Quaestio 1

CIrca distictionem secundam quero duo. primum erit de vnitate essentiali. se cundum de trinitate perso nali ⁋ Prima questio vtrum in entibus sit tantum vnus deus

quod non quia non potest de monstrari in entibus esse Pdeum quomodo igitur contabit quod tantum vnus est deus. Assumptum patet quia dicit insipiens in corde suo etc.

⁋ Item videtur quod plures sint dii quia pater est deus et filius est deus et iste deus demonstrato patre non est iste de us demonstrato filio igitur est alius.

⁋ Item si non essent tres persone tres dii hoc esset propter vnitatem deitates in personis sed hec vnitas plurali tatem deorum non excludit quia si vnica humant tas vniretur tribus personis tres persone essent tres homines et si tribus hominibus eadem scien tia secundem numerum imprimentur esse tres scientes ab vnita scientia igitur pari ratione tres dii ab eadem diuinitate ex quo tria sunt supposita quorum quodlibet est deus.

⁋ Item ea quibus maio ra cogitari non possunt sunt in rebus et si sunt dii igitur plures duMaior patet per processum ansel mi pro solutione ca. secundi quia cum quis audit hoc quod dico quibus maiora cogitari non possunt intel ctum sunt sed si essent in solo intellectu et non in re ex tra maiora eis cogitari possent quia illa que esent in re extra igitur ea quibus maiora cogitari non possent essent ea quibus maiora cogitari pos sunt. consequens est impossibile relinquitur igitur quod ea quibus maiora cogitari non possunt sunt in re et per consequens sunt infinita non multitudi ne sed perfectione igitur sunt dii.

⁋ Per istum etiam modum arguendi potest probari quod aliqua creatu ra est infinita in perfectione et per consequens est deus verba enim anselmi sunt ista cum insipiens audit hoc ipsum quod dico aliquid quo maius vel cogitari potest intelligit quodaudit et quod intelligit in intellectu eius est. Etiam si non intelligat illud esse. aliud est enim rem in intellectu esse aliud in telligere rem esse iham tunc pictor precogitat quod futurus habet quid est in intellectu sed nondum intelligit esse quod nondum fecit etc igitur conuincitur insipiens esse vel in intellectu aliquid quo vel maius cogitari potest quia hoc quod audit intelligit et quicquid intelligitur in intellectu est. Et certe istuo quo maius cogitari nequit. non potest esse in solo intellectu. Si enim vel in solo intellectu est potest cogitari esse in re quod maius est. Si igitur istudm quo maius nihil cogitari non potest est in solo intellectu id ipse quo nihil maius cogitari non potest est ide qua quam maius cogi tari potest. Sed certe hoc esse non potest existit igitur procul dubio aliquid quo nihil maius cogitari non valet et in intellectu et in re ponatur in loco huius aliquid quo maius cogitari non potest creatura qua maior cogitari non potest et auiteur consimiliter et tunc vltra sic cre atura ista non est finita igitur infinita. Ad oppositum est illud deutero. 6 audi israel domins deus tuus vnus est et in symbols credo in vnum deum.

⁋ In questione ista erunt duo articuli vnus an possit proba ri deum esse secundes ad titulum questionis.

⁋ Circa primum articulum proceditur probando quod sit aliquid simpliciter primum in entibus Nam illud quodcunque fuerit supponitur esse deus et ratio melior quam ad hoc audiui est ista Ad hoc est scotus libro primo disti ctione secunda. q. 2 et in tractatu de pricipio primo hoc scilicet ad ens est effectibile quia aliquid est effectum sicut docet experientia aut igitur a se vel ab alio vel a nullo non primum nec vltimum igitur ab alio sit illud a tunc quero de a aut est similiter primum ineffectibile et habetur propositum quia nihil est sim pliciter ineffectibile et independens nisi deus seu primum ens siue tale sit vnicum siue multa an non sed ab alio est et sit illud b. et de hoc quero sicut prius et ita vel erit processus in infinitum ita quod supra omne ens est nobilius effectiuum illius a quo ipsum depen deat et sic vltra sper fine fine cuinm potest mens assentire aut stabitur ad aliquid quod non est effectum nec ef fectibile et illud est quod queritur quod autem insit es sentialiter ordinatur non sit processus in infinitum ascendendo semper ad nobilius. Probat per hoc quod vniuersitas tantorum essentialiter ordinatorum est causata siue sit finita siue infinita et non ab aliquam illius multitudinis igitur ab aliquo supra illam multitudinem et illud est quod queritur

⁋ Ex quo enim tantum vltimum essentialiter dependet a qualibet sua caus per causam et quelibet eius causa de qua est sermo citra in mam vel omnis causa eius si negatur prima causa dependet in causando illum effectum ab omni causa super se alterius speciei eo quod tales cause sint essentialiter or dinate in causando ipsum tunc sequitur quod omnis mintitudo talium casrum danda vel dabilis erit memoria siue ipsa multitudo sit finita siue infinita vel neutrum istorum acceptor erit causa omni eius causatio condependeat a superiori in causando sicut arguit phophuns secundo metaphisice per totum et est argumen tum euidentius inter omnia que aud iui pro hoc puncto.

⁋ Sequitur etiam vltra quod iste effectus requirit ad sui probationem cansas actu infinitas ipsum simul caventes quare omnis posterior in cavndo a priori depen deat hoc non videtur rationabile.

⁋ Sed ista rati non conuinceret eum qui vellet pertinacitur proterui re de causis accidentaliter ordinatis in generatione hominis ab homine et illius ab alio et sic de similibus quas non oportet omnes simul coagere in causando hunc hominem.

⁋ Sed contra illud arguit quidam doctorr quod prima ratio sit eque bona vbique si bene for metur capit igitur totam multitudinem omnim que sunt in vniuerso quorum quodlibet habet prius se et ar guit sic tota ista multitudo habet aliquid prius quia preter totam multitudinem oportet dare aliquid prius aut ess primum ens et sic habetur proposi tum aut non et hoc est contra positum quia tunc ips erit pars totius multitudinis istorum quorum quodlibe habet prius se Primampropositionem probat quia qeat libet pars illius multitudinis accopte habet pri se igitur tota multitudo talium quorum quodlibet habet prius se etc.

⁋ Respondetur primo quod hec ratio habet multas instantias euidentes et insolubiles sicut cre do Uerbi gratia primo accipio totam multitudinem minorum ymaginabilium quorum quilibet habet maionem se numerum finitum Et tunc arguo sicut tu tota ista multitudo habet numerum finitum yma ginabilem superionem seu maionem se igitur preter istam totam multitudinem oportet dare numerum finitum ymaginabilem superionem seu maionem se aut igitur iste est supremus siue maximus numerus finitus yma ginabilis et hoc est manifeste impossibile vel non et hoc est contra positum quia tunc iste erit pars multitudinis demonstrate scilicet istorum quorum quodlibet habet numerum finitum ymaginabilem maiorem se.

⁋ Item per idem eodemmodo arguo quod sit dare vltimum diem possibilem demonstro eni etotam mul titudinem dierum possibilium quorum quilibet potest habere posterionem se etc. Preterea per idem probari potest quod sit dare primum diem quem deus pot producere.

⁋ Item etiam quod sit dare maximam multitu dinem finitam creabilium a deo et ita de pluribus aliis quia demonstro totam multitudinem animarum habentium multitudinem animarum finitam maionem se etc. vt prius igitur.

⁋ Item contra seipsum facit bonas instam tias quarum quasudm numquam soluit nec soluet licet ipse promittat soluere locis suis primo quia eque in quit probares primum in accidentaliter ordinatis contra philosophos.

⁋ Item probares primum instans intri secum alicuius temponis et ita quod non sit infinita instantia: et tertio quod non essent in continuo partes infinite. quarto quod mundus nec durauit nec durabit in in finitum. Quinto quia non esset processus in infinitum in actibus reflexis quia tota multitudo a ctuum reflexorum quorum quilibet habet vlterionem se etc. Sexto capio totam multitudinem partium propor tionabilium temporis vel spacii quarum quelibet erit pertransita citra a instans quarum quelibet habetpo steriorem se in illo ordine et simile formabit argu mentum.

⁋ Et si hic concedat conclusionem formabo aliud argumentum de futuris contingentibus co gnitionibus angelorum quarum quelibet habet po steriorem se vbi ergo inferenda est inconueniens

⁋ Dico igitur quod in maiori sua quam accipit scilicet in ista:tota ista multitudo habet aliquid prius si ly tota accipiatur cathe negari potest saltem sic quod non est generaliter vera in omnibus. Nec probatur plequam si argueretur quelibet pars sortis est minor sorte igiturtotus sortes est minor sorte accipiendo ly totus cathego. et in dicta propositione sua capitur lyto tus sincathe tunc non probat intentum suum.

⁋ Item ymaginemur philosophice quod homo fuerit generatus ab homine et iste ab alio et sic in infinitum et equus ab equo in infinitum sicut etiam concedunt nonnulli doctorum catho. hoc fuisse possibile tunc de monstro totam multitudinem hominium vel equorum quor quilibet est gener atus ab alio priori:tunc hoc posito hec est falsa tota ista multitudo genita est ab homine priore se sumendo ly toto sicathe et tamen quilibet homo generatus ab homine priore se non di co quelibet pars illius multitudinis est genera ta ab homine priore se hoc enim esset falsus vt patet bemonstrando multitudinem omnium hominum preter vltimo genitum sic etiam illa quam tu assumis in probatione falsa esset scilicet ista quelibet pars illius multitudinis et tunc non probatur intentum si cut nec arguendo in casu istius argumenti quilibet homo istius multitudinis etc non valet igitur ratio gratia forme sed gratia materie scilicet oe primo ente bene ten et modo prius dicto secundum scotum siue ant multa sint talia quale est illud ad quod statur siue non pertinet ad secundum articulum.

⁋ Secunda ratio que tamen non conuincit proteruum vel est in en tibus aliquod ens nobilissimum quo vel est nobilius vel esse potest vel non est aliquod tale si sit habetur in tentum quia illud supponitur esse deus si non vel hoc est quia super omnem naturam est de fancto alia natura nobilior et tunc simul entia sunt infinita si cut ascendendo quorum quodlibet est celo nobilius cui dicto non potest alius intellectus fine murmure assen tire licet gratia disputandi valeat preteruire vel hoc est quia licet hoc sit nobilissimum actu existens non tamen nobllissimum possibile

⁋ Contra hec euiden tissima ratio quia illud nobilius potentia nec a se nec ab alio produci poterit nec sine producente veni re de non esse ad esse igitur tale semper fuit ideo dicit apsstolus ad romanos primo inuisibilia dei etc. sempiterna quoque virtus eius est diuinitas ita vt fuit inexcusabili s.

⁋ Ex quo idem patet quod eui dens habuerit iudicium tecum vel corus aliquid non esse primum vel nobilissimum ens et per consequens spiritum esse aliquid celo nobilius et ita quod deus sit spiritus quia dicit inuisibilia dei per ea que facta sunt conspiciuntur id est euidenter deducebantur esse. Olram distinctione secunda. questione 210. dicit quod prima ratio est sufficiens et est quasi omnium phsorum tamen quia diffic le vel impossibile est probare contra propteruien tem quod non sit pro cessus in infinitum in canims eiusdem rationis quarum vna potest esse sine alia sicut primo philosophi posuerunt quod quemlibet hominem precessit hoc sine principio et est difficile probare quando vnus homo possit produci ab alio sicut a causa totali et ideo non habeatur aliud a quo illa infinitas hominum depen det difficile est probare vnum simplicium efficiens Io sic format argumentum et est bona ratio quicquid ab a liquo realiter producitur conseruatur ab aliquo quam diu manet in essentia reali igitur effectus iste qui ab aliquo producitur ab aliquo conseruatur de isto igitur conseruante quero aut producitur ab ali quo aut non si non igitur est efficiens sicut conset uans primum quia omne conseruans est efficiens Si producitur ab alio de illo queram vt prius et quia non potest sicponi processus in infinitum oportet stare aliquid quod est conseruans et nullomodo conser uatum et istud est efficiens primum.

⁋ Tamen contra ista potest obiici quia homo generat hominem es sol et ideo proteruiret alius quod homo genitus non indiget conseruante sed habet principium intra se determinans periodum vite. Sed quia hec responsio multum dependet ex differentia causarum essentialiter or dinatarum ad causas accidentaliter ordinatas potest secundo dubitari que vel cuiusmodi cause sint in causando essentialiter ordinate et que non

⁋ Ad istud vi detur mihi dicendum cum scoto quod triplex est differem tia inter has et istas Prima differentia est quod incausis pese siue in essentialiter ordinatis secunda dependet a prema in causando et non solum in essendo vel aliomodo quod si nulla talium casrum concurrentium posset in ef¬ fectum determinatum sine alia sicut est de multis aliis canims citra deum: tunc non tantum secunda in causam do dependet a prima sed etiam prima in causando hunc effectum dependet essentialiter a secunda ge neraliter tamen inta que est prior et illi mutationi in causando non sit omnimode dependet a posteriori cam eiusdem effectus sicut econtra quia secunda aliter aliquomodo dependet a prima quam prima a secunda vbi tamen vtraque exigit aliam concurrere verbi gratia ho ge nerat hominem et sol et ideo in generando hominem homo essentialiter dependet a sole quia fine sole homo non potest hominem naturaliter producere. Etiam econuerso sol ab homine propter eandem causam tam aliter est in aliquo quia sine sole non potest sortes naturaliter producere hominem sol autem hominem aliquem producere potest sine sorte et etiam causa vniuersatur in causando multa alterius rationis non requirit causam inferionem hanc vel aliam sue speciei etc. Ali quando autem non est talis mutua essentialis dependentia quia licet vermis non potest vermen generare sine sole coagente tamen sol econverso potest vermen pro ducere fine verme coagente ideo ad producenduem ver men non oportet dependere solem a verme essentia liter in causando sicut econverso

⁋ Ex hac differen tia patet absolute et secundum veritatem fidei quod nullus effectus saltem absolute ab aliqua causa creata dependet essentialiter in causari vel conseruari licet ab illa secundm cursum nature causetur vel conseruetur nec requirit per se et essentialitur a causis a quibus creatis conseruari vel causari

⁋ Item omnis causa secunda non solum in essendo sed eti am in causando essentialiter dependet a deo et ipse econtra a nullo Sic igitur patet quomodo alique cause sint essentialiter ordinate. Sed cause accidentaliter ordinate ad productionem alicuius effectus sunt ille quarum neutra requirit aliam secun concausare naturaliter nec dependet ab alia in causando talem effectum talis speciei.

⁋ Contra dicta arguit scotus probando quod in nullo casu equa essen tialiter dependet causa prior a posteriore sicut econuerso quia omnium alio circunscripto hoc solo po sito quod leffectus non sit producibilis a causa inferiore nisi concurrat superior et econuerso adhuo esse potest essentialis ordo posterioris ad prionem qualis non econuerso Uerbi gratia stante isto quod sortes non potest producere talem effectum sine sole concurrente et econuerso adhuc sol potest tales multos effectus producere fine sorte et ideo licet sortes in causando talem effectum dependeat a sole essentialiter non tamen econuerso eo quod particularis cam non potest producere talem effectum vel sibi simi lem sine ista causa vniuersali vniuersalis autem potest illum effectum vel similem sine ista causa particulari. Respondeo negando vniuersaliter illud quod assumitur in probatione quia sicut intellectus quiest causa vniuersalior et illuminior respectu talis intellectionis puta albedinis: quam albedo potest talem causare sine hac albedine ita hec albedo si ne hoc intellectur et ita fere est in omnibus nec illud est soli de sole obstat quod ita potest homo nunc defacto ex natur a sua hominem producere cum alio sole si esset sicut sol cum alio homine. Alius enim sol secun dum veritatem non est impossibilis ergo non est impossibile quin iste homo possit producere hominem cum alio sole igitur non verum est quod potest quia non potest incipere posse vel saltem non potest incipere posse nisi incipiendo esse. Okam obiicit contra scotum sic ob iectum et intellectus respectu intellectionis sunt due partiales cause quarum neutra dependet ab alia in causando sed vtramque agit vertute propria tunc quaro an iste cause sint essentiamliter ordinate aut accidentalit si primum habetur propositum scilicet quod non semper in essentia liter ordinatis secunda dependet a prima in causando si secundum igitur potest vna agere sine alia quod patet falsum

⁋ Respondetur quod vnam caum agere in virtute alterius vel ab alia dependere in causando potest dupliciter in telligi. Primo sic quod vna earum dependeat ab alia in habendo illam partialem virtutem qua partialiter potest agere in suo ordine et sic obiectum non depen det ab intellectu in causando intellectionem nec econuerso sed vtrumque agit virtute propria. Secundo sic quod vna earum sine concursu alterius non sufficiat ad producendum talem effectum sed indigeat alia secum actiue comprincipiante et hoc conceditur de obiecto et intellectu quod vtrumque vt sic dependeat ab alio et vtrum que agat virtute alterius et ita in causando intellectionem essentialiter ordinantur. Secunda differentia est quod in per se et essentialiter ordinatis est causalitas alterius et alterius rationis hec sumitur ex prima quia nulla causa essentialiter dependet in causando nisi causa alterius rationis quia in causatione alicuius effectus in specie aliqua sufficeret vnum vnius rationis.

⁋ Tertia differentia quod omnes cause essentialiter ordinate necessario requiruntur ad causandum alioqui aliqua per se causalitas deesset effectui in accidentaliter or dinatis non requiritur simultas eorum in causando.

⁋ Contra sol et mus sunt cause essentialiter ordinate et tamen sol fine mure potest producere murem igitur.

⁋ Item quilibet effectus potest a deo produci nullo alio coagente igitur.

⁋ Ad primum bene probat quod non essentialis ordo solis ad murem quamuis sit ecouerso.

⁋ Ad secundum dico quod ly necessario intelligi debet de necessitate naturali cuius oppositum per nullam causam naturalem vel citra deum fieri potest.

⁋ Tertium dubium quomodo cause per se differunt a causis essentialiter ordinatis.

⁋ Item que sit differentia inter cau sas per se et causas per accidens. Respondet scotus et bene quo ad primum quod prima comparatio est casarum dua rum inter ie in causando eundem effectum. Sed secunda est comparatio vnius cause ad vnum effectum. Quo ad secum dicit quod illa est per se causa alicuius effectus quae secundum naturam propriam et non solum secundum aliquid sibi accidens quae non sic causat per naturam propriam sed per accidens sibi. verbi gratia subiectum est causa per se sue proprie passionis sibi naturaliter conuenientis et inherentis sicut ignis respectu caloris sui et de hoc etiam ponit ille doctor exempla philosophy et plosophorum. 5 metha. vt album per se disgregat et edificator per se edificat que intelligende sunt in sensu compositionis tamen accipiendo album pro aggregato ex subiecto et albedine hec esset vera in sensu diuiso album per se disgregat quia per aliquod quod est pars sui scilicet per albedinem disgregat. Et sic proportionabiliter dicendum esset de similibus. Sed in modo loquendi vsitato sumun tur talia concreta pro subiectis quibus insunt forme huiusmodit et ideo iste in sensu diuiso album per accidens disgregatredificator per accidens edificat ita sunt vere sicut ista policletus per accidens edificat et huiusmodi quia per primas non plus denotatur nisi quod suppositum illud pro quo supponit subiectum vtriusque non per naturam suam intrin¬ secam sed per accidens aliquod sibi inherens edificat vel disgregat et hoc est verum.

⁋ Ex istis dictis sequitur quod iste in sensu diuiso creator per se est deus ho mo per se spirat spiritum sanctum eque vere sunt sicut iste deus per se est deus verbum per se spiratsci ist s

⁋ Secundus articulus est inqurere de dei essentiali vnitate et hoc primo dico quod tantum esse vnum deum indubitanter verum est cum sit articulus fidei. Se tamen restant dubia. Primum vtrum sit euidenter probabile quod similiter incausabile sit tantum vnicum numero videtur quod non vmo magis eius oppositum quia quicquid si esset esset similiter necesse esset hoc est similiter necesse esse: sed aliquid aliud similiter incausabile ab isto si esset esset similiter necesse esse igitur aliquid aliud similiter incausabile est necesse esse igitur duo sunt simpliciter necesse esse. Igitur maior probatur quia ex opposito predicati insequitur oppositum subiecti: quia si non est similiter neces se esse tunc nec si esset esse t similiter nec esse esse sed tantum possibile esse.

⁋ Contra. 12 metha. entia nolunt male disponi sed pluralitas principum non est bona igitur vnus princeps Primo dico vt in priori articulo quod persuaderi potest quo predicta efficatius quam eius opposita licet contra preteruientem non po test sufficienter demonstrari.

⁋ Ad hoc pono rationem que est scoti in virtute si essent duo dii siue duo sim liciter incambilia aut distinguerentur specie aut solum numeror si specie non est verisimile quin vnus esset perfectior alio et ita ille imperfectior non esset deus: non potest dici quod solum numero quia talium indiuiduorum solo numero distinctorum non potest dari certus numerus vltra quam non possint plu ra eiusdem speciei quam de facto sint et per consequens possent esse plures dirquam de facto sint cum non sint infiniti et ex hoc sequeretur quod de facto essent plu res dum quam sunt quia nec potest esse deus vel similiter incausabile quin sit de facto quia si non est et posset esse et non a se igitur ab alio igitur non esset similiter primum incausabile cuius oppositum supponitur.

⁋ Ad primum argumentum huius du bum dico quod non potest probari oppositum nec propositum demonstrare euidentius cum propositum et maior ypothetica falsa est.

⁋ Ad probationem dico quod talis consequentia ex opposito non valet. Nam oppositum consequentis stat cum anteceden te.

⁋ Ad argumentum in partem oppositam concedo quod sit bona congruentia philosofica maxime ponendo tantum vnum vniuersum dependentium et deum agere vniuersaliter naturaliter tameun probabiliter diceretur quod vnus effectus esset producibilis ab vno per se sine alio et econuerso et cum hoc aliquis effectus per se producibilis ab vno esset per se et equaliter producibilis ab alio nec tunc entia male disponerentur quia tunc vnius multitudinis odinate dependentium esset tantum vnus princeps et alterius alter multitudo autem dependentium vel producibilium ab vtroque simulm non male disponeretur rmo optime per duos quia repugnaret illi multitudini esse nisi haberet prin cipes duos.

⁋ Secundum dubium ista vnitas numeralis primi probari possit per hoc quod eiusdem effectus non potest esse plures cause totales et videtur quod sic quia si essent duo prima effectiua neutrum dependeret ab alio in causando effctum maiorem vt patet ex differentia secunda causarum essentialitur ordinatam ab essentialitur ordinatis posita in praecedenti articulo tum quia simplicitur primum efficiens nullius alterius vir tute est effectiuum alioquin dependenter esset effecti uum vtraque esset causa totalis ipsius. Sed hoc est impossi bile quia tunc posset aliquid esse causa totalis prima alicuius effectus a quo illud non dependeret essentialiter quia a nullo dependet aliud essentialiter quo non exister te non minus esset sed si habet duas causas totales puta. a. et. b. in eodem ordine vtraque earum non exister ter nihil minus esset effectus .c. ab altera earum: quia non existente a. ve lminus esset ipsum .c. ab ipso b. et non existente b. nihil minus esset .c. ab a. igitur.

⁋ Tertio idem arguitur de causis finalibus quia nullu finitum ordina tur essentialitur ad aliud sicut ad finem quo non existem te vel minus esset sufficit finitum et tamen ita esset si respe ctu eiusdem finiti essent duo primi fines.

⁋ Sed contra hoc arguitur per okam quia per ipsum causa totalis est qua posta omni alio amoto ponitur effectus sed sic potest respe ctu eiusdem effectus se habere duo ignes vel duo soles quod vterque esset ad cuius positionem poneretur effectus omni alio circunscripto igitur minor videtur patere quia accipiamus stuppam mimam naturalem per se exustibilem summe dispositam ad conbustionem et ponatur inter duos ignes simul approximatos equalitur tunc ab vtroque eorum incenderetur reliquo circunscripto vel faciat deus de sua potentia absoluta duos ignes ad equatos in eodem loco et proiiciatur stuppa in igne atb vtroque statim incendetur etiam reliquo amoto igitur

⁋ Item de causa finali patet per indem quia illud est causa finalis totalis quo posito poneretur effectus: omni alio circunscripto ex descriptione cause totalis licet hoc contingit frequenter vt patet ad experientiam. Ad istud dico quod ex vtraque parte est difficultas bona tamen mihi videtur quod per euidentiam rationis naturalis non potest ostendi vnitas numeralis primi per hanc viam quod iste qui poneret plura talia et vtrumque esset effectiuum primum quia a nullo esset effectum nec effectibi le nec ab aliquo sue speciei dependeret in agendo. Nuxta secundam differentiam casarum essentialitur ordinatarum etc. talis imprimis quaereret ab opponente quid intelligeret per causam effectiuam totalem vel finalem

⁋ Si dicas quod omnem iliam qua posita et circunscripta quacunque alia primus ordinis seu primus speciei poneretur seu poni posset sufficit talis effectus quod ad do propter cammliberam.

⁋ Respondetur quod nullus idem effectus numero est effectibilis a quolibet per se sufficienter agentium eiusdem speciei nec prioris nec secun darior planum est quod contra sic respondentem defice ret euidentia probandi per hanc propositionem quod eius dem effectus numero non possunt esse plures cause effectiue totales. Ista responsio consequenter diceret quod qualitercumque posset vnus aliquid producere et alter posset simile producere et equale sed non idi numero.

⁋ Contra tunc esset non vterque opes. Ideo enim deus et ompres quia potest producere quodli bet producibile.

⁋ Respondet talis consequenter quod sic sumendo omnipotentiam. omnipotentia dicitur tamen credita est quia abique fide diceretur quod qualircumque poset vnus et alter non tamen idem.

⁋ Item potest dicere quod idem effectus numero est sufficientur casabilis a quolibet agentium eiusdem speciei sine altero maxime a quolibuet priorum sine altero quod non est inconveniens eiusdem ef fectus numero esse plures causas totales primas et etiam non primas totales sicut expositum est et sicut modo defacto vnus effectus absolutus essentialiter similiter et absolute dependet a quacumque causa rea liter et totaliter ab eo dicta praeterquam a causa simpliciter. Preterea non obstante quod de facto causetur pro ducatur et conseruetur a causa creata produci et coseruari a prima ita consequenter dicerent quod nullus effectus essentialiter dependet ab ista prima vel ab illa prima quia licet sufficienter posset poni a qualibet illa rum diuisim quia causam nullam illarum requirit simi liter et absoluta necessitate ad hoc vt ponatur ideo similiter a nullo essentialiter dependet: licet essen tialiter dependeat ab illa specie ad hoc vt tenetur. verbi gratia. calor eiusdem speciei potest produci ab igne et etiam a sole et si idem indiuiduum ab vtroque posset produci illud ad hoc quod naturaliter producatur requirit solem vel ignem sub disiunctione a neutro tamen determinate essentialiter dependet. Uocando tamen essentialem dependentiam ad illud sine quo de facto non fieret et a quo fieret alio circunscripto. Dicendum enim quod ab illo essentialiter dependet a quo pro ducitur de facto nec etiam conseruaretur de facto nisi ab eo fieret licet ab alio fieri posset et conseruari etc. sic conformiter diceretur in proposito. Diceres si ponit duo prima ea ipso ponit oppositum in adiecto quia quod per suphabundantiam dicitur vni soli conuenit. Dicendum quod tunc iste suplatiuus primum expo neretur negatiue et non affirmatiue. Tertio posset quis vocare dependentiam essentialem dependentiam alicuius ab alioa quo de facto capit esse vel conseruat non obstante quod ab alio caperet esse si illud de esset. Uerbi gratia deus posset ordinare quod si talis causa fuerit ponens tali materie in a instanti quod ipsa coope rabitur tali cause ad productionem b. effectus et deficiente tali causa ipse per se ipsum solum produceret. b quo posito si ista causa creata sit ponens tali materie in a. istanti effectus b. effectiue erit a tali causa creata et si non adesset nichilominus. b. produceretur et in isto casu deus esset causa totalis illius effectus. quia ab ipso de facto ponitur effectus et equaliter po neretur omni alio circunscripto in ratione efficien ter et tamen ita absurdum videtur quod respectu eiusdem effectus sint due cause effectiue vna totatis et alia partialis sicut quod due totales. Sic ergo per omna esset dicendum tenendo cum scoto quod idem effectus nu mero posset produci a diuersis causis creatis a qua libet istarum sine alia vt patet de diuersis patribus respectu eiusdem filium in quastione illa an si adam non peccas set tantummodo illi qui saluabuntur fuissent nati et in. 4in materia. De responsione videtur sibi rationabile quod deeadem materia nunero a diuersis agentibus nmnero pro duceretur idem effectus nunero et hoc etiam probari potest po sito casu de duobus ignibus vel tribus existentibus adequate in eodem situ etc. vt prius per argumentum okania ullum igitur inconveniens est ponere quod idem effectus simul producitur a pluribus causis totalibus. Diceres a nullo dependet aliud essentialiter quo non existente vl minus esset. Set si effectus habet plures causas totales in eodem ordine si aliqua ear abesset vel minus esset igitur a nulla eam dependet essentialitur et ita in proposito nisi des vnicum primum.

⁋ Responderet proteruus quod maior est ea loquendo de essentiali dependentia primo modo dicta sed non secundo modo vel tertio modo quia si tet se in prima responsione scilicet quod diuersitas agentis secundum nuneru in naturalibus arguit sufficienter diuersitatem numeralem effectus quod ego verius reputo tunc consideretur quod quilibet ef fectus essentialiter dependet a primo. suo etiam sumendo dependentiam essentialem primo modo quia nullus posset sine hoc produci nisi ab isto aliquo producitur et quod non posset produci idem effectus ab altero primo sed sibi similis et equalis sicut forte diceretur de omnibus causis naturalibus quod idem effectus numero qui producitur ab isto per se non potest produci ab aliquo effectiuo eiusdem speciei sed similis et equalis vel si concederetur quod idem effectus numero produci posset simul ab vtroque et etiam separatim ab vno per se si aliud non esset et econuerso quod credo esse ver non tamen sequitur quod ambo essent cause totales vocan do causam totalem illam a qua producitur effectus eta nullo alior sumendo autem causam totalem sicut prius non est inconveniens duas esse causas totales respectu eiusdem effectus.

⁋ Sed contra arguitur tunc multitum do dependentium eque primo et equalitur dependeret ab vno istoru sicut ab altero. Falsitas probatur quia aut ambo concurrerent respectu eorundemleffectuum vt cause partiales mutuo se exigentes respectu eorum et tunc neutrum eorum esset primum quia vtrumque a reliqua dependeret in causando aut vtrumque esset causa totalis sic quod posset casre illa altero circunscripto et hoc est falsum quia contradictio est quod aliquis effectus essentia liter dependeat ab a et quod tamen posset causari circunscripto a quia illud quo circunscripto potest causari a non est eius causa essentialis et per consequens nec totalis.

⁋ Respondetur si quis non velit dare quod idem effectus numero est naturaliter causabilis a diuersis agentibus numero et eiusdem speciei neganda est comna prima quia equalis perfectio non arguit plus nisi quod possit inequales effectus non tamen in eosdem isto tamen dato cum probas falsitatem consequentis dico primo quod concurrunt vt cause partiales sicut deus modo cum musca concurrit sicut causa partialis respectu eiusdem effectus nec se quitur quod vnum dependeret ab alio in causando sicut nec deus nunc a musca quia sine tali comprincipio potest in eundem effectum vel in similem illo non dato etiam concedendo quod ambo sint causa totalis vnius effectus sicut in argumento accipitur causa totalis pro causa quae potest causare altera circunscripta et vltra dico quod a nullo primorum determinate dependeret effectus essentialiter primo modo superius exposito sumendo depen dentiam essentialem sicut etiam tu accipis hic et causa huius ibi tacta est quilibet enim talis effectus requirit aliud primorum hoc vel illud sed nec hoc determinate nec illud.

⁋ Diceres si essent duo primi vter que argueret alium nullipotentem sicut arguit Hugo de sancto victore quod vnus posset nolle esse idem quod alius velle. Respondetur negando consequentiam quod ita es sent caritatim quod neuter possit alteri difformiter vel le.

⁋ Secundum dubium potest esse an idem effectus numero qui defacto sufficientur producitur seu produci posset de hac materia ab vno actiuo naturali pos set naturaliter produci ab alio actiuo eiusdem speciei Similiter mihi vel dicendum quod non propter hanc rationem quia qua ratione hoc posset fieri per agentia naturalia vnius speciei eadem ratione et alterius quia non plus repu gnat agenti vnius specieiquod precise suppleat vicem agen tis sibi similis in specie quam cuicumque agenti naturali cuiuscumque alterius speciei respectu sibi similis. Falsitas probatur quia visionem sensitiuam vel intellectiuam ean dem nunero quam causat respectu sui hoc visibile vel hoc intelligibile nullu aliud visibile eiusdem speciei posset producere quia nullum aliud visibile natum esset sufficienter hoc circunscripto producere visionem pro priam illius: tum quia tunc non esset propria huius vel nulla ha bebitur visio propria canbilis per naturam vel propositum tum quia actiuum naturale agit secudum vltimum potentie suer et ideo si hec albedo sufficeret camre visionem propriam alterius albedinis et non plus vnius alterius a se quam cuiuslibet infinitarum ergo cum non sit maior ratio quod causet vnius quam alterius visionem vel causabit propriam cuiuslibet vel nullius et non cuiuslibet al terius igitur tantum propriam sui ipsius et sicut non potest causare visionem propriam alterius ita nec albedo aliam visionem istius Preterea omnis cognitio est signum naturale il lius quod per se significat tali potentie quam informat. Pre terea aliter eadem cognitio posset esse non tot quin plurium dicta cognitio.

⁋ Item nec in mundo esset cognoscibile cognitione sibi propria.

⁋ Correlarium quod hec albedo siue posset care infinitas visiones sui siue tantum vnicam semper in eadem posita nunquam tamen poterit causare nec in eadem posita nec in alia aliam de omnibus visionibus infinitis cabilibus in eadem potentia vel aliam propriam respectu cuiusque albedinis et tamen cum hoc stat verum esse quod omnes visiones proprie quarum cunque albedinum casbiles sufficienter ab illis albedi nibus et potentiis visiuis eiusdem speciei specialissime sunt eiusdem rationis quia omnes cause concurrentes ad causandum respectu vnius sunt eiusdem speciei cum causis concurrentibus alterius. Et licet tam appa renter non posset argui secundum hanc viam de diuer sis ignibus ex propriis conditionibus actuum vel obie ctorum tamen omnem argumentum quod fieret ad probandum op positum de ignibus eque probaret oppositum de obiectis et visionibus et ita naturalis vel necessaria canlitas est ex vna parte sicut ex alia.

⁋ Et si arguatur contra hoc secudum motiuum seco. de filis et patribus quia dato quod adam non peccasset idem praecise fuissent secundum sanctos saluati tunc et nunc igitur cum multi nunc sal uandi humanarunt patres damnatos defacto quorum nullus tunc fuisset in rerum natura secundum hoc igitur habuissent patres alios.

⁋ Dicendum quod dictum sanctorum intelligendum est de ydemptitate tunc et nunc animarum et non corporum. Ex hoc potest solui quartum dubium scilicet quomodo potest vitari quin eiusdem effectus nume ro sint plures cause totales scilicet sic exponendo quod per quaelibet earum alia circunscripta vel aliis adhuc pro ducerentur quia diceretur quod idem effectus numero non esset producibilis a diuersis causis etc. vt predictum. Unde dico quod ponendo stuppam intur duos ignes equales vnus ageret vnam medietatem et alius aliam. Diceres ponendo continuum componi ex indiuisibilibus statur ad partem mimam de qua responsio non habet locum.

⁋ Respondetur licet suppositum sit impossibile adhuc posset dici quod primus ignis mimi secundum extensionem vnus gradus perfectionis intem siue canetur ab vno igne et alius ab alio.

⁋ Sed dices ista opinio sicut ponit mimum secundum intensionem. Et tunc stat argumentum responsio eadem est ad illud argumentum sicut ad argu mentum prius factum de duobus vel de pluribus ignibus positis in eodem situ adequato equaliter applicatur vni stuppe vel materie mime et licet euadi potest po nendo latitudinem graduum in forma ignis sicut ponit commentator quod forme elementor sunt itensibiles et remissibiles quia tunc diceretur quod vnus gradus esset ab vno et alius abalio sed econverso non concedo quod forma sub stantialis suscipiat magis et minus ideo vel oportebit dicem quod ista materia mima recipet formam ab vno non ab alioquod non videtur rationabile per casum positum vel quod vter quia caebit vel neutur vel quod ista materia simul reciperet duas formas eiusdem speciei non facientes vnam quod licet non sit apud me verum citius tamen hoc ponerem quam di¬ cerem quod iste effectus secundum numerum qui sufficienter producitur ab vno istorum posset produci naturaliter ab altero quia hoc scio esse verum in simili anima enim separata simul posset perfici dua bus intellectionibus propriis duorum angelorum vel oportebit tertio dicere quod materia non reciperet aliquid sed manebit in medio mille ignium qui non poterunt comburere vnam stuppam quod tamen videtur absurdum vel oportebit dicere quod ambo simul producunt eundem ignem numero quod concederem suppo sita indiuisibilitate forme causalis intensiue. Dices prius oppositum dixisti.

⁋ Respondeo hoc ne gando sed dixi quod iste effectus secundum numerum qui po test sufficienter produci ab vno non potest produci ab alio eiusdem speciei et nunc addo quod nec ab isto et alio simul.

⁋ Hec autem dico quod idem ignis potest si mul produci a duobus ignibus sed iste secundum nu merum a neutro posset naturaliter produci. Undi secundum varietatem efficientis quantumcumque parum volueris in numero vel in entitate habebis semper alium et alium effectum secundum numerum.

⁋ Contra tunc inter indiuidua eiusdem speciei esset ordo es sentialis in causando eundem effectum cum tamen superius dixeris quod cause essentialiter ordinate in causando sunt alterius rationis consequentia patet quia vtraque talium causarum necessario requirit alteram ad hoc quod producat illum effectum.

⁋ Item non videtur si deus conseruaret radium productum ab isto sole aut vel causando solem et ponendo in eodem situ alium alius posset conseruare radium ab alio prius conseruatum sed conseruare et producere sunt idem in re quo ad positiua signatur per hec nomina igitur

⁋ Item non videtur quin aliud sigillum numero potest conseruare figuram aque impressam ab illo si deus poneret ibi aliud et illud destrueret.

⁋ Ad primum negatur consequentia ad probationem dicoquoe licet ad producendum istum effectum altera requirat alte ram tamen quelibet causa potest producere aliquem effectum alium sue speciei sine altera illius speciei et ideo non est ibi ordo essentialis in causando simpli citer licet posset concedi quod ibi esset talis ordo respectu illius effectus dati eo quod ille simul a duobus mutuo essentialitur dependet.

⁋ Ad secundum dico quod secundus sol non potest conseruare radium ab isto so le causatum.

⁋ Ad tertium non pono quod figura sit res distincta et si poneretur hoc idem dicerem.

⁋ Quintum dubium an possint esse plures cause finales totales respectu eiusdem effectus. Et argui potest quod non per argumentum scoti quod supra ponitur arguen do ad primam partem secunde dubitationis secundi articuli.

⁋ In contrarium potest argui per argumentum ibidem positum. Hic respondeo primo quod quilibet experitur quod sepe appetit idem propter diuersos fines sic quod vno illoru quouis finiu non co gitato nec concepto pro reliquo faceret et optaret illud idem verbi gratia. Soleo intrare villam tam vt intersim disputationi quam vt loquar scriptori etc. Ut tamen distinctius videatur quid dicendum si vado ad argumenta sco. et o ka per que arguitur pro et contra in hoc dubio et in dubio secundo de causis fi nalibus multis respcctu eiusdem.

⁋ Ad argumen tum scoti potest proportionabiliter respondere sicut responsum est de effectiuis totalibus.

⁋ Ad argumentum okam dico quod ab agente propter finem vel fines duos nullus producitur effectus primo et immediate quae habeat vtrumque pro causa finali totali creata etiam nec vnomodo praexposito nec alio sumendo causam totalem. Et ratio patet ex iam dictis quia aliquid causare per modum finis est ab agente creato intendente finem illu vel illos amari amore tali quo posito sequitur imperium executionis illius quod a tali agete causatur propter talem finem et illud imperium habet pro efficaci tate voluntatem simul cum amore vno vel duobus duorum finium. Egitur per praedicta aliud imperium in specie vel in genere causabitur vna cum amore duorum finium quam si causaretur a voluntate et amore tantum vnius illorum finium. Et si imperium est aliud numero prius effectus imperum erit alius numero et sic deinceps dixi autem notanter de effectu immediate producto ab agente intendente finem tum propter motum localem qui secundum alios et secundum veritatem non est effectus per se loquem do quia mouere localitur est secundum eos non efficere aliquid nec est aliquid effici sed est a. iquid transferri de situ in situm et non est negandum quando propter amonem diuerso rum ab eodem motiuo aliquid idem numero transferri posset ab eodem situ numero ad alium numero eundem situm sicut propter amonem vnius illorum tamen fieri posset tum propter effectum producibilem ab alo actiuo quam ab ilio qui intendent eundem vel plures fines mediate tamen motu locali proueniente mediante amore finis vel finium. Uerbi gratia. si quis propter amo rem duorum faceret ignem et apponeret eadem ligna ad comburendum que ipse apponeret sicut bere co gitaret oe vno quouis illorum per se igni appositis lignis eundem ignem numero caret siue iste applicaret actiua huiusmodi passiuis propter amorem vnius siue propter amonem multorum.

⁋ Sextum dubium est contra vnum prius dictum. dictum est enim quod iste effe ctus qui de facto cansetur ab vna causa effectiua non potest causari sine illa et si producitur a duabus repugnat si bi naturaliter produci nisi a duabus.

⁋ Contra si alicui indiuiduo repugnat naturaliter produci nisi a duobus igitur cuilibet indiuiduo eiusdem speciei repugnat produci nisi a duobus sic enim et tu ex alia parte arguis quod qua ratione repugnet vni actui naturali naturaliter producere aliquod indiuiduum quod posset ab altero produci per se eadem ratione et cuilibet et si sic illud indiuiduu potest produci a duobus igitur quodlibet indiuiduum eiusdem specieiequale isti saltem poterit produci a duobus naturaliter

⁋ Huius oppositum dicis supposito quod aliquid naturali producibile sit indiuisibile in essentia sua seu entitate tam intensiue quam extemsiue.

⁋ Respondetur quod non est simile quia ego arguo ab vna causa ad alia causam et tu ab vno effe ctu ad alium effectum ego de producere et tu de produciet ratio dissimilitudis est: quia causa respectu huius effectus secum numerum indeterminatior est quam econuerso eo quod cam prior est effectu idem enim agens quod producit hunc effectu de hac materia vel de alia materia nunero vtroque modo secudum me. Set iste effectus productus de hac materia ab alio agente nec etiam ab isto et sic sed omnes ydemptificatos effectus secundum nunerum requirit eandem materiam secundum numerum et non econverso. Ita dico ego de causa effectiua.

⁋ Ad primum principale patet ex primo articulo in solutione primi dubii.

⁋ Ad secundum negatur consequentia quia in prima propositio ne praedicatum sumitur essentialiter et in minore vero cum dicitur et iste deus demonstrato patre etc. notatur quod vel persona patris non est deus vel non sit filius et hec disiunctiua vera est et in conclu sione autem cum infertur igitur pater est alius deus a filio ex vsu fidei contra hereticos notatur esse alius a filio secundum deitatem ita quod ly deus in praedicato stet essentialiter et non praecise personaliter ideo non valet discursus.

⁋ Per idem patet ad tertium probaret enim vnum verum si in ista tres persone sunt tres dii predicatum in vsu ecclesie tenetur precisepersonaliter vt esset sensus: tres persone sunt tria supposita quorum quodlibet est deus vel habet deita tem sicut est in exemplis sed etiam non permittit quod sic vtamur ne per hoc heretici deciperent simplices et ne scandalizantur infideles.

⁋ Ad quartum videtur posse responderi negando maionem et argumentum anselmi valet in numero singulari et non in plurali quia alius est modus significandi in singulari alius in plurali.

⁋ Item potest concedi maior quia demonstrato deo et quacumque alia re hec est vera. Ista sunt qui bus maiora cogitari non possunt quia si darentur alia maiora cogitabilia unum illorum esset maius vno prius demonstrato et reliquum reliquo et aggrega tum aggregato quod non est verum cum deus solus sit quo maius cogitari non potest. Et tunc neganda esset minor scilicet quod talia sunt dumsed sufficit quod unum illorum sit deus et quod vnum illorum sit infinitum. Aliter enim dicitur quod argumentum anselmi tenet gratia mate rie sed non valet gratia forme quia tunc eque probaret esse in entibus albedinem quam maior cogitari non posset. Secundo principaliter restaret querere de trinitate sed illa differtur vsque ad distinctionem 33