Quaestio 3

TErtio circa istam distinctionem quero ad materiam de augmentatione formarum vtrum creatura rationalis habens gratiam possit mereri suam gratiam augmentari

⁋ Uidetur quod non quia nulla gratia potest fie ri maior quod est ex prima questione praesentis distinctio nis quia nec precedens nec addita nec resultans ex vtra que. igitur contra per augustinum vbi supra in princi pio huius secundi gratia meretur augeri etc. Item augustinus super canonicam. Io ome 3 recitat magister li. 3 di stinctione 2. cap. vltimo vbi dicitur nunquid mox vt nascitur charitas tam prorsus perfecta est ymo vt per ficiatur nascitur cum nata fuerit nutritur cum fuerit nutrita roboratur cum fuerit roborata perficitur cum ad perfectum venerit dicit cupio dissolui.

⁋ Item augustinus euechm vltio vel penultimo cap. crescente caritate mi iuitur cupiditas igitur caritas secundum eum crescit. Respondeo quod idem est iudicium de charitate et aliis formis secundum quas est motus quomodo ad intem sionem et remissionem ideo vniformiter restat dubita re de omnibus primo an aliqua talis forma susci piat magis et minus Secundo an augeatur vel di minuatur Tertio an intendatur vel remittatur.

⁋ Ad primum dicendum quod non de virtute sermonis loquedo siue sit propositio copulatiua siue sit de copulato extremo quia licet aliqua forma possit fieri maior vel minor per rarefactionem vel condempsa tionem nulla tamen proprie loquendo suscipit magis et minus in se nec etiam potest esse intensior vel remissi or quam est nec etiam posset augeri vel minui intensiue et ratio est quia non posset realiter in se recipere a liquid sue speciei nec etiam aliquid alterius speciei Se cundo dico quod non suscipit magis et minus per praedicationem quia non potest dici forma talis puta albedo sit magis albedo quam ante nec intensa albedo est magis albedo quam remissa licet sit maior id est intensior. Sed talis de nominatio concretiua tantum conuenit proprie sub iecto secundum tales formas in ipso receptas nam subectum est primo minus tale et post magis tale vel econuerso dico tertio quod ad intellectum auctorum loquentium concedi posset quod forma suscipit magis et minus et intra eandem spciem id est quod vna vice est maior et alia vice minor intensiue manens in eadem specie et in eodem subiecto adequate.

⁋ Aliomodo quod alicui forme aduenit aliquid faciens eam perfectionem et tunc dicitur suscipere magis quandoque aliqua pars eidetrahitur et tunc dicitur suscipere minus non quod eadem sit primo maior et post minor et econuersa. Sed quia resultans ex priore et adueniente est ma ior et etiam remanens post alicuius gradus substra ctionem est minor.

⁋ Ad secundum dubium potest dici quod sicut patet primo de generatione et secundo de anima in augmentatione vera auctum prefuit et aliquid sibi adgeneratur ita quod quelibet pars aucta est au cta quod ad vim vocis non posset intelligi sed sic quod in augmentatione restiltat maius scilicet compositum ex prae existente et adueniente et in diminutione relinquitur minus quam prius fuerit scilicet pars illius a quo incipit diminutio et ad similem sensum dicitur de forma aliquam quod vere augeatur et minuatur tamen sicut vulgaris locutio concedit idem vel numero primo esse maius et postea minus ita proportionabiliter posset concedi de formis ita scilicet quod idem sit auctum esse quod esse cui aliquid est appositum et ad genitum secundum quanlibet notabilem partem sui et sic illud quod prefuit augetur vel est auctum et etiam illud quod prefuit ex diminutum a quo scilicet per corruptionem secundum quam libet partem notabilem substra hebatur quod se cum prius constituebat vere et per se vnum. Notandum tamen quod indifferenter est in augmentatione hominis et aliorum animalium propter animam intellectiuam propter quam ho manet idem nunero non sic autem omnino est in aliis. Nota etiam quod animata proprime dmuinti augeri forem autem sicut cha ritas albedo minus proprie

⁋ Ex dictis patet ad ter tiam partem dubii qualit er. s forma potest intendi vel remitti

⁋ Tertium dubium principale an foram habeat latitudinem veram intensiua vel gradualem et est dicendum quod sic quia habet in se plures partes distinctas rea liter constituentes eam qualitatiue sicut plures par tes distincte situaliter constituunt aliquid per se vnum extem siue.

⁋ Tertium dubium an augmentatio forme sit motus vel mutatio dicendum quod si fiat successiueque est motus si subito tunc est mutatio et si sit in subiecto tunc subiectum dicitur moueri vel mutari tali augmenta tione et non ipsa forma. Si vero fieret non in subiecto sicut bene posset fieri a deo tunc talis augmentatio non esset motus nec mutatio qui nihil ibi mo ueretur.

⁋ Dices pars precedens aliter se nunc ha bet quam prius quia aliquid sibi acquiritur igitur mutatur Respondetur quod si se habet nunc aliter quam prius scilicet secundum locum vel secundum formam in se subiectiue receptam bene sequitur ipsa mutari. Si autem solum habet se aliter relatiue et in ordine ad aliud non oportet sicut non sequitur in simili filium dei mutari in incarnatione de quo videbitur circa principium tertii. Diceres subie ctum mouetur ista augmentatione et non alio motu quam sit ista augmentatio igitur subiectum augmentatur probatur charitas augetur et ista augientatio est motus igitur charitas mouetur. Item si charitas augman tatur illa augmentatio non distiguitur a charitate sed est ipsa charitas igitur augmentatio augmentatur et cum augmentatio sit etiam alteratio igitur alteratio augmentabitur probatur augmentatio et al teratio sunt motus distincti et charitas est termi nus alterationis igitur non est terminus augmentationis et per consequens non augetur. Ad primum dicitur quod eadem mutatio denominat subiectum et aliter formam ideo negatur consequentia sicut non sequitur ca lefacere est agere sed ignis calefacit aquam igitur ignis agit aquam per idem ad secundum.

⁋ Ad tertiu dicitur quod non tota charitas dicitur augmentatio sed pars ap posita et ideo non sequitur quod augmentatio augmentetur quia pars apposita non dicitur augmentari. Sed vel ipsum totum vel praeexistens iuxta intellectum prius datum etiam non videtur inconveniens quod augmentatio per accidens augmentetur et quod altatio augmentatur licet non opor teat sequi de alteratione eo quod licet ista augmentatio sit alteratio non tamen eiusdem sed est augmen tatio forme et alteratio subiecti sicut ipsa non est motus forme sed subiecti.

⁋ Ad quartum dicendum quod in proposito non sunt motus distincti sed vnus motus qui tamen respectu vnius est alteratio et respectu alterius augmentatio.

⁋ Quartum dubium an aliqua paria charitas possit fieri vel acquiri per tempus nfinitum sine interruptione credo quod sic per deum producem do aliquam partem in certo tempone et partem proportionalem sequentem in tanto tempone et sic in infinitum.

⁋ Quintur dubium. An possit deus inducere in tempone finito for mam infinitam dicendum si non sit repugnantia formam hu ius esse conclusio esset consequenda si autem est repugnantia dicendum quod non

⁋ Sextum dubium vtrum charitas possit augeri per actum instantaneum et tenet syrati quod non quia si sic sequitur quod quilibet viator posset in paruo tempone acquirere tantam charitatem vel maiorem quantam habuit anima Christi consequentia probatur quia charitas anime Christi est finita. que sit a. et sit b. actus instantaneus per quem viator meretur charitatem .c. et sit proportio .c. ad a. subcentupla et ponatur quod antequam talis eliciat actum aliquem ipse habeat deliberationes sufficientes respectu diuersorum obiectorum vel actuum ad eliciendum centum tales actus qualis est b. et maneant ille deliberationes per vnam totam horam et faciat ille pri mum actuum illorum in prima centesima illius hore tunc pari ratione potest facere secundum in secunda et sic con¬ sequenter nec oportet quod fiat expectatio per maius tempus quia deliberatio et dispositio potentie per omnia requisita ad actum volendi causandum mado iam expresso habentur per causam in principio et habebuntur in qualibet par te proportionali respectu actus tunc causandi secundum ordinem iam pretactum. Ad istud respondi di. 1 1. q. 8 quod actus instantanee elicitus necessario continuatur per tempus secundum se totum per partem ante partem ita quod non ex toto cessabit citra finem ali cuius temporis parui in cuius principio si sumatur mediante deliberatione quod tunc est dilectio dei causanda et sequitur electio conforis illi sententie seu dictumini non est in potestate talis nature intellectualis circa ffinem vnius parui temponris scilicet minimi per ceptibilis vel maximi non perceptibilis secudum circum stantias et dispositiones precise tunc habitas sententiari quod tunc vel tunc non sit actus habendus et tunc vel tunc sit alia distinctio causanda nec etiam in discursu istius temponis dumcurrunt iste partes proportionales iuxta yma ginationem argumeti facti nec in principio poterit sententiari distincte quod in tali parte est secudus actus causandus et in tali tertius et sic deinceps quia non est in ptante naturali talis intellectus creati aliquam istarum partium disticte percipere quare igitur meri torie elicere potest tot actus similes cum non possit primum dimittere citra finem temponis dandi.

⁋ Ex istis sic premissis soluuntur multa argumenta predicti do ctoris contra necessariam continuationem actus eli citi in principio temponis dati vsque in finem huius Arguit entum sic ponatur quod voluntas velit ex deliberatione atecede istud tempus non habere actum istum vltra medietatem talis temponis parui dati et si hoc vel igitur habebit actum istum post medietatem datit praeis istius vel non si non tunc habita deliberatione prima poterit ipsum dimittere et habere actum alium quandoquie ex tunc voluerit si non tunc actum istum inuite continuat quod est contra ansi. de libero arbitrio capitu. quinto dicentem ligari potest hoc inuitus quia nollens potest occidi velle autem non posset inuitus quia velle non potest nolens

⁋ Si mile dicit Augustinus de duabus animabus capitulo 6

⁋ Dicetur forte quod ipsi loquuntur de velle proprie dicto scilicet de belle libero pro tunc quando est liberum.

⁋ Set volitio elicita in principio datit praeis non est post pri mum instans libera pro isto tempone. Contra arguit iste do ctor quia licet prima pars huius responsionis sit vera scilicet quod ipsi loquuntur de velle libero et proprie dicto non tamen secunda pars qua dicitur quod volitio hu ius pro isto tempone post primum eius instans non est libera sed necessario habita ita inquit necessario quod non est in ptante voluntatis illius quis si habeat huiusmodi actum in primo instanti illius temporis habet istum vel aliquid eius post medietatem illius temponis datiz quia dicit augustinus vbi supra quod non cogitur facere aliquid vel non facit istud vel volens facit cum igitur voluntas non cogatur retinere huiusmodi actum post medietatem temponis dati vel igitur non retinet eum tunc vel si etinens volens retinet.

⁋ Ad istud argumentum patet primo quod supponit falsum scilicet quod talis voluntas possit discernere inter medietates illius parui temponis et di stincte percipere quando erit prima medietas et quando se cunda et oe partibus partium eius cuius oppositum probaui supra prima di.

⁋ Sed hoc non soluit argu mentum dato quod talis intellectus non possit distinte percipere tempus minus nouit tamen quod illud paruum epris habet infinitas partes et per consequens voluntas potest velle diligere deum precise per medietatem primam istius temponis velit igitur sic et tunc queritur vtrum habebit istum actum post istam medietatem vel non et consequenter per omnia arguitur sicut prius Respondetur quod licet intellectus iciat istud tempus paruum habere duas medietates non tamen potest distincte eas per cipere nec etiam in principio illius temponis percipit instans medium eiusdem distincte et ideo no est in ptante voluntatis disticte percipere vel scire quando vere fue rit medium illius temponis.

⁋ Unde concedo quod si ipsa isto modo velit in principio istius temponis a. quando ponit primo actum mediante dictamine iutellectus sicut exprimitur in argumento quod ipsa non potest exequi sicut eligit exequendum ymo si tunc eliciat istam dilectionem quam simul cum vellet non remanere vltra primam medietatem illius temponis ipsa non habet in sua na turali potentia quiz actus ille remaneat plus quam vel let cum ipsa non possit iterum citra finem dati temponis illuactum deliberate suspendere vnde breuiter in tali casu ipsa vult sibi et tali potentie actiue impossibi le et cum arguitur quod tunc post primam medietatem temponis voluntas diligeret vel vellet inuite.

⁋ Respondeo sicut alias quod non sequitur quod in secunda perte a. ipsa simplici ter et absolute vellet seu diligeret inuite quia tunc ve let diligere et velle ea dilectione et volitione qua habuit in principio ipsius a. et ideo tunc volens eam habebit et non simpliciter inuite tamen habebit eam tunc inuite secundum quid eo quod in principio a. temponis voluntas vult illam dilectionem fore in prima me dietate. a. temponis et non vltra et quia ille actus volendi cum precise durat per totum. a. tempus igitur in secunda me dietate. a. temponis adhuc vult voluntas istam dilectionem tunc non fore et tamen tunc erit per casum igitur tunc erit contra suum velle ideo erit secudum quid inuite. Ansel. autem intelligit quod non posset simpliciter inuite velle volitione libera proprie licet multa velle naturalia precedentia omnem deliberationem sepissime recipiat vel saltem sit possibile quod recipiat velit nolit ⁋Aliter posset dici et forte melius quod ansel intel ligit quod nemo potest inuitus primo causare velle pro prie liberum et tamen velit nolit si recipiat tale retine bit et cum probatur in contrarium per augustinum qui non co gitur etc. Si hec auctoritas applicetur ad primam prductionem instantaneam et liberam illius dilectionis o vocetur .c. de qua et eius continuatione est hic sermo auctoritas facit pro me quia .c. continuatur et libere et non coacte nec necessitate libertati contraria causal et hoc sonat auctoritas que exprimit facere et non continuare vel conseruare.

⁋ Si vero applicetur auctoritas ad continuationem .c. dico quod voluntas liberi in principio a. temponis causando c. cogit seipsam et ne cessitat ad continuandum .c. vel aliquam eius partem nec hoc est inconveniens etiam secundum auctoritates vult enim anselmus quod voluntas posset seipsam necessitare et cogere malum vt inlibello ve cocordia cap. ter. dicit opus voluntatis cui datum est vt quod vult quod sit et quod non vult non sit voluntarium seu spototaneum est quando sponta nea voluntate fit et vnifariam est nec essarium quia et voluntate cogitur fieri

⁋ Sed has necessitates facii voluntatis libertas quae prius quam sit eas cauere potest sic dicam in casu isto quod voluntas libere causando actum aliter quem necessitat seipsam et cogit ad continuationem

⁋ Secundo arguit idem doctor sic si voluntas ceteris paribus in dicto casu necessitatur tenere dilectio nem .c. per tempus a. quid igitur necessitat eam non passio aliqua quae ponatur quod nullam habebit nec cognitio quia tunc sequaretur quod quanto fortius vellet hare aliquam volitionem huiusmodi tanto fortius et diutius haberet istam quia quanto volitionem aliquam nollet tanto uagis cognosceret illud quod nollet habre et per te cognitio est causa retentionis igitur fortior cognitio fortioris retentionis nec posset dici quod voluntas necessitet se quia voluntas nollet habree istam nolitionem post medietatem. A temponis.

⁋ Ad istud dico quod ipsamet voluntas supposito vniformi concursu omnim aliorum puta cognitionis concausantis volitionem .c. et huiusmodi necessitat ad continuandum omnes autem alie cause ibi con currentes agunt quantum possunt ex parte earum et ideo si voluntas ponat se libere ad idem sequitur effectus et permanebit et omnia alia vniformiter permanebunt do nec volunta libere cesset ab actu c sicut libere eum causauit non est autem in ptante voluntatis create ferentis se in aliquid subito et fine medio suspendere to taliter motum illum quia tunc foret instans instanti imme diatum sicut alias declaraui et hoc precise si talis latio in aliquid sit productio vere rei sicut est in proposit o

⁋ Sed quato voluntas omnibus aliis causis partiali bus requisitis principiat dilectionem aliquam iuxta modum predictum tunc velle habitum in principio a. tenporis de non habenda .c. dilectione vltra primam medietatem illius temponis non sufficit siue pluries ad hoc quod dilectio c non retineatur vltra medietatem. a. temponis tum quia hoc est proprium soli die voluntati quod per hoc quod nunc vult aliis aliquid fieri vel destrui eo ipo tunc fiat vel cesset ipse enim solus est qui dicit et facta sunt tum quia velle illud quo vult post medietatem a temponis c. non esse non repugnat ipsi .c. dilecti cum compatiatur .c. in principio a. et per totam primam medietatem a. etiam secundem istum doctonem igitur per istud velle numnquam cessabit .c. nisi aliud sit in causa nec poni poterit aliud in cau sa cum omnia alia ponuntur vniformiter se habre igitur oportet quod ipsa voluntas velit isto tunc adueniente aliquid volitione repugnante .c. vel velit tunc .c. non esse

⁋ Sed hoc non est possibile voluntati ex se propter impercepti bilitatem vt est dictum igitur.

⁋ Ad formam igitur argu menti dicitur quod voluntas necessitet seipsam etc. cum dicitur quod voluntas nolet habre etc. dico quod in isto casu voluntas vult sibi impossibile deducere ad effectum quia non est in eius ptante naturali scire quando precise erit lapsa prima medietas a. temponis vt predixi.

⁋ Tertio Arguit doctor iste si stante casu priori oporteat .c. continuare per totum a. vel igitur per totum illud tempus manet actus iste eque intensus sicut fuit in primo. in stanti vel non si sic tunc lapso isto paruo tempone continuabitur vltra per tantundem tempus nisi aliqua circunstantia remittatur quod non oportet contingere voluntas ipsa conseruans .c. remittetur igitur remanebit actus .c. ita fortis in fine. a. temponis igitur necesse est ipsum vlterius conti nuare per equale tempus ipsi. a. et pari ratione tertio quar to et sic sine fine.

⁋ Item si maneret actus vniformiter in tensus per huiusmodi tempouns pari ratione foret in angelis beatis quia non videretur posse dari ratio diuersitatis et si sic tunc si viderent deum velle vnum et postea statim oppositum non possent se conformare volutati dmie infra illud tempuns et per consequens haberent tunc tales actus inuite

⁋ Item similiter fuisset in Christo et sic postquam fuit mortuus voluit seite rum mori quia in instanti mortis sue voluit seiqueum mori et si hoc igitur secundem istam responsionem de necessitate ista volitio continuabitur vltra igitur Item si ista volitio. o manet vniformis per totum a. quero autem potest corrum pi subito aut non si subito igitur infra istud tempus potest cor rumpi si non igitur vltra illud instans quod erit finis a. temponis necessario permanebit

⁋ Item si sic maneret per ta tum. a. in equali gradu tunc conatus voluntatis quo conaretur in principio talis temponis non intenderet actum illum consequens est falsum igiturct. Si detur alia pars quod actus ille non maneat continuus in equali gradu per illud tempus a. sequitur quod continue naturaliter remittitur per illud tempus donec in fine illius temporis cesset esse quod non videtur verum quia sicut agens istum actum subito potuit producere pro eo quod ad eius re ceptionem erat passum satis dispositum et actuum suffi ciens et sufficienter presens non videtur ratio quin actus iste subito poterit corrumpi igitur non requi ritur quod successiue remittatur et partialiter cesset esse Item sicut ibi non est aliqua resistentia quin c actus subito producatur ita nec quin subito corrunmpitur et si in tali actus acquisitione vel destructio ne esset verus motus pari ratione foret verus mo tus in productione actus cognitionis vel scientie con tra phsoahum septimo phisicorum nec obstat quod ibi non est materia quia ita vere ista successio mensuratur tempone sicut si ibi esset materia.

⁋ Ad argumentum cum inqui rituran actus c. manebit eque intensus per totum a. tempons vel non dico quod vtraque pars contingere potest Sic omnes enim alie concause illius actus et circun stantie eius intensiores prouenientes maneant vniformes per totum tempons a. nec nouiter aliud impediat tunc manebit actus eque intensus vsque ad finem. a temponis exclusiue si aliqua de causis eius actis remittatur vel impediatur infra tempus a. tunc vel infra. a. cessabit vel remittetur actus c.

⁋ Sed hoc non stabit per ipsam voluntatem sed aliunde prouenit et tunc non remanebunt omnes et precise eedem circunstantie sicut prius contra casum argumenti.

⁋ Ad primam igitur formam cum probatur dato quod maneat vni formis tunc pari ratione per tantundem tempus etc. dico quod non sequitur ymo libere potest voluntas cessa re totaliter ab isto casu in vltimo instanti temponis aita quod hoc sit primum instans non esse eius sicut totatiter produxit ipsum in primo instanti temponis a. Magister au tem iste ymagiatur quod in isto vltimo instanti. a. temponis deberet esse actus intensus sicut ante et hoc non oportet et tamen ita posset contingere et si hoc pla ceat tunc voluntati nouiter tunc adhuc ceteris pa ribus maneret iterum per tantundem tempus infra quod ab isto actu cessare non posset et ita etiam de fine tenporis vel tertum vel quarti. Non dico tamen quod si ha bet actum istum ita fortem sicut prius in fine temponis dati quod iterum eo ipso haberet per tantundem tempons et sic de aliis quia hoc non oportet.

⁋ Sed si in fine dati temponis noui ter velit actum huius tunc habere vel retinere et ce tera sint paria que iuuant ad actum conseruandum tunc oportet si vero in isto finali voluntas teneret illum actum non ex noua complacentia et aduertentia tunc esset casuale quantum ad voluntatem actum istum cessare ante finem secunditemporis equalis vel non.

⁋ Ad secundam formam concedo quod ceteris paribus it esset in angelis beatis de actibus illis quos libe re causant et libere dimittunt si cetera sint paria hic et ibi nisi quod minus tempus potest ex natura sua angelus percipere quam purus homo precise pro statu nature lapse in quo corpus quod corrumpitur ag grauat animam et cum probatur quod non quia tunc si deum videret velle vnum in principio istius parui temporias et statim post oppositum ctc. dicendum quod istud antece dens non subest potentie naturali actiue angeli bene tamen subest diuine omnipotentie in medio illius perui temponis facere eos sentire vel firmiter credere quod de us vult eos aliud velle et habito tali iudicio possunt se in volito simul cum illo iudicio in eis a deo causa to libere vel necessario conformare et ita potest via tor si simile circa ipsum fieret a deo.

⁋ Sed tunc dimittitur casus argumenti quia tunc non habet pre cise ista adiutoria seu circunstantias quas prius.

⁋ Ad tertiam formam dico quod Christus per diuinam volitio nem fortaliter solum pro instanti mortis voluit presentialiter mori supposito quod anima subito separetur a corpore et qualibet eius parte

⁋ Et Idem dico de anima Christi si deus ipse fuit illi anime volitio qua for formaliter voluit ipsum mori de hac igitur Christi voli tione nulla est ad prepositum difficultas sed loquems do de creata volitione anime Christi certum est quod ipsa ante mortem voluit tali volitione Christum mori in futuro. Sed vtrum ipsa voluerit tunc praesentialiter Christum mori cum actualiter moriebatur supposito quod Christi mors et aliorum sit instantanea fides non determinat.

⁋ Dico tamen quod si in instanti. b. mortis Christi ipsa voluerit Christum tunc mori volitione creata siue a deo siue ab eo causata quod ipsa post istud instans voluit christum mori quia non potuit simul et semel subito resistere ab hoc velle alioquin instans iustanti succedere posset fine medio nec hoc est mirum si attendatur quod christum mori in b. instanti non est nisi animam chri sti esse in b. primo separatam a suo corpore quid enim inconveniens dabitur certe non nisi quam post quam b. tran sut per momentum paruum temponis voluerit ista aimma seipam esse primo in b. a suo corpore separatam Dices tunc sequitur quod anima voluerit aliquid esse abso lute vel fieri et tamen suum volitum non obtinuerunt patet consequentia quia post b instans voluit primo esse separata a suo corpore et hoc effici non potuit

⁋ Dicendum quod non sequitur quod non obtinuerunt vo litum sufficit enim quod volitum fuerit tamen ipsa nunquam voluit quod Christus post. b. moreretur ymo voluit con trarium cum hoc tamen stat quod ipsa diutius voluerit Christum mori in b. quam obtinuerit saltem quantum ad circum stantiam aliquam concurrentem ex parte voliti quia scilicet ipsum. b. non ita diumansit sicut ipsa voluit christu mori in b. et deus etiam ita voluit eam diutius velle qui aliter non dedit sibi pro posse. Aliter potest dici ad hominem et multum leuiter secudum principia eiusdem doctoris quod ab instanti et deinceps ista volitio non remansit volitio sed hanc responsionem non teneo.

⁋ Ad quartam formam dicendum quod potest corrumpi subito vel successiue sed non citra finem. a. temponis ceteris partibus sed primo subito in eius fine.

⁋ Et ad argumentum in contrarium patet ex responsione ad primam formam.

⁋ Ad quintam formam dicendum quod voluntatem conari non est nisi niti habere perfe ctam contemplationem seu cognitionem secundum optimas et placibilitas et magis electiuas conditiones obiecti sic enim recolligere se et vires alias vt habeantur alique circunstantie prime in optimo est conatus magnus ad bene et intense volendu

⁋ Quan tum igitur ad formam argumenti neganda est conse quentia quia licet conatus talis ante actum faciat multum ad intensionem actus tum quia facit appone re illa que posita augent actum tum quia facit amouere illa que impedirent intensionem actus tum si omnia ista procurentur et maneant vsque in finem a. temponis sicut principale presupponit argumentum actus remanebit equaliter intensus vsque in finem a.

⁋ Set tunc suspendi poterit ex libero motu voluntatis sicut est superius declaratum probatur due forme pro¬ bantes quod non opetet actum .c. successiue defficere vel desinere probant verum.

⁋ Ad tertiam formam qua di citur quod tunc eius corruptio vel productio esset vere motus concedo.

⁋ Ad philosophum dicendum est quod intel ligit quod non est necessarium ex natura talium formarum vel receptionum earum quod ipse producantur vel defficiant successiue quod concedo.

⁋ Secundo probatur aliter ab isto doctore quod charitas non augetur per meri tum instantaneum quia si sic igitur per meritum temponale augetur in infinitum quia meritum temprorale excederet meritum instantaneum improportionabiliter consequentia probatur ex hoc quod si augeretur charitas per meritum instantaneum igitur etiam per meritum vltimi instantis quia pro tunc meretur per istum actum premium. eternum aliter eim frustra teneret istum actum pro tunc.

⁋ Sed constat quod pro quolibet instanti tam tum augeretur sicut pro vltimo instanti quia non est maior ratio oe vno quam de alioymo non est aliquod instans per totum istud quin si desisteret in illo instanti ita quod foret vltimum quin in isto mereretur sicut et modo igitur.

⁋ Item si actus voluntatis es set pro tunc primo contra preceptum esset demeri torius et modo esset ita bonus sicut tunc malus igi tur modo meritorius.

⁋ Probatur si actus continuatus per tale tempus foret demeritorius pro vltimo instanti foret demeritorius.

⁋ Aliter enim esset aliquis actus malus pro quo non deberetur pena igitur etiam actus bonus pro tunc foret meritorius.

⁋ Item si pro illo instanti non deberetur aliquod premium sequeretur quod deus inequaliter merentes equali ter premiaret posito casu communi de duobus equaliter merentibus vsque ad a. quorum vnus habet actum meritorium in a. et alius non sit a. vltimum instans tempus dandi.

⁋ Respondetur negando primam consequentiam quia viator per bonum actum tunc solum nouiter meretur quando actus est sublibero dominio voluntatis ita quod pro illa men sura est in naturali libertate voluntatis prima se cundum naturam actui licet forsan simul duratio ne habere vel non habere tenere vel non tenere non autem pro mensura pro qua vel in quae non posset non habere actum talem sicut est in illo paruo tempo re et ideo si precise duret actus per illud tempus tunc nihil plus meretur ex tali continuatione vltra eius instantaneam productionem liberam.

⁋ Et cum arguitur si augetur gratia per meritum vltimi instantis igitur meritum cuiuslibet nature negatur consequentia quia si ex distractione sola et non ex noua electione nec vere nec interpretatiue perseueret in illo actu bono in vltimo instanti illi us minimi temponis tunc nullum meritum nouiter sibi ex hoc accrescit nec vnquam accrescet donec ex noua ele ctione vere vel interpretatiue habita perseueret in actu huius libere precanto. Sed quotiens nouiter in illum complacuerit in tantum quod illum principiaret nouiter si non esset totiens additum sibi premiusim sibi ascribitur sicut si nouiter tunc ab ipso li bere causaretur.

⁋ Et ideo si in vltimo instanti illius temporis haberet nouam electionem vel conplacentiam ad continuandum illum actum noviter meretur premium et gratiam sibi augeri.

⁋ Et ideo patet quod non est eadem ratio quo ad hoc de vltio instanti et de aliis precedentibus quia nec citius posset illum actum dimittere ex suis naturalibus vt proba ui.

⁋ Quattuor media que probant quod in vltimo in tanti meretur si aptentur ad posse et non ad esse con cessa est conclusio quam deducerenti si autem aptentur ad hoc quod oporteat sic esse non est verum.

⁋ Et ideo respondeo ad primum quod frustra quo ad crementum meriti continuatur vltimum instans vel etiam habe tur in isto nisi ex electione noua vere vel interpre tatiue tunc habita habeatur per idem ad secundem quia electiue perseueret in vltimo instanti contra prohibitionem nouiter vel ab antiquo sibi factam in actu vsque etiam meritorie habito concedo quod esset sibi tunc demeritorius et suo modo est dicendum de meritorio sicut prius.

⁋ Ad tertium dico quod prece pta negatiua obligant ad semper et ideo nisi talis in vltimo instanti temporis dati cesset ab actu prohibito cum tunc cessare possit iudicabitur consen tire et ideo tunc iste actus ceteris paribus est no uiter demeritorius. Sed de actu meritorio non est ita quia nullus viator totiens mereri obligatur sicut posset. Sed si super hoc haberet quis preceptum tunc peccaret etiam nisi nouiter talem actum eligeret vel alium meritorium vel non imprehabitum complacenter vere vel interpretatiue et si spon tanee non obligatus ad hoc sic se habeat nouiter in illo instanti quod actum huiusmodi nouiter poneret nisi es set prehabitus crescit eius meritum et si non habeat non decrescit.

⁋ Ad quartum dicendum est quod si al terum eorum. ex noua electione vera vel interpreta tiua habeat actum in a. et aliter ab eo cessat in eo a non causando aliquem alium eque bonum tunc non equaliter merentur et tunc etiam primo plus correspondet oe premio.

⁋ Si autem ex sola distra ctione habeatur ille actus ab vno istorum in a. et non ab alio tunc non merentur inequaliter nec eti am premiabuntur inequaliter ceteris paribus.

⁋ Tertio principaliter iste doctor sic si per meritum instantaneum augeatur charitas sequitur quam aliquis in vna hora posset augere suam charitatem infinite quia in omni parte proportionali posset pl ad hoc facere quam in instanti.

⁋ Hic respondet olrelcen et ego in parte sustinui quod non in omni parte proportio nali tantum facit ad augmentum gratie actus con tinuatio sicut ipsius instantanea libera causatio ymo nec sola continuatio meriti augmentat gratiam.

⁋ Con tra tunc ita bonum esset homini semper dormire sicut deum continue summe diligere si continuatio ista non auge ret meritum. Item si sic tunc in casu vnius simplicissimus habens actum remissum magis meretur infra illud tempus quam summe contemplans continue deum per idem tempons consequentia probatur quia actus contemplantis excedit actum simplicitatis in certo gradu sic quod in decuplo igitur si simplex ille infra tempus datum decies replica ret actum suum ipse tantum vel plus meretur sicut contemplans ille per suum continuatum quod non videtur.

⁋ Item imprudenter continuaret aliquis bonum opus suum quia ma gis esset meritorium sibi dimittere actum et iter similiter operari. Item tunc illud confilium apostoli non esset pru dnter datum sine intermissione orate. Item agise in cano nica sua multum valet deprecatio iusti assidua.

⁋ Item de moyse legitur quod quando orauit continue vincebat israel quando cessabat orare vincebat amalech. Item. 10. ethicorum laudat philosophus multum felicitatem speculatiuam quia ipsa est continua. Item continu atio in malo est thesaurizatio ire dei. et per consequens auget demeritum. igitur continua boni auget meritum consequens patet acobi. 5 de diuilibus conseruantibus diuitias vsque ad putrefactionem ad ro. 2 An diuitias bonitati eius et paciem et longanimitates eis ontempnunt. Item augustinis de vera et falsa penitentia di. 5 in principio dicit.

⁋ Consideret peccator quantitatem criminis in lo co in tempore in perseuerantia etc. post consideret quantum perseuerauerit et defleat quod perseuerauerit peccauit. Item tunc summe deum odiens continue per aliquod tempus minus peccaret quam si interim illud odium corrumperet et iterum resumeret. Item tunc volens occidere mille viros et ex equali malicia continuata exequens non magis peccaret quam qui ceteris paribus occideret unum solum. Si dicas quod ymo quia actus exterior est potior quia est lesiuus plurium.

⁋ Contra igitur pari ratio ¬ ne est magis offensiua dei executio talis impetus respectu multorum quam respectu vnius. Falsitas pro batur quia si voluntas interior non sit pelor propter continuationem actus interioris mali igitur nec actus exteriores ex eorum continuatione. Item tunc veniale additum mortali precedenti esset alicui grauius si nouiter fieret quam continuatio morta lis quia pro veniali deberetur noua pena et pro continuatione mortalis non. Item tunc ecclesia er raret in puniendo continuationem malitie. Item tunc per quemcunque actum satiffactorium posset homo satiffacere pro quolibet constat enim quod ita diu talis actus posset continuari quod esset satiffacto rius pro grauissimo delicto igitur si ita bonus est in principio sicut postea per cotinuationem patet intentum.

⁋ Item mathei. 5 docet christus petere querere et pulsare et idem luc xi. vbi de hoc panit parabolam de petente amicum suum vt accom modaret sibi tres panes. Item luce 16 dicit chri stus oportet semper orare et non deficere et ponit exemplum de iniquo iudice vindicante viduam de aduersario suo propter instantiam suam in petendo probatur laudantur seculares bene et diu durantes et equi in via non deficientes mirum igitir tur est si non laudantur homines opera bona con tinuantes.

⁋ Ad ista patet pro maiori parte ex dicti bene enim volo quod longua continuatio boni actus volendi procedentis ex charitate ymo omnis con tinuatio siue breuis siue longa equiualens vere vel interpretatiue pluribus causationibus talis actus auget meritum et charitatem vie et consequenter premium intellectus et quantum pretacta media istius doctoris illud probant illis inhereo. Et similiter dico ymo fortius multo ve continuatione actus mali quantum ad demeritum quia teneretur quilibet citius quomodo posset culpam mortalem inchoatam dimittere et ideo actio temporis minimi ab ipso distincte perceptibilis quo primo posset aduertere se teneri dimittere tale malum et non dimittit omittit nouiter peccando mortali ter non ponendo actum displicentie talis actus et non cessando ab actu tali citius quo poterit vere vel interpretatiue intelligitur nouiter consentire et hoc quia vt supra dixi pecepta negatiua obligant ad semper.

⁋ In actibus autem bonis non continutis totaliter vadit ita quod ibi continuatio expleta di stracte parum aut nihil prodest.

⁋ Iteratio autem vo luntaria boni actus ex charitate semper iuuat. Secundo tamen dico quod continuatio boni actus per tale tempus minimum ceteris paribus non auget gratiam nec meritum intem siue nisi accedat adiutorium diuinum vel aliud singulare et per ista satis esset obuiandum huic magistro qui nititur probare quod nullum sit meritum instam taneum sed omnem continuu et temporale et quod omnis continua¬ tio actus boni ex charitate procedens est nouiter meritoria cuius oppositum est secunda conclusio.

⁋ Ad primum igitur dico quod si homo deliberate eliceret actum bonum et infra terminum dati temponis dormiret non noceret quantum ad meritum dummodo in fine eiusdem temponis aditerato bene volendum vel bene agendum ita vigil existeret sicut prius. Secundum non procedit con tra me cum loquatur de tempore infra quod vnus simplex sepe potest intermittere et resumere actum suum. Tertiu satis est solutum prius.

⁋ Ad quartum consilium illud apostoli et auctoritates sanctorum non recipiunt aliud paruum tempus sed magnam continuationem quia consilium est oe possibilibus fieri et dimitti etc.

⁋ Ideo dico de aristotele. Et per illud patet ad 5 6 et 7 et. 10.

⁋ Ad 1i est dicendum quod ex malitia voluntatis continuata precise per tem us a. nec mille homines nec vnicum posset quis occidere sine pluri.

⁋ Ideo argumentum illud non pro cedit oporteret enim non solum semel sed sepissime actus malos interiores renouare antequam malitia voluntatis circa tot homines completur et bene volo quod repetitio voluntaria actuum consimilium ag grauat demeritum frequentatum vnde iste actus solus communis prius quo ex malitia vellet mille homines iniuste occidere nunquam sine pluri circa eorum aliquem con pleretur oportet enim addere actus alios malos quibus de terminat primo occidere nunc istum tunc illum et ita deinceps.

⁋ Ad 12 per idem.

⁋ Ad 13 negatur consequentia quia citra finem. a. temporis non est in sua potestate nouiter peccare venialiter vel mortaliter. sed continuatio peccati mortalis vltra tempus a. plus aggrauat quam aliquod veniale.

⁋ Ad i4 negatur consequentia quia ecclesia non puniret istam breuem continuationem plusquam instantaneam causationem actus mali per idem patet. Ad 13 et ad alia que sequuntur.

⁋ Octauum dubium principa e. Utrum aliquis viator possit diligendo deum vel alias bene volendo mereri augmentum gratie in primo instanti in quo infunditur gratia sibir et videtur quod sic qui sicut arguit ma. qudam pro hac conclusione aliquis viator potest extra charitatem vel gratiam recipere diligere deum cum cum aliis circunstantiis bonis ex genere et continuando actum illum vsque ad certumltempus potest in illo instanti et vltra habere actum illum circustantionatum cum omnibus circunstantius requisitis ad meritum et cum gratia sit igitur ita in illo instanti primo tunc sic talis in illo instanti primo merebitur per actum illum dilectionis sed non potest mereri gratiam primam igitur me rebitur per actum istum gratiam primam augeri in illo instanti quia no differt deus creationem suam et hanc rationem sic intelligo et tunc est bona aliter non concludit videlicet quod in isto sensu in quo habuit gratiam sic habeat se voluntas circa obiectum istius actus quod istum eliceret si alias non haberet si enim distractus ha beat illum ita quod eius habitio non tunc sit sibi im putabilis nouiter non oportet quod tunc sit nouiter meritorius actus iste.

⁋ Secundo sic si Christus meruit in primo instanti quedam bona sibi dari licet non gratiam secundum omens quasi si ipse non recepisset gratiam summam cuius fuit capax in pri mo instanti ostensis sibi obiectis diligibilibus sicut fuerunt iam et datis sibi naturalibus ita perfectis sicut am habuit defacto eliciendo actus in casu dato quos eliciebat in primo instanti vel remissiones per illos meruisset augmentum gratie sue sicut videtur igitur alie creature poterunt in casu proportionali augeri charitatem suam primam. Ista ratio licet sit probabilis tamen capit multa dubia et propter ea sibi non initar.

⁋ Tertio sic aliquis potest totam gratiam preexistentem in eo in hoc instanti intendere nunc eliciendo dilectionem sed non magis difficile nec plus sequitur inconueniens si nunc primo detur gra tia quod mereatur quis augmentum gratie nunc igitur Quarto sic iste viator cui dabitur gratia in aliquo instanti futuro poterit demereri tunc primo et po nere obicem libere infusioni gratie igitur posset libere elicere actum meritorium pro illo instanti pri mo quia non est rationabile quod possit tunc peccare et non non possit tunc mereri ex quo tunc habebit gratiam per casum. Quinto si non augetur eodem instanti quo in funditur et hoc retento casu primi argumenti vel casu meliori deus differt dare gratiam quam aliquis meretur eodem instanti consequens est contra ansel. de casu dyaboli capi. 3.

⁋ In hoc enini casu deus esset causa non acceptationis gratie Similiter si deus sic differret dare gratiam vel igitur fine medio daret eam ante omnem actum meritorium futurum et gratiam debitam tali actui futuro aut non si sic tunc instans esset immediatum instanti si non tunc differret donec cum ista gratia alia daretur ymo donec infinite darentur. Item tunc fine medio peccaret vel ante instans collationis gratie merite vel primo in illo instanti in quo si non pec caret reciperet gratiam et in peccato huiusmodi perse ueraret nunquam reciperet premium pro illo actu quod non videtur conueniens hic ma. ille in sententia. item vt videtur sequeretur si moreretur ante illud instans

⁋ Item eo ipso quod actuali dilectione habens grati am meretur melior est quam alius habens in eodem instanti gra tiam equalem qui tunc non actualiter meretur et si est me lior isto igitur habet melionem gratiam illo per regulam augustini prope finem ench. quem sepe superius allegaui. Sed contra si per actum meritorium posset augeri charitas in primo instanti in quo infundi tur cum nullus actus sit meritorius nisi per charitatem habitam qua ratione charitas cum primo infunditur reddit aliquem actum meliorem quam esset sine illa pa ri ratione et char tas merita reddit actum gratiosorem quam esset sine illa et per consequens iterum istud meritum augeret charitatem et charitas meritum et sic sine fine consequens est inconueniens

⁋ Hic supponendum est in primis quod alias declara ui 17 q. primi articuli. q. 6 ar. 2 in solutione primi dubii quod portio per quam quis sua priori chari tate prioritate temporis vel nature meretur per bo num actum appositioni non reddit ipsum actum quae acquisita est magis meritorium quam reddatur meri orius per charitatem priorem a. qua processit quia tunc sequeretur mutua talis reflexio fine fine sed bene econuerso actus procedens ex preexistente charitate meretur eam augeri seu potius est meritum quo augetur.

⁋ Et ex hoc ad dubium dicendum mihi videtur quod sicut sol in primo instanti sue creationis illuminauit medium ita posset contingere vt quis in primo instanti quo sibi infunditur prima charitas ex ipsa tunc actualiter mereatur et per consequens quod ipse sit melior quam si non tunc ex illa mere libere meretur si haberet illam fine merito libere elicito. Sed si est melior quod esset pre cise ex priori charitate igitur habet maionem charitatem quam illa ex regula pretacta in vltimo argumento igitur propositum. Argumenta igitur ad primam partem concedo concludere verum.

⁋ Ad argumentum vero in contrarium neganda est con sequentia et ratio negationis patet vbi supra libro primo. Contra sit igitur quod quis in illo primo instanti infusionis gratie mereatur tantam quan ta sibi infunditur fine meritis. tunc arguo sic ista gratia aucta simul data est igitur non est ratio qua re aliquid eius detur ex merito plusquam quod tota sic detur in primo instanti sed si tota detur ex merito me reretur aliquis primam gratiam consequens est falsum et contra apostolum quia tunc foreti gratia et contra ma. et sanctos loquentes contra pelagium potest negari consequentia quia deus po test satis sic distinguere inter medietates quarum illarum meruit et quam non. Contra gratia aucta est forma simplex non habens partes realiter distinctas igitur si aliquid eius habetur ex merito tota habetur ex merito dicetur quod ymo habet partes realiter distinctas inter se. Contra deus potest facere vnum angelum perfectiorem in sub stantia quam nunc sit et si hoc potest fieri per additionem iste angelus componeretur ex angelis. Item tota gratia data in primo instanti informauit ant mam eque primo quo ad omnes suas partes igitur qualemcunque actiuitatem vel meliorationem fecit respectu dilectionis tunc habite vnus gradus illius gratie talem et tantam et aliter igitur si se cundum vnam medietatem fuit principium merem di sequitur et secundum se totam et per consequens ex nullo actu suo esset tunc sua gratia aucta quod propositum alioquin sequitur mutua eorum augmentatio sine termino. Item si non tota gratia haberet actiuitatem in illo instanti tunc ista gratia secundum aliquid sui esset minus potens quod se cundum aliquid eius equale. Falsitas patet quia nihil deest persectionis vni quam alteri.

⁋ Respondet hic ma. qui prius quod non sunt in re distincti gradus in charitate sed vnus tantum secundum rem et multi se cundum rationem vnde concedo inquit quod tota ista meretur. Sed non vt tanta est sed meretur ea qua tanta in potentia quanta est alia cha ritas subdupla in hoc casu et meretur eandem simili modo capiendo et dum infertur quod tunc mere ri posset quis primam gratiam nego inquit conse quentiam ad intellectum contra pelagium acceptum qui fuit quod per actum preuenientem omnem gratiam gratum facientem posset homo mereri primam gratiam vel appositionem prime gratie quin tamen consequens ad intellectum alium sit verum non video inquit mereretur enim istam gra tiam presuppositam merito suo vnomodo sicut in posterioribus instantibus est concedendum supposita continua augmentatione gratie et quod non sit cumulus formarum. Sed vna et eadem maneat a principio vsque ad finem non tamen meruit pri mam gratiam sibi infundi per actum procedentem eius infusionem nec volo inquit fine modificatio ne dicere quod meruit primam gratiam quia non me ruit quod foret prima enim ipsa precessit origine meritum qui vero ponunt cumulationem formarum satis clare possunt euadere inquit iste et bene quod talis vno gradu mereretur alium qui licet si mul fuerunt creati suspendit tamen deus ad placitum creationem alterius illarum quae est origine posterior respectu huius meriti et ita dicendum est quod si fuerit negata cumulatio forarum quod non poterit ad meritum face in primo instanti secundum quod tanta nec poterit ha bere totam causalitatem suam respectu illius actus it a quod possit tota vt tanta vti dum sic creatur. Sic re spondet iste ma. consequenter secundum duas vias quarum tamen primam inid 1 q. huius etiam multiplicitur improbaui ideo secunda eius ratio magis valet et quod dicit quod in charitate sit tantum vnus gradus secundum rem et multi secundum rationem videtur esse damnatum in suo simili per articulum parisieni. 1 q. huius secundi libri positis contra responsionem similem de distinctione secum rationem graduum charitatis etiam quod sicut gra dus realiter adinuicem distingui. 1 q. probaui ideo hec responsio dimittatur.

⁋ Set contra ista adhuc instatur si gratia prima apposita vel data omnino gratu fine meritis in tanto vel tanto gradu cum actu istis circunstantiis circunstantionato potuit facere ad tam tum augmentum gratie gratis date tunc primo et si ne meritis infuse igitur maior gratia dupla vel triple cum eodem actu praecise aliunde eque bene per omnia circunstam tionato potuisset in plus de lege communi et si hoc tunc per gratiam appositam ex vi meriti fuisset actus melior in ratione meriti et ita sequitur mutua melioratio fine fi ne consequentia prima patet quia alioquin actus melius circunstantio natus et minus bene circunstantionatus tantundem seu equale appositioni per viam meriti de gratia meruisset.

⁋ Ista consequentia patet ex hoc duplex gratia est melior circum stationata respectu eiusdem actus omnino quam gratia sub dupla consequens tamen est inconveniens. Igitur hic respon det ma. qui prius negando istam consequentiam tanta gratia facit ad tantum augmentum gratie ergo ceteris paribus et manente eodem actu maior faceret ad maius augmen tum. Ad probationem dicit concedo conclusionem ad quan deducitur non enim video inquit quin si duo habentes gratiam inequalem fecerint actus in omnibus equales e qualiter merebuntur neque sequitur habens maiorem gra tiam est magis acceptus deo ex gratia sua igitur operatio sua equalis opationi alterius est plus accepta alio quin in casu habens maiorem gratiam et habens actum remis siorem alicuius generis plus meretur quam alius faciens intensionem ceteris paribus consequens est falsum vt videtur. Con tra tamen istum ma. posset argui quia mirum videtur quod ex quo concedit actum eundem vel equalem melius circunstam tionatum aliis circunstantiis esse melionem quare hoc negabitur contra doctores alios de circunstantia cha ritatis quae causetur quasi circunstantia optima actus boni. Item iste actus praecise per gratiam aduenientem in tanto gradu fit meritorius igitur si maior gratia ades set magis esset meritorius probatur vel intelligit ma. iste dictum suum de actum quem charitas coefficit vel quod non coefficit sed cui superuenit et reddit ipse merito rinm qui alias non esset meritorius sicut in casu sui an gumenti primi pro conclusione affirmatiua huius octa ui dubii principalis. Si primo modo tunc non est possi bile nisi deo impediente quod omnia alia sint paria preter charitates et quod tamen actus sit equalis ex maiori charitate proueniens et qui ex minori si loquitur in se cundo casu tunc conclusio ad quam deducit non esset in conueniens quia si per gratiam superuenientem actui et non efficientem ipsum redditur actus meritorius vtique per maionem gratiam superuenientem redditur ma gis meritorius. Probatur sequitur quod valde paruus gradus conatus vel cognitionis magis promoueret si bi ratione meriti dilectionem dei vel proximi quam tota charitas seu gratia quam deus posset causare in tali per sona vltra gratiam baptismalem consequens est in conueaiens et consequentia patet cuilibet aduertem ti.

⁋ Item charitas in tali casu ex quo non principtat actum bonum non videtur reddere illum actum acceptum deo seu meritorium nisi pro quanto vltra hoc quod talis actus est ex suo genere moraliter bonus reddit personam talem bonam caram et deo acceptam.

⁋ Unde constat quod homini satis placet opus aliquod in persona sibi chara quod in perso na alia no placeret et ideo respexit deus ad abel et et ad munera eius et ideo quia plus placet deo op quod procedit a persona placente videtur quod si a perso na sibi magis chara procederet plus placeret po namus quod vtraque agat secundum vltimum conatum suum actum talem quem non coefficiat charitas.

⁋ Ali ter igitur respondeo ad argumentum quod prima con equentia est bona sed secunda non valet et causa reddita est libro primo et hec sint dicta de actu qui non procedit effectiue a charitate sed qui solum ex assisientia charitatis redditur meritorius vt pri us dixi.

⁋ Sed de actu qui a charitate procedit con cedo cum magistro priori quod non sequitur magis charus habet actum equalem meritorium cum mi nus charo igitur magis charus magis illo mere tur quia si omnia essent paria vtrobique procederet quod actus proueniens a maiori charitate esset intensior igitur si precise sit equalis actus tunc procedit a maiori conatu vel ab aliqua alia circunstantia meliori in illo quam in isto et posset contingere quod plus acceptat deus maioritatem conatus respectu hu ius actus equalis super conatum magis chari quam econtra excessum charitatis magis chari super cha ritatem minus chari respectu eiusdem vel equalis actus vt prius seriosius declaraui et ita potest contingere quod actus magis chari equalis sit magis me ritorius et potest contingere quod eque secundum quod excessus conatus magis chari super conatum alterius potest preponderare in acceptione diuina respectu huius actus excessus charitatis super charitatem quam excessus conatus super conatum et etiam quod non oporteat equalem actum magis earum esse magis meritorium loquendo de actu quem comprincipiat ipsa charitas actiue bene suadet ma. qui prius sic quia secundum beatum gregori um in omelia ve confes cum augentur dona etc. Et seruum bonum pro apportato lucro remunerat seruum vero a bono opere torpentem dampnat

⁋ Ex isto sic arguitur plus exigit deus ab eo cui plus dedit et plus debet qui plus accepit igitur non satiffacit si precise reddat equale cum illo quiminus accepit et per consequens non solum non est plus remunerandus ymo videtur vituperandus de negligentia posset tamen contingere casus vt praedixi quod ex equali actu magis mereretur si haberet minus claram cognitionem quam minus charus propter quod forte non obstante excessu charitatis sue super charitatem alterius nisi plus co naretur agere bene quam alter facit non haberet actum dilectionis eque intensum sicut ille et ita ni sus suus preponderaret.

⁋ Nonum dubium principale posset esse contra conclusionem principalem precedentis dubii quia si aliquis posset mereri augmentum gratie potentie sue cum primo infunditur tunc aliquis viator posset augere meritum suum in hoc instanti per unum tale velle merito rium volo diligen deum post hoc instans.

⁋ alsitas probatur qui in nullo certo augeret quia non plus esset ista volitio respectu vnius temponis sequentis quam respectu cuiuslibet alterius nec plus respectu vnius gradus dilectionis quam respectu alterius sed maior gradus et maius tempus ha benda in futuro si per velle presens taxentur facient plus ad meritum ceteris paribus quam minora igitur. Respondet hic ma. qui prius et bene quod voluntas potest augere suum meritum per vnam talem volitionem volo diligere post hoc instans vel dare pauperibus omnes decimas omnium bonorum meorum que habeo in futu ro et quod non est taxandum hoc meritum iuxta vnum gradum future dilectionis plusquam iuxta alium nec iuxta vnum tempus futurum plusquam iuxta aliud.

⁋ Sed iuxta qualitatem dilectionis quam habet vere vel interpretatiue respectu dei dum vult sic confuse.

⁋ Ad ar gumentum principale. q. patet ex solutione primi dubii principalis quod oe vi vocis loquendo nulla ibi chari tas augetur: sed per augmentationem quae est ibi prouenit vna compositio perfectior praecedente.

⁋ Contra tunc per talem successiuam augmentationem ista qualitas aucta habebit in fine partes infinitas quaru nulla sit pars alteri us. Falsitas probatur quia omnis pars totius homoge nei est pars alicuius eiusdem totius igitur.

⁋ Respondetur negando consequentiam sed bene sequitur quod ibi sunt infinite partes quarum nulla est pars alterius earundem etc.