum efficienti quam clara dei visio ad amonem dei visi tamen potest distigui si efattendamus ad amonem quae voluntas lc necessario sponte tamen secundum conuenientiam nature sue fert se in deum clare visum secundum hoc non inuite sed spotoste amat ipsum si attendamus ad ipsum eundem amorem comparando ipsum ad e lectionem qua eligitur non esse ad horam inuite ha betur

⁋ Simile dicit augustinus de li ar. ca. quin to quod qui contra proprium instrumentum et contra propram spontaneam inclinationem ideo mentitur quod mortem euadat potest inquit forsitam dici quod secundum diuer sas voluntates has propter se et propter aliud sicut ipse exemplificat ibi inuitus et non inuitus mentiir

⁋ Ad tertium dico quod causa quare beati possunt vel le experiri an possint actum fruitionis beatifice suspendere non est causa illa que ibi tangitur sed causa est quia non decet quod sic velint nisi ad hoc licentiarentur a deo alias deordinate vellent.

⁋ Decima conclusio quod nul lus potest deum clare visum per se odire electiue probatur quia non est possibile quod deus clare visus p er se apprehendatur per modum displicibilis vel in conuenientis igitur etc.

⁋ Undecima conclusio quod nec diuina bonitas nec entitas potest per se esse causa vocandi suspendere actum dilectionis cante vel causande respectu sui clare visi probatur nulla bonitas potest esse causa sub ea ratione qua est conueniens potentie et ab ipsa naturaliter appetibilis vel pro vt est apparens talis quod ab ipsa resiliatur igitur etc.

⁋ Confitmatur nulla conditio displicibilis obiecti potest ex hoc quod displicibilis est mouere appetitum ad sui amorem igitur nec conditio placibilis ex hoc quod talis est vel potest esse causa quare voluntas ab eo refutat igitur etc.

⁋ Duodecima conclusio diuina bonitas clare vi sa ab aliquo potest odiri a sic vidente.

⁋ Probatur si sciretur a sic vidente esse suus perpetuus affiictor vel nolle sibi dare eius fruitionem et similia et in tali casu diceretur per accidens solum et non per se odiri.

⁋ Unde ansel. de casu dyaboli capi. 12 dicit qui vult aliquid propter beatitudinem non vult alitum quam beatitudinem quare potest et quod putat prodeem ad be atitudinem et solam beatitudinem velle igitur ea dem ratione illud quod solum propter aliud odi tur non per se oditur.

⁋ Dices si possibile est quod aliquis per accns odiat deum clare visum et per te non potest ipsum non diligere igitur simul idem diligeret et odiret.

⁋ Respondetur concedendo consequens ex alia et alia caunsa et hoc patet per ma vltima di. primi ca. 4 vbi dicit quod Christus pateretur debuit placere sanctis viris intuitu nostre redemptionis non intuitu eius cruciatus.

⁋ Secundus articulus est respondere ad argumenta principalia et illa quae ponuntur ad primam partem questionis quantum valent probant conclusionem meam.

⁋ Ad primum in oppositam partem concluriusvirit er iiam nont ronis elo veo visita er a¬vidna i s i Ut uia proi deuu Ulai 5 viii6 ptei a1it Hut ri illa tamen non auferret gratiam propter quam sit per se diligibilis igitur non sequitur deus clare vi sus potest odiri igitur non diligi.

⁋ Ad secundum con ceditur quod clare videntes deum confirmati sunt quam tum ad amorem naturaliter consequentem illam vi sionem non tamen hoc oportet quantum ad amorem electiuum quod aut assumitur secundum augustinum quod angeli mali ante lapsum clare viderunt deum.

⁋ Dicendum quod non est intelligendum de visione clara nude diuine essentie que esset eiusdem speciei cum visione beatifica sed viderunt per specu lum in enigmate perfectiori tamen cognitione quam me re naturaliter sibi possibili et illam per multa alia co gnouerunt perfectius quam in genere propriolputa forte per abstractiuam dei propriam sed nullo modo ista beatifica visione ad qua sequitur aliquam ha bere fruitionem beatificam et gaudium ad quod facit illud augustinus super genesis ad litteram quod allegat ma. li. 2 di. 3 ca.

⁋ Deinde dicit quod dyabolus se auer tit a veritate propria voluntate delectatus beateque vite dulcedinem non gustauit quam acceptam non fastidiuit sed nolendo accipere amisit.

⁋ Item etiam argumentum oe paulo et oe moyse non vadit ad punctum quia quid mirum quod illi in bono confirmati non fuerunt ex clara visione quibus abstracta est visio ad horam concessa sine culpa sua.

⁋ Ad tertium dicendum quod omnes volunt esse beati et etiam bene esse et vi uere et non decipi et similia cum de hoc cogitant et se cundum hoc generalem conceptionem beatitudi nis et sunt naturaliter proni ad hoc volendum et si nihil cogitant adhuc remanebit naturalis affe ctio ad essendum et bene habendum nisi per electionem liberam actus talis mediate suspendatur et ni hil commutetur quod magis displiceat quam hec placeant cogitata tamen aliquid propterinfortunia anne xa et penas nimias nihil huiusmodi possent opta re non esse vt euaderent penas suas.

⁋ Et dico pro me quod libentius vellem anichillari quam remanere senper in penis inferni sed ex hoc non sequitur quod possim absolute et per se velle non esse sed propter aliud et per accidens possum hoc eligere.

⁋ Ad formam igitur argumenti cum accipitur quod non minus libere et contingenter fruitur quis deoclare viso quam vult beatitudinem generaliter conceptam igitur etc.

⁋ Hec propositio est neganda quia omnis conceptio beatitudinis seu actualis illius cogitatio nunc in via subest imperio voluntatis saltem mediate vt sit vel non sit et illa sublata cessabit talis dilectio beatitudinis.

⁋ Sed clara dei visio non subest dominio voluntatis etc. Et cum vltra arguitur quod non obstante naturali affectione ad volendum beatitudinem con ceptam cum aliquis potest non velle beatitudinem ap prehensam quia potest sibi velle miseriam eternam. mihi apparet quod si haberetur noticia experimentalis illius pene cum sua firmacredulitate quod ipsa durarm fine fine necessario odiretur ita quod non subesset libet tati voluntatis velle eam saltem per se nec aliquo modo non odire eam.

⁋ Et cum arguitur quod si dya bolo daretur optio vel de amnichilatione sui vel de eterna miseria sui.

⁋ Dicendum quod si non esse vel annichilari sit odibilius tali pena ipse posset malle sustinere illam quam am nichilari cum quo stat quod vtrumque valde odiret plus tamen non esse de me tamen cer tus sum quod ego preeligerem non esse tamquam mihi minus odibile tamen ad propositum non est simi e de velle sustinere miseriam et de amare vel non amare deum clare visum.

⁋ Ex quo sit hic sermo de amore primo qui est actus rectus et ibi de amore reflexo et electiuo de quibus est magna differentia quod au tem in casu augustini rationabiliter possim deligere non esse sic suadeo.

⁋ Pono enim quod vnus angi lus veniret ad me offerens optionem talem inter om nino non esse et miseriam et nescire ex parte cuius es deus reuelaret mihi quod ipse vellet me omnino amni chilare ego rationabiliter possem vellem non esse simpliciter quia frustra obitaret et contristarer op positum volendo bene tamen verum est quod accidenta:r vellem tunc non esse et non per se sicut nec in casu augustini in quo nollem esse miser.

⁋ Ad primum argumentum augustinus cum dicit qui dicit mallem hoc quam illud eligit aliud dicendum quod hec est vera sily hoc et illud solum demonstrentur signabilia incomplexe conceptu simplici prime intentionis et per ly aliquid ali quam naturamexntem vel possibile sed non esse non est hulusmo. nam data mihi oportunitate silendi vel loquindi si eligam silere non eligo aliquid sumendo ly aliquid pro aliqua natura nec etiam si eligo loqui et tamen vtroque modo eligo aliquid eo modo quo dicimus eum ali quid cogitare qui proponit simile et cogitat ante christi animam non esse et dicitur secundo modo sumendo aliquid et non esse sic loquendo est a liquid et omne significabile complexe siue negatiue siue affirmative.

⁋ Item si argumentum va leret tunc data mihi optione eligendi esse pessimum epresm vel non esse epsesum sequitur per consimilem formam arguendi quod non possem preeligere non esse eprsus.

⁋ Item quod non possem pree igere non esse peccator quam esse peccator.

⁋ Ad secundum dicend in quod si fiat in maiori distributio pro naturis conceditur quod quic quid est prae alio eligendum per se et non solum per ac cidens melius est illo sed tunc non subsunitur quia non esse non est aliquid tale.

⁋ Si autem ibi fiat di stributio pro omnibus etiam complexe significa bilibus eo modo quo homini datur optio vtrum velit currere vel non currere et tunc si melius sunitur pro comparatiuo boni secundum quod iste termi nus bonum conuertitur cum ante sign ficante naturas possibiles cuius momin sunt subetn et qualitates tunc maior est falsa quia non currere est aliquando praeli gendum ipsi currere et tamen non est sic loquendo me lius isto quia neutrum eorum est sic loquendo bonum

⁋ Si autem fiat distributio vt prius vltimo et ly melius sumatur pro comper ratiuo boni large sumpti eomodo quo loquebatur petrus cum dixit bonum est hic nos esse et quo Christus dixit bonum erat illi si natus non fuisset homoc ille et eclesiastici 3o. melior est mors quam vita amara et eccle siastici. 49. melius est mori quam indigere et huiusmodi sic potest maior concedi quando illa quorum datur optio sunt bona sic lo quando sed si ambo sunt mala non oportetnam de duo bus malis quorum alterum est substinere minus malum est praeligendum et tamen non oportet quod sit melius nec bonum eligenti nisi vocando minus malum esse bonum eligenti quod expedit sibi liberari a penaex quae no potest ab vtroque.

⁋ Aliter potest dici quod si quid pro bant hoc est quod non rationabiliter potest quis praeli gere non esse licet hoc absolute possit.

⁋ Et hec est responsio prima augustinus ad obiectionem de intermi nente per seipsum sed verisimilius est mihi quod etiam recte nisi sciretur aliud placere deo.

⁋ Ad tertium dicitur quod maior potest concedi de bonis eligendis de malis non oportet ymo peioratur per minus ma lum preelectum quamuis non tantum sicut si eligeret maius malum dici etiam potest quod augustinus arguit de electione recta pro vt ipse exprimit et hoc in casu vbi quis nouerit deum hoc velle cui tenetur homo se conformare etiam in volendo sustinere penam quam sibi deus vult infligere quia tenetur deum plusquam seipsum amare secus autem esset vbi de us daret opinionem et quod indifferenter sibi placeret illud quod placeret eligentilec

⁋ Item rationes au gustini non concludunt quod aliquis volitione absoluta possit velle esse miser sed tantum conditionata si aliter non possit esse dices negas igitur augustinum dicendum quod ipsemet concedit in responsione secun da ad instantiam de occidente quod aliquis voluntate conformi iudicio erroneo potest velle non esse saltem conditionaliter si possit non essefine molestia sed naturali desiderio tunc desiderat quietum esse et per consequens vult esse. modo dico quod in casu suo ille cui datur optio ista absque errore nouit se posse non esse igitur poterit hoc velle ad euadendum miseriam voluntate conformi iudicio vero licet non conformi desiderio quient namli quo qetis nullus vult non esse sed magis liberari a molestia et quietius esse. et quo ad hoc bene sequitur sua conclusio

⁋ Sed oe voluntate deli bera: a probo quod recte et licite et charitatiue potest quis in casu velle simpliciter non esse.

⁋ Ponatur enim quod deus alicui perseue ranti finaliter in charitate reuelet vere quod moriem do annichilabitur ponatur cum hoc quod iste per ali quem artetur vel vt consentiat peccato vel moriatur tunc iste iuste eliget mori et per consequens non esse

⁋ Item si talis cui daretur optio praenotata deberemt ra tionabiliter praeligere miseriam qualem habet dya bolus aut hoc esset quia sciret deum velle illam pertem poni inesse et hoc non est verum in casu in quo datur optio quia dare optionem est ponere in ele ctione libera illius cui datur sicut patet secundi regum vltimo de optione trimembri facta dauid vel hoc esset quia remota culpa pena mise rie inferni non esset simpliciter ita mala sicut non esse suum vel sicut suum esse est bonum simpliciter vel quia suum esse est sibi melius quam illa pena sit sibi mala. si primum tunc citius rationabiliter haberet eligere esse perpetue in sima miseria pene quam quod proximus ad nichilaretur data optione huiusmodi a deo quod certum est non esse dandum nec secundum videtur esse causa sufficiens quia esse non esset in bonum delectabile nec amabile vt commodum dato quod certifica rer ab instanti electionis numquam postea haberem a ctum vel delectationem igitur multo fortius eti am sub penis gehennalibus non esset mihi aliquod bonum ymo malum supra modum terribile igitur magis esset odibile mihi esse sub tali miseria quam esse sit mihi amabile Dices penam illam odio mihi amo rem amicicie quem habeo ad me ipsum et ad hoc vt bene sit mihi igitur magis diligo meipsum quam ali am miseriam odiam per illam regulam propter vnumquodque tale et illud magis etc. igitur per oppositum odibilius erit mihi destrui quam illam miseriam tollerare.

⁋ Respondetur negando vlti mam consequentiam quia licet miseriam in se con sideratam non plus odiam quam meum esse diligam tamen considerando illam prout per illam tante habeo male esse et misere magis est odibilis mihi quam me non esse nec vt sic est a me odita propter me seu propter meum esse tanquam propter magis bonum quam me sic miserum esse sit malum ymo me sic miserum esse esset peius quam me non esse et ideo per se et propter se esse mihi magis odibile sic me miserum ee quam me non esse.

⁋ Et ideo ad augustinum dicendum sicut praes quod non esse non est eligibile secundum se vel propter se sed in comparatione ad maius malum scilicet considerando sub priuatione afflictionis quia vt sic habet rationem boni vel apparentis boni.

⁋ Ad quartum dicendum per omnia sicut ad ter tium fuit dictum.

⁋ Ad quintum dicendum quod illud eque procedit contra ponentes clare videntem deum libere causare fruitionem respectu boni sic visi sicut contra tenentes necessario ita quod non libere sit quia si dolor vel tristicia gradum aliquem dele ctationis beatifice impediat causari vel actiue re mittatur tunc ratione ita minuetur ex tali tristitia gaudium beatificum si sequatur ex amore libero si cut si sequatur ex amore mere naturaliter sequente claram visionem.

⁋ Unde siue graue descenderlibere siue naturaliter equaliter medium plenum resistendo impediret velocitatem motus tamen ar gumentum tangit difficultatem de qua statim videbitur in principio tertii articuli.

⁋ Ad sextum negatur consequentia quia si valeret probaretur per eam quod voluntas beati confitmata in fruendo non esset voluntas.

⁋ Ad augustinum dicitur quod in illo processu fiunt voluntatem pro actu libero elicito et non pro potentia ipsa quia potentia non est in nostra potestate sicut ipse dicit ibi de voluntate.

⁋ Aliter dicitur quod appetitus intellectualis non vocatur ab eo ibi voluntas nisi ex actu suo libero in quem potest et secundum hoc glosandus.

⁋ Ad septimum conce ditur quod beatus necessario bene vult ad hunc sensum quod non est in eius libera potestate seu facultate non bene velle et de hoc damnato similiter conceditur quod non potest dimittere actum malum et quod talis actus partialiter est a deo pro vt actus et pro vt pena sed pro vt est malus est ab ipsomet damnato in hoc tamen actu a deo manutenetur ad penam suam

⁋ Ad octauum dicendum est sicut dicetur in dubio secundo tertum articuli ve confitmatione bonorum.

⁋ Tertius articulus est mouere dubia et soluere.

⁋ Primum dubium vtrum tristicia aliunde proueniens possit minuere vel totaliter tollere delectationem beatificam stante continue visione dei posito casu quinti argumenti principalis vel vlte rius aggrauato et videtur quod sic quia septimo ethicorum cat.l vltimo dicitur quod vehemens tristicia expellit omnem delectationem non solum oppositam sed etiam contingentem et eadem ratione econverso nec obstat quod in Christo simul fuerunt summa delectatio illi anime possibiliset dolor acerbissimus quia hoc fuit miraculose et non per naturam posset forte dici quod angeli mali potuissent per dei potentiam ante casum suum habuisse aliquem dolorem simul cum clara dei visione et quod iste dolor minuisset gaudium non tamen sequitur quod deus potuit fecisse vnum habuisse tantum dolorem quod nullum gaudium potuisset si er habere etiam stante clara dei visione sed bene se quitur ex hoc quod potuisset habere minus gaudium et minus semper secundum quod haberet maiorem do lorem et maionem et non quod omnino nullum.

⁋ Contra si dolor aliquis minuit gaudium hoc est per contrarietatem formalem vel virtualem inter ista igitur tan tum poterit vnum intendi quod aliud aliter totaliter cor rumperetur sicut est in omnibus contrariis.

⁋ Probatur si tantus dolor corrumpit medietatem delectationis gitur duplus corrumpit totam et non solum vnam medietatem residui eo quod est duple virtutis in corrum endo.

⁋ Item si tantus dolor corrumpit medietatem de tota delectatione multo fortius alius dolor equalis corrumpit aliam medietatem eo quod pars se orsum existens a toto minoris virtutis est in resistendo quam existens in toto.

⁋ In contrariu tamen constat quod deus clare visus est obiectu ita delectabile sicut ob lectum aliquod inferre natum tristiciam mediante sua experimentali noticia sit tristabile alioquin duri us puniri possunt reprobi quam premiarii electi quod non videtur.

⁋ Respondetur ad istud dubium credo pri mo quod cognitio et dilectio obiecti habiti vel rei ha bite naturaliter causat gaudium sibi corresponter pro portionatum nec video quin clare videns deum qua licumque pena desperata affligeretur dummodo non esset obstinatus in malo sed in charitate potest de um diligere si igitur si non nisi naturaliter sit repu gnantia inter talem afflictionem et gaudium natum sequi ex visione et dilectione dei quod non videtur cum sint de obiectis disperatis sequitur quod simul po terit gaudere gaudio debito sue visioni et dilectio ni et tamen simul affiigi nec taliter ex dolore dispe rato minuetur nec essario gaudium.

⁋ Secundo mihi videtur quod non est naturalis contrarietas. seu repugnantia formalis vel virtualis inter gaudium ne vno obiecto et de dolore de alio per se et directe quia antecedenia non repugnant igitur nec continua sed amor vehemens vnius staret cumodio vehemen ti alterius seruant per deum cognitionibus requi sitis sed solum immediate et indirecte impeditur vnum per aliud qualiter dolor vel gaudium ex vna narte ita reddit animam attentam circa obiectum illius gaudum vel pene vel circa ipsam penam vel gau dium quod remittitur attentio vel receptio illius passionis vel obiecti ipsius et ita est generali ter in vita ista naturaliter quod vehemens delectatio vel tristicia totam rapit attentionem auime in se ita quod vix aliquid aliud interim attendi finitur et ex hoc veritatem quod allegatum est ex septimo ethi corum.

⁋ Utrum autem ita sit circa animam sepa ratam vel reunitam corpori glorificato vel circa an gelum dubium est nam si sic videretur cognitio matu nima diminuere vespertinam et econtra sed si dicitur quod non videtur quod beatus possit simul cognoscere perfectissie non tot quin plura sicut posset quodlibet eorum per se et vtrumque istorum apparet magnum inconueniens.

⁋ Dicendum pro nunc quod in statu patri et vbi corpus non aggrauat animam ibi potest anima vel angelus in puris naturalibus sine gloria positus cognoscere non tot quin plura alterius spe tiei quodlibet eque perfectum sicut cum alio vel a iis sicut quodlibet eorum per se solum ratio est quia cognoscere aliquid non est nisi potentiam co gnitiuam habere cognitionem formaliter sed cognitiones indiuiduales vel sperice specie distinctor sunt distincte secundum speciem

⁋ Distincta autem secundum speciem quorum quodlibet est recepti bile naturaliter in aliquo sicut forma accidenta lis inter que nulla est contrarietas si potest stare vna talium formarum cum hac forma per se et cum illa per se et quelibet vna per se cum qualibet alia demptis residuis potest etiam stare cum multis aliis simul ymo cum non tot finitis quin cum pluribus qualibet exente perfectima receptibili fine miraculo in tali subiecto bene potest simul esse lac albissimum et du cissimum etc.

⁋ Item non videtur repugnantia quin tot simul starent i anima non impeditaactus specie disticti quos habitus vel quot species prime actibus sed non tot species vel habitus quin plures etc.

⁋ Secun do dico quod hoc non est concedendum de cognitionibus eiusdem speciei quia omnia eiusdem speciei simter naturaliter receptibilia in eodem informatiue possunt constituere aliquod vere vnum illius speciei et de qualibet forma vnius speciei in subiecto aliqua informatiue receptibili est dare tantum quod non maius intensiue naturaliter fine miraculo simul re ceptibile in illo et tot alicuius determinate perfectionis simul quod non plures consequentia patet quia nihil ad subiectum an partes forme in ipso recepte adinuicem vniantur vel non dummodo rea liter et vere ipsum informent posset enim deus di as medietates albedinis abinuicem vnitas gra dualiter seu ad constitutionem vnius intensioris abinuicem diuidere fine hoc quod alia eorum diuidem tur a subiecto et etiam econuerso et per consequins si potest repleri per vnam totalem poterit esse per per tes eius siue adinuicem vniantur ille partes siue non

⁋ Sic etiam dicendum de speciebus et habitibus et ideo possent esse tot habitus eiusdem speciei haberi quod si post vider e indiuiduum nullum habitum posset re linquere et eodem modo dicitur de speciebus ob iectorum. diceres tunc statim cum tale obiectum fieri absens a sensu nullam possem habere memoriam vel abstractiuam noticiam illius stantibus omnibus praeoribus noticiis abstractiuis quod videtur ab surdum

⁋ Respondetur negando consequentiam quia adhuo poterit homo memorari illius mediante conceptu iperico et determinatione signi particularis vepronominis demonstratiui eo modo quo cogito oe papa vel de anima antexprsi quorum neutrum vidimus poterit igitur talis memorari quod viderit quendam singularem hominem cuius tamen cognitionem abstractiuam singularem et propriam elicere non potest dices contrarium huius quibus experimur si enim quio viderit multa milia hominum et habituetur eorum cognitionibus indiuidualibus abstratis adhuc potest semper in abstractiuam propriam nouiter visi quam li buerit sine termino.

⁋ Dicendum quod hoc est quia ali quio conceptus indiuidualis alicuius speciei habetur oe vno qualis non de alio vt pote quoniam concipitur alia eius magnitudo vel finita vel color etc. vnde vix vnquam videret homo duos per omnia similes quod si faceret tot potest videre quod staret responsio iam predicta.

⁋ Si dicas non est dare maximum lumen naturaliter receptibile in aliquo igitur nec est dare maximum indiuiduum alicuius specie forme re ceptibilis in potentia cognitiua.

⁋ Respondetur negando antecedens licet hoc verum sit oe potentia dei ab soluta et miraculose per hoc ad propositum dubi um quia in beatis vel spriritibus relictis nature sue non repugnant naturaltter adinuicem cognitio nes sperice distincte et pari ratione nec amor et odium correspontes nec etiam delectatio seu gaudium et tristitia disparata de alio obiecto Et cum instani de christo respondetur quod ipse tunc habuit corpus passio nale et mortale de quo concessum est quod ibi delectatio minuit tristiciam et econtra nisi miraculose aliter fiat.

⁋ Secundum dubium est qualiter angeli confirmantur in bono nam si libere concausassent suas beatifi cas fruitiones tunc videntur libere posse ab ills cessare si vero naturaliter adhuc habent libertatem ad quendam aliam et per consequens talia possent non exequi si prae ciperentur igitur possent peccare et ita demereri co seruationem sue beatitudinis et ita non essent in bono confirmati.

⁋ Dicendum quod ipsi sunt confirmati per gratiam creatam simul et increatam consumantes et confitmantes eos in bono mediante inclinatione fruitionis beatifice et aliis bonis habitibus et actibus et dei assistentia speciali nec possunt fa cere aliquid omittendum nec aliud omittere facien dum.

⁋ Unde Anselmus de casu dyaboli cap. 6 di cit de angelis bonis quod a deo sunt prouecti vt sint adepti quicquid velle potuerunt nec iam videant quid plus velle possent et propter hoc peccare ne queunt.

⁋ Item ca. 25 in fine dicit ad discipulum sed scio quod supra claruit eu. scilicet bonum angelum idcirco peccare non possunt qui merito perseuerantie a deo proue ctus est vt iam non videat quid plus vel nequeat.

⁋ Ex hoc habetur quod angelus primo actu beatifico redditur naturaliter impeccabilis et confitma tus posito quod istum actum necessario causet viso deo et si libere quod deus illum actum nolit non conseruare.

⁋ Contra cum istius actus conseruatione stat quod ipse videat aliquid quod libere potest velle vel nolle et si circa hoc habeat preceptum potest libere omittere vel con mittere contra preceptum eo quod preceptum non tollerm istam libertatem indifferentie probatur aut intelligit quod adepti sunt quicquid velle possunt pertinens ad essentialem beatitudinem tantum aut generaliter de omnibus ab ipsis volibilibus si primo modo per hoc non excluditur potestate peccandi quod cum hoc sta ret quod in faciendo minsterium suum cirea nos possent aliquid facere vel omittere contra preceptum.

⁋ Si secundo modo tunc assumeret falsum quod angeli habebunt in futurum circa nos aliquas actiones quas propter nos possunt velle habere non tamen habens eas in presenti.

⁋ Item beate anime volunt ha bere sua corpora que nondum habent probatur si an gelus non cognouisset nisi beatitudinem sicut ansel mus ymaginatur et haberet eam tunc ipse haberet quicquid illa sola cognitione habita velle pos set et non esset confirmatus ad non peccandum quia statim habita cognitione aliorum posset velle alia et per consequens peccare nisi aliunde reddatur impeccabilis habita libera facultate talia volendi sed nunc est ita quod angeli etiam naturaliter proficiunt in cognitione quia res noue continue fiunt quas na turaliter nouiter cognoscunt vel saltem nouiter eas esse sciunt igitur possunt peccare circa res illas nisi alia ratio impossibilis assignetur peccandiquam precedens.

⁋ Respondetur tenendo confitmationem vt prius quia angelus clare videns deum et ex hoc ne cessario fruens eo ex charitate consummata et adiutorio gratie iudicat euidenter quod iste amor frui tiuus est sibi conueniens et ex inclinatione illius a moris eligit secundum dictamen recte rationis in omnibus parere tali domino taliter amato et in tali a more manu tenetur a deo quo perseuerante non potest simul velle aliquid omittere contra preceptum dei nec deus permittit eum ignorare aliqua ad que te netur.

⁋ Etiam dici potest quod deus assistit ita voluntati cuiuslibet beati quod non siuit eum periculose crra re vel peccare et concant in eo omnem actum ad quem obligatur cum quo stat quod multa libere agat et con tingenter sicut declarabo in tertio libro soluendo impeccabilitatem beate virginis in via.

⁋ Seo primus modus videtur realior et conformis dicto anselmi allegato quia illi qui habent optimum quod vel le possunt non possunt videre aliquid eo amabilius et ideo isto actu vel confirmatur a deo vel necessario ipsum principiant circa deum visum iste autem actus est ita sufficiens et efficax amor dei quod ipse po situs in voluntate cum amore electio concordi consequenter necessitat eam ad volendum facere vel omittere quicquid deum nouit simpliciter velle ab ea fieri vel omitti et deus ratione status beatifici non permittit beato deesse noticiam eorum qui simplic ter vult ab eo fieri vel omitti hoc est quod nullus bea tus peccare potest stante et obseruato suo actu be atifico fruibundo et libero igitur non potest secundum legem dei non stare.

⁋ Ex his patet responsio ad octauum principale.

⁋ Ad primum contra ans. patet similiter quia preceptum adueniens actui fruitio et amo re electiuo concordi quo reguntur opera bonorum integrant necessitatem ad vnam partem.

⁋ Ad secun dum conceditur prima pars negatur et negatur quod cum hoc staret eos posse peccare etc. vt patet ex dictis.

⁋ Ad tertium dicitur quod amant quicquid velle possunt ad essentialem beatitudinem pertinens id est sum mumn et optimum quod velle possunt id est nullum est unum volibile aliud ab illo pro quo possent sibi relicte anime rationaliter velle illud preeligere vt ly quic quid intelligatur distribuere pro gradibus bonitatis realiter vel per equalentiam vel per eminen tiam natis alicui vnico diligibili conuenire vel pro quolibet beatifice diligibili et tunc illud quod istatur oe corpore non est ad propositum.

⁋ De quo ta men dico quod non possent stante amore beatifico dei vel le reuniri corporibus si haberent preceptum de opposito et hoc est verum de velle electiuo licet appetitu naturali qui non est actus elicitus non possint dum si separantur hoc nolle.

⁋ Ad quartum satis patet ex dictis diceres ex solutione secundi es et tertui sequitur quod securitas non esset optiam pars beatitudinis falsitas patet per augustinum. 13. de tri. ca. 7

⁋ Respondetur quod est optiam pars beatitudinis essential vt alias dixi non autem est aliqua pars beatitudinis.

⁋ Tertium dubium est vtrum anima vel an gelus relictus naturaliter nature sue necessitetur odire miseriam expertam vel diligere delectationem beatificam expertam videtur quod sic per ansel. de casudyaboli ca. 2 si angeli mali presciuissent miseriam quam incurrerunt pro peccato non potuissent pec casse quia non potuissent miseriam illam velle idem potest argui de beatitudine quod omnes volunt esse beati et bene esse probatur si dyabolus posset suam miseriam non odire tunc in eius potestate esset quod illa stanm te non doleret quia per ansel. ve conceptu virgina li nihil est alicui pena nisi quod est contra eius voluntatem

⁋ Contra talis creatura potest iudicare quod talis pe na esset pro amore dei sustinenda et pro maiori pre mio quam talis pena sit grauis igitur voluntas potest conformiter velle tali iudicio practico et per consequens eligere talem penam sustinere et pari ratione velle pro maiori et diuturniori bono priuari ad horam delectatione aperta circa deum clare visum.

⁋ Dicendum mihi videtur quod posito casu iuxta ymaginationem dicti argumenti voluntas posset sustinere velle per tempus talem penam. etc.

⁋ Ad primum in oppositum concedendum est quod non est in potestate volunta tis anime vel angeli experientis obiectum disconveniens penam non infligi vel non dolere de ipsa vel habentis probiecto tale quid ipsum naturaliter non odire.

⁋ Et dico naturaliter quia bene staret quod ex bona causa in qua iudicium rationis concordaret posseta le quid velle verum est aut quod angelus non potuisset in uenisse aliquod cur ita placibile ad causandum actum quo peccauit sicut miseria qua patitur exper ta vel scita perpetue debere durare sibi fuisset disciplicibilis et per consequens non potuisset secun dum instinctum naturalem praeligisse placibilitatem peccati

⁋ Ad secundum per idem non est in pote state dyaboli non dolere de penis quas experitur et forte est de culpa et de carentia beatitudis pro cul pa hoc enim est vermis eorum qui non moritur sed ta men hoc non est ex sola experientia obiecti penalis exterioris quam etiam habent exesente anim purgatorio quilicet non possit non dolere de pena tamen eam libenter sustinent ad bene placitum dei.

⁋ Sed contra sicut omne bonum vel apparens bonum est ante compositionem vel diuisionem naturaliter placibile ita omne malum vel ap parens malum est naturaliter displicibile ante conpositionem et diuisionem igitur si afflictio purgato rum concipiatur conceptu simplici ante compositionem et diuisionem infert odium sui et penam et per consequans pari ratione illa aliam et sic fine statu Probatur odium auget penam et pena canst vel auget odium et magis aucta maius odium igitur nullus esset status in pena

⁋ Ad primum dicitur quod nallus actus reflexus ha betur fine imperio voluntatis vel solus prius vel pau ci voluntas aut nihil imperat ante compositionem et diuisionem igitur tales reflexiones non procedunt ante compositionem et diuisionem vel non multum quia quanto tales reflexiones posteriores sunt tanto re missiores et deficiunt ab efficientia agendi cognitionem suam experimentalem fine imperio voluntati vel saltem ad imperium voluntatis intellectus potest non attendere et non percipere tales actus nisi sint multum excessiui et ita non sequitur processus in infi nitum maxime quia primum penale vel primum cum secuo pro statu isto saltem vix permittunt attendere ad aliud quam ad ipsum.

⁋ Ad secundum dicitur quod exum tes in purgatorio electiue volunt penam sustinere et ideo in illis non oportet augeri penam ex odiis refle xis sicut nec in martiribus damnati autem non posneunt seipsos plus affligere quam affliguntur ex impatientia tormen torum.

⁋ Uerum tamen non est ymaginandum quod odium reflexum augeat penam quae est actus primus rectus sic quod disponat potentiam ad intensionem penam recipien dam a primo obiecto afflictio prout aliqui dicunt quia licet potentia possit sic disponi per ablationem actu um repugnantium tamen per positionem quoruncumque a ctuum non magis disponitur potentia ad recipiendum penam a primo obiecto afflictio quia de se summe dispo nitur si nihil obstet impediens aliud auget igitur penam suam aliomodo quia scilicet ipsamet impatientia vel odium seu displicentia oe pena prima est passio vel actus penialis disconveniens naturaliter et sic quan to plus volunt procedere dum poterunt distincte percipere tanto plus affliguntur per aggregationem variarum penarum in tali potentia quia cu actus posteri ores vadunt ad minus et ad minus ideo tandem deficerent totaliter et ad imperceptibiles disticte deueniretur et ex opposito iste qui gauderet de primo dolore posset de suo gaudio gaudere sicut dicit augustinus de materia de penitentia doleat peccator et de dolore gaudeat sed sic procedendo ex curiositate per imperium voluntatis tandem veniretur ad actus qui non cognoscuntur et qui nec delectabunt nec affligent.