Quaestio 1

Incipit quartus. CIrca principium quarti. Queritur vtrum alilua possit in effectum sacra menti precise productibilem per creationem. Et hoc est ex pressius quaerere vtrum aliqua creatura possit creare gratiam vel aliam creaturam.

Uidetur per augustinus quod sic et ponitur q. per de trahere tanta est virtus aque vt corpus tangat et cor abluat sed non abluitur nisi per gratiam que est effectus ad quem specialiter ordinatur sacramentum et que non est producibilis nisi ter creationem igitur aqua baptismi effectiue se habet ad effectum tantum creabilem.

⁋ Secundo quia hec est opinio ma. in li. 4. di. quinta cap. vltimo quod deus posset dare alicui ministro vel instrumento potentiam creandi vel dimittendi peccata non vt auctori sed vt ministro vel instrumento

⁋ Tertio quicquid non arguit creaturam esse perfectionis infinite hoc potest creature oe potentia dei absoluta conferri sed creare aliquid de nichilo non arguit ipsum creans esse perfectionis hoc potest creature conferri quia terminus istius productionis est quid finitum et perfectionis infinite igitur non arguit suum effectum infi nitum Contra per lynconiens. cap. 6 partis 2 de diuinis nominibus a pure nichilo adducere in ali quid cum omne aliquid in infinitum excedat purum nichil est infinite potentie hec ille Sed infinita po tentia communicari creature non potest igitur 2 augustinus 6 super genen. capi 15. de magnis vel 25. be paruis angeli nullam omnino possunt creare naturam.

⁋ Et ibidem cap. 20. creare aliquam naturam tam nullus angelus quam nec seipsum creare potest. Sed si angelus non potest igitur nec aliqua creatura inferior Item dama. li. primo cap. 3 qui dicunt angelos esse creatores alicuius creature sunt omnes filium patris sui vyaboli. Item athanasius libro suo contra arrium ponendo spiritum sanctum purum creaturam dicit inter alia contra ipsum creaturam creatricem esse non posse nulli omnino esse estimo ambiguum. In ista questione teneo primo communem opinionem quod non primo et princi paliter propter concordantiam sanctorum et hoc sicut patuit in auctoritalibus allegatis et inmultis aliis Secundo propter concordantiam doctorum qui in hoc non tenent ma in quarto libro.

⁋ Item hoc suadeo ratione creatura non potest naturaliter creare nec etiam libere igitur nullomodo antecedens probatur quia vel totaliter vel partialiter non totaliter tum quia non tenetur a. theologis quod aliqua creatura possit esse causa totalis alicuius effectus: tum quia si sic non posset tantum creare aliquem effectum naturaliter sed infinitos quia omnis causa totalis naturalis equaliter se habens ad producibilia eiusdem rationis si que sit talis si possit ipsa producere non oe potentia alicuius subiecti vel nullum producit vel omnia et ita infinita: sed omnis causa naturalis mere equaliter se habet ad plura produgbilia eiui dem rationis ymo ad infinita igitur etc maior pa tet quia propter hoc philosophi ponentes primum principium esse causam mere naturaliter actiuam posuerunt quod deus nichil oe nouo posset producere nec fine sub lecto nec in subiecto fine receptimo nisi ipso aliter nouerit disposito quam prius.

⁋ Et ideo dixerunt non est possibile plures esse intelligentias eiusdem speciei quia nullum potens producere plura eiusdem ra tionis determinatur ex se ad certum numerum ta lium si agat mere naturaliter et non libere sed si sint plura producibilia in aliquo nec de potentia aliuius vel nullum eorum posset producere vel simul infinita cum agat secudum vltimum sue potentie et non sit maior ratio quare ageret vnum quam aliud de equa iter ab ipso producibilibus

⁋ Et hec est est causa quare actiuum naturale non debet poni actiuum totale alicuius effectus sui nec fine materia nec etiam in materia certa data quia cum tali materia et etiam de ea non possunt tot quin plura eiusdem rationis fieri vel igitur tale agens produceret in ea seu de ea quodlibet ipsorum vel nullum nisi esset aliquod aliud agens libere producens vel libere cooperans id productionem vnius magis quam alterius et materia non est nata recipere nisi vnicum effectum ita perfectum effectum simul sicut istum natum causare in susceptiuo disposito.

⁋ Tunc probo quod creatura non posset esse principium creatiuum parciale mere na turale quia si aliquid esset huiusmodi et non suspendetur a naturali autiuitate sua sed deus cooperatur sibi per generalem influentiam tunc vel nichil produceret vel infinita non est autem verisimile quod creatura naturaliter actiua perpetuo suspenderetur ab agendo illud quod nata est agere vel quod deus sibi non coope aretur igitur ex quo deus ponitur non substrahere sibi quod suum est sed cooperari sequitur quod simul produceret infinita quod est Impossibile. Deinde probo quod talis creatura non potest poni agens liberum quia tunc creare liberet nisi volendo seu mediante suo velle et tunc vel sic quod eo ipso quo vellet tale esse ipsum esset vel sic quod talis volitio esset causa illius creandi sicut volitio posita causat habitum qui nec est volitus nec cognitus per istam volitionem Si secundo modo cum volitio posita naturaliter esset illud cuius est causa redit difficultas pretacta de actiuo naturali: si primo modo cum voluntas creata posset velle infinita eque leuitur sicut finita adhuc vt videtur potest causare infin ita

⁋ Secundo probatur hoc idem quia tota ratio quare res obe diunt in essendo vel non essendo diuine voluntati circunscripto etiam omni receptiuo de quo est ita quia ipsa est ompes cum igitur voluntas creata non possit esse ompes non poterit esse quod eius voluntati res sic obediant licet bene possit impetrare quod rea sic obediant die voluntati. Item articulus parien. condemnatus est dicere quod intelligentia mouet cele per solum imperium voluntatis minus tamen esset mouere corpus sola volitione quam rem aliquam de nichilo producere igitur nec intellectio nec volitio est sufficiens principium quo ipsius creature ad creandum nec posset dari quod substantia angeli concurrat immediate ad producendam rem creandam sicut ipsa agit immediate cum volitione ad motum localem vel ad aliud quia adhuc non ageret nisi volendo et aggregatum ex sua intellectione et volitione est actiuum mere naturale etiam in casu vbi substantia an geli causat volitionem liberet vt alias in primo declaraui et tunc stant argumenta priora de agente minus naturali. Item augustinus de C2i. dei lib. 2i. cap. 14 non enim fas est vllius naturale quaelibet minime crea torem nisi deum creare.

⁋ Aut dicere. Item sicut efficientia artis create presupponit effectum nature de quo ita efficientia nature create et cuiuscunque eque necessario videtur presupponere effectum dei de quo igitur creatura non posset aliquid facere nisi de subiecto presupposito.

⁋ Item Auinus 3 de tri. capi. 4 nec angelos bonos nec malos fas est putare esse creatores.

⁋ Item hugo de sacramentis li. primo parte sexta cap. vltimo dicit quod de nichilo aliquid facere siue de aliquo nichil soius deus potest Et idem quasi in principio cap. dicit quod de ni chilo aliquid facere vel de aliquo nichil sunt opera soli deo possibilia.

⁋ Contra predicta arguitur primo sic creatura potest annichilare igitur creare coneditur consequentia communiter quia non videtur aliquid maius facere aliquid ex nichilo quam redigere aliquid in nichilum prout etiam patet ex auctoritate augu. preallegata antecedens probatur tum quia in corruptione ompositi forma adnichilatur cum nec in se nec in aliqua parte sui remaneat nec in actu nec in potem tia naturali quia aliter potentia esset frustra inna tura cum per naturam non possit reduci ad actum.

⁋ Tum quia si modicum frigus esset separatum in maximo igne non videtur quin ignis destrueret ipsum et non nisi annichilando quia retinebatur separatum a subiecto.

⁋ Tum quia peccata annichilant gratiam probatur forma substantialis vel accidentalis producta in aliquo subiecto vel actiuo creato prius na turaliter est aliquid in se quam aliquid iheres alteri aliter per nullam potentiam posset conseruari in essendo vel produci in esse absque hoc quod inheret quod patet falsum secundum fidem igitur oe potentia dei potest aliquid a creatura produci ad esse absque hoc quod produceretur ad inherere

⁋ Item prior est depen dentia forme substantialis vel accidentalis cuius cunque absoluti ad agens quam ad receptiuum aliter a nullo agente fine receptiuo posset hoc fieri igitur poterit dependere ad agens non dependendo ad subiectum quia prius potest absolui a posteriori vel fieri sine posteriori.

⁋ Item certum est quod materia si requiritur omnino nullam tribuit auctoritatem in pro ductione forme vel compositi de ea igitur tota productiuitas est a parte actiui et si hoc non videtur ttiam propter defccetum actiuitatis quin creatura producere possit non de materia igitur probatur agens naturale posset de speciebus panis et vini in eucharistia producere formam substantialem vermis et ita non educitur oe potentia materie quia nulla est igitur.

⁋ Preterea omnis virtus est communica bilis creature quam non oportet esse infinitam sed virtutem creantem non oportet esse infinitam quia aut hoc esset ratione termini producti aut ratione modi producendi aut ratione productionis. Aut ratione distantie inter terminum. a. quo et terminum ad quem Non primum quia omnis terminus productus crea tionis est finitus. Nec secundum quia omnis modus creatio nis est finitus cum sit aliquid extra deum. Nec tertium quia ipsa creatio est finita cum sit creatura vel aliquid in creatura. Nec quartum quia nulla est ibi distantia nec positiua nec priuatiua siue negatiua quin sit taxanda secundum quantitatem termini positiui. Nec est ibi aliqua resistentia quia non apparet ratio ¬ cur potentia creatiua necessario debeat poni infi nita. Item et est confitmatio precedentis omnis effectus non adequans virtutem sue cause potest a. minore virtute produci quia ex quo non adequat virtutem cause non videtur quod tantam virtutem requirat sed quod minor sufficiat constat tamen quod nulla creatura adequat virtutem diuinam. Probatur secundum augu 3 q. 46 artifices. Ideo non possunt aliqud de nichilo fabricare quia per corpus operantur si gitur hec sit bona causa igitur angeli saltem qui non operantur per corpus cum sint incorporei de nichilo poterunt aliquid fabricare Probatur omnem agens nstrumentale plus potest vt est instrumentum virtutis superioris quam in virtute propria vel per se sicut caor inquantum est instrumentum ignis potest producere ignem quod non potest ex se. Sed non est aliqua for ma naturaliter producibilis oe potentia materie inquantum non possit actiuum creatum virtute propria supposita influetia dei generali igitur vitra poterit vt instrumentum dei. Sed hoc no est nisi non presupponere materiam in agendo vt instrumentum dei et per consequens creare Probatur non apparet contradictio aliquaqued deus vellet actiue aliquid esse a creatura fine passo igitur probatur plus videtur esse attingere fruitiue totam essentiam diuinam quam ittingere creaturam secundum eius entitatem effectiue. Sed primum potest beatus nullo subiecto saltem de quo presupponente igitur et sedueum Probatur illa videtur esse repugnantia quod illud quod virtualiter continet et includit entitatem perfectionem possit continere imperfectionem. Sed creatura de facto conti net virtualiter et effectiue formam substantialem igitur aliqua potest continere materiam que est entitas minus perfecta Probatur quare non posset sine con tradictione producere angelum eiusdem speciei sicut ignis ignem Preterea aliter aliqua essent eiusdem teneris puta fides infusa et scientia a. deo colla ta et virtus acquifita et tamen vnum esset in infinitum maioris productionis vel impossibilitatis respectu creature quam aliud quod videtur inconveniens Contra modum probandi conclusionem principalem arguitur sic quia si valet arguam similiter omnem agens naturale non impeditum respiciens plura producibi lia equaliter producit quodlibet vel nullum. Sed dem actiuum naturale equaliter respicit omnem formam producibilem ab ipso de ipsius materie potentia et passum similiter et iubiectum indifferenter eit in poten tia ad receptionem cuiuslibet istorum quia nec ha bent ordinem ad agens nec ad patiens distincte cum quelibet eorum pure distincte nichil sit igitur producit quaelibet talem vel nullam si tatio pro conclusione valeat Probatur augmentatio forme secundum extensionem vel intensionem est per partes diuisibiles eiusdem rationis ita quod continue dum durat augmen tatio intenditur pars post partem et agens acgmen tans equaliter se habet in hoc Instanti ad omnes partes post hoc instans successiue introducendas igitur vel omnes statim introducet vel nullam non enim est maior ratio quare statim incipiet hec pars produci quam alia igitur vel nulla incipiet produci vel quelibet si ratio facta pro conclusione valeat Pre erea etiam prius in probatione conclusionis probatum est quod solus deus vel suspenderet ipsum agens semper a plenitudine actiuitatis sue limitando ipsad vnicum vel ad plura in aliquo certo numero vel quod produceret quodlibet vel nichil sed hoc non eua cuat quin deo suspendente sic sper possit deo cooperante exire in actum productionis illius vnius vel duorum vel aliquorum plurium in aliquo certo numero a quorum productione deus non suspenderet sed vellet cooperari.

⁋ Ad secundum in contrarium dicendum quod situt dicitur quinto methaphisice prius natura accipitur pro illo quod potest esse sine alio quo est prius et non econuerso. Tertio modo prius natura dicitur omne quod per agentia naturalia et creata potest fieri sine alio et non econverso Tertio modo prius natura dicitur omne principiatiuum respectu sui principiati siue possit esse sine eo siue non primo modo conceditur quod forma substantialis vel acciden talis absoluta prius natura est aliquid in se quam sit pars alicuius totius aut inherens vel informans aliud ei etiam consueuit dici quod partes sunt priores iuxta tertiam acceptionem priorum. Sed secundo modo preter animam intellectiuam nulla forma substantialis vel accidentalis prius natura est quam informat per hoc ad formam argumenti consequentia non valet nisi forma esset prius naturaliter ens quam informans ad sensum secundum.

⁋ Ad primum vero sensum accipiendo prius natura tantum sequitur quod possit esse ens et non informare per aliquod actiuum et hoc concedo per deum et non per creaturam.

⁋ Ad primum de annichilatione dicit okam quod potest dupliciter sumi sicut et creatio vno modo pro destructione forme vel con positi totalis sic quod nihil eius remaneat et sic secundum eum forma in corruptione verissime annichilatur.

⁋ Secundo modo sumitur annichilatio prout op ponitur creationi stricte sumpto vocabulo pro productione nullo presupposito subiecto vel etia receptiuo vel etiam coactio et sic creatura non potest annichilare Sed ego dico licet aliter diceret okan quod illud solum dicitur creare prout communiter sumitur quia producit aliquid oe nouo non exigendo necessa rio materiam ita aliquid dicitur annichilare quod reducit ad nihil nullam materiam vel compositum re linquendo.

⁋ Et de isto sensu est dubium speciale videtur enim aliquibus sicut ostata super quarto in re portatione quod de actione et passione accidentium separatorum in eucharistia quo scilicet creatura posset annichilare sed non creare quia agens naturale equa liter se habens ad infinita producibilia vel cabit quodlibet istorum sed non quodlibet igitur nullum cum enim quodlibet istorum penitus nihil plus non appropinquat vnum istorum agentium ad esse quod aliud agens aut voluntarium cuius volitio est causa rei aliter se habet quia in voluntate sua est producere vel non producere sed sic non est de annichilatione quia agens creatum naturale aliter se habet ad vnum annichilabile quam ad aliud eo quod aliquid eorum est in actu et plus appropinquat agenti naturali quam aliud Ideo inquit concedo quod creatura potest annichila re sed non creare vnde vt dicit mirabile esset si modicum frigus separatum approximaretur maxio igni quod iste ignis non posset illud frigus destruere

⁋ Et secundum hoc diceretur ad huigni et ad alios docto res quod verum dicunt nullo concommittante miraculo Sed nunc est ita quod hoc frigus vel alia forma naturalis non potest fieri fine subiecto absque miraculo veruntamen mihi probabilius videtur quod non possit annichilare propter auctoritatem huaustini et aliorum ponentium esse proprium deo posse annichilare sicut crea re et quod creatura ita limitatur vt non plus aliquio posset destruere quam construere seu producere nisi materia concurrente. Et tunc ad argumentum in contrarium dico quod verum est quod probabilius diceretur actiuum creatum annichilare quam creare quia rationes facte non procedunt contra annichilationem sicut bene tan git okam Sed vltima ratio quam iam assignaui est contra hoc quod actiuum limitatum ad requisitionem materie limitatur in omni actione sua tam constru ctiua quam destructiua et ex hoc est quod ad praesentiam eiusdem acti producitur vnum contrarium et destruitur reliquum Et non sequitur facilius est destruere quam construere seu aliqua actiua naturalia possunt quedam destruere que non possunt producere igitur possunt aliqua annichilare et tamen non creare propter cau sam iam dictam de requisitione passi seu materie Et cum arguitur de frigore assumpto separato quod positum in igne non plus habet ptantem saluandi sequa vnitum materie igitur statim annichilaretur in maximo igne. Dicendum. quod non destrueretur sed hoc non esset propter maionem virtutem illius qualitatis separate quam vnite. Sed propter hoc quod ignis ille non potest aliquid producere vel corrumpere nisi mate ria corrumpente in suo ordine et hoc est dictum phisi cum quia dicit commentator primo de generatione si inueniatur agens quod non sit in aliqua materia omnino necesse est vt non patiatur aliquomodo nec ac videntaliter nec essentialiter cum appareat quod ma teria est causa passionis et post ea. Si igitur aliqua forma fuerit absoluta verbi gratia vt calor abstractus quamuis hoc sit impossibile in calore in eo quod est ca lor necesse est quod sit agens non patiens aliquo modo Et si arguas in contrarium ponatur quod deus anni chilet omne subiectum luminis in medio ita quod adhuc lumen maneat per aliquod tempous dependens in esse a deo et ab eo conseruetur inesse vt prius et fiat substractio solis per angelum circuientem solem ita quod conseruatio actiua solis substrahatur deo non efficatius conseruante illud lumen quam ante tunc illud lumen desinet esse absente sole et hoc per annichilationem quia non habet materiam aliquam igitur crea tura puta sol per eius substractionem potest annter chilare posito casu possibili.

⁋ Respondetur quod non est possibile per aliquam potentiam quod subiectum lumins in medio annichilaretur et quod ipsum lumen sine sub iecto maneat inesse quin deo efficatius ipsum lumen in actu teneat quantuncunque sol sit eque presens vel prius. Ad primam probationem tactam in quinto argumento dicendum est quod forma in corruptione natu rali compositi non adnichilatur quia ibi remanet materia.

⁋ Secunda etiam probatio assumit falsum sicut patet etiam ex dictis.

⁋ Ad tertiam probationem dicendum quod peccata non am nichilant gratiam nec peccator sed deus actiue vel non conseruando eam et peccatum demeritorie agendo meretur eam annichilari vnde deus in instanti primo quo ponitur actus culpe mortalis annichilat gratiam annichilatiue non positiue agendo sed influentiam sue inaduertem tie substrahendo vsque tunc. scilicet conseruando. Sed tunc non sicut in eodem instanti sed tunc quando ponitur obstaculum puta fenestra vel aliquod simile substrahitur radius solis itaque tunc prius non est quia tunc primo non causatur nec conseruatur tunc. Et si arguis in illo instanti gratia non est igitur tunc non tollitur consequentia nagatur quia nec est forma que per naturam corrumpitur est in illo instanti quo corrumpitur. Ad tertium negatur assumptum de dependentia forme ad agens creatum quia simul dependet ab vtroque nec potest dependere ab vno non dependendo a reliquo et non econverso saltem in fieri Sed in essendo bene potest aliquando dependere a subiecto non dependendo ab actiuo creato et ideo argumentum magis est ad oppositum a deo autem potest dependere non dependendo amateria

⁋ Ad quartum dicendum est quod licet materia nulla habeat actiuitatem respectu producendi in ea vel de ea habet tamen causalitatem sui ondinis quam causalitatem necessario requirit concurrere si agere debeat omnis virtus actiua finita et hoc propter inperfectionem sue actiuitatis.

⁋ Ad quintum negat assumptum quia si quantitas ponatur realiter di stingui a substantia et qualitatibus que sit immediatum receptimum omnim qualitatum sensibilium tunc in ista fiunt omnes transmutationes prime productioni substantiali. Si vero non sit ibi talis quantitas distincta tunc omnia absoluta que ibi producuntur totaliter et immediate producuntur a deo miraculose nisi vltima forma substantialis producatur ibi ab actiuo creato deo creante ibi vel concreante materiam in illo Instanti quo producitur forma substam tialis vermis vel alterius.

⁋ Aliter potest dici quod sicut in consecratione hostie desinit esse panis non per annichilationem sed per conuersionem in corpus Christi sic per corruptionem specier sacramenti deiinit corpus Christi esse ibi et reincipit ibi esse materia que prius fuit ipsius panis non per creationem sed per resumptionem quequidem resumptio fit immediate virtute diuina et in illam agens naturale quod corrumpit dictas species introducit formam quam tamen dator formarum scilicet deus principalius agit siue donat Et non sequitur agens naturale corrumpit illas fine subiecto igitur annichilat eas nec sequitur quod producit ibi assistenter illis soeciebus qualitates aliquas scilicet caliditatem vel frigiditatem etc. igitur creat eas quia creare non solum non presupponit materiam sed penitus nihil presupponit in quod agens agat vel in quo agens effectum suum producat et licet in proposito agens naturale non necessario presupponat materiam tamen presupponit contra rium in quod agat vel diuisiones quantitatis vel qualitatis vel qualitatum vel forme seu formarum vel qualescunque in quibus subiectiue vel coassistem ter suum effectum producat quia non posset produ cere in vacuo cum sola communi influentia ita etiam in anichilatione nichil penitus oportet relinqui secus autem est in corruptione dictarum specierum vbi relinquuntur qualitates quas agens corruptiuum illarum specierum producit ymo reposita ibi ma teria per modum iam dictum relinquitur ibi compositum ex tali materia et forma quod IAdem agens naturale pro ducit Et potest dici quod agens naturale ex illis speciebus vicem materie supplentibus producat suum effe ctum deo adhuc contra communem infiuentiam quodam singulari modo coagente et sic dum ignis calefacit hoitiam consecratam producit ibi colonem de substantia specierum hostie vicem materie ex diuina coactione singulari supplente non tamen oportet quod calor subiectiue informet illas species.

⁋ Set sufficit quod eis coassistat de hoc vide plus in q. sequente articulo secudo dubio primo et secundo et in questionibus de corpore christi.

⁋ Ad sextum dico negando minorem quia oportet virtutem creatiuam esse infiniti ratione producti quia materia prima anima intellectiua angelus cha ritas infusa et multa similia non possunt effici nisi a voluntate finita

⁋ Et licet forma que est eutitas perfectiorquod materia possit produci ab actio creato non tamen materia quia creatura limitatur ex natura sua ad non causandum effectiue aliquid nisi matria in suo ordine comprincipiante totum et materia non est causabilis de materia quia tunc esset processus in infinitum per hoc patet ad improbatione illius partis quia licet terminus finitus sit tamen et paruus tamen Iompossibile esset quam esset ita paruus quin eius productio requireret vel potentiam productiuam infinitam totaliter producentem vel partialiter cum actiuo creato requirente passiuu in omni actione sua. Item ibi semper requiritur infinitas virtutis actiue ratione modi producendi et ratione productio nis. Et cum dicitur quod motus ille est finitus Dicendum quod motus creantis est infinitus modus creandi et motus creati est finitus. Si preter hoc aliud que ras non inuenies et si vocetur motus illius productionis producere nullo receptimo presupposito hoc non est aliquid Ideo nec finitum nec infinitum Sed aliquid sic producere etiam cum dicis quod ipsa creatio est finita verum est capiendo actionem creationem dei elicitam et transeuntem quia tunc est ipsa res creata nec obstat quin requirat principium virtutis infinite quando producitur non de subiecto

⁋ Si autem diuina volitio vocaretur creatio planum esset eam esse infinitam. Item frequenter talis infinitas ratione distantie quia nec est ibi aliqua distantia prior et de hoc scotus bene prosequitur contra tho. q. p. in. 4. et alibi in primo et etiam in multis aliis locis.

⁋ Ad septimum negatur maior quia creatio tam actiua quod passiua sensationis humane que est forma spiritualis nec adequat entitatem anime humane nec passibilitatem et cum non nulla minori virtute potest causari id i nulla creatura citra animam potest istam actiuitatem implere.

⁋ Ad octauum dicendum quod batuns augu. tangit ibi vnam causam sed non precisam id est istam causam ipse declarat libro. 63 q. 5 6 dicens quod omne corpus agit secundum contactum et motum extendendo igitur nomen motus ad omnem mutationem muta tio autem et motus presupponunt subiectum et ista causa conuenit omnibus agentibus per motum et et mutationem.

⁋ Ad nonum dicitur quod instrumentum capitur multipliciter sicut tangit sco. li. 4 q. p. et questione quarta eiusdem primo pro omni actiuo non primario eiusdem sed minus principali respectu alicuius effectus producendi et per oppositum agens independenter est agens principale et tunc verum est quod omne agens instrumentale plus potest et etc. licet non forte de virtute sermonis quia nichil omnino potest nisi cooperante agente principali et tunc non sequitur hoc plus potest etc. sic loquendo igitur potest creare.

⁋ Aliomodo sumitur non ita generaliter pro omni causa secunda. Sed pro illa causa secunda que est pars per quam totum agit et sic secundo de anima organa sensuu et aliarum potentiarum dicuntur instrumenta et de isto modo instrumenti respondendum est ad propositum sicut de sensu primo

⁋ Tertio modo capitur no causa actiua ad dispositionem primam siue pro cau sa dispositiua que non attingit effectum principalem et nec isto modo creatura potest creare quia actio dispositiua est ad preparandum et disponendum subiectum bene tamen potest creatura aptare subiectum aliquod vt deus subiecto sic aptato libere creet formam sicut agentia naturalia disponunt et organizant corpus vt in ipso creatur anima intellectiua et hoc fit ex pacto dei vel ex regulari sua beniuolentia vt lse in corpore sic disposito creat animam intellectiuam et isto modo fit ex pacto dei cum ecclesia quod quando aliquid sic disponit se per humilem susceptionem sacramentorum vel contritionem post peccatum mortale absque positione obiicis quia tunc deus creet in eo gratiam et pro pter hoc sacramenta vocantur ab aliquibus instrumentalia agentia respectu gratie creande et huiusmodi.

⁋ Quarto accipitur instrumentum propriissiue pro in strumento artis scilicet pro securi et sarra.

⁋ Ad forma igitur argumenti dicendum quod maior est vera de instrumento tali quod est aptum natum causare aliquem per se stante generali infiuentia. Sed tamen cum aliquo alio agente potest in aliquem effectum aliquo modo in qualem non posset per se verbi gratia calor per se sine alio actiuo creato potest aliqud calefacere et cum accidente intellectus potest intellectui cau tare intellectionem quam forte solus non posset cau sare intellectionem et sic de similibus quia de exemplis non est multum curandum et tunc non sequitur potest plus igitur potest creare et sic forte nostra voluntas per se cum generali dei influentia potest in aliquos effectus naturaliter et cum charitate infusa vel cusiritus sanctus actiuitatem supplentem charitatis potest esse instrumentum dei et liberum respectu aliquarum volitionum quas sola causare non posset vel forte etiam quelibet creatura vel saltem multe possent siesse instrumentum dei respectu alicuius effectus producendi quam cum influentia generali producere non possent.

⁋ Et cum vltra dicitur in argumento quod sic agere vltra illud quod potest propria virtute non est nisi presupponere materiam in agendo hoc nega tur et etiam illud quod assumitur in exemplo quod calor vt est instrumentum ignis potest producere ignem falsum est potest materiam tamen disponere ad hoc vt de ipsa ignis producat ignem. Ad 10 dicendum quod licet non sit euidens ex termis aliunde tamen posset fieri euidens sicut nec ex termis apparet contradi ctio quando solus videretur tamen per rationem vel auctoritatem vel experientiam hoc innotescit. Ad vndecimum dicendum quod non est simile de attingere essen tiam substantialem cognitiue et productiue.

⁋ Ad duo decimum negatur assumptum quia ignis potest produ cere ignem non tamen charitatem vel fidem vel frigus propria virtute nec totaliter nec partialiter nec vniuersaliter omne actiuum quod potest producere de potentia passi rem perfectionem quod potest producere imperfectiorem sine concursu passi materia autem non est communicabilis a passo.

⁋ Ad decimuntertium esset difficile reddere causam de rebus quare non est actiua sibi similis secundum speciem Alia vero non nec est ad propositum sufficit enim quod nulla creatura possit creare nisi de potentia passi Ad quarum deci mum in ordine forte istud quod infertur non est inconueniens.

⁋ Ad primam rationem factam contra pro bationem conclusionis dico quod illud actiuum deter minatur ad producendum oe potentia passi si quid pro ducet idem autem passum non est natum ab isto recipere nisi vnicum indiuiduum adequate vna vice virtute istius actiui.

⁋ Et ideo naturaliter determinatur ad terminum vnicum producendum vna vice ex vno passo sed quia ex se non plus determinatur ad vnum quam ad aliud igitur si aliquod producet requiritur quod determinetur per agens liberum et ideo vt alias dixi mihi videtur hoc esse efficacissimum argumentum ad pro bandum contra philhsos diuinam libertate. scilicet contiuentie.

⁋ Per idem ad secundam rationem. Ad tertium dicendum quod ex quo agens naturale non potest vitare semper quin aliquid actu causet dum non impeditur sic si esset creatiuum non posset vitare quin semper aliquid crearet actu vel semper quando non crearet deus subtraheret se gratis a cooperando quod non est visibile quia secundum phiam et etiam sanctos precipue augustinus sic deus res quas condidit administrat vt pro prios eas agere sinat. Ad primum principale dicendum quod augustinus non vult quod aqua abluens corpus attin gat illicitiue siue productiue gratiam qua abluitur anima sed quod abluitio sacramentalis est qua posito et non posito obiice deus dat gratiam et hoc ex pacto cum ecclesia sicut ex communi statuto nature organtzato et debite disposito corpore deus in eo creat animam

⁋ Ad secundum hic communiter ma. negatur cum scoto et pe. aureolus glosant eum ad intellectum iam tactum. s quod sacramenta vel ministri ecclesie possint creare ministerialiter quia sicut aliquis dicitur esse incendiarius precise quia applicat ignem combustibilem ita ministri ecclesie habent ex pacto voluntario dei cum ecclesia applicare virtutem diuinam ad creandum in anima dona sua et gratiam et per consequens ita proprie diceren tur ministri ecclesie causare vel producere gratiam sicut incendiarius dicitur domum incendere ita etiam solui potest primum.

⁋ Ad tertium patet ex dictis quod minor est neganda rationis in oppositum arguunt vnum verum tamen prima ponit causam que non videtur valere scilicet distantiam eque enim probaret nihil potest agere non enim minus distat forma. a. nichilo vel non minus non est aliquid ante sui productionem quando producitur a. creatura quam quando producitur ater deo nec est ibi distantia positiua sicut dictum est sed priuatiua quae non est dicenda parua vel magna nisi secundum magnitudinem termini positiui et ideo dicitur infinita id est indenterminata et ita potest glosari dictum lyncommniens. vel forte sumit infinitum excessum pro omnimoda in proportione et sic nullam habet proportionem ad aliquid et omne creatum si debet pro ducere oportet quod producat de aliquo habente propor tionem ad totum effectum producendum et ideo nulla creatura creare potest. Sciendum tamen quod oppositum conclusionis principalis istius q. videtur pro babilius et argumenta pro illa parte videntur plus fundata fundamentum autem partis hic posite quo soluuntur rationes contrarie scilicet quod repugnantiam includit agens creatum producere effectum non de materia vel in materia videtur penitus esse voluntarium cum multis aliis solutionibus et rationibus premissis prout patere potest dictorum intelligenti scrutatori.