Quaestio 14

QUarto decimo circa distiIctionem primam et vltimo queritur vtrum fruitio beatifice sit actus intellectiuus

quod sic quia ex 10. Ethicorum felicitas consistit in spe culationem optimi obiecti sed speculatio pertinet ad intellectumigitur et felicitas igitur et fruitio quiafruitio vie et patrie ad eandem potentiam pertinent igitur.

⁋ Oppositum habitus et sua propria operatio ad eandem potentiam pertinent sed fruitio est ope¬ ratio ad quam per se inclinat charitas Charitas autem est actus nobilissimus et est absolute in volun tate igitur et fruitio. In questione ista primo su pono quod fruitio et felicitas beatifica pricipaliter pertinent ad eandem potentiam quecunque sit illa et quod sint tales potentie multe in natura eadem beatificabili et quod fruitio beatifica est perfectio potet tie nobilissime ex eisdem Ita enim. 10. et hicoruca. 6 in principio quod felicitas est operatio secundum optimam virtutem hec autem erit optimi siue vtique in tellectus hec siue aliud quod vtique secundum natu ram videtur principiari et dominari.

⁋ Primus articulus dubitatur vtrum intellectus sit nobilior voluntate quod sic quia ibidem consequenter dicit philosoph etenim intellectus eorum que in nobis sunt est optimum. Item ibidem felicitas est optima operatio secundum optimam virtutem et ibidem probat quod optima operatio est speculatiua dicens existima mus oportere delectationem adiunctam esse felicitati delectabilissima autem earum que secunduvirtutem operationum que secundum sapientiam concessa est videtur enim philosophya admirabiles dele ctationes habere puritatem et firmitatem.

⁋ Ad idem est processus philosophy primo et hicorum capitulo penult mo et commentator ibidem commento 62 circa medium sic dicit Sicut in corpore visus bonus cognitiones entium prebens et decorans ita intellectus in ani ma cognitionem intelligentium dans et decorans ipsam super omnem potentiam Preterea augutinus de vera religione c. 12 et. 2 de libero arbitrio capitulo nono probat quod intellectus est nobi lior et prestantior sensu per hoc quod intellectus iudicat de sensu et eius actione vtrum sic sit sicut esse debet. Sed idem medium est verum de intellectu in comparatione ad voluntatem igitur intellectus est nobilior voluntate puxta hoc potest argui pro prius actus intellectiuus est nobilior proprioactu voluntatis igitur Antecedens probatur quia actus intel lectiuus est regula secundum quam iudicamus de actione voluntatis vtrum sit bona vel mala igitur conseqtia patet per augustinum secundo de libero ar bitrioec. 23. vbi probat quod veritas secundum quam iu dicamus de hiis que sunt in mente nostra est melior et nobilior quam mens nostra per hoc quod nisi esset superior quam mens non secundum illam sed de illa iudicaremus igitur similiter in proposito.

⁋ Confirma tur quia actus voluntatis non est rectus nisi quia con formatur rationi recte sed vnumquodque propteri quod etc. igitur actus intellectus est magis rectus igitur nobilior Preterea illud est melius quod natura liter magis amatur sed iudicium rectum intelle ctus est huiusmodi respectu delectionis que tam magis diligitur inter illa que sunt in voluntate vt patet per augustinum in quode loco de ciuitate dei quod vnusquisque mauult sana mente lamentari qua letari in amentia.

⁋ Contra actus voluntatis est melior igitur et voluntas Antecedens patet quia pro actio ne voluntatis principalius debetur premium et est ipsa voluntas vel sola mereretur vel principalius facit ad meritum igitur. Preterea optimus habitus siue optima virtus voluntatis est melior op timo habitu intellectus igitur et voluntas intel lectu per consequentiam aristotelis supra in ar gumento primo et secundo prime partis assumptum probatur quia charitas est melior sapientia nam secundum apostolum spes fides charitas tria hec sed maior horum est charitas. Preterea potentie princi pa liter merenti in via principaliter debetur premium in patria sed voluntas est huiusmodi igitur minor patet per hugonem et ponitur in prima quetione in solutione secundi dubii principalis nec a liqui es hoc negat. Hic hysbse cum sco. contra tho in scripto quod voluntas est nobilior potentia quam intellectus Et arguit contra thomam dicens quod intellectus est altissima potentia in anima quero inquit aut intelligit per altissimam nobilissimam aut priorem secundu ordinem. si primum tunc contradicit sibi ipsi in responsione ad primam argumentum dicit quod mens habec intellectum et voluntatem quorum duorum intellectus est altior secundum ordinem et volun tas secundum perfectionem. si secundum tunc illud quod ipse accipit pro se noto est falsum scilicet quod optima operatio sit altissime potentie nisi per altissimam intelligat nobilissimam quia potentie nobilissime est operatio nobilissima sicut etiam vult phshuis 10. et hicor ca. 8 Cundo ad vim sermonis teneo contrariam conclusionem scilicet quod intellectus non est potentia nobilior voluntate nec econverso quia idem omnino est intellectus quam voluntas et econuerso. Nam omni alio circunscripto ab hac natura intellectuali ipsa nata est intelligere igitur hoc natum velle est natum intelligere et econtra igitur intellectus est voluntas et econuerso. Ex hoc enim quod talis natura est nata vel potens intelligere dicitur intellectus vel ex hoc quod est potens vel nata ad volendum ipsa dicitur voluntas et hoc non solum dicerem in homi ne de intellectu et voluntate sed etiam de omni sensu cui consonat auctor de spiritu et anima d. c 3 Sensus vero vnus est in anima et ipse non sit corpus corporeus dicitur et tamen non sit nisi vnus verum tamen propter varia exercitia varie nuncu patur. Diter namque sensus ymagiatio ratio intellectus intelligentia et hec omnia in anima nihil adsunt quam ipsa et ca to anima est spiritus intellectualis rationalis bone maleque voluntatis capax secundum be ni gnitatem creaturarum atque secundum sui operis effectum variis nuncupatur nominibus dicitur nam que anima dum vegetat spiritus dum contemplatur sensus dum sentit animus dum sapit mens dum intelligit ratio dum dissoluit vel discernit memoria dum recordatur. dum vult voluntas. ista tamen non dis ferunt in substantia quemadmodum in nominbus quando omnia ista vna est anima Preterea non videtur rationa le quod solum per vnum accidens medium anima sit re ceptiua beatitudinis quia tunc accidens essetbea tum. Preterea frustra ponitur per plura quod eque faciliter potest saluari per pauciora vbi nec obuiat scriptura nec ratio sed per eandem simplicet naturam intellectualem sine omni tali distinctione reali prae uia primis actibus modo quo illam expressit auctor ille facillime poterunt saluari omnia per per quae alii ponunt potentias anime distigui igitur etc. quod autem non obuiet patet est perscotum secundo libro vbi de isto puncto iuestigat oe reportatione perisi. auctoritates autem que oppositum praetendunt faciliter glosari possunt vna per aliam hoc est declaratur exemplo oe deo qui habet potentiam creativam gubernativam reparativam predestinativam que nullomodo distiguuntur in eo Seeadem omnio dei essentia varie nominatur a variis effectibus suis sed magistrum sepe li. primo. preterea si distiguerem tur aut ratione solum et hoc non quia tal distictio causaretur per actum intellectus sed voluntas et intel¬ lectus precedunt omnem actum intellectus aut ex natura rei et hoc non quia vel hoc esset propter diuersitatem actuum vel propter diuersum modum principiendi non primum quia tunc essent tot potentie intellectiue quot actus intelligendi secundum speciet di sticti quod non est verum nec propter secundum quia principiare libere et necessario conueniunt eidem potentie respectu diuersorum vt patet de voluntate diuina que necessario vult se et contigenter creaturam. Similiter voluntas nostra vt prius vi sum est quosudm actus mere naturaliter principiat et quosdem libere.

⁋ Item augu. 10 libro de trinitate distictione tertia ca 7 memoria intellectiua et vo luntas non sunt tres vite sed vna vita. Contra hanc conclusionem sunt multe auctoritates propter quas tenet scotus distictionem formalem inter potentias dicunt enim auctoritates quod potentie fiuunt ab essen tia et quod sunt passiones anime et huiusmodi. Item phuns et sancti dicunt istas potentias esse partes anime. Preterea. 8 ethicorum dicitur cap. secundo dictum est supple in primo duas esse partes anime rationem habens et trrationabile. Nunc autem de rationem habente dicuntur et supponuntur duo vnum quo speculamur talia entium aliud quo contigentia ad eanem quia genere alia et anime particulari alteri generum ad vtrumque aptum natum.

⁋ Item secundum augustinum secundo de trinitate et ponit M libro primo distinctione tertia cap. secundo mens proprie dicitur non ipsa anima sed quod in ea est excellentius. Preterea. M vbi ponens ca. 12 dicit quod dictum augustini scilicet quod memoria intelligentia voluntas sunt vna vita et non videtur esse verum iuxta proprietatem sermonis quia mens et spiritus rationalis essentia est spiritualis ista vero tria naturales propri e tates sunt seu vires ipsius mentis et a sei nuicem differunt quia memoria non est intelligentia vel voluntas

⁋ Item anselmus ve concordia ca. 3 sicut habemus in corpore menbra et sensus et singula ad suos vsuapta quibus quasi instrumentis vtimur vt sunt manus apta ad capiendum visus ad videndum et ita in se anima quasdem proprietates seu vires quibus vti tur velut instrumentis ad vsus cognitionum. Est namque ratio qua sicut vtimur sed eo instrumento et voluntas qua ad volendum non enim est rationalis voluntas tota anima sed vna queque aliquid in anima.

⁋ Item aristoteles in cathegoreema. suis dicit quod principia operationum anime sunt potentie que sunt in secunda specie qualitatis igitur sunt accnena

⁋ Ad primum istorum dicendum quod augustinus et multi alii rationabiliter dixerunt quod intellectus me moria et voluntas sunt ipsa substantia anime licet magi ster et aliqui alii sensuerint aliter et ideo cum dicant quod potentie anime sunt accidentia ipsi habent consequenter tenere quod fiuunt vel oriuntur ab essentia anime sicut nos tenemus communiter de calore ignis et aliis accidentibus consequentibus natu raliter totam spem aliquam et non est timendem eos negare et cum augustinus teneat contrarium. Sed si quis velit tales auctoritates violenter glo sare poterit dicere quod ista vocabula voluntas itel lectus et similia significant naturam quandem non per se sed prout ipsa est secundum suam rationem productiua quarundem certarum operationum et tales operationes ista nomina potentialia significant per se puta intellectionem et volitionem et illa pul lulant vel fiuant ab illa natura sicut loquuntur illi doctores. Principale igitur significatum huius no minis intellectus est ipsa intellectio licet tamen supponat pro anima sicut album secundum aristote lem solum qualitatem significat quod intelligen dum est principaliter non tamen in propositione pro qualitate supponit sed pro subiecto sicut dictum est de intellectu ita suo modo dicendum est oe voluntate et similibus. Ql autem dicunt intellectum et voluntatem esse passiones anime intelligendum est sicut communis schola tenm quod risibile est passio hominis et tamen res pro qua supponit risibile non distinguitur ab homine licet risus quem ly risibile per se significat distinguitur ab homine.

⁋ Ad secundum dicitur quod non sunt realiter partes anime sed equiualenter id est tantundem valet vna natura intelle ctualis ad intelligendum et ad volendum et omnia alia faciendum sicut valeret vnum compositum ex pertibus distinctis quare vna posset precise intelligere et huiusmodi et alia velle igitur etc. Et hec responsio sufficiat. Uidetur quod opinantes contrarium non ponunt in homine duos intellectus et tamen secun dum augustinum et eos in intellectu est duplex por tio superior et inferior vt tractat in libro secundo distinctione 24 que nec secundum veritatem nec secundum eos differunt realiter sed habitudine vel aptitudine ad actus varios respectu diuerso rum obiectorum genere quasi distinctorum nam anima ideo dicitur portio superior quia potest vaccare circa diuina et in ferior quia potest circatemponalia gubernanda Simili mod glosari possunt alie auctoritates exprimentes potem tias anime esse partes eius.

⁋ Ad tertium per ide ymo illud fortificat partem istam cum nullus ponat in homine duos intellectus quorum vnus sit solum circa eterna et alius circa contingentia.

⁋ Ad quartum similiter quod aliquid dicitur anime excellere per equiualentiam propter excellentes actus circa obiecta excellentia.

⁋ Ad quintum ista fuit opinio magistri cui modo videtur praeferenda opinio augustini vel dicitur quod magister intelligit quod ista predicatio non est essentialis et per se memoria est intelligentia vel voluntas quia hec intensiones memoria intelligentia et voluntas signi ficant essentiam anime per modum naturalis pro prietatis et ideo essentialiter sub eius propria ra tione non predicatur per se de aliqua illarum sub illis intentionibus nec aliqua illarum de alia et hoc intelligit magister eo quod modus aliorum auctorum est loqui in propositionibus de per se. Ad sextum dictum anselmi glosari potest de ha bitibus vel de actibus vt dictum est in secunda de partibus non vere sed secundum equiualentiam.

⁋ Ad septimum non est inconueniens quod anima ex hoc quod est natura substantialis pertineat ad predicamen tum subetur et ex hoc quod naturalis potentia ad secundam spem qualitatis etc. Et hic in simili est opinio augustini qui etiam eam ponit esse aristotelis. Eti am auctoritas ista et similes glosari possent de spe ciebus et habitibus in anima que sunt quedem naturales potentie habitantes animam ad actus tales. Ex dictis patet corresponsiue quod ad proprietatem sermonis eundo dubitatio ista nulla. Est enim fe licitas actus immediate receptus in nuda substantia anime et non in aliqua potentia realiter distincta a tali natura vel ab aliqua eius potentia.

⁋ Con tra tunc anima vellet per intellectum et intellige ret per voluntatem quod non est bene dictum.

⁋ Preterea potentie distinguuntur per actus: et actus per obiecta et de anima.

⁋ Ad primum conceditur consequens tamen modus loquendi non est prope sermo artis et scientie eo quod tales propositiones non sunt per se sed per accidens sicut dicitur secundo phisicorum et septimo metaphisice quod aliter policle tus vel homo vel musicus est causa statue et aliter statue factor.

⁋ Ad secundum dicitur quod pohsphus ibi vult quod oubstantia sunt notiora actibus et actus potentiis quia per eos cognoscimus quantum valet substantia anime equ ualenter et inquantum potest etc. Diceres. phuns di cit vt supra recitatum est quod felicitas est optima operatio et optimi principum igitur rationalis est dubitatio cuius optime potentie in homine felici tas sit operatio.

⁋ Dicendum sicut prius quod loqui tur ibi oe vno principio operationum scilicet de anima tanquam de multis principiis propter equiua lentiam etc. vt prius. Iuxta modum loquendi pre dictum est rationalis dubitatio que potentia sit nobilior intellectus scilicet an voluntas quia hoc non est aliud querere ad vnum intellectum quam quod genus actuum est nobilius volitiones scilicet vel intellectiones vel ex quibus eius actibus ma gis innotescit talis nature nobilitas.

⁋ Ad hunc sensum respondeo quod ex actibus virtuosis volendi et meritoriis in via et ex dilectione et ex delectatione fruitiua in patria magis innotescit nobis eius nobilitas intellectualis nature quam preci se ex actibus cognitionis et similiter est de habitibus correspondentibus quia nullus est habititus nobilior caritate. Ex quo patet quod nobili us est animam esse voluntatem quam ipsam esse intel lectum. hoc possunt concludere rationes principales pro secunda parte primi articuli sed rationes pro prima parte adducte sunt soluende.

⁋ Ad primam secundam et tertiam loquendo de partibus anime secundum equiualentiam vt predictum est di citur quod in illis auctoritatibus appetitus rationalis siue voluntas et intellectus comprehenduntur sub eadem anime particula quam ymaginantur distin gui a parte anime sensitiua Ad quartam patet per idem imaginando quod anima per vnam particulam velit et intelligat et quod per illam possit cognoscere actus particule sensitiue et non econtra et ita procedit ratio augustini concludens bene quod anima prout est anima in tellectiva nobilior est quam prout est anima sensitiua quia prout est intellectiua iudicare potest de sensitiua et actibus eius et non econtra. Sed hoc non tenet oe voluntate et intellectu quia natura potest haberi intel lectio oe volitione quin eam bona vel melior possit haberi volitio de intellectione.

⁋ Ad quintum dictum est quod augustinus loquitur ibi de veritate increata que est deus sicut esse alibi anselmus facit et illa nobilior est mente nostra similiter et licet anima prout est iudicatiua de actibus volun tatis sit melior quam prout volitiva et prout vt sit de eius actibus iudicatur hoc subiectum est secundum quid quia tales excellentias mutuas multas bene contingit reperire inter intellectum et volun tatem et econuerso ymaginando talem particularitatem anime isto enim modo secundu quid materia prima secundem conditionem incorruptibilitatis et simplicitatis dici potest nobilior homine et tamen simpliciter loquendo homo est nobilior sua materia.

⁋ Ad sextum dicitur quod actus volendi est magis rectus idest eins rectitudo est ma gis laudabilis tamen cum hoc stat quod actus intellectus est magis rectus id est quod eius rectitudo se cundum naturam sit prior quia secundum veritatem recitando actus intelligendi ordinatur ad rectitudinem actus volendi sicut declarat anselmus et cur deus homo capitulo primo et ordine natura li numquam ordinatur nobilius ad vilius sed econtra vt apparet primo ethicorum vbi per hoc probat phhuns quod felicitas est nobilissima actio quia omnes alie operationes humane sunt gratia ipsius igitur

⁋ Ad septimum dicitur quod lamentari ratio ¬ nabiliter mente sana non est malum spirituale ymo meritorium ex patientia. Sed letari in amentia nec est desiderabile in se nec meritorium etiam tunc voluntas est ita bene expedita sicut intellectus.

⁋ Ad argumenta principalia patet ex iam dictis.