Quaestio 3

TErtio Circa istam materiam. Quero vtrum cum determinata prescia verbi stet quod futura prescita sunt ad vtrumlibet contin gentia

Uidetur quod non quia vel verbi prescientia est causa quod res prescite fore sunt future vel econverso hoc ipsum quod res future sunt est causa domine prescientie. Si detur primum tunc verbi prescia videtur eueniendi necessitatem eis facere sicut arguit magister di. g primi cap id est quem vide ibi cum auctoritatibus augustinus que videntur sonare quod prescia dei est causa quod res sunt future. Si detur secundum scilicet quod quia res future sunt ideo deus prescit eas sicut ponit pris. super Epistolam. Ad Ro. et ponitur di. 3 cap. tertio tunc vt ibidem immediate ante dicit ma. eo quod est eternum aliquid existeret causa ab eo alienum ab eo diuersum et ex creaturis penderet scilinia creato ris et creatum causa esset increati Secundo Ad princt pale arguo ex opinione et medio ciceronis qui. secundum augmentum quinto de cimiu. capi. d. diuinationem sic conatur aufferre vt neget esse scilintiam futurorum eamque omnibus viribus nullam esse omnino contendat vel in homine vel in deo et ita dei prescientiam negat et omnem prophetiam luce clarionem conatur vertere variis artationibus hec ibi. Et arguit secundum augu. ibi. Cycero sic in libris suis de diuinatione si prescita sunt futura omnia hoc ordine euenient quo ventura esse prescita sunt et si sic certus est ordo rerum prescienti deo et si cer tus est ordo iterum certus est ordo causarum non enim potest fieri aliquid quod non aliqua causa efficiens precesserit. Si autem debitus est ordo causarum quo fit omne quod fit necessario fiunt omnia quae fiunt quia si ita est nihil est in nra potestate nullumque arbitrium volun tatis quod si concedinus hunana vita omnis subuerti tur frustra obiurgationes laudes vituperationes ex hortationes abhibentur nec vlla iustitia bonis premia et inalis supplicia constituta sunt hec ille Et tunc de eo infert augustinus hec igitur ne consequan tur indigna et absurda et perniciosa rebus humanis non vult esse prescientiam futurorum atque in has angustias coartat animm religiosorum vt eligat vnam ex duobus aut esse aliquid in na ptante aut esse pre scientiam futurorum quantduom vtrumque arbitrantur esse non posse sed si alterum confitmatur tolli alterum eligimus prescientiam futurorum tolli voluntatis arbitrium quod vt con firmauit negauit prescientiam futurorum hec ibi Uidetur igitur quod determinata verbi prescientia non stet cum futurorum contingentia et idem argumentum tullii illius boetius quinto ve conso. prosa. 3

⁋ Item ibidem sic arguit boetius si cuncta prospicit deus nec vllo modo falli potest euenire necesse est quod prouidentia futurum cognoscit probatur anselmus de concordia cap. 2 dicit quod necesse est omne fuisse quod fuit et omne quod est esse et futurum esse quod erit igitur omne futurum de necessitate eueniet probatur si ver bum determinate prescit antecenhisium fore et quicquid representat et semper vniformiter igitur necessario et si hoc igitur antecemps necessario erit Sexto omne verum oe preterito est necessarium sed deum sciuisse a fore est verum oe preterito igitur a fore est necessarium igitur a necessario erit probatur possibili posito in esse nullum sequitur impossibile sed si prescientia dei scilicet cum futurorum contingentia tunc deus presciens a fore potest non prescire a fore ponatur igitur inesse et sequitur quod deus presciens a fore non presciat afore quod est impossibile. Ad oppositum est augustinus p3ode li. ar d. quod sicut menoria tua non cogit facta esse que preterierunt sic deus prescientia sua non cogit fa cienda que futura sunt probatur ad idem sunt auguanselmus boetius in passibus superius pro alia perte allegatis. Ad istam questionem patet responsio ex solutione secundi dubii. q. precedentis quod sic quia eo ipso quod sunt contingenter futura scientia immensa sciuntur taliter esse futura igitur dei prescientia non obstat contingentie futurorum et isto modo soluit augustinus istam difficultatem. 3 de li. ar. quia deus nouit futura eo modo debere euenire quo euenient et non aliter. Alioquin decipi posset quod non est verum et ideo sicut quedam euenient contingenter ita prescit quod contingenter euenient. Et causa est quia non Ideo quia presciuntur fore erunt sed quia erunt et dei scientia est immensa quam nullum vere latere potest Ideo prescium tur fore. Et istam causam satis plane ponit boctius quinto ve consolatione vbi istam materiam tractat prosa tertia et deinceps vsque ad finem libri vbi in dicta prosa dicit necesse est vt si quis sedeat quod vera sit opinio opinantis eum sedere supple si quis hoc opinetur et econuerso necesse est si opinio sit vera qua iudicatur quis sedere quod ipse sedeat sed non idcirco quisque sedet quando vera est opinio sed potius vera est opinio quando quempiam sedere processit similiter oe prouidentia futurisque rebus ratiocinari oportet hec ille scilicet eandem etiam pertractat materiam quomodo libere peccat voluntas et tamen determinate prescit eam deus peccaturam b. augu. multum diffuse. 3 de li. ar. cap. quinto 6 7 d 10 1 12 vbi declarat et tenet quod nihil tale contingentur futurum per dei prescientiam cogitur fieri et quasi totum stat in hoc quod eo modo presciuntur ab eo fore quo modo euenient et ideo si contingenter euenient illi contingentie non obstat prescientia. Restat igitur soluere dubia quedam in argumentis principalibus tacta Primum vtrum diuina prescientia sit causa futuritionis rerum contingenter futurarum vel ante presciat deus tale fore quia futura sunt et quia non in Ideo presciat quia futura sunt probatur per boetium vbi supra. d. Iam vero quam preposterum est vt eterne prescientie temponalium rerum euentus causa esse dicatur i quid est autem aliud arbitrari ideo deum futura quandom n sunt futura prouidere quam putare qui olim acciderunt causam illius summe esse prou identie. huic dubio. Respondet magister di. 35 primi cap. 4. d. dicimus res futu ras nullatenus causam esse prescientie vel sciline dei nec Ideo presciri vel sciri quia future vel sunt factem per dictum orig. non notatur causa nisi sine qua nonSed contra magister id est di. 35 capi. 4 dicit cum dicitur si nulla essent futura nulla esset in deo prescientia vel non esset deus prescius si in dicendo hanc causam attendis scilicet quia nulla essent subiecta eius scine vnde ipsa posset dici prescia vel ipse prescius quia vtrunque dicitur propter futura verus est intellectus hec ibi. Ex quo patet quod propter futura deus dicitur prescius igitur illa sunt causa prescientie dei probatur ista no mina prescientia et prescius dicta de deo important relationem expressam de futuro igitur ad hoc quod ista nomina de aliquo dicantur vere oportet necessario presupponere aliqua esse futura ratione quorum dicuntur de eo quorum dicuntur sicut ad hoc quod sciat aliqua esse praesentia presupponitur ita esse hoc patet per boetium vbi supra. d. quod non idcirco quisque sedet quando vera est opinio qua estimaretur sedere. Set po tius vera est opinio quando quempiam sedere precessit vnde plane patet quod rem esse est aliquomodo prius quam cognoscere illam esse dicendum sicut in precedenti questione quod deus non precise ex natura sui determinatur vt sit scilintia quod aliquid aliud ab eo sic fuerit vel futurum sit Sed oportet istud scitum esse secundum veritatem esse fuisse vel fore est igitur hoc ipsum quod aliqua res erit non causa diuine scientie vel prescie sicut nec deitatis sed cum causa necessario requisita vt ita loquar cum immensitate illius sciline ad hoc vit ipsa sit prescientia quod res futura contingenter erit et sic intelligende sunt auctoritates pro et contra.

⁋ Et videtur mihi quod magit. vbi supra satis plane dictam diffi cultatem saluat quia postquam exposuit dictum orig. di. quod aliquid futurum est Ideo scitur a deo antequam fiat sic exposuit id est quod futurum est scitur a deo antequam fiat nec sciretur nisi futurum esset vt non notetur ibi causa sine qua non. Statim subiugit pta etiam dicimus ciam vel prescientiam dei non esse causam earum quo fiunt nisi talem sine qua non fiunt Si tamen scientiam ad noticiam referamus. Si vero nomine scientie includitur etiam beneplacitum atque dispositio.

⁋ Tunc recte posset dici causa eorum quae facit deus et paulo post hoc modo forte accepit augu. d.

⁋ Ideo sunt quia nouit id est quia scienti placuit et quia sciens disposuit et loquitur ibi augustinus de bonis tantum scilicet de creaturis et non de peccatis quae deus prescit notitia sola non bene placita de hoc vide. b. bonauenturam.

⁋ Et ex his pa tet solutio ad primum principale.

⁋ Secundum dubium principale posset esse de illo quod tangitur in 2o argu. principali quid sit ille certus ordo causarum quem infert certa prescientia futurorum.

⁋ Respondeo quod ad vim seritionis eundo nihil omnino preter deum requiritur ad hoc nec aliqua causa preter deum nec per consequens aliquis certus ordo causarum quia ante omnia alia a deo presciuit deus omne futurum fore

⁋ Sed bene requiritur quod res erunt ad hoc quod praesciat deus res fore et quod futurus sit in casu aliquis certus ordo causarum vt quedam futura taliter euenient sicut fore presciuntur ita quod hec propositio res erunt est propositio causalis respectu huius deus prescit res fore adiuncto tamen hoc quod dei scientia est immensa.

⁋ Et ex hoc dicitur ad dubium quod libertas contin gentie diuine voluntatis est prima causa omnis talis contingentie futurorum et respectu aliquorum ipsa est sufficiens consequentia nulla alia causa concurrem te et sic ante productionem mundi ideo deus presciuit mundum fore quia libere semper preuoluit fore mundum respectu aliquorundam requiritur quod deus libere vo luit aliud principium fore liberum talium futurorum non enim deus presciret nec presciuisset fore merita vel demerita nisi creaturas aliquas arbitrio libe ras esse voluisset.

⁋ Ordo igitur causarum quem in fert esse vel fore diuina prescientia est duo libera principia secundum genus quorum alterum quandoque sufficit in multis vero ambo concurrere cum multis aliis comprincipiis naturaliter requisitis ad actus nostros liberos producendos libere quorum omnim ordinem in fallibiliter preuidet et prescit dei scientia infinita

⁋ Et licet supposita contingenti diuina libertate ad eternaliter libere volendu aliquid fore et ad aliquid libere volendum idem non fore leue sit saluare quod deus contingenter omnia futura propter immensitatem sue scline infallibiliter presciat sic esse futura pro eo quod ipsum prescire sequitur seu conformatur rerum contingen tie potius quam econuerso.

⁋ Et ideo sicut ipsa possunt fore et possunt non fore ita possunt conformiter presciri se habe vel habitura et hoc totum propter contingentiam ex parte cause vel causarum ex qua vel quibus fu tura prouenient contingenter.

⁋ Hoc ipsum tamen vide qualiter sit possibile quod deus eternaliter libere potuerit non voluisse fore quod semper voluit fore vel econtra difficillimum est quia licet prius quodammodo prius natura sit diuina voluntas indeterminata vel non determinata ad agendum pro. b. tempore.

⁋ E quo tamen modo verum est quod heri ymo sine initio fuit actu determinata ad agendum. A pro. b. tempone non potest vt videtur modo non fuisse sic determinata et per consequens non potest modo non noluisse agere a pro. b. tempone et cum voluntas eius impediri non possit igitur non posset esse quin agat. a. pro. b. tempone igitur necesse est a. fore pro. b. tempore et similiter argueretur de quolibet con tingenti futuro.

⁋ Respondetur quod hic tangitur prin cipalis difficultas totius materie de predestina tione quia predestinare aliquid non est nisi deum velle saluare eum et vitam eternam determinate velle sibi conferre et modia necessaria ad eandem igitur sicut deus non potest vnquam incipere velle determinate saluare etc. ita nec posset eum incipere praedestinare igitur quemlibet predestinatum eternaliter determinate pre destinauit igitur vt videtur non posset modo nunquam eum predestinasse Dico igitur sicut respondet sco. ad illud oe predestinatione li id est di. 4o.

⁋ Ad primum argumentum principale sue questionis oe predestinatione quod argumentum procedit ex falsa ymaginatione tamen ista ymaginatio potest manuducere quodammodo intellectum ad intelligendum veritatem in hoc puncto. Si efmymaginaremur per prmpossibile deum adhuc non det erminasse voluntatem suam ad alteram partem sed quasi adhuc deliberate an velit illum pre destinare aut non potest bene intellectus noster capere quod contingenter ipsum predestinaret vel non predestinaret sicut patet in actibus voluntatis nostre. Sed quia semper recurrimus ad actum predestinandi voluntatis diuinem quasi preteritum ideo quasi non con cipimus libertatem in voluntate ista ad actum prede stinandi quasi Iam sit positus contingenter a dei vo luntate. Sed ista inquit ymaginatio falsa est illud enim nunc eternitatis in quo diuina voluntas libere se determinat ad saluandum illum actum semper ponens est. Sed ita inquit concipiendum est oe voluntate dmia seu eius volitione vt est huius obiecti sicut si per Impossibile nunc in isto nunc inciperet deus sic libere velle et hoc quia ita libere posset deus in nunc eternitatis velle quod vult sicut si ad nihil esset eius voluntas determinata.

⁋ Et videtur ma. idem intendere di. 46 cap. 4. dicens quod sicut ab eterno deus potuit istum non predestinare ita et modo posset eum non predestinasse. Et ex his patet satis solutio ar gumenti et omnim consimilium.

⁋ Dices forte quod quando aliqua opposita sic se habent quod impossibile est ea simul vel successiue de eodem verificari cuiusque vere conuenit vnum eorum impossibile est sibi conuenire reliquum eorum. Sed predestinatum esse et damnari vel dannandum esse sunt huiusmodi igitur.

⁋ Item omne immuta bile est necessarium sed diuina predestinatio est immutabilis et etiam quilibet predestinatus est immu tabiliter predestinatus igitur diuina predestinatio est necessaria et quolibet predestinatus est necessa rio predestinatus.

⁋ Ad primum negatur maior iuxta ea quae dicta sunt in q. ista et precedenti. Dicit tamen o kam quod in creaturis non potest simile inueniri. Sed contra hoc arguitur de veritate et falsitate huius propositionis sor. curret cras non enim ista oppo sita possunt hodie simul vel successiue verificari de hac propositione et tamen ista propositio hodie vera posset esse hodie falsa et econtra Siliter fuisse futurum et non fuisse futurum sunt possibilia opposita creatu ris conuenire nec possunt sibi inuicem successiue circa idem et tamen aliquid quod fuit futurum puta anima antexhrisi potest non fuisse futurum et econtra.

⁋ Ad ssecundum conceditur maior et conclusio prima illata scilicet quod diuina predestinatio est necessaria et hoc si sumatur pro vo litione predestinantis. Si autem accipitur passiue pro persona predestinati vel bonis glorie vel gratie tali persone preparatis non est verum quod huiusmodi sint immut abilia et sic etiam negatur ista quod quilibet preda stinatus est immutabiliter predestinatus prout le immutabiter conuertitur cum ly necessario. Si autem minor pro illa parte valet istam quod non stat istam proposi tionem sortes est predestinatus eam esse veram et eam de veritate in falsitatem mutari et ita de singulis re dectu cuiuslibet predestinati tunc illa pars mino ris est vera et discursus non valet.

⁋ Et si dicis nui lus immutabiliter aliqualis posset non esse talis sed omnis predestinatus est immutabiliter predestina tus igitur nec predestinatus potest non esse praedestinatua

⁋ Dicendum quod si aliqualis solum denotet qualifice tionem preientialem discursus non valet quia minor non vere sumitur sub maiore si autem extendit se ad qua lificationes seu denominationes sumptibiles ab his que contingenter euenient in fuiuro maior est falsa quia multe sunt propositiones de futuro quae licet possint indifferenter esse vere vel false tamen non possunt esse vere postquam fuerunt false ita quod successiue primo vere et post false nec econverso similiter ista an texpris fuit futurus et sic de similibus.

⁋ Ad secundum igitur argumentum principale patet ex dictis concedendum est enim quod vbi prescitur aliquid fore ibi etiam prescitus est a. deo certus ordo causarum vel vna causa sufficiens respectu talis futuri contingenter iste tamen ordo erit contingenter futurus sicut et con tingenter scitur illud fore de quo est sermo et ideo non concluditur necessitas euentus talium sicut cicero estimabat vnde et augustini. Ibidem. cap. 10. tulio respondens nos inquit aduersus istos sacrilegos ausus etiam deum dicimus scire omnia antequam fiant et volente nos facere quicquid a nobis non nisi volentibus sentimus fieri et nouimus.

⁋ Et tunc ad formam argumenti respondet non est consequens vt si deo certus est ordo omnim causarum ideo nihil sit in nostre voluntatis arbitrio ipse quippenie voluntates in causarum ordine sunt qui certus est deo eiusque prescientia continetur quando et humane voluntates humanorum operum cause sunt atque ita quando omnium rerum causas presciuit in eis etiam causas nras voluntates ignorare non potuit quas nostrorum operum causas esse presciuit. Communiter autem improbat Ciceronem di. quod ipse cicero negat ordinem omnium causarum esse certissimum et dei preicie notissimum detestamur aut enim deum esse negat quod qui dam induta alterius persona in libris de natura deorum facere molitus est ac si esse confitetur deum quod negat prescium futurorum est sic nihil dicit ad quam quod dicit iste insipiens in corde suo non est deus qui enim non est prescius omnim futurorum non est vtique deus.

⁋ Deinde Respondet aliter argumento Ciceronis distingens de necessitate respectu humanarum operationum et est in re distinctio de necessitate conse quentis vel consequentie primomodo non est necessarium vt omnia fiant quaelibere facimus si presciantur secundo modo necesse est si presciantur a deo fore quod eueniant verba autem eius hec sunt cap. 4i. Si necessitas in quit nna dicenda est que non est in potestate nnfa sed etiam si volumus efficit quod potest si est necessitas mor tis minimum est voluntates nnras quibus recte vel properam viuit sub tali necessitate non est multa enim facimus quae si vellemus non vtique faceremus quod penitus pertinet ad ipsum velle nam si voluimus est si nolumus non est non enim vellemus si nollemus Si autem ista diffinitur esse necessitatis secundum quam dicimus ne cesse est vt ita sit vel ita fiant si presciantur fuura esse nescio. Cur timeamus si nobis voluntatis auffe rat libertatem deinde ostendit primum quod iam dixit de libertate communiter dicta scilicet quod non auffertur per necessitatem supradictam nec enim inquit vitam vei sub necessitate ponimus supple opposita libertate communiter distincte. Si dicamus necesse est deum semper vi uere et cuncta prescire sicut nec ptans eius minuitur conceditur mori fallique non posse.

⁋ Secundo oster dit quod talis necessitas consequentie non tollit libertatem proprie dicta. scilicet libertatem contingentie sic inquiens cum dicimus necesse est vt cum volumus li. arb. volumus et verum procul dubio dicimus et non.

⁋ Ideo ipsum li. at. necessitati subiscimus que adimit libertati hec ille. Et iterum arguit sic eodem cap. 4i. non pro pterea nihil est in potestate nostra quia deus scit futu trum esse aliquid in inila potestate non enim qui hoc presciuit nichil prescium porro si iste qui presciuit aliquid futuru esse in nia voluntate non vtique nihil sed aliquid presciuit profecto et illo. presciente est ali quid in nostra voluntate quo circa nullo modo coguntur hac retenta prescientia dei tollere volunta tis arbitrium aut reteto voluntatis arbitrio deum quod nephas est negare prescium futurorum sed vtrumque am plectimur vtrumque fideliter confitemur

⁋ Tertium dubium principale posset esse propter auctoritatem au gustini tactam in tertio argumento principali vtrum aliquid vnum et idem possit necessario euentre a causa prima seu vt refertur ad illius notitiam et contingenter a causis proximis.

⁋ Hoc enim tenet sactuns thomas di. 39 primi sui et sequaces eius et hec via vide tur habre pro se boetium quinto de consolatione prosa vltima vbi primo ponit obiectionem. d. si dicas quod euenturum deus videt illud non euenire non posse quod autem non potest non euenire illud ex necessitate cotingere meque ad hoc nomen necessitatis astringas Subdit soluendo fatebor rem quidem solidissime veritatis sed cui vix animus nisi diuini speculator accesserit respondebo namque idem futurum cum ad di uinam notionem refertur necessarium cum vero in suina tura perpenditur liberum prorsus absque absolutum videri

⁋ Et pariter interpositis de his que a volun tate libera prouenerunt subdit hec igitur ad intuitum relata diuinum necessaria fuerit per coditionem diuine notionis per se vero considerate ab absoluta nature sue liberiate non desinunt et iterum post hanc igitur iniuriam diximus hec si ad diuinam notionem refferan tur necessaria si per. se considerantur necessitatis esse absoluta. Ex his videtur fundata opinio ante tacta. Sed hec opinio secudum illud quod sonat stare non potest quia tunc omnia illa que solum a deo fuerant producen da necessario fuissent futura antequam essent et tunc deus nec essario produxisset celum et omnes angelos quod esset erroneum et contra fidem probatur quicquid vndecunque est nec essarium omnibus pensatis est nec essa rium licet illam necessitatem non habeat a qualibet eius causa igitur si omnia futura vt relata ad diuinam presciam vel ad primam causam necessario. euentrei sequitur quod absolute loquendo omnia simplicitur futu ra necessario euemrent quod est erroneum et contra ugustinus quinto de. Ci. cap. prenotatis hoc enim tolleret arbitrii libertatem et per consequens meritum et demeritum et necessitaret ad inconvenientia immutabilia.

⁋ Item contra hoc est articulus pari. sic d. quod nihil contin genter eueniat considerando omes eis causas error.

⁋ Item alius articulus dicit sic falsum est omnia esse pre ordinata a. causa prima quia sic omnia euenirent de necessitate quod est error

⁋ Item quero an deus sit deter minatus absolute ad producedum gister quod siue ego velim producere a. siue non a. eueniet vel solum sub hac conditione Si ego voluero producere a. si primum igitur a. fore non subest libere voluntati mee si se cudum igitur non plus producit ille istum effectum necessario quam ego probatur bene sequitur. a. prescitur agister deo. fore igitur a. erit antecedens est necessarium secundum hanc opinionem quia ibi. a. fore solum refertur ad i diuinam notionem igitur consequens est necessarium sed hoc est erroneum igitur.

⁋ Item quod hec non sit opinio boetum patet per illudquod ipse in vltima prosa prius alle¬ gata subdit distiguendo de necessitate consequene quam vocat necessitatem conditionis et de necessitate consequem tis quam vocat necessitatem simplicem. vnde dicit sic due sunt necessitates simplex vna veluti quod necesse est omnes homines esse mortales altera conditionis vt si aliquem ambulare scias eum ambulare necesse est

⁋ Et intellige quod ly necesse cadatur super totam conditionalem et non super consequens nec super rem consequentis alioquin non esset plus necessitas conditionis quam prior et ideo posi subdit.

⁋ Sed hec conditio minime secum illam simplicem trahit. hanc enim necessitatem non pro pria natura facit sed conditionis adiectio nulla enim necessitas incedere volunt arie ingredientem quamuis erunt tunc cum graditur incedere necesse sit.

⁋ Ecce quod necessitas ad totam refertur compositionem et postea concludit ad propositum igitur hec ad intuitum relata diuinum necessaria fiunt per conditionem diui ne notionis per se vero considerata ab absoluta na ture sue libertate non desinunt deinde obiicit contra se dicens. Sed si in mea inquies ptante est scitum mutare propositum euacuabo prouidentiam cum ea quae ille prenoscit forte mutauero.

⁋ Respondebo inquit te tuum propositum fiectere posse. Sed quiandom et idte posse et an facias quone conuertas presens prouidentie veritas intuetur diuinam prouidentiam vitare non posse sicuti poansentis oculi vitare non possis intuitum quamuis te in varias actiones libe ra voluntate conuertas. Sed contra instat quid inquies ex mea ne dispositione scientia diuina mutabitur vt cum ego nunc hoc nunc aliud velim illa quo que noscendi vires alternare videatur.

⁋ Respondet minime omne namque futurum diuinus praecurrit intuitus et ad presentiam proprie cognitionis retor quet ac reuocat nec alternat vt estimant nunc hoc nunc illud preoscendi vicem sed vno ictu mutationes tuas manens preuenit atque complectitur conprehendum omnia vsendique prescientiam non ex futurarum prouentu rerum sed ex propria simplicitate deus sortitus est ex quibus liquet quod predicta ppinio non est boetii sed contraria. Contra tamen quia dicit augustinus de fide ad pe. capitu 32 firmissime tene et nullatenus dubites neminem posse perire quem deus predestinauit ad regnum nec quemcunque eorum quem deus non predestinauit ad vitam nulla ratione posse saluari.

⁋ Item in li bro suo de correctione et gratia parum ante medium libri dicit augustinus sic quicunque in dei pro uidentissima dispositione predestinatisunt non dico etiam nondum renati sed etiam nondum nati iam filium dei sunt et omnino perire non possunt talibus autem cooperantur in bonum vsque a deo prorsus omnia vt etiam si que eorum deuiant et exorbitant etiam hoc ipsum faciat eis proficere in bonum quia humiliores etiam deuenient atque doctiores hec il le.

⁋ Respondetur quod dicte auctoritates intelligen de sunt in sensu composito scilicet quod hec est iumpos sibilis aliqui predestinati peribunt cum quo stat quod illa persona que est predestinata potest damnari et ita etiam posset adhuc nunquam fuisse predestinata.

⁋ Ex dictis patet solutio ad tertium principale quia boetius loquitur de necessitate prout ca dit super totam conditionalem et non tantum super eius consequens.

⁋ Quartum dubium quid velit anselmus cum dicit quod necesse est futurum esse omne quod erit.

⁋ Respondeo quod non vult dicerequesese futurum ex necessitate erit quia in eadem auctoritate premittit directe contrarium sic dicens pariter au tem verum est quod fuit et est et erit. aliquid non ex necessita te et quia necesse est fuisse omnen quod fuit et esse quod est et fore quod erit.

⁋ Dico igitur quod vult dicere quod est nec essaria p osita constantia iubiecti omne futurum erit sicut ista omne preteritum fuit et omnen presens est quia ipse habet pro regula quod omnis pro positio est necessaria in qua idem predicatur de se pso quam regulam intelligi oportet adiuncta con stantia subiecti et ista est necessaria omne futurum erit si aliquid est futurum.

⁋ Et hec expositio patet ex dictis anselmi ibidem sequentibus nam cum dixisset quod necesse est futurum esse omne quod erit ad huiusmodi declarationem statim subdit quippe non est idem rem esse preteritam et rem preteri tam esse preteritam et similiter dicit oe presenti de futuro exemplificat sicut non est idem rem esse albam et rem albam esse albam lignum enim non sen per nec esse est esse album sed lignum album semper est nec esse album esse quia nec antequam sit nec postquam est album fieri potest vt simul album sit non album et subdit eodem modo res aliqua non necessatio est futura quia priusquam sit fieri potest vt non sit futura rem vero futuram necesse est esse fu turam: quoniam futurum nequit esse simul non futurum itaque cum dicitur futurum de futuro necesse est esse quod dicitur quia futurum nunquam est non futurum sicut quotiens idem dicimus de eodem hec ille.

⁋ Et post infert necessario igitur om ne futurum futurum est et si est futurum futurum est et tamen futurum dicitur de futuro sed necesst tate sequente que nihil esse cogit hec ille.

⁋ Ex qui bus patet plane quod ipse intelligit ista modo preexposito omnino eandem sententiam diffuse prosequitur secundo libro. Cur deus homo ca. 17 post medium capituli et est passus notabilis et intelligen dus similiter per omnia sicut iste necessitatem au tem dequa dicitur hic quod non cogit rem esse vocat ibidem nocessitatem sequentem quam ibi distinguit corera necessitatem quandam aliam precedentem et qaasi semper contungit vniuersalem praedicantem idem de se cum conditionali quasi habeat vnam pro alia vt patet in istis omne futurum est futurum et si est futu rum est futurum et etiam exemplificat in istis vbi supra ve concordia omnis homo est homo et si homo est ho mo est.

⁋ Quintum dubium potest esse de hoc quod tan gitur in argumento quinto principali vtrum verbum dei repraesentet naturalitur vel contingentur aeceChristum fore et est dicendum quod tanquam apprehensio seu per modum apprehensionis naturaliter representat antichristum fore per modum autem scientie seu iudicii et assensus con tingentur representat antiehristum fore et non necessario naturaliter tamen et necessario representat per modum scientie seu iudicii quod erit si erit secundum veritatem ad hunc intellectum quod ex natur a diuine sci entie est quod non potest esse quod antichristus sit futurus quin ipsa sit prescientia seu certum iudicium quod sic erit. ⁋nde pro ista dubitatione soluenda dicit syrensis. Notandum esse quomodo diuina essentia cognoscit res et representat pro quo dico inquit quod essentia est ars seu ratio vel species vel ydea cuius libet rei create vel creande sicut dicit et declarat au gu det q. 45. et. 6 de trii. ca. .275. declarat. Idem. s uod diuina essentia repraesentat quancumque rem creatam vel creabilem disticte secudum illud quod est in sua spie et non solum si sit sed etiam candem rem diuersimode representat proportionaliter sicut intensiones increate repugnant eandem rem representant diuer si mode aliquam magis vniuersaliter et aliquam vno modo et ali que alio sic dico quod essentia diuina repsentat res et supplet sibiipsi in cognoscendo vicem omnium talium ra tionum distinctarum et secundum hoc essentia diuina esset rationes distincte. Unde augustinus vbi supra q. 45. di cit quod omnia ratione sunt condita nec eadem hoc quae equus hoc enim absurdum est sed singula propriis sunt creata rationibus vult dicere quod essentia diuina distincte et diuersimode representat diuersa et se habet similiter in cognoscendo et representando sicut diuerse intensio nes seu rationes diuersarum rerum vel eiusdem rei si habent in repraesentando apud intellectum creatum. Un de 6 de tiri. ca. 17. dicit quod verbum diuinum est ars plena omnium rationum viuentium etc. volens expresse dicere quod verbum representat omnibus modis quibus rationes create possunt representare et si non modo pure simili et vnico hoc de clarato dico quod rationes vel species create in intellectu creato aliquando representant rem aliquam distincte et particulari ter quando plures coniunguntur adinuicem et ta men nulla vna de illis rationibus vel conceptibus representat eandem rem distincte vel particulariter sicut iste conceptus aggregatus sacerdos supremus representat papam partialiter et disticte et tamen neutra pars eius representat eum distin cte et partialiter sed vnibiliter tantum et pari mo do dico inquit quod non est res excogitabilis quin illa potest repraesentare particulariter et distincte per ali quam talem aggregatam intensionem ex multis intensionibus seu rationibus et consimili modo respectu cuiuscumque rei future posset esse aliqua talis ratio aggregata que repraesentat illam partiali ter dum futura est et ista eadem ratio aggregata non representabit illam rem distincte et particulariter quando erit presens sicut ista ratio aggregata sacerdos summus prius futurus representat papam presentem tempore vltimi precedentis antequam fuit papa et non quando fuit papa pari modo videtur quod diuina scientia omnibus modis proportionalibus representat res ita scilicet quod quaelibet rem representat distincte et particulariter secudum quod ipsa est due rationes vel tres vel quattuor secundum modum lo quendi augustini vel secundem quod ipsa se habet apud se in representando proportionaliter sicut talis intensio aggregata se habet apud intellectum creatum et se cundum hunc modum representat rem futuram vt fu tura est et preteritam vt preterita est et hoc particulari ter et distincte non autem inquantum ipsa est vna ratio sim plex representat aliquod futurum vt futurum est partibiliter et distincte nec praeteritum vt preteritum est hoc declarato patet similiter quando essentia di uina representat rem esse futuram sicut enim intensio ta lis aggregata repraesentat rem distincte futuram vt futura est ita eadem intensio representat distincte eandem rem esse futuram sicut ista intensio homo futurus prius generandus quaidem est distincte reytare rem futuram vt futura est et representare distincte rem esse futuram. Sed talis intensio que sic representat aliquam rem quo ad certum tempus et non aliter representat rem contingenter et tamen representat illam rem naturaliter non quod ita sit natura le illi intensioni representare istam rem quia forte alias representabit aliam rem et non istam sicut in exemplis prius positis homoc prius generandus et sacer dos supremus primus futurus iste enim intensiones representant particulariter aliqua et alias non representabunt ista sed alia et tamen talis intensio representat naturaliter illam rem scilicet quod talis res est representata per naturalem representationem illius intensionis quia ista intensio sicut quecumque alia habet modum representandi naturalem licet per illum modum naturalem representandi aliquando repraesentetur vna res aliquando alia et non illa sic di co quod pari modo essentia diuina representat res futuras distincte vt future sunt et ita repraesentat distincte ipsas esse futuras et tamen illam rem quam repre sentat esse futuram non semper representabit esse futuram. et tamen representat naturaliter illam rem esse futuram non tamen ita quod sit naturale essentie diuine representare illam rem esse futuram sic quod diuina essentia habet modum representandi naturalem quo representat talem rem esse futuram. Unde et in vno tempore representat aliter illam rem quam in alio tempore ideo difformiter representat eandem rem in diuersis temporibus propter mutationem rei non propter mutationem sui. Sed iste modus licet sit puleher et quo ad multa probabi lis tamen ad propositum non videtur mihi sufficere nec quo ad aliqua verus esse non enim est verum illud quod dicit quod idem est significare rem fu turam eo modo quo iste terminus sacerdos summus primus futurus significat rem futuram et si gnificare rem esse futuram quia primus modua significans potest haberi sine compositione vel di uisione.

⁋ Secundus non ymo non plus iste termi nus aggregatus in mente nostra significans illam rem futuram pro qua potest supponere significat illam rem fore quam non fore.

⁋ Alioquin hec propositio sacerdos summus primus futurus non erit esset impossibilis et contradictionem includens. Falsi tas patet quia tempore vltimi pape erit vera con sequentia.

⁋ Probatur quia per subiectum sequaretur fore aliqud cui conueniret subiectum in futuro et per consequens praedicatum prout dicitur de subiecto significaretur recte con tradictorium. Item dato sibi hoc toto adhuc ista aggregatio conceptuum vere in nobis vel per equalentiam in deo non iuuat ad saluandum modum per quem a verbo certitudinaliter et euidenter iudicetur antixprism fore et per quem modum iudicii seu assensus repraesentetur a verbo et ideo adhuc restat illum modum inquirere et videtur consistere in hoc vt sepe dixi quod diuina scien tia immensa sit et quod simul cum hoc antixpres certitudinalitur sit futurus.

⁋ Aliud falsum sumitur videlet quod tales conceptus in mente nfa congregati rex bohemie primus futurus vel summus sacerdos primus futurus et sic de simi libus significet illos qui primo succedent iam praesentibus et non plus significant illos quam iste terminus summus pontifex prsenens significat praecise grego. xi. licet solum pro illo nunc vere supponat respectu verbi de praesenti tamen ita significat preteritos et futuros sicut istum.

⁋ Alioquin hec esset falsa petrus fuit summus sacerdos presens vel a erit summus sacerdos poenens quod patet falsum. Modus autem quo concipio quomodo verbum non naturaliter nec ne qua cessario nec semper representabit atecetpism fore est quod si in cut deus vult contingenter a fore ita erit et sicut per sd positionem. a. 1esse desinet velle a. fore ita desinett icire seu scientialiter representare a. fore et tamenr hec omnia per vnicam scientiam increatam que d eadem existens omnino posset esse volitio et cognitio quod ita erit quod etiam erit et etiam quod non ita erit et ita est equiualens licet non simul iudiciis nostris contra riis et volitionibus nostris contrariis et ipsa eadem existens posset semper fuisse et esse volitio et cogni tio quod antichristus non erit et de tali noticia quae vter que iudiciorum contrariorum posset equiualere vel supra excedenter distincte conformari non est mirum quod aliquando sit iudicium quod a. erit et aliquando non erit iudicium quod a.e erit scilicet quando a. ponetur inesse. vnde ymaginandum est quod naturale sit dei noticie esse verum iudicium cuiuslibet vere iudicabi lis et ideo statim cum cessant aliqua sic se habere sicut prius et non possunt veraciter iudicari se habere sicut prius tunc cessat dei noticia iudiciaria sic re presentare res se habere sicut prius quo ad esse et fore stare et sedere et sic de aliis infinitis et eque na turale est ei quod cessat representare iudiciarie quod prius iudicauit sic se habere sicut fuit sibi naturale quod ita iudicaret se habere illud dum sic se habuit quod naturale est sibi quod nihil eum lateat qualiter se habet habuit vel habebit et etiam quod ista noticia non potest esse error.

⁋ Ex his patet responsio ad quintum prim cipale quia licet naturaliter incomplexe quodlibet possibile representet libere tamen et contingenter representat fore illa que contingenter euenient si cut et libere vult ea fore. Dices deus non aliter representat facta quam fienda per augustinu. quinto de tri. capi. 7 et. 106 oe paruis dicit quod in dei sapientia pre terita non pretereunt nec expectantur futura vt eue niant sed preterita et futura cum presentibus sunt cuncta presentia et in vno conspectu simul presto sunt vniuersa hec ille.

⁋ Respondetur quod augustinus lo quitur de cognoscere incomplexe abso lute si etiam lo quitur simul de cognitione complexe per modum iudicum tunc intelligit quod praesentialiter nouit de praeteritis quod fuerit et quando et de futuris quod erunt quando et hoc totum per vnam presentialem noticiam quod nulli potest crea bili noticie conuenire quamuis illi qui ponerent animam per seipsam sine omni accidente in ipsa recepto cognoscere quicquid cognoscit haberent proportionaliter dicere de ipsa quod nos excederent dicimus de diuina.

⁋ Sextum dubium principale qua liter propositio vocalis oe preterito cuius tamen veritas realiter dependet ex futuro se habeat ad veritatem et falsitatem.

⁋ Unde sicut ista est vera iste saluabitur et tamen possibile est quod nunquam fuit vera ita ista est modo vera iste fuit predestinatus ab eterno et tamen possibile est quod non fuerit prede stinatus et hoc est quia ista iste fuit predestinatus ab eterno equiualet isti de futuro iste saluabitur ex diuina ordinatione eterna et ideo sicut ista posset nunquam fuisse vera iste saluabitur ita possibile est quod ista propositio vocalis de futuro oe preterito iste vuit predestinatus nunquam fuit vera et ita est dicendum de omnibus similibus.

⁋ Ex his patet ad sex tum principale cum sumitur quod omne verum oe pre terito est necessarium hec conceditur generaliter de omnibus propositionibus veris oe preterito quae non equiualent illis defuturo nec sunt exponende per aliquam equiualentem illi de futuro in materia contingenti.

⁋ Sed contra hoc argui potest quia quicquid fuit verum et non potest non fuisse verum postquam fuit verum necessario fuitur verum sed istum esse predestinatum fuerit verum et non potest non fuisse verum postquam fuit verum etc. Preterea illud quod vere sic transut in preteritum in essendo aliquale quod nec modo est tale nec potest in futuro esse tale necesse est fuisse tale: sed deum hesterne diei in a instanti predestinare istum ad vitam eternam sic transiit in preteritum quod deus in a. praedestinauit istum ad vitam eternam et nunc modo predestinat in a. eum ad vitam eternam nec vnquam poterit eum predestinare in a. ad vitam eternam igitur necesse est istum predestinasse in a. ad vitam eternam igitur necessario predestinauit eum ad vitam eternam. Preterea quicquid sic fuitquod non est nec potest poste a esse nec essarium est illud transisse sed veritas huiusmodi deus predestinauit istum in a. ad vitam eternam fuit et nec est nec potest postea esse igitur simpliciter transut in preteritum igitur necesse est eam fuisse igitur necessarium est quod hec fuit vera iste predestinatur in a. ad vitam eternam ex quo deus non posset fieri de predestinante non predesti nans igitur adhuc est nec essarium quod iste sit predestinatus et simili modo argueretur de qualibet alia vera de preterito in tali materia.

⁋ Ad primum negatur maior et conceditur minor in sensu composi to que negaretur in sensu diuiso vel melius dicitur negando minorem etiam in sensu composito quia ista negatiua est possibilis istum esse praedestinatum non fuit verum postquam fuerit verum ex hoc sequitur quod prius fuit verum et postea falsum seu non verum.

⁋ Ad si cundum negatur maior quia aliquid transut in pre teritum in essendo aliquale in aliquam certa mensura quod adhuc potest non trausiisse in preteritum in essen do tale in tali mensura propter dependentiam a fu turo contingenti.

⁋ Ad tertium negatur minor quia talis veritas siue pro signo siue pro signato ca piatur de facto est vel vel potest esse quia non est inconueniens quod deus oe nouo faciat idem. a. instans et sic patet quod tota veritas signati posset esse etiam bene concedo quod necesse est illam rem fuisse que fu it veritas sed non est necesse quod ipsa fuit veritas etc.

⁋ Septimum dubium quomodo ista debeant po ni inesse deus presciens a fore potest non prescire a fore et consimiles Respondetur quomodo sic debet poni inesse deus presciens a. fore non prescit. a fore sed sic deus non prescit a fore et ideo si ponitur quod antichristus non erit implicite ponitur quod nunquam fuit futurus et ita quod nunquam fuit prescitus fo re et sic patet ad septimum principale.

⁋ Hic etiam posset applicari illud sophisma ponatur quod a. sit altera pars istarum cras erit nauale bellum cras non erit nauale bellum et precise illa quam deus scit esse veram et tamen lateat te que istarum sit a. tunc sic tu scis a esse verum igitur tu scis a. falsitas patet quiatu non scis aliquod a. Falsitas probatur quia tu non scis hanc consequentiam esse bonam. a est verum igitur etc. sed impossibile est ex consequen te tibi scito in consequentia ate scita inferri tibi consequens non sci tum.

⁋ Respondetur negando consequentiam iuscis a esse verum igitur tu scis a. et etiam negatur illud quod as sumitur in probatione scilicet quod impossibile est ex ante sci to etc. quia tuscis hanc conequenam esse bonam triangulum habere tres angulos etc. est verum igitur triangulus habet tres angulos etc. et possibile est antedens a te scitum eo quod sepe demonstrasti triangulum habere tres et tamen quo consequens non sit a te scitum quia lapsa est a memoria tua et demonstratio requisita ad hoc quod scias triangulum habere tres. Item laicus credit totum euangelium esse verum et tamen non credit totum euangelium quia non concipit ipsum. Item predicante aliquo in lingua mihi igno ta credo esse verum illud quod dicit et tamen non credo illud quod dicit quia non concipio illud.

⁋ Aliter respondetur secundum alium doctorem quod ex a. esse verum necessario nescio sequi a. et quod a esse verum nescio conuerti cum a. quare quia de illa que est a. nescio vtrum sit a vel non et etiam ne scio vtrum ista a. est verum infert istam vel contigenter cum ista cras erit nauale bellum vel cum eius opposita conceditur tamen quod ista que est a. infert a. esse verum.